Kształtowanie się gleb na obszarze Dyrstad i Logne w rejonie Bellsundu (Spitsbergen Zachodni)

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Kształtowanie się gleb na obszarze Dyrstad i Logne w rejonie Bellsundu (Spitsbergen Zachodni)"

Maja Nina Kubicka
6 lat temu
Przeglądów:

Jerzy Melke, Jacek Chodorowski, Stanisław Uziak Instytut Nauk o Ziemi Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej w Lublinie Wyprawy Geograficzne U M C S w Lublinie na Spitsbergen Sesja Polarna,

1 Jerzy Melke, Jacek Chodorowski, Stanisław Uziak Instytut Nauk o Ziemi Uniwersytet Marii CurieSkłodowskiej w Lublinie Wyprawy Geograficzne U M C S w Lublinie na Spitsbergen Sesja Polarna, Kształtowanie się gleb na obszarze Dyrstad i Logne w rejonie Bellsundu (Spitsbergen Zachodni) The formation of soils in the area of Dyrstad and Logne of the Bellsund region (Western Spitsbergen) Badania gleboznawcze prowadzono w r. na terenie równin nadmorskich Dyrstadflya i Lognedalśflya oraz dolin Dyrstad i Logne, ponadto w części środkowej Chamberlindalen. Niniejsze doniesienie zawiera wyniki badań dotyczące Dyrstad i L ogne (równin nadmorskich i dolin). Pełne rezultaty będą złożone do druku po zakończeniu badań laboratoryjnych. Dyrstadflya i Lognedalśflya stanowią płaskie równiny nadmorskie o wysokości m npm. Szczególnie rozległa jest druga, ciągnąca się wzdłuż linii brzegowej do km i dochodząca w najszerszym miejscu do 33, km szerokości. Równiny te tworzą szereg teras o różnej wysokości, przy czym terasy na ogół nie mają wyraźnych krawędzi. W częściach środkowych obu równin brzegi są płaskie, natomiast w pozostałych partiach klifowe. Dyrstadflya częścią środkową przechodzi w Dyrstaddalen, tj. w dolinę wciskającą się w głąb lądu (do lodowca Ringar) w kierunku południowowschodnim. Lognedalśflya, również częścią środkową przechodzi w Lognedalen w dolinę o tym samym kierunku przebiegu i dochodzącą do lodowców Lognedals. Dna obu omawianych dolin zalegają na wysokości m npm i wznoszą się (łagodnie lub bardziej stromo) ku otaczającym pasmom górskim. W dolinie Dyrstad pasma górskie są niższe (kulminacje dochodzą do m npm), w Logne zaś wyższe (kulminacje osiągają m npm). Podłoże geologiczne omawianego obszaru stanowią stare skały wieku proterozoicznego. Składają się na nie tillity z różnorodnymi klastami (dolomitowymi, kwarcytowymi czy wapiennymi) i przewarstwieniami kwarcytowymi a niekiedy też fyllity. Podłoże skalne na obszarze obu równin nadmorskich zostało przykryte płytko materiałem akumulacji morskiej o różnorodnym składzie granulometrycznym, z reguły z dużą ilością szkieletu (mniej lub więcej obtoczonego). Materiał ten zalega na terasach do wysokości m npm. W strefie brzegowej obu równin wychodzą na powierzchnię skały podłoża w postaci tzw. skałek, głównie w części południowozachodniej Dyrstad i północnej Logne.

W czasie badań terenowych pobrano próbki gleb do badań laboratoryjnych: z obszaru Dyrstad z 2 profili glebowych i z obszaru Logne z 33 profili (łącznie profili).

2 W czasie badań terenowych pobrano próbki gleb do badań laboratoryjnych: z obszaru Dyrstad z 2 profili glebowych i z obszaru Logne z 33 profili (łącznie profili). Z tego obszernego materiału wybrano profili do szczegółowych analiz. Są one wykonywane metodami powszechnie u nas stosowanymi (skład granulometryczny, zawartość CaC 3, odczyn, próchnica, substancja organiczna, azot, łatwo przyswajalny fosfor i potas oraz kationy wymienne). Na badanym obszarze można wyróżnić następujące jednostki:. Utwory skaliste i gleby inicjalne litosole 2. Utwory luźne i gleby inicjalne regosole 3. Gleby słabo wykształcone a) tzw. smugowe b) z poligonami i wieńcami kamienistymi 4. Gleby brunatne a) niezróżnicowane na powierzchni b) z sieciami spękań mrozowych. Gleby glejowe a) niezróżnicowane na powierzchni b) z poligonami i wieńcami kamienistymi c) z sieciami spękań mrozowych. Gleby torfowe i torfiaste a) wytworzone w obrębie wód stojących b) wytworzone w strefie powierzchniowego spływu wód. Gleby napływowe a) aluwialne b) deluwialne. Gleby kopalne Z wymienionych gleb największe powierzchnie zajmują utwory skaliste i gleby inicjalne (litosole), występujące na terenie masywów górskich i w miejscach wychodni skałek oraz utwory luźne i gleby inicjalne (regosole), które zalegają na równinach nadmorskich i u podnóży gór. Duże powierzchnie zajmują gleby brunatne (4b), zwłaszcza na równinie Logne, a także Dyrstad, ponadto w dolinie Dyrstad (4a). Znaczne również obszary pokrywają gleby glejowe, zwłaszcza na równinie i w dolinie Logne (c i a), gleby torfowe i torfiaste (b) w szczególności w dolinie Dyrstad oraz w północnej i południowej części równiny Logne, a także gleby sjabo wykształcone (За i 3b) w dolinie Logne i Dyrstad. Pozostałe gleby zajmują małe powierzchnie, a niekiedy minimalne (np. gleby kopalne). Utwory skaliste i luźne z glebami inicjalnymi stanowią w praktyce powierzchnie bezglebowe z nieznacznym udziałem gleb inicjalnych litosoli i regosoli. Utwory skalne związane są ze skałami masywnymi, luźne zaś ze zróżnicowaną grupą skał. Utwory kamienistożwirowe reprezentowane są przez rumowiska skalne i stożki usypiskowe; gliny i piaski ze żwirami to wały morenowe (moreny bocznej, czołowej i dennej).

3 Gleby słabo wykształcone charakteryzują się bardzo mało zróżnicowanym profilem, poziom j jest w nich słabo zaznaczony. Ich odmianę tzw. smugową stanowią gleby poligonowe na skłonach, rozciągnięte soluflukcyjne. Gleby brunatne wykształciły się bądź z produktów wietrzenia skał (np. na powierzchniach zrównań) lub z łatwo przepuszczalnych utworów (piaszczystych, piaszczystożwirowych) na terasach morskich. Ich pokrywę roślinną o małej zwartości stanowi tundra sucha. Charakteryzują się z reguły płytkim profilem. Niezróżnicowana na powierzchni odmiana gleb brunatnych związana jest z materiałem wietrzeniowym, druga zaś wykazująca sieci spękań mrozowych z osadami morskimi na terasach. Gleby glejowe wykształciły się na utworach zwięzłych ilastych, glinach ciężkich, a także pyłowych, pod roślinnością tundry wilgotnej. Ich poziom akumulacyjny jest zwykle bardzo płytki, pod którym zalega poziom oglejenia. Różnią się między sobą formami powierzchniowymi (obecnością poligonów na powierzchni gleb bądź spękań mrozowych lub też ich brakiem). Gleby torfowe i torfiaste tworzyły się pod zwartą okrywą roślinności tundry bardzo wilgotnej i przy nadmiernym uwilgotnieniu. Uwilgotnienie to pochodzi od wody stojącej w nieznacznych lokalnych obniżeniach równin nadmorskich bądź też od wody spływu powierzchniowego na zboczach lub u podnóży stoków. Wydaje się, że znaczny wpływ na bujność okrywy roślinnej, pod którą tworzą się torfy na zboczach i u podnóża wywiera awifauna, użyźniająca siedlisko. Gleby torfowe są z reguły płytkie, a torfiaste zaś bardzo płytkie. Masa organiczna jest w nich przeważnie słabo rozłożona. Zawartość substancji organicznej wykazuje znaczne zróżnicowanie (około 4%), zależnie od miejsca powstania torfu i poziomu genetycznego, tak samo odczyn gleb (od kwaśnego do obojętnego). Gleby napływowe występują na równinie nadmorskiej oraz w dolinie Dyrstad. Gleby aluwialne wytworzyły się w rozszerzeniach dna doliny Dyrstad i Tjorn i składają się z warstw o zróżnicownym, drobnoziarnistym składzie granulometrycznym. Gleby deluwialne powstały w obniżeniach lokalnych na równinie Dyrstad w wyniku namywania przez wody roztopowe materiału z łagodnych stoków. Gleby kopalne stwierdzono na krawędzi plaży równiny Logne w postaci bardzo wąskiego pasa. Przykryty przez piaski morskie poziom próchniczny zawiera szczątki organiczne (roślinność fosylną, kości wielorybów i dryftowe drewno). Trzeba podkreślić, że gleby omawianych równin i dolin charkteryzują się z reguły słabo wykształconym profilem (są płytkie) i dość znaczną zawartością szkieletu. Bardzo często zawierają C a C 3, stąd też ich odczyn jest zwykle obojętny, rzadko natomiast kwaśny. Mimo pewnych różnic wykazują na ogół cechy wspólne z glebami innych fragmentów badanego regionu Bellsundu. Do niniejszego doniesienia załączono tabelę, zawierającą przykładowo niektóre właściwości kilku profili glebowych.

4 LITERTUR Hauser E. (po ) Geologie map of Northern Wedel Jarlsberg Land, Spitsbergen, : (materiały rękopiśmienne). Klimowicz Z.,Uziak S., Soilforming processes and soil properties in Calypsostranda, Spitsbergen. Polish Pol. Res., vol. (). Melke J., Uziak S., Gleby obszaru Lyellstrandy i Chamberlindalen (Spitsbergen Zachodni). Wyprawy Geograficzne UMCS na Spitsbergen, Lublin. SUMMRY The studies carried out in allowed to obtain greater knowledge about the soil cover in the Bellsund region and conditions affecting soil in the rcitc region. Many soil and plant materials were collected for laboratory investigations. 2

Locality, p r o f i l e No. Horizon, depth I n cm P c r c e n t c o n t e n t o f p a r t i c l e s / i I n mm/.2. <.2..skeleton o. l..2..2 / > / 2, 2 3,,4,, 2.. 4 2.. 3.,3 ń 24 2 3.,4 2.. 2 4.. 2., 3 2 4 3.

5 Locality, p r o f i l e No. Horizon, depth I n cm P c r c e n t c o n t e n t o f p a r t i c l e s / i I n mm/.2. <.2..skeleton o. l / > / 2, 2 3,,4,, ,3 ń , , , ,4, I S.. 2 3,. 3 3, , ,, 2..,, 2. 4./ Dyrstadflya i G CG 34 Dyrstadflya 2 T D, "l Dyrstaddalen 3 /в}/с 2 4 Dyretaddalen 4 Loenedalsflya Lognedalsflya i c In IN KC * /Organic mat t e r /.. о., , /./ ,,2.,4.. U , ,.3., /В//С ,. 2,. 3,, 2,. i e., ,, ,. 3,.., ,. о.,. i , /.4/ /./ 2. /в) Lognedalsflya Lognedalen T CaCO ""3 я c D Table. Some properties of soils () 2

Podobne dokumenty

Badania polarne Zakładu Gleboznawstwa Instytutu Nauk o Ziemi UMCS w Lublinie

XX lat badań polarnych Instytutu Nauk o Ziemi UMCS na Spitsbergenie Zbigniew KLIMOWICZ Jerzy MELKE Badania polarne Zakładu Gleboznawstwa Instytutu Nauk o Ziemi UMCS w Lublinie WSTĘP Jeszcze przed pierwszą