Dr hab. Tadeusz Wallas prof. nadzw. na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu

Transkrypt

1 Dr hab. Tadeusz Wallas prof. nadzw. na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu R e c e n z j a dorobku naukowo-badawczego, dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej dr Renaty Mieńkowskiej-Norkiene ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego I Sylwetka habilitantki Dr Ranata Mieńkowska-Norkiene ukończyła studia na kierunku politologia w roku 2004, a dwa lata później na kierunku socjologia. Działalność naukowo-badawczą rozpoczęła w roku 2004 podejmując studia doktoranckie na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zakończyły się one uzyskaniem w roku 2009 stopnia naukowego doktora w zakresie dyscypliny nauki o polityce. Dysertacja na temat Koordynacja polityk wspólnotowych na Litwie, Łotwie i w Estonii została napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. K.A. Wojtaszczyka, który jest znanym i uznanym badaczem m.in. integracji europejskiej. Ukończenie dwóch kierunków studiów na poziomie magisterskim oraz opieka naukowa ze strony Pana Profesora umożliwiły Habilitantce solidne przygotowanie do działalności naukowobadawczej w obszarze nauk społecznych. Drogę do podjęcia zawodowej działalności naukowo-badawczej, otworzyło zatrudnienie Habilitantki w latach w Instytucie Nauk Politycznych UW na stanowisku asystenta. Od roku 2015 jest Ona zatrudniona tam na stanowisku adiunkta. Dla budowy warsztatu naukowego istotne znaczenia miało także zatrudnienie w Uniwersytecie Michała Romera w Wilnie w latach Dr R. Mieńkowska-Norkiene niewątpliwie ma predyspozycje do pracy naukowej, co potwierdzają dotychczasowe m.in. publikowane rezultaty Jej aktywności badawczej. Niewątpliwie studia i uczestnictwo w badaniach prowadzonych w UW oraz na Litwie, a także inne zagraniczne pobyty, umożliwiły staranne przygotowanie 1

2 do badań zwłaszcza zjawisk i procesów zachodzących w życiu politycznym Unii Europejskiej. II Ocena osiągnięcia naukowego będącego podstawą wniosku o nadanie stopnia naukowego doktora habilitowanego Na osiągnięcie naukowe zatytułowane Koordynacja procesów integracyjnych w Unii Europejskiej, które Habilitantka wskazała jako podstawę wniosku o najwyższy stopień naukowy, składają się: 2 książki: Efektywność koordynacji polityki europejskiej w Polsce. Model teoretyczny, ewolucja i rekomendacje (Warszawa 2013); Koordynacja wielosektorowych projektów w przestrzeni ponadnarodowej (Warszawa 2014); 8 artykułów ogłoszonych w znanych i uznanych czasopismach naukowych oraz 19 rozdziałów w książkach. Wszystkie teksty zostały napisane wyłącznie przez Habilitantkę. Na uznanie zasługuje to, że siedem artykułów i rozdziałów ukazało się w języku angielskim, w tym pięć w wydawnictwach mających siedzibę w innych państwach. Wszystkie prace zaliczone do osiągnięcia naukowego mieszczą się w jego tytule. Każda z nich zwraca uwagę na inny aspekt bardzo szerokiego problemu badawczego tym tytułem określonego, chociaż zdarzają się powtórzenia. Cenne jest to, że obok publikacji poświęconych m.in. Koordynacji wielosektorowych projektów w przestrzeni ponadnarodowej, Efektywności koordynacji polityki europejskiej w Polsce lub Zmianie roli prezydencji w UE po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, w ocenianym cyklu znalazły się rozdziały oraz artykuły ukazujące podstawy teoretyczne i metodologiczne badań nad zagadnieniem koordynacji w procesie integracji europejskiej. Należą do nich m.in. prace: Metodologiczne aspekty badania koordynacji polityk wspólnotowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz Teoretyczne podstawy badań integracji europejskiej w Polsce i na świecie na przykładzie wybranych aspektów koordynacji polityki europejskiej. Habilitantka podjęła się niewątpliwie zagadnienia bardzo istotnego dla naukowego poznania ważnego fragmentu europejskiej rzeczywistości. Efektywna koordynacja procesów integracyjnych, a przede wszystkim unijnych polityk w warunkach wielopoziomowego, złożonego systemu politycznego Unii Europejskiej, jest jednym z najważniejszych warunków realizacji celów tej szczególnego rodzaju 2

3 organizacji. Niewątpliwie znaczenie koordynacji zwiększało się wraz z poszerzaniem UE o kolejne państwa członkowskie oraz zwiększaniem zakresu jej działania. Zgadzam się z tezą Habilitantki, wg której to niedostatki w koordynacji były i są niekiedy przyczyną braku decyzji lub zwłoki w ich podejmowaniu. Dlatego z uznaniem należy się odnieść do problematyki ukazanej w ocenianym cyklu publikacji. Zmniejszają one niedostatek naukowych opracowań, a przede wszystkim wiedzy na temat koordynacji, harmonizacji, uwspólnotowienia działań podejmowanych w ramach UE. Prace zaliczone do ocenianego osiągnięcia, zostały opublikowane w latach Częstotliwość ogłaszania ich drukiem, potwierdza zainteresowanie ocenianej badaczki koordynacją działań w obrębie UE w szerszym przedziale czasowym, co umożliwiło wieloaspektowe jego poznanie. Wieloletnie badania były uzasadnione złożonością i dużą dynamiką przedmiotu zainteresowania Habilitantki. Integracja przecież obejmowała kolejne dziedziny życia społecznego (kończyły się okresy przejściowe dla nowych państw członkowskich) oraz rodziły się nowe społeczne nadzieje, wyzwania, a także zagrożenia. Do tych ostatnich można zaliczyć przede wszystkim konsekwencje kryzysu w światowej gospodarce, który uwidocznił się w 2008 r. Wymagało to kontynuowania i podejmowania nowych badań w celu weryfikacji dotychczasowych ustaleń, co Habilitantka dostrzegała i z powodzeniem stara się temu wyzwaniu sprostać. Należy też zauważyć, że chociaż mechanizmom, sposobom i funkcjom koordynacji działań w procesie integracji europejskiej poświęcono już nieco miejsca w opublikowanych opracowaniach, to jednak dominują wśród nich takie, które traktują o tych zagadnieniach w sposób przyczynkarski. W przesłanym mi do oceny cyklu publikacji odnajdujemy względnie całościowe ukazanie badanego przez Habilitantkę problemu. Autorka ocenianego osiągnięcia naukowego, podejmując badania naukowe nad koordynacją procesów integracyjnych w UE, za ich cel uznała: a) wyjaśnienie sposobów rozumienia i znaczenia koordynacji w świetle różnych teorii integracji europejskiej, b) analizę podstaw prawnych i rzeczywistego przebiegu koordynacji w ramach specjalnie do tego stworzonych mechanizmów oraz c) określenie efektywności 3

4 koordynacji polityki europejskiej. Sformułowała także liczne pytania badawcze oraz tezę główną. Habilitantka w kolejnych publikacjach starała się potwierdzić, iż koordynacja procesów integracyjnych umożliwia lepsze wykorzystanie zasobów, jakimi dysponuje Unia i państwa członkowskie w realizacji celów traktatowych. Określiła Ona także dwie tezy wspierające przyjmując, że: 1) efektywność koordynacji polityki europejskiej w państwach członkowskich zależy w dużej mierze od sprawnego działania administracji publicznej ; 2) procesy integracyjne stanowią bodźce dla państw członkowskich do korzystania z najlepszych praktyk stosowanych przez instytucje UE oraz administrację innych państw członkowskich. Zamierzenia badawcze określone potrzebą realizacji ww. celów oraz potwierdzenia sformułowanych tez, należy znać za ambitne i istotne dla naukowego poznania ważnego aspektu procesu integracji europejskiej. Autorka niewiele pisze w opublikowanych pracach o narzędziach wykorzystanych w postępowaniu badawczym. Nie ma o nich informacji w bardzo krótkich wstępach do książek. Jednak z Autoreferatu wynika, a analiza ocenianych tekstów to potwierdza, że posługiwała się Ona metodami stosowanymi w badaniach naukowych na gruncie nauk społecznych. Przy weryfikowaniu zebranego materiału badawczego oraz przy jego ocenie niewątpliwie korzystała z metody systemowej, metody decyzyjnej, porównawczej oraz z metod historycznych, a zwłaszcza metody genetycznej. Widoczne jest również wykorzystanie elementów metody behawioralnej i analizy SWOT (m.in. w podsumowaniu autorstwa Habilitantki kończącym książkę Koordynacja polityk unijnych w Polsce s ). Należy też zauważyć, że Habilitantka pozostawała pod wpływem teoretycznych sugestii instytucjonalizmu oraz konstruktywizmu. Wybory takie uznaję za prawidłowe. Pomimo uwagi wskazanej w pierwszym zdaniu tego akapitu uważam, iż zamierzenia badawcze oraz dobór sposobu i narzędzi ich realizacji, świadczą o dojrzałości metodologicznej Habilitantki i wyraźnie sprecyzowanych ambicjach poznawczych. Doceniam również to, że rozważania Habilitantki oparte zostały na solidnej bazie, na którą składają się liczne monografie, innej postaci opracowania naukowe oraz materiały źródłowe ogłoszone najczęściej w Internecie. Wśród wymienionych w bibliografiach i przypisach opracowań znajdują się wszystkie ważne i ważniejsze, 4

5 przede wszystkim zagranicznych autorów, jakie mogły być wykorzystane przy realizacji zamierzeń badawczych. Istotne jest i to, że wśród wykorzystanych opracowań są także prace politologów, a sporządzone bibliografie mogą stać się solidnym punktem wyjścia do dalszych badań nad systemem politycznym UE oraz procesami integracyjnymi, a także dezintegracyjnymi w Europie. Dorobek publikacyjny oceniany w tej części niniejszej recenzji uznaję za wystarczający pod względem ilościowym do ubiegania się o kolejny stopień naukowy. Natomiast analiza jakościowa opublikowanych rezultatów badań naukowych pozwala stwierdzić, że na wysoką ocenę zasługują zwłaszcza artykuły. Już wygórowane wymagania stawiane tekstom akceptowanym do druku przez redakcje Przeglądu Europejskiego, e-politikonu, Studiów Politologicznych, gwarantują wysoką jakość tej części dorobku Habilitantki. Na zdecydowanie pozytywną ocenę zasługują także monografie i rozdziały Jej autorstwa zamieszczone w pracach zbiorowych. Wszystkie spełniają kryteria prac naukowych. Tematyka ocenianych tekstów pozostaje w zainteresowaniu politologii. Przy ich tworzeniu wykorzystano przede wszystkim dorobek tej dyscypliny oraz właściwą dla niej metodologię. Każda z tych prac napisana została na temat istotny z punku widzenia naukowego poznania. Z reguły rozpoczynają się one od sformułowania problemu lub pytania badawczego, a kończą ciekawymi wnioskami przyczyniającymi się do wyjaśnienia jakiegoś zjawiska mieszczącego się w tytule ocenianego cyklu publikacji. Ponadto stwierdzam, że A. Prace stanowiące osiągnięcie naukowe są naukowo dojrzałymi rezultatami badań prowadzonych przez Habilitantkę. Potwierdzeniem tego jest oparcie zamieszczonych w nich rozważań na twórczej i krytycznej analizie licznych źródeł i opracowań oraz wyników obserwacji, a także sformułowanie przekonujących ocen i wniosków; B. Zaletą ocenianych tekstów jest i to, iż zawsze kończą się podsumowaniem oraz refleksjami; C. Wiele spostrzeżeń Autorki należy uznać za bardzo trafne. Chociaż w znacznej części nie stanowią one naukowego odkrycia, to cenne jest to, iż dochodzi Ona do nich w drodze pogłębionej analizy prezentowanych zjawisk i procesów, wykazując się wiedzą, umiejętnością wnioskowania oraz znajomością 5

6 rzeczywistości UE i państw członkowskich, a także otoczenia, w którym ta organizacja funkcjonuje; D. Praca została napisana w sposób interesujący i przystępny. Pozytywne jest także to, że niektóre współzależności przedstawiono w formie wykresów i tabel (m.in. w książce Efektywność koordynacji polityki europejskiej w Polsce. ). Chociaż w większości są to udokumentowane zapożyczenia zaczerpnięte ze źródeł lub od innych autorów, to jednak umożliwiają czytelnikowi pełniejsze zrozumienie argumentacji Habilitantki; E. Wartość ocenianych publikacji podnosi też zdefiniowanie terminów wykorzystywanych przy opisie rezultatów przeprowadzonych analiz. Tego typu rozważania znajdują się w pierwszych rozdziałach monografii autorstwa Habilitantki, a także prac zbiorowych, jakie ukazały się pod jej redakcją; F. Wszystkie prace zostały napisana poprawnie pod względem metodologicznym i językowym. Wyżej wspomniane zastrzeżenia i uwagi krytyczne nie wpływają na obniżenie ich wartości. Podsumowując stwierdzam, że Autorce udało się zrealizować zamierzenia badawcze, jakie przed sobą postawiła. Ukazała Ona bowiem problematykę składającą się na tytuł cyklu, potwierdzając tezy, jakie sformułowała i które wyżej przywołałem. Prace ocenianego cyklu napisane zostały z wykorzystaniem kategorii i metodologii właściwej dla obszaru nauk społecznych, a zwłaszcza nauk o polityce. Zatem może on być jedną z podstaw ubiegania się o stopień naukowy w zakresie tej dyscypliny. III Pozostałe osiągnięcia naukowo-badawcze Poza dorobkiem naukowym wskazanym jako osiągnięcie naukowe będące podstawą wniosku o najwyższy stopień naukowy, Habilitantka ogłosiła drukiem jeszcze kilkanaście innych rezultatów swej badawczej aktywności. Na dorobek wypracowany po uzyskaniu stopnia doktora składa się także: 7 rozdziałów w książkach wydanych w Warszawie lub Wilnie (w języku litewskim) oraz 6 artykułów, w tym dwa napisane wspólnie z innymi autorami. Dwa z tych ostatnich, ukazały się w zagranicznych czasopismach naukowy w j. angielskim. Ponadto jest Ona autorką opublikowanych 3 raportów z badań oraz 4 recenzji prac naukowych. 6

7 Tematyka w takich tekstach mieści się w polu badawczym nauk o polityce. W szczególności dotyczy politycznych problemów państw bałtyckich, funkcjonowania UE, relacji polsko-litewskich oraz rozwiązywania konfliktów w drodze mediacji. Jednak nie podejmuję się ich jakościowej oceny z uwagi na to, że nie zostały mi one dostarczone. Ale to, iż opublikowano je w recenzowanych wydawnictwach pozwala przyjąć, że spełniają kryteria naukowego dzieła. Podsumowując ocenę wszystkich publikacji stwierdzam, iż uwidoczniony w ocenianych tekstach sposób narracji oraz umiejętność argumentowania potwierdzają dużą wiedzę ich Autorki i predyspozycje do samodzielnej pracy naukowej. Zwiększająca się jakość kolejno publikowanych prac świadczy też o Jej systematycznym rozwoju naukowym. Wartość ocenianych rozważań podnosi i to, że ukazywanie, analizowanie oraz porównywanie badanych wydarzeń i procesów prowadziło Habilitantkę do trafnych diagnoz, ocen i wniosków. Stwierdzam, iż osiągnięcia naukowo-badawcze dr R. Mieńkowskiej-Norkiene, pod względem ilościowym i jakościowym spełniają wymagania stawiane osobom ubiegającym się o najwyższy stopień naukowy. IV Indeks Hirscha Wg Harzing s Publish Or Perish indeks Hirscha dla Habilitantki wynosi 2, co uznaję biorąc pod uwagę warunki do prowadzenia badań naukowych i publikowania, jakie może zapewnić polska lub litewska uczelnia - za wynik zadawalający. Opracowania jej autorstwa, powoli stają się widoczne dla naukowej krytyki i odbiorców naukowej wiedzy. V Kierowanie międzynarodowymi lub krajowymi projektami badawczymi, a także udział w realizacji takich projektów Habilitantka, w latach kierowała projektem badawczym na temat Opracowanie, implementacja i wdrożenie interdyscyplinarnej innowacyjnej metodologii prowadzenia mediacji w sprawach cywilnych. Na jego realizację otrzymała grant przyznany w drodze konkursu ogłoszonego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Była także kierownikiem projektu finansowanego przez UE: Europejski wolontariat w służbie społeczności lokalnej. Przy jego realizacji kierowała międzynarodowym zespołem badawczym. Habilitantka pełniła także rolę kierownika w grancie finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki oraz Fundację 7

8 im. R. Schumana. Była również wykonawcą w trzech innych projektach Finansowanych przez NCN. Kierowanie ww. projektami lub udział w realizacji innych uznaję za bardzo owocne, ponieważ zawsze kończyło się efektami w postaci opublikowanych monografii (książka: Zmiana roli prezydencji po wejściu w życie Traktatu z Lizbony (red. R. Mienkowska-Norkiene), artykułów w czasopismach, rozdziałów w książkach lub raportów z badań. Wyniki badań prezentowane były także na międzynarodowych i krajowych konferencjach naukowych. Habilitantka niewątpliwie udowodniła, że potrafi aplikować o środki na badania naukowe, realizować indywidualne projekty badawcze, a także uczestniczyć w pracach zespołu badawczego lub kierować takim zespołem. VI Wygłoszenie referatów na międzynarodowych lub krajowych konferencjach tematycznych Po uzyskaniu stopnia doktora, Habilitantka wygłosiła referaty na 38 krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych. 17 z nich odbyło się w innych państwach (Austria, Belgia, Czechy, Litwa, Łotwa, Niemcy i Słowacja). Dwadzieścia referatów zostało wygłoszonych w języku angielskim lub litewskim. Ich tematyka zawsze oscylowała wokół problemów relacji międzynarodowych w Europie Środkowej i Wschodniej, mediacji, mediacji rodzinnej, integracji europejskiej, relacji Polski z UE oraz edukacji. Habilitantka ma zatem znaczące osiągnięcia w prezentowaniu i upowszechnianiu wyników swych badań na forum krajowych i międzynarodowych konferencji, sympozjów i naukowych debat. VII Osiągnięcia dydaktyczne Dr R. Mieńkowska-Norkiene legitymuje się także znaczącym dorobkiem dydaktycznym. W Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie Michała Romera w Wilnie prowadziła lub prowadzi zajęcia dydaktyczne w języku polskim lub angielskim. W przesłanym Wykazie dorobku habilitacyjnego wymieniła Ona aż 28 przedmiotów, które Jej powierzano w okresie od 2009 r. Wypromowała także kilkunastu licencjatów i magistrów. Jednak jakościowa ocena osiągnięć dydaktycznych nie jest możliwa, z uwagi na brak odpowiedniej dokumentacji w przesłanym mi do oceny zbiorze materiałów. 8

9 VIII Opieka naukowa nad studentami i doktorantami Habilitantka jest opiekunem naukowym Koła Naukowego Balticana UW, Koła Naukowego Lobbing. Jest opiekunem także Akademickiego Obserwatorium Atena. Powierzano jej także w UW opiekę nad studentami zagranicznymi europejskiego programu Erasmus+ oraz studiującymi w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiach Humanistycznych. Niestety, nie dostałem opinii lub innych dokumentów pozwalających ocenić pod względem jakościowym rezultaty sprawowania opieki, o jakiej mowa w tym akapicie. IX Osiągnięcia w zakresie popularyzacji nauki Dr R. Mieńkowska-Norkiene legitymuje się także znaczącym dorobkiem popularyzatorskim. Wielokrotnie prowadziła zajęcia z zakresu wiedzy o UE w warszawskich szkołach średnich oraz szkolenia z trybów prowadzenia mediacji dla sędziów w Wilnie. Publikowała także w internetowych czasopismach popularnonaukowych. Często występowała także w programach telewizyjnych i radiowych w charakterze eksperta. X Staże w zagranicznych ośrodkach naukowych Na uznanie zasługuje również to, że Habilitantka w latach odbyła dziewięć zagranicznych staży podoktorskich w renomowanych uniwersytetach działających w m.in. Atenach, Brukseli, Lichtensteinie i Londynie. Niewątpliwie przyczyniły się one do zebrania materiału badawczego oraz podniesienia kompetencji badacza i dydaktyka. Konkluzja Stwierdzam, że dr R. Mieńkowska-Norkiene posiada znaczące osiągnięcia w pracy naukowo-badawczej, a także dorobek dydaktyczny, popularyzatorski oraz w zakresie współpracy międzynarodowej. W szczególności przedstawiła osiągnięcie naukowe, które jest potwierdzeniem Jej systematycznego rozwoju naukowego oraz stanowi znaczny wkład do naukowego poznania istoty i uwarunkowań efektywnej koordynacji procesów integracyjnych w UE. W ten sposób spełniła wymogi określone w art. 16 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. W szczególności Habilitantka sprostała także większości wymagań szczegółowych wymienionych w par. 4 i 5 rozporządzenia 9

10 MNiSzW z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego. W związku tym, popieram wniosek o nadanie Habilitantce stopnia naukowego doktora habilitowanego w zakresie dyscypliny nauki o polityce. Poznań, dnia 6 kwietnia 2018 r. 10