Program rewitalizacji Gminy Klwów

Transkrypt

1 Program rewitalizacji Gminy Klwów PROJEKT Opracowany przez Zespół WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Warszawska 14 lok Milanówek

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Metodyka prac Obszar w stanie kryzysowym, obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji Analiza wskaźnikowa Wykorzystane źródła danych Porównywalne jednostki przestrzenne Bezrobocie Ubóstwo Przestępczość Edukacja Aktywność społeczna Identyfikacja obszarów w stanie kryzysowym Zasięgi przestrzenne obszarów rewitalizacji Sytuacja gospodarcza Sytuacja środowiskowa Sytuacja przestrzenno-funkcjonalna i techniczna Delimitacja obszarów zdegradowanych Obszary rewitalizacji Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów w proces rewitalizacji Wykorzystane źródła danych Załączniki Spis załączników, tabel, wykresów i map S t r o n a 2

3 1. Wprowadzenie Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie gminnego programu rewitalizacji. 1 Celem prowadzenia procesu rewitalizacji zdegradowanych i zmarginalizowanych obszarów wskazanych jako problemowe jest pobudzenie aktywności środowisk lokalnych, a także stymulowanie współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego oraz przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego w zagrożonych patologiami społecznymi obszarach. W swych założeniach działania naprawcze będą prowadziły do polepszenia jakości życia mieszkańców, w tym również zwiększenia ich szans na zatrudnienie. Ponadto umożliwią one trwałą odnowę obszaru, poprawę ładu przestrzennego, stanu środowiska i zabudowy poprzez zastosowanie wysokiej jakości rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych. Przyczynią się również do podnoszenia atrakcyjności stref rozwojowych w miastach i pozwolą na odnowienie lub wzmocnienie atutów rozwojowych obszarów wiejskich. Rezultatem prowadzonych działań powinna także być zmiana wizerunku obszaru poddanego rewitalizacji, a co za tym idzie zwiększenie zainteresowania inwestorów tym obszarem. 2 Przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy, stanowią jej zadania własne. 3. obejmuje swym zakresem obszar administracyjny położony w granicach administracyjnych Gminy Klwów. Celem opracowania Programu rewitalizacji Gminy Klwów. jest opracowanie diagnozy stanu, w wyniku której wyłonione zostaną obszary gminy, znajdujące się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, a także występowania negatywnych zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzennofunkcjonalnych i technicznych. Opracowanie diagnozy stanu Gminy Klwów wraz ze wskazaniem obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji jest działaniem inicjującym proces rewitalizacji. 1 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, Dz.U. 2015, poz Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, dostępna: 3 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, op. cit. 3 S t r o n a 3

4 Podstawa prawna Dokument został opracowany zgodnie z wymogami ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2016 r., poz. 446), ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U r., poz. 1777, z późn. zm.), Wytycznymi Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata oraz Instrukcją dotyczącą przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego. 5 4 Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , dostępne: 5 Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, op. cit. 4 S t r o n a 4

5 2. Metodyka prac 2.1. Obszar w stanie kryzysowym, obszar zdegradowany i obszar rewitalizacji Niniejsza Diagnoza została opracowana zgodnie z kierunkami i wytycznymi zawartymi w następujących dokumentach: ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U.2015 r., poz. 1777, z późn. zm.), zwana także w dalszej części dokumentu ustawą, Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , zwane także w dalszej części dokumentu Wytycznymi, Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, 7 zwane w dalszej części niniejszego dokumentu Instrukcją. Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym Zgodnie z zapisami art. 9 ustawy jako obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można uznać taki, w którym nastąpiła koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Obszar zdegradowany Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku wystąpienia na nim co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: 1. gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub 2. środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub 3. przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań 6 Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , op. cit. 7 Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenie ładu przestrzennego, op. cit. 5 S t r o n a 5

6 urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 4. technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz przynajmniej jednego negatywnego zjawiska z obszaru gospodarczego, środowiskowego, przestrzenno-funkcjonalnego lub technicznego. Obszar rewitalizacji Obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji (art. 10 ustawy). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Etapy prac została przeprowadzona w trzech etapach. Pierwszym z nich była analiza wskaźnikowa zjawisk społecznych na terenie Gminy Klwów, prowadząca do wskazania obszarów gminy znajdujących się w stanie kryzysowym. Celem prac w drugim etapie było wyznaczenie obszarów zdegradowanych. Przeprowadzono analizę wskaźnikową zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych, pozwalających na diagnozę stanu i delimitację obszarów zdegradowanych z wykorzystaniem metod statystycznych i prezentacji kartograficznej. W ostatnim etapie skoncentrowano się na wskazaniu obszaru rewitalizacji. Obszar zidentyfikowany w wyniku przeprowadzonej analizy stanowi najbardziej problemową część gminy, w granicach której podejmowane będą przedsięwzięcia rewitalizacyjne Analiza wskaźnikowa Zgodnie z Instrukcją wybór wskaźników powinien uwzględniać możliwość pozyskania informacji, a jednocześnie możliwość porównania otrzymanych wartości z danymi dla powiatu, województwa, czy kraju. Ponadto podstawą decyzji o wyborze konkretnych danych powinna 6 S t r o n a 6

7 być ocena potrzebnej szczegółowości diagnozy i potwierdzenia intensywności negatywnych zjawisk w rożnych materiałach. Zgodnie z zapisami ustawy, analizy w ramach diagnozy stanu Gminy Klwów i wytypowania obszarów w stanie kryzysowym zostały wykonane z wykorzystaniem obiektywnych i weryfikowalnych mierników i metod badawczych dostosowanych do lokalnych uwarunkowań. Pierwszym etapem w przeprowadzonej analizie było wytypowanie zmiennych, które zostały wykorzystane do diagnozy stanu Gminy Klwów. Przy formułowaniu diagnozy, wykorzystano rekomendowane wskaźniki podstawowe do wyznaczania obszarów kryzysowych w poszczególnych sferach, tj.: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej (tabela nr 1). Tabela nr 1 Zestawienie wykorzystanych wskaźników Sytuacja Obszar Wskaźniki Społeczna Bezrobocie udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie mieszkańców, odsetek długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie mieszkańców, odsetek bezrobotnych według poziomu wykształcenia w populacji mieszkańców Ubóstwo udział osób korzystających z pomocy społecznej Przestępczość liczba popełnionych przestępstw, liczba osób podlegających procedurze Niebieskiej Karty w przeliczeniu na liczbę mieszkańców Edukacja wyniki egzaminu gimnazjalnego w odniesieniu do szkół, współczynnik komputeryzacji szkół Aktywność społeczna liczba zarejestrowanych organizacji pozarządowych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców, liczba uczestników wyborów parlamentarnych w 2015 r. w stosunku do liczby osób uprawnionych do głosowania, liczba osób zapisanych do biblioteki w stosunku do liczby mieszkańców wraz z uwzględnieniem odległości do biblioteki Gospodarcza Przedsiębiorczość liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na liczbę mieszkańców, udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców, udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych Środowiskowa Odpady ilość wyrobów zawierających azbest w przeliczeniu na liczbę mieszkańców jednostki urbanistycznej Przestrzennofunkcjonalna Tereny zielone Gminna infrastruktura techniczna udział powierzchni zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych liczba przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych w odniesieniu do liczby budynków mieszkalnych 7 S t r o n a 7

8 Sytuacja Obszar Wskaźniki Gminna infrastruktura społeczna Gminne obszary przestrzeni publicznej Obiekty zabytkowe liczba placówek oświatowych i gminnych obiektów kulturalnych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców powierzchnia parków gminnych [km 2 ], liczba placów zabaw liczba obiektów zabytkowych Wyniki analizy wskaźnikowej zostały zaprezentowane z wykorzystaniem oprogramowania geoinformatycznego w odniesieniu do poszczególnych jednostek urbanistycznych oraz wyników analiz ilościowych w formie zestawień tabelarycznych oraz wykresów. Zastosowano następujące metody prezentacji kartograficznej: 1. kartogram do ilościowego przedstawienia na mapie średniej intensywności określonego zjawiska w granicach przyjętych pól odniesienia, przedziały klasowe wybrano metodą odchylenia standardowego lub metodą naturalnych granic, 2. kartodiagram do ilościowego przedstawienia na mapie bezwzględnej wartości określonego zjawiska w granicach przyjętych pól odniesienia, 3. punktowa do jakościowego przedstawienia na mapie zjawisk niekwantyfikowanych. Kolejnym etapem prac nad zmiennymi w celu wykonania diagnozy stanu była normalizacja danych, która pozwoliła na przekształcenie wartości zmiennych wyrażonych w rożnych jednostkach do postaci porównywalnej. Normalizacji cech dokonano przez ich standaryzację zgodnie z następującymi wzorami: dla stymulant oraz dla destymulant, gdzie poszczególne symbole oznaczają: z - zestandaryzowana wartość zmiennej, x - wartość cechy, - średnią arytmetyczną, σ - odchylenie standardowe. W badanym obszarze jako stymulanty 8 uznano następujące zmienne: a) w sferze społecznej - liczbę organizacji pozarządowych, frekwencję w wyborach parlamentarnych, współczynnik komputeryzacji szkół oraz liczbę osób zapisanych do biblioteki, b) w sferze gospodarczej - liczbę firm prowadzących działalność gospodarczą, c) w sferze środowiskowej - udział powierzchni zielonych, d) w sferze przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej - liczbę przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych w poszczególnych jednostkach urbanistycznych, liczbę placówek oświatowych i gminnych obiektów kulturalnych, liczbę obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałe badane zmienne to destymulanty. 8 Stymulanty to zmienne, których rosnące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska, natomiast destymulanty - zmienne, których malejące wartości są oceniane pozytywnie z punktu widzenia danego zjawiska. 8 S t r o n a 8

9 Do wyznaczenia obszaru w sytuacji kryzysowej i obszaru zdegradowanego wykorzystano metodę wskaźnika syntetycznego Perkala. Wskaźnik Perkala umożliwia uporządkowanie obiektów wielowymiarowych według syntetycznego kryterium, które jest funkcją zmiennych wejściowych 9. Wykorzystanie tej metody pozwoliło na uszeregowanie poszczególnych jednostek urbanistycznych ze względu na określony zestaw cech w wybranych sferach. Wyższa wartość wskaźnika syntetycznego oznacza korzystniejszą sytuację jednostki urbanistycznej pod względem poziomu potencjału. 10 Wskaźnik syntetyczny dla każdej jednostki urbanistycznej został wyliczony zgodnie ze wzorem: gdzie poszczególne symbole oznaczają: Wp - wskaźnik syntetyczny dla poszczególnych jednostek urbanistycznych, k - liczba uwzględnionych cech, j - 1,2,, k, z- zestandaryzowane wartości zmiennej. Wskaźnik Perkala może przyjmować wartości w przedziale od -3 do W celu klasyfikacji jednostek urbanistycznych wykorzystano średnią arytmetyczną wskaźnika syntetycznego Wp. Wyodrębniono 2 klasy 12 : 1. wskaźnik Wp przyjął wartość większą niż wartość średniej arytmetycznej, 2. wskaźnik Wp przekracza wartość średniej arytmetycznej. Spośród wytypowanych obszarów zdegradowanych dokonano wyboru obszaru rewitalizacji. Proces ten został wsparty procesem partycypacji społecznej, tj. ankietyzacji wśród wszystkich zainteresowanych interesariuszy, a także wnioskami ze spotkań z mieszkańcami i wywiadami z przedstawicielami lokalnych organizacji. Celem prowadzonego badania było zgromadzenie informacji i pozyskanie opinii zainteresowanych stron odnośnie do obszarów gminy szczególnie wymagających podjęcia działań rewitalizacyjnych. 9 Parysek, J. J., Wojtasiewicz L., Metody analizy regionalnej i metody planowania regionalnego, Studia KPZK PAN, t. 69, Państwowe Wydawn. Nauk. 10 Wpływ potencjału demograficznego i gospodarczego miast wojewódzkich na kondycję województw, 2013, Mazowiecki Ośrodek Badań Regionalnych, Warszawa. 11 Szymla Z., Determinanty rozwoju regionalnego. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław. 12 Pluta W., Wielowymiarowa analiza porównawcza w modelowaniu ekonometrycznym, PWN, Warszawa. 9 S t r o n a 9

10 2.3. Wykorzystane źródła danych Do opracowania diagnozy stanu Gminy Klwów, mającej na celu identyfikację potencjalnych obszarów gminy znajdujących się w stanie kryzysowym, wykorzystane zostały dane pozyskane z następujących źródeł: Urząd Gminy Klwów, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Klwowie, Gminna Biblioteka Publiczna w Klwowie, Powiatowy Urząd Pracy w Przysusze, Komenda Powiatowa Policji w Przysusze, Krajowy Rejestr Sądowy, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, Państwowa Komisja Wyborcza, Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Porównywalne jednostki przestrzenne Uzyskanie porównywalności wyników diagnozy wymaga przetwarzania danych w ramach możliwie podobnych do siebie jednostek przestrzennych. Do analizy wskaźnikowej w celu opracowania diagnozy stanu przyjęto jednostki pomocnicze Gminy Klwów wyznaczone w uchwale nr IV/22/2003 Rady Gminy Klwów z dnia 29 kwietnia 2003 r. (z późn. zm.) w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Klwów. Wyznaczone jednostki urbanistyczne to obszary, które stanowią pewne całości pod względem funkcjonalnym oraz charakteryzują się pewną spójnością społeczną i przestrzenną. sołectwa: Dla prowadzenia analiz przyjęto następujące jednostki urbanistyczne, obejmujące 1. Borowa Wola 2. Brzeski 3. Drążno 4. Głuszyna 5. Kadź 6. Klwowska Wola 7. Klwów 8. Kłudno 9. Kolonia Ulów 10. Ligęzów 11. Nowy Świat 12. Podczasza Wola 13. Przystałowice Duże 10 S t r o n a 10

11 14. Przystałowice Duże Kolonia 15. Sady Kolonia 16. Sulgostów 17. Ulów. W Gminie Klwów według stanu na r. zameldowanych było osób. W latach liczba osób zameldowanych w gminie ulega sukcesywnemu zmniejszeniu (wykres nr 1). Wykres nr 1 Liczba ludności Gminy Klwów w latach Udział poszczególnych grup wiekowych w populacji mieszkańców gminy przedstawiono na wykresie nr S t r o n a 11

12 Wykres nr 2 Struktura wiekowa mieszkańców Gminy Klwów w latach Strukturę wiekową mieszkańców Gminy Klwów według stanu na r. przedstawiono na wykresie nr 3. 22% mieszkańców to ludzie do 20. roku życia, 29% ma pomiędzy 20 a 40 lat, kolejne 26% nie ukończyło 60 lat, a 23% osób ma więcej niż 60 lat. Wykres nr 3 Struktura wiekowa mieszkańców Gminy Klwów (wg stanu na r.) Populację i powierzchnię poszczególnych jednostek urbanistycznych poddanych analizie zestawiono w tabeli nr S t r o n a 12

13 Tabela nr 2 Jednostki urbanistyczne Gminy Klwów Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Powierzchnia [ha] Liczba mieszkańców [os.] 1 I Borowa Wola 383, II Brzeski 325, III Drążno 730, IV Głuszyna 582, V Kadź 457, VI Klwowska Wola 224, VII Klwów 1 027, VIII Kłudno 551, IX Kolonia Ulów 271, X Ligęzów 773, XI Nowy Świat 242, XII Podczasza Wola 448, XIII Przystałowice Duże 499, XIV Przystałowice Duże-Kolonia 407, XV Sady-Kolonia 270, XVI Sulgostów 720, XVII Ulów 750, Zasięg wytypowanych jednostek urbanistycznych wraz z gęstością zaludnienia poszczególnych obszarów przedstawiono na mapie nr S t r o n a 13

14 Mapa nr 1 Gęstość zaludnienia w jednostkach urbanistycznych Gminy Klwów 2.5. Bezrobocie Brak zatrudnienia albo wykonywania pracy zarobkowej, zwłaszcza w perspektywie długoterminowej może być przyczyną problemów na płaszczyźnie ekonomicznej, ale także prowadzić do szeregu negatywnych zjawisk prowadzących do degradacji społecznej. Do tego rodzaju zjawisk można zaliczyć utrwalanie niekorzystnych wzorców postaw społecznych, tj. bierność, bezczynność czy bezradność i dziedziczenie ich przez kolejne pokolenia. Brak pracy może także prowadzić do wzrostu przestępczości na danym terenie, albo rodzić inne negatywne czy patologiczne zachowania, tj. niewywiązywanie się z obowiązków rodzicielskich, zaniedbanie kwestii edukacji dzieci i młodzieży. 13 W statystyce urzędów pracy osobą bezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia, zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, natomiast stopa 13 Demograficzne i społeczne uwarunkowania rewitalizacji miast w Polsce, praca pod red. Andrzeja Zborowskiego, Instytut Rozwoju Miast, tom 5, Kraków, S t r o n a 14

15 bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych (ogółem lub danej grupy) w liczbie ludności aktywnej zawodowo (ogółem lub danej grupy). 14 Udział osób bezrobotnych w populacji mieszkańców Gminy Klwów Na koniec czerwca 2016 r. liczba osób bezrobotnych z terenu Gminy Klwów zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Przysusze wynosiła 246 osób. 15 Według danych Głównego Urzędu Statystycznego udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2015 r. dla Gminy Klwów wynosił 11,9%, dla powiatu przysuskiego 17,9%, podczas gdy dla województwa mazowieckiego wskaźnik ten wynosił 6,6%. Wskaźnikiem opisującym zjawisko bezrobocia na terenie Gminy Klwów jest udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie mieszkańców. w odniesieniu do udziału bezrobotnych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 2. Mapa nr 2 Udział osób bezrobotnych w liczbie mieszkańców jednostek urbanistycznych 14 Zasady metodyczne statystyki rynku pracy i wynagrodzeń, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008 [dostępne: 15 Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Przysusze. 15 S t r o n a 15

16 Największy udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie mieszkańców poszczególnych jednostek urbanistycznych został odnotowany w sołectwie Przystałowice Duże (90%). Około 17% udziałem osób bezrobotnych charakteryzuje się sołectwo Ligęzów, powyżej 10% bezrobotni stanowią także w sołectwach Borowa Wola, Brzeski i Nowy Świat. Średnia wartość wskaźnika dla całej gminy wynosi 12,94%. Odsetek długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych Gminy Klwów Istotne znaczenie w diagnozie społecznej sytuacji gminy posiada poziom natężenia i przestrzennej koncentracji wskaźnika, ukazującego odsetek osób długotrwale pozostających bez pracy. Długotrwale bezrobotny to bezrobotny, pozostający w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. 16 Aktywizacja osób długotrwale bezrobotnych wymaga podjęcia szeregu działań i jest przedsięwzięciem bardzo skomplikowanym, gdyż brak doświadczenia zawodowego jest istotnym czynnikiem utrudniającym znalezienie zatrudnienia bądź podjęcia pracy zarobkowej. Wśród ogółu mieszkańców Gminy Klwów, prawie 5% stanowią mieszkańcy długotrwale pozostający bez pracy, przy czym odsetek ten w stosunku do ogółu osób bezrobotnych wynosi aż 65%. w odniesieniu do udziału osób długotrwale bezrobotnych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 2. Najwyższy odsetek osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych w poszczególnych jednostkach urbanistycznych odnotowano w sołectwach Nowy Świat oraz Sady Kolonia (100%), następnie w sołectwie Podczasza Wola (83%). W sołectwach Kolonia Ulów i Przystałowice Duże Kolonia odnotowano najniższy udział długotrwale bezrobotnych - odpowiednio 30,77% i 33,3%. Struktura wiekowa bezrobotnych mieszkańców Gminy Klwów Jednym z problemów społecznych na terenie Gminy Klwów jest bezrobocie wśród osób młodych do 34 roku życia. Prawie 65% wszystkich osób pozostających bez pracy stanowią osoby, które nie ukończyły 35 lat. Zjawisko to jest szczególnie niekorzystne ze względu na spadek aktywności społecznej i zawodowej mieszkańców oraz konieczność wsparcia z tytułu pomocy społecznej. w odniesieniu do struktury wiekowej bezrobotnych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 3. Wśród osób do 34. roku życia najwięcej osób bezrobotnych zamieszkuje sołectwo 16 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz.U r., Nr 99, poz z późn. zm. 16 S t r o n a 16

17 Podczasza Wola (17), Ulów (15) oraz sołectwa Drążno i Kłudno (po 14 osób), natomiast pomiędzy 35 a 44 rokiem życia sołectwo Kłudno (7). Wśród osób bezrobotnych pomiędzy 45. a 54. rokiem życia najwięcej z nich mieszka w sołectwie Brzeski (5). 4 osoby z sołectwa Przystałowice Duże jest w przedziale wiekowym lat, a z ogólnej liczby 23 osób bezrobotnych w wieku 60 lat i więcej zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Przysusze 3 osoby mieszkają w sołectwie Ulów, 2 w sołectwie Borowa Wola, Podczasza Wola i Sulgostów. Po 1 osobie bezrobotnej powyżej 60 roku życia mieszka w sołectwach Drążno, Głuszyna, Klwów, Kłudno, oraz Sady Kolonia. Mapa nr 3 Struktura wiekowa osób bezrobotnych Odsetek bezrobotnych według poziomu wykształcenia w populacji mieszkańców Gminy Klwów Z analizy struktury osób bezrobotnych według poziomu wykształcenia wynika, iż najliczniejszą grupę stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepełnym podstawowym, tj. 28% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym stanowią 27% bezrobotnych. 26% stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym to kolejne 11% bezrobotnych, natomiast grupa osób 17 S t r o n a 17

18 z wykształceniem wyższym stanowi 15% bezrobotnych jest to najmniej liczna grupa osób wśród bezrobotnych. w odniesieniu do poziomu wykształcenia osób bezrobotnych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 4. Mapa nr 4 Poziom wykształcenia osób bezrobotnych 2.6. Ubóstwo Ubóstwo to pojęcie, które z jednej strony określa warunki życia jednostki, a z drugiej strony wskazuje na nierówności i sprzeczności występujące w społeczeństwie. Jest zjawiskiem wielowymiarowym, a dla polityki społecznej podstawowe znaczenie mają informacje dotyczące zasięgu ubóstwa ekonomicznego. 17 Czynnikiem istotnie decydującym o sytuacji materialnej jednostki i jej rodziny, jest miejsce zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby bezrobotne i rodziny osób bezrobotnych. Zasięg ubóstwa jest zróżnicowany w zależności od grupy społeczno-ekonomicznej, określanej na podstawie przeważającego źródła dochodów. W najtrudniejszej sytuacji 17 Ubóstwo w Polsce w latach 2013 i 2014, 2015, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa [dostępne: ,1,6.html] 18 S t r o n a 18

19 znajdowały się osoby żyjące w gospodarstwach domowych utrzymujących się z tzw. innych niezarobkowych źródeł, w tym przede wszystkim w gospodarstwach, których podstawę utrzymania stanowiły świadczenia społeczne inne niż renty i emerytury. Pauperyzacji sprzyja także wykonywanie nisko płatnej pracy, a dotyczy to głównie osób o niskim poziomie wykształcenia, pracujących na stanowiskach robotniczych. Wykształcenie jest jednym z najważniejszych czynników różnicujących zagrożenie ubóstwem. 18 Do analizy poziomu ubóstwa na terenie Gminy Klwów przyjęto następujące wskaźniki: 1. udział osób korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na liczbę mieszkańców danej jednostki, 2. udział osób korzystających z zasiłków stałych w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. 2004, nr 64, poz. 593 z późn. zm.) w przeliczeniu na liczbę mieszkańców korzystających z pomocy społecznej, Liczba osób korzystających z pomocy społecznej Według danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Klwowie 105 osób korzysta z pomocy świadczonej przez ośrodek. Najwyższy odsetek osób korzystających z pomocy społecznej w populacji mieszkańców zanotowano dla sołectwa Przystałowice Duże (55%). 9,38% mieszkańców sołectwa Nowy Świat stanowi beneficjentów Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Klwowie, a w sołectwach Brzeski i Drążno ok. 5% mieszkańców jest wspierane zasiłkami. W sołectwach Klwowska Wola oraz Ligęzów żaden mieszkaniec nie korzysta z pomocy społecznej. w odniesieniu do udziału osób korzystających z pomocy społecznej w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr Tamże 19 S t r o n a 19

20 Mapa nr 5 Udział osób korzystających z pomocy społecznej w liczbie mieszkańców jednostek urbanistycznych Liczba osób korzystających z zasiłków stałych Zasiłki stałe otrzymuje 10 osób zamieszkałych w gminie. Najwięcej osób otrzymujących zasiłki stałe mieszka w sołectwach Brzeski i Ulów (po 2 osoby), po 1 osobie otrzymującej zasiłek stały jest w sołectwach Drążno, Głuszyna, Kadź, Klwowska Wola, Kolonia Ulów oraz Sady Kolonia. w odniesieniu do udziału osób korzystających z zasiłków stałych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr S t r o n a 20

21 2.7. Przestępczość Kolejnym zjawiskiem umożliwiającym zdefiniowanie obszaru w stanie kryzysowym jest przestępczość. Często jest powiązana z innymi problemami społecznymi, tj. bezrobocie czy ubóstwo. Do analizy poziomu przestępczości na terenie Gminy Klwów przyjęto następujące wskaźniki: 1. liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na liczbę mieszkańców danej jednostki, 2. udział osób z niebieską kartą w populacji mieszkańców. Liczba popełnionych przestępstw Do analizy zjawiska przestępczości w gminie wykorzystano dane Komendy Powiatowej Policji w Przysusze, dotyczące liczby popełnionych przestępstw na obszarze Gminy Klwów. W 2015 r. na terenie gminy popełniono 58 przestępstw, z czego największą liczbę stanowiły: kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwości (11), kradzież (7) oraz kradzież z włamaniem (7). Od 1 stycznia do końca czerwca 2016 r. na terenie Gminy Klwów popełniono 23 przestępstwa. 6 spośród nich dotyczyło kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości, kolejne to: kradzież z włamaniem (3) i kłusownictwo (3). Inne przypadki dotyczyły kradzieży, oszustw oraz innych. Według danych Komendy Powiatowej Policji w Przysusze najwięcej przestępstw zostało popełnionych w sołectwie Klwów (7) oraz sołectwach Kłudno, Sulgostów i Ulów (3 w każdej z jednostek). Po 2 przestępstwa zostały popełnione w sołectwach: Głuszyna oraz Podczasza Wola, natomiast po 1 - w sołectwach Borowa Wola, Drążno oraz Przystałowice Duże. w odniesieniu do liczby popełnionych przestępstw w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr S t r o n a 21

22 Mapa nr 6 Liczba popełnionych przestępstw w jednostkach urbanistycznych Gminy Klwów Przemoc w rodzinie Społecznie istotnym problemem jest przemoc w rodzinie. W ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U nr 180 poz z późn. zm.) podniesiono, iż przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie i poszanowanie ich praw i wolności. Na potrzeby niniejszej diagnozy jako wskaźnik przestępczości przyjęto liczbę osób podlegających procedurze Niebieskiej Karty 19 w poszczególnych jednostkach urbanistycznych gminy. Z danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Klwowie wynika, iż procedurą Niebieskiej Karty objętych jest 10 mieszkańców gminy. w odniesieniu do liczby osób podlegających procedurze Niebieskiej Karty w przeliczeniu na liczbę mieszkańców w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta, Dz.U 2011, nr 209, poz S t r o n a 22

23 Mapa nr 7 Liczba osób podlegających procedurze niebieskiej karty w jednostkach urbanistycznych Gminy Klwów 2.8. Edukacja Edukacja jest istotnym elementem, determinującym rozwój osobisty jednostek, a jednocześnie wpływającym istotnie na późniejsze zachowania i możliwości na rynku pracy, decyduje o statusie społecznym, a brak wykształcenia może być przyczyną marginalizacji na różnych płaszczyznach społecznych. Jako wskaźnik jakości edukacji przyjęto wyniki egzaminu gimnazjalnego 20 oraz współczynnik komputeryzacji szkół. W diagnozie sytuacji wykorzystano dane Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie za rok oraz dane pozyskane z poszczególnych szkół działających na obszarze gminy. W Gminie Klwów funkcjonuje Publiczne Gimnazjum im. Lotników Polskich w Zespole Szkół Samorządowych w Klwowie oraz Publiczna Szkoła Podstawowa w Kłudnie. Średnie 20 Dla ujednolicenia informacji przyjęto wskaźnik opisujący średni wynik z wykorzystaniem średniej ważonej, obejmujący część humanistyczną, matematyczno-przyrodniczą i język nowożytny. 21 Dane Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie, 23 S t r o n a 23

24 wyniki uzyskane w Publicznym Gimnazjum w Klwowie to 55,9%. Dla porównania średnia dla powiatu przysuskiego wynosi 48,5% Aktywność społeczna Aktywność społeczna to wszystkie unormowane społecznie działania jednostek, wykonywane w ramach określonych ról społecznych. 22 Dla zdiagnozowania aktywności społecznej mieszkańców gminy przyjęto następujące wskaźniki: 1. liczbę zarejestrowanych organizacji pozarządowych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców w poszczególnych jednostkach urbanistycznych, 2. liczbę uczestników wyborów parlamentarnych w 2015 r. w stosunku do liczby osób uprawnionych do głosowania, 3. liczbę osób zapisanych do biblioteki w stosunku do liczby mieszkańców w poszczególnych jednostkach urbanistycznych. Organizacje pozarządowe Współpraca władz Gminy z organizacjami pozarządowymi została określona w Programie Współpracy Gminy Klwów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na 2017 rok. Do zadań priorytetowych zaliczone zostały następujące obszary 23 : 1. Nauka, edukacja, oświata i wychowanie, w tym promowanie młodzieży uzdolnionej oraz organizowanie czasu wolnego podczas wakacji i ferii, 2. Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji, 3. Kultura fizyczna i sport, 4. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych, 5. Profilaktyka i promocja zdrowia. Następujące organizacje, działające na terenie gminy, zostały wpisane do rejestru stowarzyszeń Krajowego Rejestru Sądowego: Ochotnicza Straż Pożarna w Ulowie (KRS ) Ochotnicza Straż Pożarna w Sulgostowie (KRS ) Ochotnicza Straż Pożarna w Sadach Kolonii (KRS ) Ochotnicza Straż Pożarna w Przystałowicach Dużych (KRS ) Stowarzyszenie na Rzecz Promocji i Rozwoju Gminy Klwów (KRS ) Ochotnicza Straż Pożarna w Klwowie (KRS ) Lokalna Grupa Działania "Wszyscy Razem" (KRS ) Stowarzyszenie "Gmina Klwów - Wspólne Marzenia" (KRS ) 22 Definicja za encyklopedią PWN. 23 Program Współpracy Gminy Klwów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na 2017 rok, przyjęty Uchwałą Nr XXI/132/2016 Rady Gminy Klwów z dnia 30 listopada 2016 r. 24 S t r o n a 24

25 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Klwowie (KRS ) Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich "Gosposie" (KRS ) Stowarzyszenie Oświatowe Gminy Klwów (KRS ) Stowarzyszenie "Babska Rzeczpospolita Klwów" (KRS ) Planeta Kobiet (KRS ) Wystrzałowe Babki (KRS ) Stowarzyszenie Kobiet Aktywnych "Na Plus" (KRS ) Stowarzyszenie "Drążnianki" (KRS ) Na terenie gminy Klwów działa również Gminny Klub Sportowy Klwów. w odniesieniu do liczby organizacji pozarządowych w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 8. Mapa nr 8 Działalność organizacji pozarządowych 25 S t r o n a 25

26 Frekwencja wyborcza Według danych Państwowej Komisji Wyborczej w 2015 r. frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych wyniosła 50,92% dla całego kraju, 58,71% dla województwa mazowieckiego, a w powiecie przysuskim 49,61%. 24 w odniesieniu do udziału w wyborach parlamentarnych w 2015 r. w każdej jednostce urbanistycznej została przedstawiona na mapie nr 9. Mapa nr 9 Frekwencja wyborcza w wyborach parlamentarnych w 2015 r. Korzystający z biblioteki W Gminie Klwów funkcjonuje Gminna Biblioteka Publiczna w Klwowie, organizująca i udostępniająca swoją bazę dla działań oświatowo-kulturalnych skierowanych głównie do dzieci i młodzieży. Liczba osób zapisanych do biblioteki jest wskaźnikiem, pozwalającym na diagnozę sytuacji społecznej. Łączna liczba osób zapisanych według stanu na r. wynosi 277 osób. Największy odsetek mieszkańców zapisanych do biblioteki zanotowano dla sołectwa Przystałowice Duże (70%), a następnie dla sołectwa Klwów (16%) oraz Borowa Góra 24 Dane Państwowej Komisji Wyborczej dostępne: 26 S t r o n a 26

27 (10,3%). W pozostałych jednostkach gminy udział ten kształtuje się poniżej 10%. w odniesieniu do liczby osób zapisanych do biblioteki w każdej jednostce urbanistycznej, z uwzględnieniem odległości miejsca zamieszkania od lokalizacji biblioteki, została przedstawiona na mapie nr 10. Mapa nr 10 Liczba osób zapisanych do biblioteki publicznej Gminy Klwów Identyfikacja obszarów w stanie kryzysowym Jako obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można uznać taki, w którym nastąpiła koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Do oceny sytuacji społecznej przyjęto wartości następujących wskaźników: WS1 - Udział osób bezrobotnych w liczbie mieszkańców [%] WS2 - Udział osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych [%] WS3 - Udział osób korzystających z pomocy społecznej w populacji mieszkańców [%] WS4 - Udział osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym w ogólnej 27 S t r o n a 27

28 liczbie bezrobotnych [%] WS5 - Liczba popełnionych przestępstw w przeliczeniu na liczbę mieszkańców [%] WS6 - Udział osób z niebieską kartą w populacji mieszkańców [%] WS7 - Liczba organizacji pozarządowych w przeliczeniu na mieszkańców [szt./os] WS8 - Frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2015 r. z uwzględnieniem odległości do lokalu wyborczego [%] WS9 - Udział osób zapisanych do biblioteki w populacji mieszkańców z uwzględnieniem odległości do biblioteki [%] WS10 - Współczynnik komputeryzacji szkół [%] Wartości wybranych wskaźników, charakteryzujących sferę społeczną Gminy Klwów, zostały zestawione w Załączniku nr 1. W celu wykonania diagnozy stanu w sferze społecznej wykorzystano wskaźnik syntetyczny Perkala, pozwalający na porównanie poszczególnych mierników i wyliczenie jednego syntetycznego wskaźnika. Proces ten przebiegał dwuetapowo: 1. normalizacja poszczególnych mierników przyjętych do opracowania diagnozy stanu, w wyniku której wszystkie mierniki wyrażone w jednostkach standaryzowanych są porównywalne i można je sumować. 2. obliczenie syntetycznych wskaźników (Wp) dla każdej jednostki urbanistycznej. Dla każdej jednostki urbanistycznej wyliczono wskaźnik syntetyczny Wp (tabela nr 3). Do klasyfikacji jednostek urbanistycznych wykorzystano średnią arytmetyczną. Kolorem zielonym wyróżniono obszary, dla których wskaźnik syntetyczny Wp przyjął wartość większą niż wartość średniej arytmetycznej. Kolorem czerwonym oznaczono te jednostki urbanistyczne, dla których wartość wskaźnika syntetycznego Wp przyjmuje wartości niższe niż średnia arytmetyczna. Dodatkowo wartości wskaźnika syntetycznego wyróżniono pogrubioną czcionką. Tabela nr 3 Wartości wskaźników syntetycznych Wp dla poszczególnych jednostek urbanistycznych Lp. Zasięg przestrzenny jednostki Symbol Wskaźnik syntetyczny Wp 1 Borowa Wola I -0,08 2 Brzeski II -0,01 3 Drążno III -0,02 4 Głuszyna IV 0,00 5 Kadź V 0,24 6 Klwowska Wola VI 0,22 7 Klwów VII 0,00 8 Kłudno VIII -0,20 9 Kolonia Ulów IX 0,43 10 Ligęzów X 0,25 28 S t r o n a 28

29 11 Nowy Świat XI 0,25 12 Podczasza Wola XII -0,14 13 Przystałowice Duże XIII -0,88 14 Przystałowice Duże-Kolonia XIV 0,23 15 Sady-Kolonia XV 0,03 16 Sulgostów XVI -0,32 17 Ulów XVII -0,01 Ujemne wartości wskaźnika syntetycznego Wp odzwierciedlają sytuację kryzysową w sferze społecznej. Im wyższa wartość ujemna, tym większe natężenie problemów społecznych w jednostkach urbanistycznych gminy. Obszary Gminy, w których wartości wskaźniki Wp są niższe niż średnia arytmetyczna, tj. obszary, w których zdiagnozowano sytuację kryzysową, zostały przedstawione w tabeli nr 3 kolorem czerwonym oraz zaprezentowane na mapie nr 11. Mapa nr 11 Obszary w stanie kryzysowym na terenie Gminy Klwów 29 S t r o n a 29

30 Społeczny aspekt rewitalizacji dotyczy działań nakierowanych na zapobieganie wykluczeniu społecznemu oraz ponownej integracji grup zamieszkałych na danym obszarze z innymi częściami gminy. Czynnikami stanowiącymi przyczynę wykluczenia są także wysoka stopa bezrobocia, a zwłaszcza bezrobocia długotrwałego, jak również niski poziom wykształcenia, oraz stosunkowo wysoki poziom przestępczości, będącej często wynikiem złej sytuacji materialnej. 30 S t r o n a 30

31 3. Zasięgi przestrzenne obszarów rewitalizacji została przeprowadzona w trzech etapach. Pierwszym z nich była analiza wskaźnikowa zjawisk społecznych na terenie Gminy Klwów, prowadząca do wskazania obszarów gminy znajdujących się w stanie kryzysowym. Celem prac w drugim etapie było wyznaczenie obszarów zdegradowanych. Przeprowadzono analizę wskaźnikową zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych i technicznych, pozwalających na diagnozę stanu i delimitację obszarów zdegradowanych z wykorzystaniem metod statystycznych i prezentacji kartograficznej. W ostatnim etapie skoncentrowano się na wskazaniu obszaru rewitalizacji. Obszar zidentyfikowany w wyniku przeprowadzonej analizy stanowi najbardziej problemową część gminy, w granicach której podejmowane będą przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Obszar zdegradowany Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku wystąpienia na nim co najmniej jednego z następujących negatywnych zjawisk: gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia na każdym z podobszarów występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz przynajmniej jednego negatywnego zjawiska z obszaru gospodarczego, środowiskowego, przestrzenno-funkcjonalnego lub technicznego. 31 S t r o n a 31

32 3.1. Sytuacja gospodarcza Niski poziom przedsiębiorczości na danym terenie może stanowić jedną z przyczyn stanu kryzysowego. Dobrze rozwinięta sfera działalności gospodarczej jest związana z potencjałem kapitału ludzkiego w zakresie podejmowania ryzyka działalności na własny rachunek, ale także jest wypadkową takich zmiennych jak lokalizacja czy wsparcie władz Gminy Klwów w sferze rozwoju przedsiębiorczości lokalnej. W celu zdiagnozowania stopnia przedsiębiorczości mieszkańców Gminy Klwów przyjęto wskaźnik liczby podmiotów wpisanych do rejestru Regon. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na r. wskaźnik ten dla województwa mazowieckiego wynosi 143 podmioty, dla powiatu przysuskiego przyjmuje wartość 66. Dla Gminy Klwów wskaźnik jest niższy niż dla powiatu i osiąga wartość 50. Do analizy przyjęto dane Urzędu Gminy Klwów w zakresie ewidencji działalności gospodarczej oraz dane z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Z analizy wyłączono podmioty w likwidacji bądź upadłości. Łącznie na terenie gminy do ewidencji działalności gospodarczej wpisanych jest 77 podmiotów, a do Krajowego Rejestru Sądowego 5 podmiotów. Najwięcej firm prowadzi działalność na terenie sołectwa Klwów (26), co stanowi 34% wszystkich przedsiębiorstw działających w Gminie. W sołectwach: Przystałowice Duże, Sady Kolonia oraz Głuszyna działalność prowadzą łącznie 23 firmy (odpowiednio 9, 7 i 7). W sołectwach Drążno, Kadź, Klwowska Wola, Kłudno, Podczasza Wola, Przystałowice Duże Koloni, Sulgostów oraz Ulów funkcjonuje od 1 do 5 firm. W pozostałych sołectwach (Borowa Góra, Brzeski, Ligęzów, Nowy Świat) nie funkcjonują żadne przedsiębiorstwa. w odniesieniu do liczby podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na liczbę mieszkańców (WG1) w jednostkach urbanistycznych, będących w stanie kryzysowym, została przedstawiona w tabeli nr 4. Tabela nr 4 Liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym Lp. Nazwa Symbol Liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą [szt.] 1 Borowa Wola I 0 2 Brzeski II 0 3 Drążno III 4 4 Głuszyna IV 7 7 Klwów VII 26 8 Kłudno VIII 4 12 Podczasza Wola XII 1 32 S t r o n a 32

33 Lp. Nazwa Symbol Liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą [szt.] 13 Przystałowice Duże XIII 9 16 Sulgostów XVI 5 17 Ulów XVII 3 W celu diagnozy sytuacji w sferze gospodarczej przyjęto także wskaźniki uzupełniające, tj. udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców jednostek urbanistycznych, znajdujących się w sferze kryzysowej (WG2) oraz udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych (WG3). Tabela nr 5 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców oraz udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym Lp. Nazwa Symb ol Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców [%] Udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych [%] 1 Borowa Wola I 17,6 64,29 2 Brzeski II 27,7 77,78 3 Drążno III 28,0 44,44 4 Głuszyna IV 14,8 21,43 7 Klwów VII 26,1 28,57 8 Kłudno VIII 20,3 61,54 12 Podczasza Wola 13 Przystałowice Duże XII 17,6 50,00 XIII 100,0 50,00 16 Sulgostów XVI 19,5 68,75 17 Ulów XVII 22,7 56, Sytuacja środowiskowa Stan środowiska przyrodniczego jest istotnym czynnikiem, mającym wpływ na jakość życia mieszkańców. Diagnoza sytuacji środowiskowej na terenie Gminy Klwów powiązana jest ze standardami jakości środowiska, w tym gospodarką odpadami stanowiącymi zagrożenie dla życia, zdrowia lub stanu środowiska. W celu zdiagnozowania sytuacji środowiskowej na terenie Gminy Klwów przyjęto wskaźnik ilości wyrobów zawierających azbest w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Na mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.) azbest jest substancją stwarzającą szczególne zagrożenie dla środowiska. Po demontażu wyrobów zawierających azbest, 33 S t r o n a 33

34 powstałe odpady są traktowane jako odpady niebezpieczne. 25 w odniesieniu do ilości wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym (WŚ1) została przedstawiona w tabeli nr 6. Tabela nr 6 Ilość wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym [Mg] Lp. Nazwa Symbol Ilość wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest [Mg] 1 Borowa Wola I 120,46 2 Brzeski II 144,10 3 Drążno III 377,52 4 Głuszyna IV 359,88 7 Klwów VII 372,16 8 Kłudno VIII 285,80 12 Podczasza Wola XII 264,78 13 Przystałowice Duże XIII 254,68 16 Sulgostów XVI 369,40 17 Ulów XVII 390,62 Obiektami prawnie chronionymi na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm,). na terenie Gminy Klwów są: Obszar Chronionego Krajobrazu "Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki", Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków "Dolina Pilicy", Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk "Dolina Dolnej Pilicy". 26 Obszar Chronionego Krajobrazu "Dolina rzeki Pilicy i Drzewiczki" obejmuje północnozachodnią część terenu gminy. Obszar ten obejmuje tereny chronione ze względu na wyjątkowy krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach. Pełni on funkcję nie tylko turystyczną, ale przede wszystkim stanowi istotny korytarz ekologiczny. Do charakterystycznych zbiorowisk leśnych należą olsy i łęgi, występują tu też biocenotyczne łąki oraz szuwary i bagna z zadrzewieniami i zakrzewieniami. Bogactwo fauny przejawia się w dużej liczbie gatunków ptaków (ok. 140 gniazdujących i ok. 60 wędrujących) oraz ssaków (ponad 40, w tym 11 gatunków nietoperzy). 27 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków "Dolina Pilicy" (PLB140003) obejmuje zachodnią część gminy Klwów. Występuje tu 56 lęgowych gatunków ptaków związanych z siedliskami wodnymi i bagiennymi, a także 575 gatunków roślin naczyniowych. Obszar ten stanowi mozaikowaty układ siedlisk i roślinności. W jego skład wchodzą łąki kserotermiczne, siedliska 25 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów, Dz. U. z 2014 r., poz Geoserwis Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, 27 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Klwów, przyjęte uchwałą Nr XX/127/2016 Rady Gminy Klwów z dnia 17 października 2016 r. 34 S t r o n a 34

35 bagienne, lasy łęgowe, a także pozostałości naturalnych lasów "spalskich". Występują tu również takie gatunki jak bóbr oraz wydra. Obszar ten jest w dużej mierze wykorzystywany rekreacyjnie, a dominującym typem użytkowania ziemi są tereny rolnicze. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk "Dolina Dolnej Pilicy" (PLH140016) na obszarze gminy Klwów pokrywa się przestrzennie z Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków "Dolina Pilicy". Z tego obszaru podawanych jest 10 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 9 gatunków z Załącznika II ww. Dyrektywy. Występują tu co najmniej 32 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Wskaźnikiem uzupełniającym diagnozę w sferze środowiskowej jest udział powierzchni zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych, będących w stanie kryzysowym (WŚ2) (tabela nr 7). Tabela nr 7 Udział powierzchni zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych, będących w stanie kryzysowym Lp. Nazwa Symbol Udział powierzchni zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych [%] 1 Borowa Wola I 52,43 2 Brzeski II 37,93 3 Drążno III 28,41 4 Głuszyna IV 19,39 7 Klwów VII 21,99 8 Kłudno VIII 20,60 12 Podczasza Wola XII 30,71 13 Przystałowice Duże XIII 7,94 16 Sulgostów XVI 21,88 17 Ulów XVII 29, Sytuacja przestrzenno-funkcjonalna i techniczna Sfera przestrzenno-funkcjonalna odgrywa istotną rolę w ocenie komfortu jakości życia mieszkańców danego obszaru. W celu oceny sytuacji przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej Gminy Klwów diagnozie poddano następujące obszary: gminna infrastruktura techniczna, gminna infrastruktura społeczna, stan techniczny obiektów budowlanych, gminne obszary przestrzeni publicznej, obiekty zabytkowe. 35 S t r o n a 35

36 Gminna infrastruktura techniczna Na obszarze Gminy Klwów nie funkcjonuje scentralizowany system ciepłowniczy. Zapotrzebowanie ludności Gminy Klwów w zakresie ciepłownictwa w przeważającej części jest pokrywane w indywidualny sposób przez samych użytkowników. Stosują oni różne rozwiązania, jednak z przewagą wykorzystania węgla, używany jest również olej opałowy oraz gaz płynny. Gmina nie jest podłączona do systemu dystrybucji gazu ziemnego z krajowego systemu gazowniczego. Operatorem systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej na terenie Gminy Klwów jest PGE Dystrybucja S.A. Zasilanie Gminy Klwów energią elektryczną SN 15kV odbywa się przez stację GPZ Drzewica 110/15kv o mocy transformatora 10 MVA. Z tej stacji wyprowadzone są linie 15kV Domaszno i Zakościele, które zasilają lokalne stacje transformatorowe 15/0,4kV zlokalizowane na terenie Gminy Klwów. Te z kolei zaopatrują w energię elektryczną niskiego napięcia podmioty przyłączone do poszczególnych stref stacji transformatorowych. 28 Obszar gminy jest praktycznie w pełni zwodociągowany. Ogółem z instalacji wodociągowej korzysta około 99% mieszkańców. Całkowita długość sieci wodociągowej na terenie gminy wynosi 79,2 km i obsługuje ona połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Głównym problemem Gminy Klwów są występujące dysproporcje pomiędzy rozwiniętą siecią wodociągową a rozwojem sieci kanalizacyjnej. W 2015 r. czynna sieć kanalizacyjna miała długość 3,8 km. Zaledwie 7% ogółu mieszkańców korzystało z instalacji kanalizacyjnej. 29 W celu oceny sytuacji w zakresie dostępności do gminnej infrastruktury technicznej przyjęto wskaźnik liczby przyłączy wodociągowych (WF1) i kanalizacyjnych (WF2) w odniesieniu do liczby budynków w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym (tabela nr 8). Tabela nr 8 Liczba przyłączy wodociągowych i kanalizacyjnych w jednostkach urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym Lp. Nazwa Symbol Liczba przyłączy wodociągowych [szt.] Liczba przyłączy kanalizacyjnych [szt.] 1 Borowa Wola I Brzeski II Drążno III Głuszyna IV Na podstawie: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Klwów na lata Na podstawie: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Klwów na lata oraz Główny Urząd Statystyczny. 36 S t r o n a 36

37 Lp. Nazwa Symbol Liczba przyłączy wodociągowych [szt.] Liczba przyłączy kanalizacyjnych [szt.] 7 Klwów VII Kłudno VIII Podczasza Wola 13 Przystałowice Duże XII 78 XIII Sulgostów XVI Ulów XVII 98 0 Sieć drogową Gminy Klwów tworzą: droga krajowa (nr 48), droga wojewódzka (nr 727) oraz drogi powiatowe i gminne. Drogi Gminy Klwów charakteryzują się dobrą jakością jakości techniczną, jednak należy nadal podejmować działania obejmujące ich przebudowę i modernizację. Przez teren Gminy przebiega łącznie około 60 km dróg. Gminna infrastruktura społeczna Jednym z zadań samorządu gminy jest zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności. Rozwój gminy zależy także od umiejętności gospodarowania zasobami i od tego, jak władze gminy będą wykorzystywały swoje mocne strony w tym zakresie. Infrastruktura społeczna obejmuje zadania z zakresu oświaty, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, kultury i sportu, niezbędne do funkcjonowania lokalnej społeczności. W Gminie Klwów funkcjonują: Publiczne Przedszkole "Lepsze jutro" w Klwowie, Publiczna Szkoła Podstawowa w Kłudnie oraz Zespół Szkół Samorządowych w Klwowie, obejmujący Publiczne Gimnazjum i Publiczną Szkołę Podstawową im. Lotników Polskich. Dostęp do placówek służby zdrowia jest zapewniony przez Gminny Ośrodek Zdrowia w Klwowie, który stanowi jednostkę Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Nowym Mieście nad Pilicą. Zadania z zakresu kultury realizowane są przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Klwowie oraz świetlice wiejskie (w miejscowościach Drążno, Kadź i Przystałowice Duże). Na terenie gminy znajdują się liczne obiekty sportowe i rekreacyjne. W Klwowie są to dwa boiska sportowe (w tym jedno przyszkolne) oraz hala sportowa (przyszkolna). Boiska sportowe znajdują się również w jednostkach: Borowa Wola, Drążno, Kłudno, Sady-Kolonia oraz Ulów. Ze względu na istotność kwestii zaspokojenia potrzeb mieszkańców w zakresie oświaty 37 S t r o n a 37

38 i kultury, na potrzeby diagnozy w odniesieniu do infrastruktury społecznej przyjęto wskaźnik dostępności placówek oświatowych i gminnych obiektów kulturalnych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców danej jednostki urbanistycznej (WF3). Stan techniczny obiektów budowlanych Stan techniczny budynków jest związany z datą budowy budynków, obowiązujących wówczas norm i przepisów, a także z prowadzonymi pracami remontowymi czy termomodernizacyjnymi. Prawie 45% budynków w Gminie Klwów zostało wybudowanych przed 1970 r., kolejne 26% budynków ma więcej niż 28 lat, a pozostałe 9% zostało wzniesione po 1989 r. 30 Zużycie energii na potrzeby ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach jest istotną częścią łącznego zużycia energii finalnej w gminie. W związku z powyższym istnieje znaczny potencjał zaoszczędzenia energii cieplnej w budownictwie poprzez zastosowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Jednym z możliwych działań do podjęcia jest termomodernizacja, prowadząca do zwiększenia efektywności wykorzystania energii finalnej, a co za tym idzie do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne obejmują: ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków, ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków, całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. 31 Na terenie Gminy Klwów sukcesywnie realizowane są zadania z zakresu termomodernizacji gminnych obiektów użyteczności publicznej. Gminne obszary przestrzeni publicznej Obszary przestrzeni publicznej to obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjające nawiązywaniu kontaktów 30 Dane Banku Danych Lokalnych, 31 Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów, Dz.U. 2008, nr 223, poz z późn. zm. 38 S t r o n a 38

39 społecznych ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. 32 Infrastruktura sportowo-rekreacyjna znajduje się głównie przy budynkach szkół. W gminie funkcjonują liczne boiska, z których mogą korzystać mieszkańcy. Właścicielem obiektów jest Gmina Ojrzeń. Na potrzeby diagnozy przyjęto dostępność terenów zielonych i rekreacyjnych znajdujących się w gminnej przestrzeni publicznej. Obiekty zabytkowe Na terenie Gminy Klwów znajdują się liczne obiekty dziedzictwa kulturowego. Historia tego ośrodka sięga bowiem XIII wieku, kiedy to przebiegał przez ten obszar trakt Opoczno- Radom. Miasto Klwów zostało ulokowane w 1413 roku na prawie magdeburskim. W 1491 roku w miejsce drewnianego powstał murowany kościół parafialny, który stanowi jeden z najcenniejszych zabytków tego obszaru. Na uwagę zasługuje również historyczny zespół urbanistyczny oraz pozostałości założenia obronnego. Na terenie gminy znajdują się również liczne stanowiska archeologiczne, wśród których na uwagę zasługują stanowiska z epoki paleolitu schyłkowego w Przystałowicach Dużych, stanowiska z okresu neolitu i wczesnej epoki brązu w Brzeskach, Drążnie, Klwowskiej Woli i Ligęzowie, a także datowane na I-III w n.e. osada i cmentarzysko, na których odkryto groby, fragmenty bruku, piece oraz jamy gospodarcze. Do rejestru zabytków nieruchomych prowadzonego przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie wpisane zostały łącznie dwa obiekty z terenu gminy: 1. Klwów kościół par. p.w. św. Macieja, nr rej. 288/A z r., 2. Sady - (Sady Kolonia) kościół par. p.w. Najświętszego Serca Jezusowego, nr rej. 390/A z r., Na potrzeby diagnozy przyjęto liczbę obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków, znajdujących się w poszczególnych jednostkach urbanistycznych (WF5) Delimitacja obszarów zdegradowanych Obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym pod względem występowania negatywnych zjawisk społecznych, można wyznaczyć jako obszar zdegradowany w przypadku występowania na nim ponadto co najmniej jednego z negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Do uznania obszaru gminy jako zdegradowanego konieczna jest diagnoza stanu w zakresie sytuacji gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Przyjęto następujące wskaźniki delimitacyjne: WG1 - liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na 32 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U r., poz. 647 z późn. zm. 39 S t r o n a 39

40 liczbę mieszkańców [szt./os.], WG2 - udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie mieszkańców [%], WG3 - udział osób z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych [%], WŚ1 - ilość wykorzystywanych wyrobów zawierających azbest w przeliczeniu na liczbę mieszkańców [Mg/os], WŚ2 - udział terenów zielonych w powierzchni jednostek urbanistycznych [%], WF1 - liczba przyłączy wodociągowych w odniesieniu do liczby budynków mieszkalnych w danej jednostce urbanistycznej [%], WF2 - liczba przyłączy kanalizacyjnych w odniesieniu do liczby budynków mieszkalnych w danej jednostce urbanistycznej [%], WF3 - liczba placówek oświatowych i gminnych obiektów kulturalnych w przeliczeniu na liczbę mieszkańców danej jednostki urbanistycznej [szt./os.], WF4 - udział powierzchni użytkowej budynków komunalnych wyremontowanych w stosunku do łącznej powierzchni użytkowej budynków komunalnych w danej jednostce urbanistycznej [%], WF5 - liczba obiektów wpisanych do rejestru zabytków [szt.]. Wartości wybranych wskaźników, charakteryzujących sferę gospodarczą, środowiskową, przestrzenno-funkcjonalną i techniczną dla jednostek urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym zostały zestawione w Załączniku nr 2. Wyliczone wartości wskaźników syntetycznych dla poszczególnych sfer: gospodarczej (Wp1), środowiskowej (Wp2) i przestrzenno-funkcjonalnej (Wp3) dla jednostek urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym, zostały przedstawione w tabeli nr 9. Analogicznie jak przy diagnozie sytuacji społecznej, do klasyfikacji jednostek urbanistycznych wykorzystano średnią arytmetyczną. Kolorem zielonym wyróżniono obszary, dla których wskaźnik przyjął wartość większą niż wartość średniej arytmetycznej. Kolorem czerwonym oznaczono te jednostki urbanistyczne, dla których wskaźnik przyjął wartość mniejszą od średniej arytmetycznej. Wartości wskaźnika syntetycznego wyróżniono pogrubioną czcionką. Tabela nr 9 Wartości wskaźników syntetycznych w sferze gospodarczej, środowiskowej, funkcjonalno-przestrzennej i technicznej dla jednostek urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym Lp. Nazwa jednostki urbanistycznej Symbol Sfera gospodarcza (Wp1) Sfera środowiskowa (Wp2) Sfera funkcjonalnoprzestrzenna (Wp3) 1 Borowa Wola I -0,63 1,31 0,03 2 Brzeski II -0,63 0,66 0,10 3 Drążno III -0,24 0,16-0,19 4 Głuszyna IV 0,06-0,15-0,27 7 Klwów VII 0,46-0,03 1,49 40 S t r o n a 40

41 8 Kłudno VIII -0,10-0,07-0,13 12 Podczasza Wola XII -0,33 0,34-0,31 13 Przystałowice Duże XIII 2,27-2,33 0,28 16 Sulgostów XVI -0,79-0,11-0,69 17 Ulów XVII -0,07 0,23-0,31 Na podstawie przeprowadzonych analiz wyznaczono obszary zdegradowane na terenie Gminy Klwów, w których oprócz negatywnych zjawisk społecznych, zdiagnozowano występowanie negatywnych zjawisk w co najmniej jednej ze sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Wartości wskaźników syntetycznych w sferze społecznej (Wp) gospodarczej (Wp1), środowiskowej (Wp2), funkcjonalno-przestrzennej i technicznej (Wp3) dla jednostek urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym zostały zestawione w tabeli nr 10. Tabela nr 10 Wartości wskaźników syntetycznych w sferze społecznej (Wp), gospodarczej (Wp1), środowiskowej (Wp2), funkcjonalno-przestrzennej i technicznej (Wp3) dla jednostek urbanistycznych, znajdujących się w stanie kryzysowym Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Wp Wp1 Wp2 Wp3 Obszar zdegradowany 1 Borowa Wola I -0,08-0,63 1,31 0,03 TAK 2 Brzeski II 0,00-0,63 0,66 0,10 TAK 3 Drążno III -0,06-0,24 0,16-0,19 TAK 4 Głuszyna IV 0,00 0,06-0,15-0,27 TAK 7 Klwów VII -0,01 0,46-0,03 1,49 TAK 8 Kłudno VIII -0,21-0,10-0,07-0,13 TAK 12 Podczasza Wola XII -0,14-0,33 0,34-0,31 TAK 13 Przystałowice Duże XIII -0,88 2,27-2,33 0,28 TAK 16 Sulgostów XVI -0,32-0,79-0,11-0,69 TAK 17 Ulów XVII 0,00-0,07 0,23-0,31 TAK Rozmieszczenie przestrzenne obszarów zdegradowanych na terenie Gminy Klwów zostało przedstawione na mapie nr S t r o n a 41

42 Mapa nr 12 Obszary zdegradowane na terenie Gminy Klwów posłużyła do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w Gminie Klwów, które mają zostać objęte Programem rewitalizacji Gminy Klwów. Łączna liczba mieszkańców i powierzchnia obszarów zdegradowanych została zestawiona w tabeli nr 11. Tabela nr 11 Liczba mieszkańców i powierzchnia wyznaczonych obszarów zdegradowanych Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 1 I Borowa Wola II Brzeski III Drążno IV Głuszyna VII Klwów VIII Kłudno XII Podczasza Wola XIII Przystałowice Duże XVI Sulgostów S t r o n a 42

43 Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 17 XVII Ulów Razem Obszary rewitalizacji Obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację, wyznacza się jako obszar rewitalizacji (art. 10 ustawy). Obszar rewitalizacji nie może być większy niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkały przez więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Na wyznaczonych obszarach zdegradowanych Gminy Klwów mieszka 74,5% mieszkańców, a ich powierzchnia stanowi 69,5% łącznej powierzchni gminy. Synteza wyników uzyskanych z przeprowadzonej diagnozy stanu oraz badań ilościowych i jakościowych sytuacji społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej w Gminie Klwów, a także oczekiwania i potrzeby lokalnej społeczności wyrażone w trakcie konsultacji społecznych oraz zamierzenia strategiczne rozwoju gminy, wyrażone w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Klwów, pozwoliły na wyodrębnienie obszaru rewitalizacji na terenie gminy, który cechuje się największą kumulacją negatywnych zjawisk i problemów. Zgodnie z Instrukcją w celu określenia obszaru, mającego istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gminy, a który powinien zostać objęty procesem rewitalizacji wykorzystano dodatkowe analizy, ankiety i wywiady pogłębione z interesariuszami Programu, czyli wszystkimi, którzy są bezpośrednio zainteresowani wynikami jego wdrożenia. Tabela nr 12 Liczba mieszkańców i powierzchnia wyznaczonych obszarów rewitalizacji Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 1 I Borowa Wola 68 0,18 2 II Brzeski 71 0,41 3 III Drążno 49 1,78 4 IV Głuszyna 183 0,47 7 VII Klwów ,40 12 XII Podczasza Wola 128 0,20 13 XIII Przystałowice Duże ,13 43 S t r o n a 43

44 Lp. Symbol Nazwa jednostki urbanistycznej Liczba mieszkańców [os.] Powierzchnia [ha] 16 XVI Sulgostów 128 0,36 17 XVII Ulów 31 0,22 Razem ,15 Udział 29,81% 17,66% Wyznaczony obszar rewitalizacji obejmuje części sołectw: Borowa Wola, Brzeski, Drążno, Głuszyna, Klwów, Podczasza Wola, Przystałowice Duże, Sulgostów oraz Ulów. Zgodnie z wymogami ustawy stanowi nie więcej niż 20% powierzchni gminy oraz jest zamieszkały przez nie więcej niż 30% liczby mieszkańców gminy, tj. odpowiednio jest to 17,66% powierzchni gminy, zamieszkiwane przez 29,81% ludności. Przestrzenne rozmieszczenie obszaru rewitalizacji zostało przedstawione na mapie nr 13. Mapa nr 13 Obszary rewitalizacji Gminy Klwów Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się kumulacją problemów społecznych. Stosunkowo wysoki jest udział osób bezrobotnych w populacji mieszkańców. Wśród bezrobotnych przeważają osoby młode do 34 roku życia, a 54% zarejestrowanych 44 S t r o n a 44

45 bezrobotnych to osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym. Odpływ młodych ludzi poza gminę oraz starzejące się społeczeństwo są uznawane przez mieszkańców jako jedne z największych zagrożeń społecznych w gminie. Na wyznaczonym obszarze średnio 3% spośród wszystkich mieszkańców jednostek korzysta z pomocy świadczonej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Klwowie. Na obszarze występuje także podwyższony poziom przestępczości w porównaniu z obszarami nie znajdującymi się w stanie kryzysowym. Jednocześnie obserwowana jest niższa aktywność społeczna mieszkańców. Ponadto w wybranym obszarze wystąpiły niekorzystne zjawiska w sferze gospodarczej, środowiskowej, funkcjonalno-przestrzennej i technicznej. Stosunkowo niska jest przedsiębiorczość mieszkańców, a więc chęć prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Niski jest udział terenów zielonych, w tym przeznaczonych do rozwoju turystyki i rekreacji, a nagromadzenie wyrobów zawierających azbest w poszczególnych miejscowościach gminy ma negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców. Nie wszystkie budynki mieszkalne są podłączone do sieci wodociągowej, a siecią kanalizacyjną objęta jest tylko jedna miejscowość gminy. Wyznaczony obszar rewitalizacji jest istotny z punktu widzenia rozwoju lokalnego, budowania tożsamości oraz miejsc integracji społecznej. Na obszarze znajdują się m.in.: Urząd Gminy, Kościół Parafialny p.w. św. Macieja w Klwowie Przedszkole "Lepsze Jutro" w Klwowie, Publiczna Szkoła Podstawowa w Klwowie, Publiczne Gimnazjum w Klwowie, Gminny Ośrodek Zdrowia, Gminna Biblioteka Publiczna, Centrum Kultury w Przystałowicach Dużych Dom Pomocy Społecznej w Drążnie, świetlice wiejskie, boiska i hala sportowa, zbiornik wodny "Trzcianka" zbiornik wodny w Klwowie i Drążnie oddziały OSP. Ponadto na wyznaczonym obszarze organizowane są wydarzenia o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym i integracyjnym o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym. Mając na uwadze powyższe, stwierdzono, iż obszar jednostek Borowa Wola, Brzeski, Drążno, Głuszyna, Klwów, Kłudno, Podczasza Wola, Przystałowice Duże, Sulgostów i Ulów posiada wszystkie cechy obszaru rewitalizacji i dlatego powinien stanowić tenże obszar. Granice obszarów rewitalizacji zostały przedstawione na mapie, stanowiącej załącznik nr 5 do niniejszego opracowania. Integralną częścią Programu jest mapa gminy w skali 1:1000 w formie elektronicznej. Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy, przedsięwzięcia rewitalizacyjne zamieszczone w gminnym programie rewitalizacji mogą być realizowane również poza obszarem rewitalizacji, jeżeli wynika to z ich specyfiki. 45 S t r o n a 45

46 4. Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów w proces rewitalizacji Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata wskazują na potrzebę określenia stopnia realizacji zasady partnerstwa i partycypacji w odniesieniu do programu rewitalizacji, zarówno na etapie jego przygotowania, jak również na etapach wdrażania i oceny jego efektów. 33 Prowadzenie procesu rewitalizacji wiąże się z zaangażowaniem lokalnej społeczności do działania na różnych poziomach: wytyczania kierunków, współpracy partnerskiej, realizacji przedsięwzięć i utrzymanie efektów wprowadzanych zmian. Organizowanie społeczności lokalnej to proces wspierania ludzi w podejmowaniu wspólnych działań na rzecz ulepszania własnego środowiska, a także metoda działania, którego celem jest mobilizowanie społeczności do podejmowania niezbędnych wysiłków zmierzających do poprawy jej sytuacji. Istotną rolę w procesie tworzenia i realizacji programu rewitalizacji odgrywa partycypacja społeczna, która obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający udział interesariuszy. W ustawie w katalogu interesariuszy wymieniono m.in. 34 mieszkańców obszaru rewitalizacji oraz właścicieli, użytkowników wieczystych nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdujące się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą, podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne, jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne, organy władzy publicznej i inne podmioty realizujące na obszarze rewitalizacji uprawnienia Skarbu Państwa. Partycypacja społeczna obejmuje przygotowanie, prowadzenie i ocenę rewitalizacji w sposób zapewniający aktywny udział wszystkich interesariuszy. Zgodnie z ustawą przygotowanie, prowadzenie i ocena rewitalizacji polegają w szczególności na: poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami, prowadzeniu działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, w tym o istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji oraz o przebiegu tego procesu, inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji, 33 Wytyczne Ministra Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , op. cit. 34 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, op. cit. 46 S t r o n a 46

47 zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji programu rewitalizacji, zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy. 35 Opracowanie Programu Punktem wyjściowym jest zaangażowanie interesariuszy w ramach procesu wspierania zmiany zachowań, który jest niezbędnym uzupełnieniem działań przyjętych w Programie rewitalizacji Gminy Klwów, a także gwarantem powodzenia jego realizacji, zarządzania i monitorowania. Interesariuszami są wszystkie strony, które są zainteresowane wdrażaniem Programu, mają wpływ na jego realizację, a także odnoszą korzyści z jego wdrażania. Interesariusze zostali włączeni w proces opracowania diagnozy stanu Gminy Klwów jak również wyboru obszaru rewitalizacji. Zostali poinformowani o przystąpieniu do projektu. Ogłoszenie zostało zamieszczone na stronie internetowej Gminy ( oraz w sposób zwyczajowy przyjęty, tj. na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Gminy. Interesariusze mają możliwość wskazania problemów, które występują w gminie, a także wskazania pożądanych kierunków działań w celu wyprowadzenia zdiagnozowanych 35 Tamże 47 S t r o n a 47