P oczątek* osadnictwa w polskich Pieninach
|
|
- Rafał Chrzanowski
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Tradycyjna gospodarka pasterska Wiadomości Zootechniczne, R. LVI (2018), 4: Tradycyjna gospodarka pasterska na przykładzie Jurgowskich Hal w okolicy Dursztyna* Aldona Kawęcka 1, Iwona Radkowska 2, Adam Radkowski 3 1 Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Hodowli Owiec, Balice k. Krakowa 2 Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Hodowli Bydła, Balice k. Krakowa 3 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Instytut Produkcji Roślinnej, Zakład Łąkarstwa, al. Mickiewicza 21, Kraków P oczątek* osadnictwa w polskich Pieninach sięga XIII w. i jest związany z wybudowaniem przez Bolesława Wstydliwego zamku w Pieninach oraz z ufundowaniem w 1280 r. Klasztoru klarysek w Starym Sączu. Po drugiej stronie Dunajca na Zamagurzu Spiskim intensywniejszy rozwój osadnictwa nastąpił na przełomie XIII i XIV w. Do kolonizacji tego terenu w dużej mierze przyczynili się Niemcy, tzw. Sasi spiscy sprowadzeni na Zamagurze przez właścicieli Niedzicy. Zasiedlili oni wsie: Dursztyn, Falsztyn, Frydman, Krempachy, Łysą i Szwaby dzisiejszy Czerwony Klasztor oraz Lechnicę ( Dursztyn to wieś położona w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim, gminie Nowy Targ. Jest to jedna z 14 wsi zaliczanych do polskiej części Spisza, położona w zachodniej części Pienin Spiskich u podnóża góry Żar pomiędzy wapiennymi grzbietami Honajem i Czerwoną Skałą, z których wypływają potoki: Dursztyński, Przeczny i Dziurawy. Miejscowość ta została założona na prawie niemieckim. Jej pierwotna nazwa Durrstein pochodziła od niemieckiego słowa (twarda skała) i oznacza trudne przejście lub przejazd przez skały. Pierwotnie Dursztyn podlegał administracji węgierskiej *Projekt Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Strategicznego programu badań naukowych i prac rozwojowych Środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo BIOSTRATEG, nr umowy: BIOSTRA- TEG2/297267/14/NCBR/2016. w Zamku Niedzica. We wsi istniał dwór i dworska gorzelnia. Wprowadzony w 1902 r. przez księcia Christiana Hohenlohe zakaz wypasu owiec i bydła we wschodnich rejonach Tatr spowodował, że mieszkańcy Jurgowa wykupili od węgierskich właścicieli ponad 180 ha ziemi i przenieśli tutaj swoje owce wraz z szałasami. Były to tereny rozciągające się od Jurgowskiej Skały i góry Żar na północ do gór Honaj i Nadawek. Nazwano je Jurgowskie Hale. U południowo-wschodnich podnóży stromego zbocza Żaru w dolinie Piekiełko górale z Jurgowa wspólnie wybudowali osiedle pasterskie 11 szop połączonych szczytami oraz pomieszczenia mieszkalne, które nazwano Jurgowskie Stajnie. Na strychach, nad każdą szopą gromadzono zebrane siano, które zimą zwożono do wsi. Od kwietnia do października na hali wypasano bydło, mleko przetwarzano na miejscu, a produkty co jakiś czas zwożono do wsi. W latach trzydziestych rozbudowano istniejący kompleks i utworzono w nim wzorcowy ośrodek łąkarstwa górskiego. W latach na Hali wybudowano zlewnię mleka ( Obecnie tylko część zabudowań jest wykorzystywana przez pasterzy, reszta uległa zniszczeniu. Tradycyjna gospodarka pasterska w Dursztynie Na Jurgowskich Halach z zachowaniem tradycji pasterskich nadal są wypasane owce i jest to na Podtatrzu jeden z nielicznych przykładów sezonowego pasterskiego osiedla. Do tej pory są tutaj również wytwarzane tradycyjne sery owcze. Bacą na hali jest hodowca i znawca owczarstwa Andrzej Zubek. Bacowanie jest kultywowane w jego rodzinie od kilku pokoleń. W ekologicznym gospodarstwie pana Zubka jest prowadzona Prace przeglądowe 151
2 A. Kawęcka i in. hodowla owiec rasy polska owca górska i krów rasy polska czerwona. W sezonie wypasowym owce przebywają na Hali Jurgowskiej, natomiast owczarnia zimowa znajduje się w siedzibie gospodarstwa w Ratułowie. Mleko od owiec i krów jest przerabiane na sery w nowocześnie urządzonej bacówce. Hodowca posiada certyfikat Unii Europejskiej na oscypek jako produkt tradycyjny. W bacówce można kupić świeży bundz, bryndzę, redykołki, a także krowie gołki. Bryndza podhalańska była pierwszym produktem z Polski, który uzyskał status ochrony unijnej; nieco później zarejestrowano oscypka i redykołkę. Wszystkie te sery posiadają również Chronioną Nazwę Pochodzenia. Jagnięcina podhalańska uzyskała natomiast status Chronionego Oznaczenia Geograficznego. Produkty regionalne od owiec górskich o prawnie chronionej nazwie i technologii wytwarzania to jedyne owcze produkty na unijnej liście. Lista produktów regionalnych ciągle rozwija się; w 2018 r. w systemie zarejestrowano ich Wśród krajów europejskich przodują Włochy z 297 produktami, kolejne miejsca zajmują Francja (248 produktów) i Hiszpania (196). Polska pod względem ilości zarejestrowanych produktów (41) plasuje się na 6. miejscu ( Sezon produkcyjny serów owczych trwa od maja do września. Mleko do produkcji oscypków może pochodzić wyłącznie od owiec rasy polska owca górska z dodatkiem mleka od krów rasy polska czerwona. Sery te są wytwarzane według przekazywanej od stuleci receptury z zastosowaniem tradycyjnych narzędzi. Redykołki niewielkie serki w kształcie zwierzątek, serc lub wrzecion są wytwarzane pod koniec sezonu pastwiskowego z resztek sera. Przez dojrzewanie solonego i zmielonego bundzu uzyskuje się bryndzę, która może być przechowywana dłużej. W pozostałej przy produkcji serów serwatce po podgrzaniu następuje ścięcie białek i powstaje smaczny i pożywny napój żętyca, spożywana bezpośrednio na świeżo lub po kilkudniowym ukwaszeniu. Wszystkie produkty mleczne uzyskiwane od owiec górskich zostały wpisane na krajową Listę Produktów Tradycyjnych. Oprócz wspomnianej już jagnięciny podhalańskiej, na liście zarejestrowano również jagnięcinę beskidzką. Owce górskie trzy rasy Hala w Dursztynie to wyjątkowe miejsce. Baca Andrzej Zubek wraz z pomocnikami prowadzi tu wypas owiec górskich zaliczanych do trzech ras: polskiej owcy górskiej, cakla podhalańskiego i polskiej owcy górskiej odmiany barwnej, należących do kilku właścicieli. Owce górskie odmiany barwnej oraz cakiel podhalański są objęte programem ochrony zasobów genetycznych. Prace nad wytworzeniem polskiej owcy górskiej rozpoczęto po wojnie w Zakładzie Doświadczalnym w Grodźcu Śląskim pod kierownictwem prof. M. Czai. Praca hodowlana miała na celu uszlachetnianie cakla podhalańskiego z wykorzystaniem cakli siedmiogrodzkich importowanych z Rumunii oraz tryków fryzyjskich. Krzyżowanie zostało przeprowadzone poprzez zastosowanie tzw. krzyżówki podwójnej, tj. kojarzenie maciorek cakla podhalańskiego w pierwszej kolejności z trykami fryzyjskimi, a następnie otrzymanego pokolenia mieszańców z caklami siedmiogrodzkimi. W efekcie otrzymano owce o zwiększonej macie ciała, większej mleczności i zmienionym charakterze pokrywy włosowej. Obecnie do ksiąg zwierząt zarodowych jest wpisanych około 1300 maciorek (PZO, 2018). Księgi dla polskiej owcy górskiej odmiany barwnej prowadzone są od 2000 r., a liczebność populacji systematycznie wzrasta. W momencie zainicjowania programu ochrony w 2005 r. w programie uczestniczyło czterech hodowców, a w stadach utrzymywano łącznie 142 maciorki i 6 tryków stadnych. Aktualnie programem ochrony objętych jest 1970 maciorek w 34 stadach. W 2008 r. programem ochrony objęto cakla podhalańskiego (Program ochrony, 2008). Około 2,7 tys. owiec spełniło wymogi programu. W ciągu 10 lat jego realizacji populacja chroniona wzrosła trzykrotnie (rys. 1). Sposób użytkowania owiec górskich mimo trudności, z jakimi zmaga się polskie owczarstwo, nie zmienił się od wieków. Owce górskie od maja do września przebywają na górskich pastwiskach, a w czasie trwającej około 150 dni laktacji dostarczają około litrów mleka, z którego są produkowane tradycyjne sery. Wypas owiec ma szczególnie znaczenie na obszarach górskich. Na obszarach chronionych parków narodowych jest prowadzony wypas kulturowy, niegdyś zaniechany, a przywrócony ponownie w latach 80. ubiegłego wieku. Owce górskie pasące się na halach są na stałe wkomponowane w krajobraz polskich gór, stanowiąc integralny element góralskiego folkloru. 152 Prace przeglądowe
3 Tradycyjna gospodarka pasterska Fot. 1. Koszar na Jurgowskich Halach Phot. 1. Sheep fold in Jurgowskie Hale Fot. 2. Maciorki polskiej owcy górskiej odmiany barwnej i cakla podhalańskiego Phot. 2. Coloured Polish Mountain Sheep and Podhale Zackel ewes Fot. 3. Dój owiec górskich na hali Phot. 3. Sheep milked at mountain pasture Prace przeglądowe 153
4 A. Kawęcka i in. Maciorki polskiej owcy górskiej odmiany barwnej Coloured Polish Mountain Sheep ewes; maciorki cakla podhalańskiego Podhale Zackel ewes; stada polskiej owcy gorskiej odmiany barwnej Coloured Polish Mountain Sheep fl ocks; stada cakla podhalańskiego Podhale Zackel fl ocks. Ry s. 1. Zmiany liczebności owiec górskich w programie ochrony (dane IZ PIB) Fig. 1. Changes in the numbers of mountain sheep under the conservation programme (NRIAP data) Wypas a warunki przyrodnicze Specyficzne warunki klimatyczne i glebowe występujące w rejonach górskich i podgórskich sprawiają, że panują tutaj niekorzystne warunki dla rozwoju rolnictwa, a uprawa gleby jest utrudniona. Dlatego też tereny górskie to głównie łąki i pastwiska, na których od wieków jest prowadzona działalność pasterska (Klepacka-Kołodziejska, 2009). Ukształtowanie terenu, warunki glebowe oraz klimatyczne sprawiły, że na terenach górskich i podgórskich ukształtowała się specyficzna okrywa roślinna. Użytki zielone na tym obszarze pełnią szereg bardzo ważnych funkcji, m.in. produkcyjną, ochronną w odniesieniu do gleby, roślin i zwierząt, a także estetyzującą i ubogacającą krajobraz górski. Użytki te stanowią cenną bazę paszową dla przeżuwaczy gospodarskich oraz wolno żyjących (Drożdż i Twardy, 2004). Karpackie użytki zielone przez wieki były wypasane przez duże stada zwierząt, co stworzyło tradycję wspólnego wypasu owiec. Wypas owiec na halach miał ogromny wpływ na kształtowanie się i wygląd krajobrazu. Aż do XX w. podstawą gospodarki w Karpatach był wypas owiec i bydła. Poprzez systematyczne wyręby lasu w celu pozyskania drewna do budowy domów, szałasów, ogrodzeń pasterze powiększali powierzchnię swoich pastwisk. Większość pastwisk była użytkowana; najpierw pozyskiwano z nich siano (I pokos), a następnie były one wypasane do później jesieni. Niestety, obecnie ze względu na spadek pogłowia owiec na wielu obszarach pastwisk zaniechano wypasu, co spowodowało niekorzystne zmiany w ich wyglądzie oraz składzie botanicznym. Zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk skutkuje dość szybkim pojawianiem się roślinności typowej dla zbiorowisk leśnych. Ekosystemy trawiaste ubożeją, zmniejsza się na nich różnorodność gatunkowa, gatunki cenne pod względem przyrodniczym są wypierane przez ga- 154 Prace przeglądowe
5 Tradycyjna gospodarka pasterska tunki inwazyjne (Drożdż i Twardy, 2004). Wypas owiec na pastwiskach górskich w znaczny sposób wpływa na skład botaniczny runi. Owce mogą przygryzać ruń bardzo nisko, nawet do 2 3 cm nad ziemią i pobierać rośliny nisko płożące się (np. koniczynę białą) oraz obgryzać drobne liście. Zbyt silne i zbyt częste przygryzanie może niestety prowadzić do niekorzystnych zmian i eliminować pożądane rośliny z runi. Owce mają także tendencję do selektywnego pobierania roślin, co jest niekorzystne zwłaszcza na pastwiskach ubogich. Owce, wybierając spośród roślin mało korzystnych rośliny wartościowe przyczyniają się do dalszego ubożenia tych terenów. Na pastwiskach jakościowo dobrych, w skład których wchodzą smakowite i wartościowe rośliny takie zagrożenie nie występuje. Rośliny są na nich pobierane równomiernie lub w określonej kolejności i w rezultacie wszystkie zostają przygryzione (Skryjka, 1978). Owce wyjadają rośliny w sposób selektywny ale zarazem zmienny, zależnie od aktualnego zapotrzebowania na poszczególne składniki pokarmowe. Dlatego też poszczególne rośliny nie zawsze są chętnie pobierane lub stale pomijane. Zwierzęta te najchętniej wyjadają rośliny młode, dobrze ulistnione i zawierające małe ilości włókna oraz większe ilości cukrów (Skryjka, 1978). Do traw chętnie pobieranych zaliczane są: kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis L.), mietlica biaława (olbrzymia) (Agrostis gigantea Roth), tymotka łąkowa (Phleum pratense L.), życica trwała (Lolium perenne L.), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata L.). Owce chętnie pobierają również koniczynę białą (Trifolium repens L.), babkę lancetowatą (Plantago lanceolata L.), kminek zwyczajny (Carum carvi L.), mniszek pospolity (Taraxacum offi cinale F.H. Wiggers coll.) i krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.) (Skryjka, 1978). Poprzez racjonalny wypas owiec można znacznie poprawić wartość pokarmową runi. Przykładem może być wypieranie zespołu z dominacją bliźniczki psiej trawki (Nardetum strictae), reprezentującego gospodarczo bardzo niską wartość pokarmową. Bliźniczka często opanowuje całe powierzchnie, pozwalając jedynie niektórym gatunkom na wzrost i rozwój. Najważniejszym współtowarzyszem bliźniczki jest mietlica zwyczajna (Agrostis vulgaris With.), stale występująca w tych zbiorowiskach. W przypadku koszarzenia mietlica zwyczajna zaczyna dominować, wypierając bliźniczkę. Pod wpływem wypasu będą pojawiać się także: wiechlina roczna (Poa annua L.), wiechlina łąkowa (Poa pratensis L.), tomka wonna (Anthoxanthum odoratum L.), tymotka alpejska (Phleum alpinum L.), śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa (L.) P.B.) i kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.). Pojawiają się również kłosówka miękka (Holcus mollis L.) oraz grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus L.). Z roślin bobowatych koniczyna biała (Trifolium repens L.) i czerwona (Trifolium pratense L.). Z grupy roślin dwuliściennych będą zwiększać swój udział: przywrotnik (Alchemilla sp.), brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus L.), babka lancetowata (Plantago lanceolata L.), szelężnik większy (Rhinanthus serotinus (Schönh) Oborny). Na niżej położonych pastwiskach w zbiorowiskach mietlicy będą występować: chaber łąkowy (Centaurea jacea L.), złocień właściwy (Leucanthemum vulgare Lam.), jaskier ostry (Ranunculus acris L.), dzwonek rozpierzchły (Campanula patula L.), biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga), barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium L.), komonica rożkowa (Lotus corniculatus L.), niezapominajka błotna (Myosotis scorpioides L.), fiołek trójbarwny (Viola tricolor L.), bodziszek łąkowy (Geranium pratense L.). Z kolei, z traw wystąpi kupkówka pospolita (Dactylis glomerata L.), drżączka średnia (Briza media L.), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.), tymotka łąkowa (Phleum pratense L.). Zbiorowisko z mietlicą zwyczajną w porównaniu do bliźniczki psiej trawki wykazuje większą różnorodność gatunkową. Gatunki te posiadają wyższy potencjał produkcyjny, a do poprawy jakości przyczyniają się rośliny bobowate. Kolejnym przykładem może być zbiorowisko z dominacją przywrotników (Alchemilla spp.) występujące w miejscach udeptywanych i nawożonych przez owce. Fitocenozom z udziałem przywrotników towarzyszą: koniczyna biała (Trifolium repens L.), mniszek pospolity (Taraxacum offi cinale), wiechlina roczna (Poa annua L.), głowienka zwyczajna (Prunella vulgaris L.), jaskier rozłogowy (Ranunculus repens L.), karmnik rozesłany (Sagina procumbens L.), stokrotka pospolita (Bellis perennis). W przypadku dużego przenawożenia zaczyna dominować wiechlina roczna. Roślina ta opanowuje również miejsca po przeniesionych szała- Prace przeglądowe 155
6 A. Kawęcka i in. sach czy ogniskach. Miejsca wilgotne w pobliżu zbiorników wody porastają: śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), przetacznik bobowniczek (Veronica beccabunga L.), knieć błotna (Caltha palustris L.), sit rozpierzchły (Juncus effusus L.), niezapominajka błotna (Myosotis scorpioides L.) oraz manna fałdowana (Glyceria plicata Fr.) (Radkowski, 2006; Skryjka, 1978). Fot. 4. Jurgowskie Stajnie Phot. 4. Jurgowskie Stajnie living accommodation Fot. 5. Owce górskie Phot. 5. Mountain sheep Fot. 6. Tryk cakla podhalańskiego Phot. 6. Podhale Zackel ram 156 Prace przeglądowe
7 Tradycyjna gospodarka pasterska Wypas owiec a jakość produktów W ramach projektu Biostrateg II Kierunki wykorzystania oraz ochrona zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich w warunkach zrównoważonego rozwoju są prowadzone badania mające na celu określenie wpływu wypasu na ruń pastwiskową, możliwości ochrony cennych przyrodniczo terenów poprzez wypas oraz ocenę mleka i pozyskanych produktów owczych. Przed rozpoczęciem badań wykonano inwentaryzację fitosocjologiczną pastwiska na Hali Jurgowskiej. Stwierdzono, że występuje tam zespół Lolio-Cynosuretum R. Tx Na zdjęciach fitosocjologicznych stwierdzono występowanie od 6 do 9 gatunków traw, 2 3 gatunków roślin bobowatych oraz od 16 do 20 gatunków innych roślin dwuliściennych. Gatunkami osiągającymi największe pokrycie w zdjęciach były: grzebienica pospolita (Cynosurus cristatus L.), mietlica pospolita (Agrostis capillaris L.), życica trwała (Lolium perenne L.) oraz konietlica łąkowa (Trisetum fl avescens (L.) P. Beauv.). Spośród roślin dwuliściennych stwierdzono między innymi: koniczynę białą (Trifolium repens), przywrotnik (Alchemilla sp.), krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.), babkę lancetowatą (Plantago lanceolata L.), babkę zwyczajną (Plantago major L.), brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus L.), biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga L.), rzepik pospolity (Agrimonia eupatoria L.), jaskier ostry (Ranunculus acris L.), przytulię właściwą (Galium verum L.) oraz rogownicę pospolitą (Cerastium holosteoides Fr. em. Hyl.). Równocześnie są realizowane badania dotyczące jakości mleka pozyskanego od wypasanych na hali trzech ras owiec górskich. Wykonano analizy składu podstawowego mleka zawartości tłuszczu, białka, kazeiny, laktozy, suchej masy, mocznika, kwasu cytrynowego, wolnych kwasów tłuszczowych, punktu zamarzania, ph oraz zawartości komórek somatycznych. W celu określenia przydatności technologicznej mleka zbiorczego od poszczególnych grup oceniano następujące parametry: gęstość, kwasowość miareczkową, ph, czas krzepnięcia pod wpływem podpuszczki, liczbę alkoholową. Określono udział poszczególnych frakcji białkowych w białku mleka. W projekcie zaplanowano ocenę jakości produktów owczych w kontekście ich walorów odżywczych i prozdrowotnych. Analizom fizykochemicznym i ocenie organoleptycznej poddano bundz owczy wytworzony z mleka zbiorczego uzyskanego od owiec poszczególnych ras wypasanych na hali w Dursztynie oraz oscypki i żętycę wyprodukowane w pienińskich bacówkach. Wstępne wyniki badań wskazują na różnice w jakości mleka uzyskanego od poszczególnych ras oraz wytworzonego sera owczego. Podsumowanie Wypas owiec jest najbardziej ekologiczną i najtańszą metodą zachowania bioróżnorodności obszarów górskich i ochrony obszarów cennych przyrodniczo. W przypadku owczarstwa górskiego mamy do czynienia ze ścisłym związkiem wypasu owiec, tradycyjnego pasterstwa i produkcji wysokiej jakości żywności (Junkuszew i in., 2017). Kultywowanie tradycyjnego wypasu pozwala zachować tożsamość kulturową regionu, krajobraz przyrodniczy i rodzime rasy owiec. Literatura Drożdż A., Twardy S. (2004). Gospodarcze i ekologiczne uwarunkowania wypasu dużych stad owiec w Karpatach Polskich. Woda-Środowisko-Obszary wiejskie, 4, 2a (11): Junkuszew A., Dudko P., Drozd L., Tajchman K., Gruszecki T.M., Bielińska E.J., Florek M., Tomczuk K., Szczepaniak K. (2017). Znaczenie gospodarcze i kulturowe zwierząt. W: Przeżuwacze w czynnej ochronie środowiska. Monografia pod red. nauk.: T.M. Gruszecki, A. Junkuszew, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, ss Klepacka-Kołodziejska D. (2009). Gospodarka owczarska na terenach górskich jako przykład wielofunkcyjnego rolnictwa. Wieś i Rolnictwo, 4 (145): Radkowski A. (2006). Wpływ koszaru owczego na skład botaniczny runi łąki górskiej. Wypas wspólnotowy a zdrowie zwierząt. Monografia, Kraków, ss Skryjka P. (1978). Pastwiska dla owiec. PWRiL, Warszawa, 100 ss. Program ochrony zasobów genetycznych cakla podhalańskiego (2008). Wyd. własne IZ PIB, Kraków, ISBN: 978- Prace przeglądowe 157
8 A. Kawęcka i in , 20 ss. PZO (2018). Hodowla owiec i kóz w Polsce w 2017 roku. Warszawa TRADITIONAL PASTORAL FARMING USING THE EXAMPLE OF JURGOWSKIE HALE NEAR DURSZTYN Summary Jurgowskie Hale near Dursztyn in the Pieniny Spiskie Mountains are one of the few examples of a seasonal pastoral estate, where mountain sheep continue to be grazed and regional sheep cheeses are made according to centuries-old tradition. From May to September, three breeds of sheep Polish Mountain Sheep, Podhale Zackel and Coloured Polish Mountain sheep are grazed here. As part of the Biostrateg II project The Uses and the Conservation of Farm Animal Genetic Resources Under Sustainable Development, research is underway to determine the effect of grazing on pasture sward, the potential for the protection of naturally valuable areas through grazing, and the analysis of sheep milk and sheep milk products for their nutritive value and health benefits. Prior to the study, a phytosociological inventory was carried out for the Hala Jurgowska pasture. Phytosociological relevés showed the presence of 6 9 species of grass, 2 3 species of leguminous plants, and species of other dicotyledonous plants. At the same time, the quality of milk obtained from the three breeds of sheep grazed in the pasture is also studied. The bundz and oscypek cheeses and żętyca whey made in the Pieniny shepherd huts were subjected to physicochemical analyses. The preliminary results show that the quality of the sheep milk and cheese varies according to breed. Key words: sheep, pastoral farming, phytosociological inventory, sheep milk cheeses Fot. w pracy: M. Pasternak Fot. A. Kawęcka 158 Prace przeglądowe
SPRAWOZDANIE. z prowadzenia w 2011r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia)
SPRAWOZDANIE z prowadzenia w 2011r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia) pt.: Ekologiczny chów bydła mięsnego - wpływ zróżnicowania uwarunkowań regionalnych
SPRAWOZDANIE. z prowadzenia w 2009r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia)
SPRAWOZDANIE z prowadzenia w 2009r. badań podstawowych na rzecz rolnictwa ekologicznego w zakresie (zakres z rozporządzenia) pt.: "WPŁYW WARUNKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCJI EKOLOGICZNEGO CHOWU
Systemy produkcji ekologicznej
WYKŁDY Systemy produkcji ekologicznej 1. Zarys historyczny. Nowe tendencje i kierunki rozwoju rolnictwa ekologicznego. Podstawy prawne rolnictwa ekologicznego. 2. Ogólne zasady funkcjonowania rolnictwa
Mieszanki traw pastewnych:
Trawy Pastewne Mieszanki traw pastewnych: Nasze mieszanki powstały poprzez dobór najlepszych gatunków traw i nasion motylkowych. Wykorzystywane są dla potrzeb gospodarstw rolnych, prowadzących intensywną
Aktualny stan hodowli owiec objętych programem ochrony zasobów genetycznych
J. Sikora i in. Wiadomości Zootechniczne, R. LIII (2015), 4: 70 75 Aktualny stan hodowli owiec objętych programem ochrony zasobów genetycznych Jacek Sikora, Aldona Kawęcka, Michał Puchała, Joanna Obrzut,
Trwałe użytki zielone: jak ocenić jakośc trawy?
.pl https://www..pl Trwałe użytki zielone: jak ocenić jakośc trawy? Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 13 kwietnia 2018 W niektórych gospodarstwach utrzymujących bydło, ze względu na warunki klimatyczno-siedliskowe,
OPERACJA OGÓLNOPOLSKA
OPERACJA OGÓLNOPOLSKA WYJAZD STUDYJNY OD BACÓWKI DO FABRYKI, DOBRE PRAKTYKI Województwo podkarpackie, 29.08 02.09.2017 r. Historia Zakładu Doświadczalnego IZ PIB Chorzelów Sp. z o.o. Hodowla owcy rasy
Działanie rolnośrodowiskowo - klimatyczne w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020
Działanie rolnośrodowiskowo - klimatyczne w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 prezentacja na podstawie Projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 2020 (PROW 2014
R oślinność1 Pienińskiego Parku Narodowego
Wiadomości Zootechniczne, R. LV (2017), 5: 189 197 Wypas kulturowy owiec w ochronie cennych zbiorowisk roślinnych na przykładzie Hali Majerz * Aldona Kawęcka 1, Iwona Radkowska 2, Marian Szewczyk 3, Adam
Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie. dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego
Nasza ERA przykład gospodarstwa biodynamicznego w Juchowie dr Anna Szumełda, Fundacja im. Stanisława Karłowskiego Projekt Wiejski Juchowo wieś Juchowo Projekt Wiejski Juchowo Fundacja im. Stanisława Karłowskiego
Możliwość wykorzystania tras narciarskich w gospodarce pastwiskowej
Łąkarstwo w Polsce (Grassland Science in Poland), 7, - Copyright by Polish Grassland Society, Poznań, 0 PL ISSN 06-6 ISBN 97--90-9- Możliwość wykorzystania tras narciarskich w gospodarce pastwiskowej P.
Charakterystyka innych ras czerwonych w Europie zrzeszonych w ERDB
Wiadomości Zootechniczne, R. XLIII (2005), 2: 144-148 zrzeszonych w ERDB Lisbet Holm 1, Piotr Wójcik 2 1 European Red Dairy Breed, Udkaersovej 15, 8200 Aarhus N., Dania 2 Instytut Zootechniki, Dział Genetyki
Ochrona zasobów genetycznych owiec w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
Ochrona zasobów genetycznych owiec Wiadomości Zootechniczne, R. XLIV (2006), 4: 15-20 Ochrona zasobów genetycznych owiec w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Jacek Sikora Instytut Zootechniki Państwowy
Karpaty łączą - mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej
Karpaty łączą - mechanizm konsultacji i współpracy dla wdrażania Konwencji Karpackiej Planowanie przestrzenne, jako instrument ochrony różnorodności biologicznej Karpat Monika Rusztecka, Barbara Jabłońska
Harmonogram ekspedycji terenowych zaplanowanych w 2017 roku w ramach zadania 1.2 Programu Wieloletniego
Harmonogram ekspedycji terenowych zaplanowanych w 2017 roku w ramach zadania 1.2 Programu Wieloletniego Jednostka organizująca/ uczestnicząca/ekspedycję Dane kontaktowe do osób organizujących ekspedycje
OPERACJA OGÓLNOPOLSKA. WYJAZD STUDYJNY OD BACÓWKI DO FABRYKI, DOBRE PRAKTYKI Województwo podkarpackie, r.
OPERACJA OGÓLNOPOLSKA WYJAZD STUDYJNY OD BACÓWKI DO FABRYKI, DOBRE PRAKTYKI Województwo podkarpackie, 29.08 02.09.2017 r. Praktyczne aspekty chowu i hodowli owiec na przykładzie Kołudy Wielkiej Anna Jarzynowska
Systemy wypasu, obsada i obciążenie pastwiska
Systemy wypasu, obsada i obciążenie pastwiska Zielonki należy podawać zwierzętom zaraz po skoszeniu. Składowanie przez dłuższy czas (kilka godzin) powoduje ich zagrzanie, co pogarsza wartość pokarmową
ŁĄKI SZYRYKA. Fot. 78. Mozaika łąk świeżych (kod 6510) i wilgotnych w kompleksie Łąki Szyryka (powierzchnia A); (fot. D. Strząska).
ŁĄKI SZYRYKA 266 267 Fot. 78. Mozaika łąk świeżych (kod 6510) i wilgotnych w kompleksie Łąki Szyryka (powierzchnia A); (fot. D. Strząska). Fot. 77. Mozaika łąk świeżych (kod 6510) i wilgotnych w kompleksie
Hodowla zachowawcza polskiej owcy górskiej odmiany barwnej
Polska owca górska odmiany barwnej Wiadomości Zootechniczne, R. XLVII (2009), 3: 53 57 Aldona Kawęcka Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Dział Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt, 32-083
Maria Siąkała ŚODR w Częstochowie Limanowa 2016
Ochrona różnorodności biologicznej na terenach wiejskich poprzez zrównoważone gospodarowanie w rolnictwie. PROW 2014-2020 działanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne Maria Siąkała ŚODR w Częstochowie Limanowa
Mieszanka traw na gleby suche: energia na start
https://www. Mieszanka traw na gleby suche: energia na start Autor: Joanna Soraja Tumanowicz Data: 20 kwietnia 2018 Sezon wiosenny można uznać za otwarty, a wraz z nim zabiegi na użytkach zielonych, które,
Najnowsza historia pasterstwa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej
Najnowsza historia pasterstwa na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej Maria Gierzkiewicz Marceli Ślusarczyk Grzegorz Micuła Łutowiec 7.03.2013 r. Podsumowanie Programu restytucji owcy rasy olkuskiej na Wyżynie
WARTOŚCI PRZYRODNICZE SUDECKICH UŻYTKÓW ZIELONYCH O ZRÓŻNICOWANYM SPOSOBIE UŻYTKOWANIA NA TLE WARUNKÓW SIEDLISKOWYCH I FIZJOGRAFICZNYCH
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2012 (X XII). T. 12. Z. 4(40) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS ISSN 1642-8145 s. 181 201 pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach,
Jak właściwie dobrać trawy?
.pl https://www..pl Jak właściwie dobrać trawy? Autor: Arleta Wojtczak Data: 29 lutego 2016 Skupić się jedynie na nawożeniu trawy, a może kupić gotową mieszankę? Jeśli inwestycja w nową trawę, to jak wybrać
Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński INSTYTUT ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
Prof. dr hab. Jędrzej Krupiński INSTYTUT ZOOTECHNIKI PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY 1 W 1999 r. objęto systemem dopłat realizacje programów ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich obejmujące:
Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw.
Stan i przewidywanie wykorzystania potencjału produkcyjnego TUZ w kraju dr hab. Jerzy Barszczewski, prof. nadzw. 6. Konferencja Naukowa "WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE" Falenty, 27 28 listopada 2013
Krowa na dobrej trawie
https://www. Krowa na dobrej trawie Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 25 kwietnia 2018 Odpowiednie wykorzystanie potencjału użytków zielonych poprzez przeprowadzenie ich renowacji, pozwoli
(fot. M. Pelc) Regeneracja zasobów genowych traw ZDOO w Lisewie
(fot. M. Pelc) (fot. M. Pelc) Tab. 1. Założenia metodyczne regeneracji zasobów genowych traw w ramach PW 1.2., Kiełkowanie nasion Odmiany 6 Gatunki 7 Liczba obiektów 42 Liczba nasion KCRZG / obiekt 300
Ocena wpływu wybranych determinantów na jakość mleka owczego
Zeszyty Naukowe nr 834 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009 Katedra Towaroznawstwa Żywności Ocena wpływu wybranych determinantów na jakość mleka owczego 1. Wstęp Polska jest krajem, w którym tradycja
Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów
Opis struktury zagadnień rozważanych w obszarach badawczych projektu Quality of Life w czasie spotkania #1 Perspektywa Dynamiki Systemów Elementy określone przez liderów sekcji w obszarze Bezpieczna Żywność
TRAWY, KTÓRE DAJĄ WIĘCEJ MLEKA
MIESZANKI TRAW OST TRAWY, KTÓRE DAJĄ WIĘCEJ MLEKA wysokie plony o świetnych parametrach jakościowych Mieszanki OST produkowane są przez holenderską firmę Barenbrug światowego lidera na rynku traw. Tworzące
Wykonały Agata Badura Magda Polak
Wykonały Agata Badura Magda Polak 3a obszar lądowy, na którym rośnie zwarta roślinność zielna z dominacją lub znacznym udziałem traw. W szerokim znaczeniu termin obejmuje wszelkie zbiorowiska trawiaste
Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
Plan rolno-środowiskowy. Jadwiga Dębska Próchniak Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli Plan rolno-środowiskowy Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 roku,
Inwentaryzacja florystyczno-faunistyczna
Inwentaryzacja florystyczno-faunistyczna Inwentaryzacja florystyczna oraz faunistyczna została przeprowadzona działka o nr ewid. 64 położona w obrębie miejscowości Milejowiec, gmina Rozprza, powiat piotrkowski,
Przydatność koniczyny białej (Trifolium repens) do zagospodarowania pastwiska górskiego
NR 225 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2003 MIROSŁAW KASPERCZYK Katedra Łąkarstwa Akademia Rolnicza, Kraków Przydatność koniczyny białej (Trifolium repens) do zagospodarowania pastwiska
Uwarunkowania skuteczności działań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych wytwarzanych przez sektor rolny
Uwarunkowania skuteczności działań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych wytwarzanych przez sektor rolny J.Lech Jugowar ITP Falenty Jacek Walczak IZ PIB Kraków Wprowadzenie Projekt rozporządzenia
Omówienie audytu gospodarstw ocena potencjalnych możliwości poprawy wyników produkcyjnych w gospodarstwach objętych programem Zdrowa Krowa
Omówienie audytu gospodarstw ocena potencjalnych możliwości poprawy wyników produkcyjnych w gospodarstwach objętych programem Zdrowa Krowa Marcin Gołębiewski, Jan Slósarz SGGW w Warszawie; Wydział Nauk
Opas gniecionym jęczmieniem w systemie angielskim
.pl https://www..pl Opas gniecionym jęczmieniem w systemie angielskim Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 8 kwietnia 2018 System angielski, czyli opas gniecionym jęczmieniem, słomą jęczmienną i koncentratem
Rolnictwo w górach: propozycje wsparcia część 1.
https://www. Rolnictwo w górach: propozycje wsparcia część 1. Autor: mgr inż. Ewelina Marciniak Data: 11 sierpnia 2019 Wieloletnie tradycje zapoczątkowane na terenach górskich, skupiające się wokół środowiska
MOŻLIWOŚCI WYPASU OWIEC W SUDETACH
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2004: t. 4 z. 2b (12) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 81 94 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2004 MOŻLIWOŚCI WYPASU OWIEC W SUDETACH
Projekt LIFE12 NAT/PL/000081 Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych
Projekt LIFE12 NAT/PL/000081 Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych Beskidy Zachodnie walory przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe Nieleśne zbiorowiska roślinne efektem
PRODUKCYJNOŚĆ RUNI PASTWISK SUDECKICH
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2004: t. 4 z. 1 (10) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 259 272 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2004 PRODUKCYJNOŚĆ RUNI PASTWISK SUDECKICH
WYSTĘPOWANIE ROŚLIN MOTYLKOWATYCH NA TRWAŁYCH UŻYTKACH ZIELONYCH POJEZIERZA OLSZTYŃSKIEGO
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2004: t. 4 z. 1 (10) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 229 240 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2004 WYSTĘPOWANIE ROŚLIN MOTYLKOWATYCH
Pastwiska. Pastwisko w gospodarstwie. Zalety pastwiska. zalety. Zalety. Powierzchnia pastwisk w Polsce [wg GUS]
Pastwisko Pastwisko w gospodarstwie Powierzchnia użytków zielonych odpowiednio urządzona na której odbywa się wypas zwierząt Zalety pastwiska Powierzchnia pastwisk w Polsce [wg GUS] 734,1 tys. ha 2450,3
Zadanie 3.7 Monitoring chorób grzybowych runi wybranych trwałych użytków zielonych oraz ocena stopnia porażenia nasion traw przez endofity.
Zadanie 3.7 Monitoring chorób grzybowych runi wybranych trwałych użytków zielonych oraz ocena stopnia porażenia nasion traw przez endofity. Dr hab. Barbara Wiewióra prof. nzw. Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa
Problematyka trwałych użytków zielonych w ekologicznym chowie bydła mięsnego
Wiadomości Zootechniczne, R. LII (2014), 3: 45 55 Problematyka trwałych użytków zielonych w ekologicznym chowie bydła mięsnego Jacek Walczak, Iwona Radkowska, Wojciech Krawczyk Instytut Zootechniki Państwowy
KONFERENCJA. osiągnięcia i wyzwania. Wdrażanie Krajowej Strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich:
KONFERENCJA Wdrażanie Krajowej Strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich: osiągnięcia i wyzwania Balice, 19.10.2017 Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut
Projekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony
Projekt Planu Ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego Cele ochrony Fot. Krameko. Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, widok ze skały Okrążek. Szczegółowe cele ochrony Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego
Produkcja sera podpuszczkowego z masy parzonej w gospodarstwie Małgorzaty i Wojciecha Galów z Mochnaczki Wyżnej
Produkcja sera podpuszczkowego z masy parzonej w gospodarstwie Małgorzaty i Wojciecha Galów z Mochnaczki Wyżnej Autor : Andrzej Gmiąt Konsultacja naukowa: dr inż. Marek Sady Państwo Małgorzata i Wojciech
R o g o w o, g m. R o g o w o
S T A R O Ś C I N A D O Ż Y N E K B o g u s ł a w a Ś w i e ż a w s k a R o g o w o, g m. R o g o w o Przez wiele lat prowadziła z mężem gospodarstwo rolne. Obecnie pomaga synowi w prowadzeniu rodzinnego
Ocena krajobrazowa i florystyczna
Ocena krajobrazowa i florystyczna wybranych gospodarstw ekologicznych i konwencjonalnych z regionu Pojezierza Brodnickiego i Doliny Dolnej Wis³y Konrad Majtka, Grzegorz Bukowski, Ewa Koreleska Landscape
ARKUSZ EGZAMINACYJNY ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE CZERWIEC 2010
Zawód: technik rolnik Symbol cyfrowy zawodu: 321[05] Numer zadania: 1 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu 321[05]-01-102 Czas trwania egzaminu: 180 minut ARKUSZ
Przytulia szorstkoowockowa Galium pumilum Murray w Wielkopolsce
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (3): 26 30. Przytulia szorstkoowockowa Galium pumilum Murray w Wielkopolsce ANETA CZARNA Katedra Botaniki, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 60-625 Poznań, ul. Wojska Polskiego
ZNACZENIE SUDECKICH PASTWISK W OCHRONIE RÓŻNORODNOŚCI FLORYSTYCZNEJ I WARTOŚCI UŻYTKOWEJ
Longina Nadolna 1 ZNACZENIE SUDECKICH PASTWISK W OCHRONIE RÓŻNORODNOŚCI FLORYSTYCZNEJ I WARTOŚCI UŻYTKOWEJ Streszczenie. Celem badań była analiza i ocena sudeckich pastwisk pod kątem ich wartości przyrodniczej
Technologia produkcji mleka owczego
Technologia produkcji mleka owczego W ciągu ostatnich lat w wielu krajach europejskich obserwuje się zwiększone zainteresowanie mlecznym użytkowaniem owiec. Spowodowane jest to między innymi walorami smakowymi
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Instytut Produkcji Roślinnej Zakład Łąkarstwa
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja w Krakowie Instytut Produkcji Roślinnej Zakład Łąkarstwa ANALIZA WYKORZYSTANIA MAŁYCH ZWIERZĄT TRAWOŻERNYCH DO INNOWACYJNEGO, NATURALNEGO UTRZYMANIA OBWAŁOWAŃ PRZECIWPOWODZIOWYCH
847,9 904,6 837,2 873,3 1090, ,2 1071,6 1083, ,00 255,4 293,5 277,8 320,2 350,1 374,9 330,7 403, ,1 566,4 658,6
Produkcja Wartość zwierzęcej produkcji globalnej osiągnęła w 2012 roku 1201,8 mln zł i maleje trzeci rok z rzędu. Drób. Produkcja związana z hodowlą drobiu, czyli realizowana przez gospodarstwa posiadające
Wstęp. Dynamics of Campanula serrata and accompanying species in experimental plots in the valleys of the Bieszczady National Park
117 ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 2011 (19), str. 117 129 Adam Szary Received: 25.01.2011 Bieszczadzki Park Narodowy, Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny Reviewed: 18.07.2011 38 700 Ustrzyki Dolne, ul. Bełska 7 a.szary@wp.pl
Gromadzenie gatunków łąkowo-pastwiskowych w Ogrodzie Botanicznym KCRZG IHAR-PIB w Bydgoszczy
Gromadzenie gatunków łąkowo-pastwiskowych w Ogrodzie Botanicznym KCRZG IHAR-PIB w Bydgoszczy Bartosz Tomaszewski Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy, Ogród Botaniczny KCRZG,
Ekonomiczne i organizacyjne problemy chowu owiec na obszarach górskich -korzyści dla rolnictwa i gospodarki regionalnej
Wojewódzki program aktywizacji gospodarczej i ochrony dziedzictwa Karpat Owca Ekonomiczne i organizacyjne problemy chowu owiec na obszarach górskich -korzyści dla rolnictwa i gospodarki regionalnej dr
EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA. Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Organizowanie chowu i hodowli koni Oznaczenie kwalifikacji: R.19 Numer zadania:
EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Organizowanie chowu i hodowli koni Oznaczenie kwalifikacji: R.19 Numer zadania:
Nasiona traw. Dzikie kwiaty i zioła / Nasiona traw. Agrostis stolonifera
Dzikie kwiaty i zioła / Dzięki stałemu rozwojowi upraw traw mamy do dyspozycji coraz więcej odmian, na przykład w przypadku życicy trwałej jest ich zgłoszonych ponad 100. Wszystkie one są oceniane w zależności
RENATURALIZACJA ŁĄK POCHODZĄCYCH Z ZASIEWU NA ZREKULTYWOWANYM TERENIE KOPALNI SIARKI JEZIÓRKO
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 44, 2015, 19 25 DOI: 10.12912/23920629/60019 RENATURALIZACJA ŁĄK POCHODZĄCYCH Z ZASIEWU NA ZREKULTYWOWANYM TERENIE KOPALNI SIARKI JEZIÓRKO Ryszard Kostuch
Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość
2003L0090 PL 17.12.2012 007.001 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B DYREKTYWA KOMISJI 2003/90/WE z dnia 6 października
Metryczka Szlaku Kulinarnego
Metryczka Szlaku Kulinarnego Nazwa szlaku strona www szlaku Koordynator szlaku Szlak Oscypkowy Informacje o Szlaku znajdują się na stronie TARPiK: www.tatry.pl Edwar Styrczula Maśniak Dane kontaktowe koordynatora
KOLEKCJA MIESZANEK TRAW w 2013 i 2014 roku. Pole Doświadczalno-Wdrożeniowe w Pożogu II
KOLEKCJA MIESZANEK TRAW w 2013 i 2014 roku. Pole Doświadczalno-Wdrożeniowe w Pożogu II 1. COUNTRY Energy 2020 późna z koniczyną - mieszanka o wysokiej koncentracji energii, do wieloletniego intensywnego
RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA UŻYTKOWANYCH I NIEUŻYTKOWANYCH ŁĄK W DOLINIE RZEKI GÓRSKIEJ BYSTRZYCY DUSZNICKIEJ
WODA-ŚRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2004: t. 4 z. 2b (12) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 161 174 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, 2004 RÓŻNORODNOŚĆ GATUNKOWA UŻYTKOWANYCH
Nawożenie łąk pomaga zmaksymalizować ich wydajność!
.pl https://www..pl Nawożenie łąk pomaga zmaksymalizować ich wydajność! Autor: Karol Bogacz Data: 31 maja 2017 Nawożenie łąk pozwala na maksymalizację uzyskanego plonu masy oraz lepszą jakość koszonych
Inwentaryzacja florystyczna, mykologiczna i faunistyczna Inwentaryzację florystyczną przeprowadzono metodą marszrutową:
Inwentaryzacja florystyczna, mykologiczna i faunistyczna W czasie prac terenowych zastosowano metodę marszrutową polegającą na penetracji terenu objętego zmierzeniem inwestycyjnym. Rozpoznanie składu gatunkowego
Krajowy program hodowlany dla rasy polskiej czerwono-białej
1 Krajowy program hodowlany dla rasy polskiej czerwono-białej Cel hodowlany Celem realizacji programu jest odtworzenie i zachowanie bydła mlecznego rasy polskiej czerwono-białej w typie dwustronnie użytkowym
Rośliny motylkowate stosowane na użytki zielone. Dr Barbara Borawska-Jarmułowicz
Rośliny motylkowate stosowane na użytki zielone Dr Barbara Borawska-Jarmułowicz Systematyka botaniczna rośliny motylkowate drobnonasienne Rodzina motylkowate (bobowate) Fabaceae Lindl. (Papilionaceae Hall.,
Zasady żywienia krów mlecznych
Zasady żywienia krów mlecznych Żywienie jest najważniejszym czynnikiem środowiskowym wpływającym na ilość i jakość mleka. Prawidłowe żywienie polega na zastosowaniu takich pasz (pod względem ilości i jakości),
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Hodowli i Ochrony Roślin Dorota Nowosielska (dorota.nowosielska@minrol.gov.pl; tel. (022)
Wstęp. Meadow vegetation as a phase of secondary succession in the former village area in the Bieszczady Mountains example of Łopienka valley
ROCZNIKI 92 BIESZCZADZKIE 21 (2013) str. ROCZNIKI 92 101 BIESZCZADZKIE 21 (2013) Adam Snopek 1, Szymon Rogala 2 Received: 25.01.2013 1 Zakład Geoekologii, Wydział Geografii i Studiów Reviewed: 12.07.2013
Więcej białka, większy zysk
Więcej białka, większy zysk Wiemy, co w trawach piszczy NARESZCZIE! Dzięki wieloletniej pracy Działu Badań i Rozwoju Barenbrug hodowcy bydła i producenci mleka otrzymują rewolucyjne mieszanki do produkcji
Ocena skuteczności metod poprawy składu florystycznego trwałych użytków zielonych w gospodarstwach północnego oraz wschodniego regionu Polski
12 Polish Journal of Agronomy, No. 29, 2017 Polish Journal of Agronomy 2017, 29, 12-27 Ocena skuteczności metod poprawy składu florystycznego trwałych użytków zielonych w gospodarstwach północnego oraz
3. Technologia uprawy pszenicy ozimej Produkcja i plony Odmiany pszenicy Zmianowanie Termin siewu
SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I ZBOŻA... 11 1. Biologia zbóż... 11 1.1. Pochodzenie i udomowienie zbóż... 11 1.1.1. Pszenica... 13 1.1.2. Jęczmień... 14 1.1.3. Żyto... 15 1.1.4. Owies... 15 1.1.5. Pszenżyto...
Ocena przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych
Międzynarodowy Kongres Projektu RYE BELT Żyto z perspektywy roku 2012 Poznań 23-24.05.2012 Ocena przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych Marian Kamyczek 1, Magdalena Łopuszańska-Rusek 2,
Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji
Program rolnośrodowiskowy ogólne zasady realizacji 4-5 listopada 2010 r. Leszno Anna Klisowska Wydział Środowiska i Działań Rolnośrodowiskowych Departament Płatności Bezpośrednich 1 Program rolnośrodowiskowy
WDRAŻANIE KRAJOWEJ STRATEGII W PRACACH WIELKOPOLSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO. Michał Bartz
WDRAŻANIE KRAJOWEJ STRATEGII W PRACACH WIELKOPOLSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO Michał Bartz Zadania WODR Ośrodek prowadzi doradztwo rolnicze obejmujące działania w zakresie rolnictwa, rozwoju wsi,
POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W II POŁOWIE 2012 R. 1
URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU ul. Jana H. Dąbrowskiego 79, 60-959 Poznań Opracowania sygnalne Data opracowania: luty 2013 Kontakt: e-mail: SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl tel. 61 27 98 200, fax 61 27 98 100
Wiosenne nawożenie użytków zielonych
Wiosenne nawożenie użytków zielonych Najważniejszą czynnością na użytkach zielonych w okresie wiosny jest nawożenie. Dostatek wody pozimowej w tym okresie powoduje, że ruń (trawy, motylkowe i zioła) intensywnie
Program ochrony zasobów genetycznych
Wiadomości Zootechniczne, R. LVI (2018), 4: 159 165 Dynamika rozwoju hodowli rodzimych ras owiec w Polsce w latach 2008 2016 Jacek Sikora, Aldona Kawęcka, Marta Pasternak, Michał Puchała Instytut Zootechniki
Funkcje trwałych użytków zielonych
Jerzy Barszczewski, Barbara Wróbel, Stanisław Twardy Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach www.itp.edu.pl Centralna Biblioteka Rolnicza, 30.09. 2015 r. Funkcje TUZ Udział TUZ w strukturze UR
Projekty zagospodarowania biomasy na Ponidziu
Mała Retencja - DuŜa Sprawa kampania na rzecz poprawy małej retencji na obszarach wiejskich Projekty zagospodarowania biomasy na Ponidziu Tomasz Hałatkiewicz Dyrektor Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 20 grudnia 2016 r. Poz. 5653 UCHWAŁA NR XXVI/114/2016 RADY MIEJSKIEJ W KOLUSZKACH z dnia 29 listopada 2016 r. w sprawie uznania za użytek ekologiczny
Czynniki wpływające na wydatek serów dojrzewających
Czynniki wpływające na wydatek serów dojrzewających Wydatek sera - jest to ilość kilogramów sera otrzymana ze 100 kilogramów mleka Wrz = MS/Mm *100 gdzie : Ms masa sera w kg Mm masa mleka w kg Określenie
Skąd wziąć dużo dobrego mleka?
https://www. Skąd wziąć dużo dobrego mleka? Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 10 lipca 2018 Produkcja mleka wysokiej jakości, w równych partiach i bez nadmiernej eksploatacji krowy wcale nie
INNE AKTY KOMISJA. JEDNOLITY DOKUMENT ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) NR 510/2006 REDYKOŁKA Nr WE: PL-PDO-005-0588-22.01.2007 CHOG ( ) CHNP ( X )
5.5.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 103/21 INNE AKTY KOMISJA Publikacja wniosku zgodnie z art. 6 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 510/2006 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw
WPŁYW OBORNIKA STOSOWANEGO W POŁĄCZENIU Z NAWOŻENIEM MINERALNYM NA PLONOWANIE ŁĄKI ORAZ SKŁAD CHEMICZNY I BOTANICZNY SIANA
WODA-ŚRODOWSKO-OBSZARY WEJSKE 2012 ( ): t. 12 z. 1 (37) WATER-ENVRONMENT-RURAL AREAS SSN 1642-8145 s. 229 238 pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo nstytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2012 Wpłynęło
Miejskie obszary łąkowe jako miejsce rekreacji i ochrony przyrody na przykładzie Krakowa
Krajobrazy rekreacyjne kształtowanie, wykorzystanie, transformacja. Problemy Ekologii Krajobrazu t. XXVII. 481-485. Miejskie obszary łąkowe jako miejsce rekreacji i ochrony przyrody na przykładzie Krakowa
FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa
Załącznik nr do Regulaminu FORMULARZ OCENY GOSPODARSTWA W KATEGORII Ochrona środowiska i ekologia* Ekologiczna produkcja towarowa Imię.... Nazwisko... Nazwa gospodarstwa... Numer ewidencyjny gospodarstwa
KONFERENCJA. osiągnięcia i wyzwania. Wdrażanie Krajowej Strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich:
KONFERENCJA Wdrażanie Krajowej Strategii zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich: osiągnięcia i wyzwania Balice, 19.10.2017 Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut
KOLEKCJA TRAW I ROŚLIN BOBOWATYCH w 2016 r. Pole DW w Pożogu II
KOLEKCJA TRAW I ROŚLIN BOBOWATYCH w 2016 r. Pole DW w Pożogu II Kostrzewa czerwona - Gatunek wieloletni zaliczany do traw niskich. Charakteryzuje się silnym systemem korzeniowym oraz niskimi wymaganiami
Nr zadania: 36. Gromadzenie i ocena kolekcji ekotypów traw wieloletnich z uwzględnieniem cech warunkujących ich wykorzystanie na cele alternatywne
Nr zadania: 36 Gromadzenie i ocena kolekcji ekotypów traw wieloletnich z uwzględnieniem cech warunkujących ich wykorzystanie na cele alternatywne Kierownik: dr hab. Elżbieta Kochańska Czembor, prof. nadzw.
Doradztwo na rzecz programów rolnośrodowiskowych
Doradztwo na rzecz programów rolnośrodowiskowych Kraków 19.10.2017 1 ZAKRES PRAC DORADCÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH Strategia zrównoważonego użytkowania i ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich
System zarządzania stadem AfiFarm: jak wspomoże hodowcę?
https://www. System zarządzania stadem AfiFarm: jak wspomoże hodowcę? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 11 stycznia 2017 System zarządzania stadem AfiFarm firmy Afimilk to oprogramowanie dla profesjonalnego
Grupy żywieniowe bydła - zróżnicowane potrzeby krów
https://www. Grupy żywieniowe bydła - zróżnicowane potrzeby krów Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 14 sierpnia 2017 W sytuacji, gdy w ramach jednej fermy krowiej mamy różne grupy żywieniowe bydła
Czy ekologiczny chów bydła mięsnego jest opłacalny?
.pl https://www..pl Czy ekologiczny chów bydła mięsnego jest opłacalny? Autor: Elżbieta Sulima Data: 3 stycznia 2016 Ekologiczny chów bydła mięsnego korzystnie wpływa nie tylko na środowisko, ale też chroni