Przewodnik Dobrych Praktyk Przedsiębiorczości Akademickiej

Transkrypt

1

2 Publikacja bezpłatna współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wydawca: J&L Leszek Żochowski Gliwice Ul. Lipowa 65 ISBN

3 Słowo wstępne Rektor Politechniki Śląskiej Prof. Andrzej Karbownik Rozpoczęcie działalności gospodarczej, czyli założenie firmy wydaje się być jednym z istotnych i naturalnych sposobów na rozpoczęcie aktywności zawodowej dla naszych absolwentów. Dlatego na Politechnice Śląskiej przykładamy obecnie olbrzymią wagę do promowania postaw przedsiębiorczych wśród naszych studentów. Pomysłów biznesowych studenci mają wiele, nie zawsze jednak wiedzą, jak przygotować się do ich komercjalizacji. Najważniejszym celem podejmowanych przez nas inicjatyw w zakresie przedsiębiorczości akademickiej jest zatem udzielanie konkretnego wsparcia w postaci rzetelnej wiedzy dotyczącej warunków zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej, a także kwestii ściśle z tym powiązanych, jak własność intelektualna, uwarunkowania formalne, prawne itd.

4 W rozwijaniu postaw przedsiębiorczych niezwykle ważną rolę odgrywa realizowany na naszej uczelni projekt pt.: Przedsiębiorczość Akademicka na START, który skierowany jest zarówno do studentów, jak i pracowników naukowych uczelni województwa śląskiego. Jego liderem jest Politechnika Śląska, ale biorą w nim udział także Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku- Białej, Politechnika Częstochowska, Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka oraz partnerzy spoza uczelni Zamek Cieszyn oraz Regionalna Izba Gospodarza w Katowicach. Projekt,,Przedsiębiorczość Akademicka na START ukierunkowany jest na promowanie innowacyjności oraz zakładania własnych firm wykorzystujących nowoczesne technologie. W ramach projektu do uczelni zapraszani są przedsiębiorcy i menedżerowie chętni do dzielenia się swoim doświadczeniem i udzielania cennych rad studentom oraz pracownikom naukowym myślącym o założeniu własnej firmy. Odbywają się także bezpłatne szkolenia i doradztwo z zakresu m.in. otwierania własnej działalności gospodarczej. Przystąpienie do projektu przynosi zatem wiele korzyści, takich jak: wzrost wiedzy na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, komercjalizacji badań naukowych i funkcjonowania firm typu spin off i spin out. Do niezwykle ważnych jego efektów należy również utrwalenie postaw przedsiębiorczych wśród studentów, ale także promocja usług uczelni z zakresu przedsiębiorczości akademickiej. Mam zatem nadzieję, że projekt pt.:,,przedsiębiorczość Akademicka na START spełni pokładane w nim nadzieje i wzmocni promocję przedsiębiorczości akademickiej wśród studentów i pracowników instytucji biorących w nim udział.

5 SPIS TREŚCI Przedsiębiorczość Akademicka. Wywiad z prof. dr hab. inż. Janem Kaźmierczakiem, kierownikiem projektu Przedsiębiorczość Akademicka Na START... 3 Najczęściej zadawane pytania... 7 Jak komercjalizować wyniki badań naukowych?... 7 Jak przeprowadzać transfer technologii? Spółka spin-off Komercjalizacja poprzez zawarcie umowy licencyjnej Komercjalizacja poprzez przeniesienie praw do dobra intelektualnego na osobę trzecią Komercjalizacja poprzez zawarcie umowy konsorcjum badawczo-komercjalizującego Jak chronić własność intelektualną w trakcie komercjalizacji? Jak współpracować z przemysłem w zakresie transferu badań naukowych? Jak wyceniać wyniki prac badawczych i rozwojowych? FOCUS GROUP INTERVIEW Przykłady Dobrych Praktyk Przedsiębiorczości Akademickiej Przedpomarańcza Strona 1

6 Liczydło NANEI Aplikacje Internetowe Animek ECM Consulting sp. z o. o Future Processing sp. z o. o Egzo-Tech EMT-SYSTEMS Podsumowanie działań w projekcie Przedsiębiorczość Akademicka na START Strona 2

7 Przedsiębiorczość Akademicka. Wywiad z prof. dr hab. inż. Janem Kaźmierczakiem, kierownikiem projektu Przedsiębiorczość Akademicka Na START Panie Profesorze, kończący się właśnie projekt promocji przedsiębiorczości i innowacyjności w uczelniach województwa śląskiego Przedsiębiorczość Akademicka na START ma zachęcić pracowników i studentów do realizowania własnych pomysłów biznesowych i zakładania firm typu spinn of i spin out. Dlaczego program ten jest tak istotny dla przyszłości absolwentów uczelni, które w nim uczestniczą? I dlaczego jest tak ważny dla przyszłości uczelni? Moim zdaniem, istotne dla absolwentów jest to, by myśleli oni o sobie po ukończeniu studiów nie tylko jako o pracownikach istniejących już firm, ale by zastanowili się także nad tym, czy nie lepiej utworzyć sobie miejsce pracy na własny rachunek. Chciałbym jednak podkreślić, że promowanie przedsiębiorczości akademickiej nie jest wyłącznie domeną Projektu Przedsiębiorczość Akademicka na START. Tego typu inicjatywy trwają od dłuższego czasu również na Politechnice Śląskiej. Warto choćby przywołać konkurs Mój pomysł na biznes. Do pierwszych jego edycji zgłosiło się zaledwie kilkunastu zainteresowanych. W tej chwili osób, które przechodzą przez wstępny etap konkursu, podczas którego odbywają się specjalistyczne szkolenia z zakresu przedsiębiorczości, są już setki. Oczywiście Strona 3

8 na uczelni, która liczy około 30 tys. studentów, liczba ta wciąż jest mała, ale wzrost zainteresowania jest wyraźny. Projekt Przedsiębiorczość Akademicka na START natomiast był próbą zrobienia kolejnego kroku. Obecnie próby rozwoju przedsiębiorczości akademickiej są podejmowane na wielu uczelniach i instytucjach otoczenia biznesu. Każdy ma swoją receptę na sukces w tej dziedzinie. W gronie rektorów sześciu uczelni, które zdecydowały się ponownie aplikować o projekt Przedsiębiorczość Akademicka na START, pojawiła się jednak zgoda co do tego, że warto spróbować ujednolicić system wsparcia przedsiębiorczości akademickiej i rozszerzyć go na wszystkie śląskie uczelnie. I tak się właśnie stało na sześciu śląskich uczelniach: Politechnice Śląskiej, Uniwersytecie Śląskim, Uniwersytecie Ekonomicznym, Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, Politechnice Częstochowskiej oraz w Śląskiej Wyższej Szkole Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka, a przez zaproszenie do współpracy RIG i Zamku Cieszyn w pozostałych uczelniach.. Wymienione powyżej uczelnie biorące udział w projekcie Przedsiębiorczość Akademicka na START kształcą na bardzo różnych kierunkach, zatrudniają pracowników naukowych z bardzo różnych, odległych od siebie dziedzin. Jak pogodzić ten fakt z próbą przeprowadzenia jednolitych szkoleń i doradztwa dla studentów naukowców? Jedno z założeń Projektu Przedsiębiorczość Akademicka na START polegało na tym, że ma on być motywacją do tworzenia przedsiębiorstw nieco większych niż mikro, czyli również przedsięwzięć grupowych. Myślę, że byłoby bardzo dobrze, gdyby w wyniku naszych prac zaistniała również platforma spotkań studentów ze wszystkich uczestniczących w projekcie uczelni. W wyniku tego młodzi ludzie mogliby się od siebie nawzajem wielu rzeczy nauczyć, poznać mocne strony kolegów, słabe strony swoich pomysłów, a może część z nich zdecydowałaby się na zorganizowanie wspólnego przedsięwzięcia. Strona 4

9 Wydaje nam się, że student czy pracownik naukowy, który skieruje swoje kroki do Akademickiego Punktu Informacji Biznesowej, będzie już raczej posiadał pewien pomysł na biznes, na założenie swojej firmy Będzie miał pomysł lub jego niewyraźną ideę. Młodzi ludzie, którzy zgłaszają się do projektu mają, moim zdaniem, dwojakie motywacje. Albo kieruje nimi zwyczajna ciekawość i nie mają jeszcze żadnego konkretnego pomysłu, albo posiadają pewien zarys pomysłu, jego ideę i chcieliby się dowiedzieć, co w tej sytuacji mogą uczynić, aby wprowadzić tę ideę w życie. Głęboko wierzę w to, że w młodych ludziach tkwią nieodkryte jeszcze pokłady pomysłowości i kreatywności, które należy pomóc im wydobyć. Jak wyglądało zachęcanie studentów do wzięcia udziału w projekcie? Żeby zachęcić młodych ludzi do podejmowania takiej aktywności, w poszczególnych uczelniach odbywały się spotkania informacyjne. Ich celem było poinformowanie studentów czy pracowników naukowych, że mają możliwość zwrócenia się o konkretną pomoc w sprawach związanych z zakładaniem własnego biznesu. Proszę zauważyć, że plan nie był nadmiernie ambitny. Zakładaliśmy, że w projekcie weźmie udział ponad 1,5 tys. studentów i pracowników naukowych ze śląskich uczelni, na których uczy się przecież łącznie ponad 200 tys. studentów. Jest to zatem mniej niż 1 proc. potencjalnych beneficjentów Projektu START. Nasze dotychczasowe działania zostały więc podyktowane pewną ostrożnością. Jednak patrząc na to z drugiej strony, nie jestem przekonany, że gdybyśmy szukali tylko tych, którzy już mają gotowy pomysł na założenie własnej firmy, znaleźlibyśmy aż 2 tys. takich osób. Młodzi ludzie nie są niestety zarażeni bakcylem przedsiębiorczości, co wciąż jest piętą Achillesową przedsiębiorczości w Polsce, ale my chcemy tym bakcylem młodych ludzi zarażać. Strona 5

10 Jakie, Pana zdaniem, działania powinna podejmować uczelnia w zakresie promowania i rozwijania przedsiębiorczości akademickiej? Co powinna zapewnić swoim studentom? W odpowiedzi pozwolę sobie, używając porównania sportowego, postawić inne pytanie: kiedy młody człowiek powinien rozpocząć treningi, aby zostać dobrym sportowcem? Czy w wieku 19 lat? Oczywiście, że nie. Wtedy powinien już zdobywać medale! Należałoby zatem rozpocząć ćwiczenia dużo wcześniej. Podobnie jest z przedsiębiorczością. Do tej pory rozmawialiśmy o tym, kogo uczelnia chce kształtować. Czas zastanowić się, czy nie dałoby się kształtować odpowiednio młodzieży przed ich wstąpieniem w uczelniane progi. Może niewielu wie, ale dziś w Gliwicach we wszystkich szkołach średnich znajdują się pracownie przedsiębiorczości. Nie wszystkie jednak funkcjonują tak jak należy. Jedni nauczyciele potrafią bardzo kompetentnie przekazać uczniom przynajmniej podstawy wiedzy na temat przedsiębiorczości inni nie. Z tego względu lekcje te są w różnych szkołach na różnym poziomie. A mogłyby być na dużo większym. Uważam, że dobrym pomysłem, o którym warto pomyśleć, byłoby zaangażowanie się uczelni w edukację tych młodych ludzi już w szkołach średnich, aby jeszcze zanim dostaną się na studia już mogli zainteresować się tematem przedsiębiorczości. Jest to oczywiście duże wyzwanie dla wszystkich uczelni ale pragnąłbym bardzo, byśmy wspólnie uczynili coś, dzięki czemu na studia trafialiby ludzie już co nieco o przedsiębiorczości wiedzący, nie bojący się niej i odważniej myślący o swojej przyszłości. Strona 6

11 Najczęściej zadawane pytania Jak komercjalizować wyniki badań naukowych? Na Uczelniach powstają dokumenty regulujące komercjalizację wyników badań naukowych. Przybierają często postać regulaminów. Każdy taki dokument zawiera słowniczek z definicjami najczęściej spotykanych terminów. Przykładowo Regulamin komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej zawiera następujące podstawowe pojęcia: komercjalizacja zespół czynności polegających na udostępnieniu innym podmiotom posiadanych przez Uczelnię dóbr intelektualnych lub praw do nich w celu uzyskania przez Uczelnię korzyści majątkowych; spółka spin-off spółka prawa handlowego zawiązana w celu rozwijania i komercjalizacji określonych dóbr intelektualnych; spółka celowa spółka kapitałowa utworzona przez Uczelnię w celu komercjalizacji dóbr intelektualnych Uczelni zgodnie z art. 86a ust. 1 ustawy; przychód z tytułu komercjalizacji - przychody uzyskane przez Uczelnię (lub spółkę celową w przypadku przeniesienia na nią, za zgodą twórcy, obowiązku podziału dochodów z tytułu komercjalizacji) z tytułu komercjalizacji dóbr intelektualnych, w szczególności w postaci opłat licencyjnych, dywidendy wypłacanej przez spółkę spin-off lub spółkę celową, zbycia praw do dóbr intelektualnych, a także dochody z tytułu zaspokojenia roszczeń powstałych na skutek naruszenia prawa do dobra intelektualnego; dochód z tytułu komercjalizacji - przychody uzyskane przez Uczelnię (lub spółkę celową w przypadku przeniesienia na nią, za zgodą twórcy, obowiązku podziału dochodów z tytułu komercjalizacji) z tytułu komercjalizacji dóbr intelektualnych, w szczególności w postaci opłat licencyjnych, dywidendy wypłacanej przez spółkę spin-off lub spółkę celową, zbycia praw do dóbr Strona 7

12 intelektualnych, a także dochody z tytułu zaspokojenia roszczeń powstałych na skutek naruszenia prawa do dobra intelektualnego; dochód z tytułu komercjalizacji przychody z tytułu komercjalizacji, pomniejszone o wszystkie koszty związane z uzyskaniem i utrzymywaniem ochrony prawnej, kosztami obsługi prawnej bezpośrednio związanymi z komercjalizacją, wydatkami publicznoprawnymi (w tym także w szczególności wszystkimi podatkami związanymi z uzyskaniem przychodu lub dokonaniem transakcji) oraz przychodami, które Uczelnia (lub odpowiednio spółka celowa) musi wypłacić innym współuprawnionym do dobra intelektualnego; konsorcjum badawczo-komercjalizujące związek Uczelni z innym podmiotem, w tym z przedsiębiorcą, w oparciu o umowę badawczorozwojową obejmującą postanowienia określające ponadto zasady komercjalizacji dobra intelektualnego, które ma powstać na podstawie prac badawczo-rozwojowych. W wyżej wymienionych dokumentach przedstawia się sposoby komercjalizacji do jakich należy: 1. udzielenie zgody na korzystanie z dobra intelektualnego innym podmiotom za wynagrodzeniem, w szczególności przez udzielenie licencji uprawniającej do korzystania z dobra intelektualnego, 2. przeniesienie praw do dobra intelektualnego na podmiot trzeci za wynagrodzeniem, 3. utworzenie lub przystąpienie do spółki spin-off z udziałem Uczelni lub spółki celowej, 4. utworzenie konsorcjum badawczo-komercjalizującego. Strona 8

13 Proces komercjalizacji jest dokładnie opisany i składa się z szeregu kolejno realizowanych działań regulowanych przez wyżej wymienione dokumenty (za przykładem ww. Regulaminu ). 1. Twórca, kierownik jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy lub kierownik katedry/instytutu może zwrócić się do Dyrektora instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej o komercjalizację dobra intelektualnego. Procesy komercjalizacji dóbr intelektualnych są inicjowane, realizowane i nadzorowane przez Dyrektora instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej. W Politechnice Śląskiej jest to Centrum Innowacji i Transferu Technologii (CITT). Działania te są konsultowane z kierownikiem jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy. 2. Do twórcy, kierownika jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy, kierownika katedry/instytutu oraz Rzecznika Patentowego należy w szczególności udzielanie informacji oraz dostarczanie dokumentów dotyczących komercjalizowanego dobra intelektualnego Dyrektorowi instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej. W związku z powyższym zalecane jest, aby twórca przygotował dokumenty, pozwalające na wstępną ocenę potencjału komercjalizującego, a w miarę możliwości, również wskazanie konkretnych podmiotów potencjalnie zainteresowanych komercjalizacją. 3. W trakcie wyboru sposobu komercjalizacji twórca może przedstawiać Dyrektorowi instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej swoje uwagi w celu wypracowania wspólnej rekomendacji dla Prorektora do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem), a także uzyskiwać informacje dotyczące postępu prac związanych z komercjalizacją. 4. Komercjalizacja może być prowadzona jedynie w odniesieniu do dóbr co najmniej zgłoszonych do ochrony w Urzędzie Patentowym RP lub uznanych Strona 9

14 za know-how Uczelni. Powyższe ograniczenie nie dotyczy utworów, baz danych lub programów komputerowych. W związku z powyższym twórca musi przed dokonaniem zgłoszenia dobra intelektualnego do ochrony (w szczególności Urzędu Patentowego RP) czy też udostępnianiem osobom trzecim informacji dotyczących tego dobra zawrzeć umowy o zachowaniu poufności. W procesie komercjalizacji obowiązuje zasada, że wszystkie osoby uczestniczące w niej, w tym twórca, zobowiązane są do zachowania uzyskanych informacji w tajemnicy, chyba że zostaną zwolnione z tego obowiązku na podstawie pisemnej zgody Dyrektora instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej zajmującej się procesem komercjalizacji. 5. Instytucja wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej opracowuje materiały promocyjne dotyczące udostępnienia dobra intelektualnego potencjalnym inwestorom albo materiały prezentacji na targach, pod merytorycznym nadzorem twórcy lub pracownika jednostki organizacyjnej właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy. 6. Po określeniu warunków komercjalizacji oraz ustaleniu możliwości komercjalizacji (przykładowo poprzez znalezienie zainteresowanego inwestora) Dyrektor instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej przedstawia plan komercjalizacji Prorektorowi do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem) lub za jego pośrednictwem Rektorowi, który podejmuje decyzję w przedmiocie komercjalizacji dobra intelektualnego. Gdy możliwości komercjalizacji uzasadniają z uwagi na interes ekonomiczny Uczelni lub twórców istnieje możliwość odstąpienia od zasad o którym mowa w Regulaminie. 7. Dalsze kroki w komercjalizacji w zależności od jej typu mogą należeć do jednostki organizacyjnej Uczelni odpowiadającej za: sprawdzanie i koordynację realizacji umów finansowanych ze środków pozabudżetowych, w tym prac usługowo badawczych (U) i wdrożeń (W), koordynację procesu podpisywania umów o współpracę pomiędzy Uczelnią a przemysłem. Strona 10

15 Można także sprowadzić całą procedurę do następujących działań: a) Upewnienie się czy Beneficjent posiada prawa autorskie do dobra intelektualnego. b) Przeprowadzenie rzetelnej wyceny dobra intelektualnego. c) Ujęcie w księgach rachunkowych (WNiP). d) Podjęcie decyzja czy wystąpić o prawną ochronę dobra intelektualnego (zgłoszenie patentowe). e) Podjęcie decyzji o sposobie komercjalizacji (sprzedaż, licencja, aport). f) Uzyskanie zgody rektora, ministra nadzorującego jednostkę naukową lub Prezesa PAN (dot. transakcji pow euro) lub Ministra Skarbu (pow euro). g) Poszukiwania nabywcy na rynku (szeroka informacja, procedura konkursowa). h) Zawarcia umowy (określenie pól eksploatacji lub dokładne określenie dobra własności przemysłowej). Należy zwrócić uwagę na szereg zagrożeń jakie czyhają na strony zajmujące się komercjalizacją dóbr intelektualnych. Są to w szczególności: a) Sporządzenie niewłaściwej umowy (zawierającej luki, niejasności, brak zabezpieczenia interesów Beneficjenta, niejasno określone pola eksploatacji); b) Naruszenie zasad pomocy publicznej; c) Dokonanie nierzetelnej wycena lub jej brak co jest przejawem niegospodarności i związane jest z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych; Strona 11

16 d) Naruszenie regulacji podatkowych (VAT, CIT), które prowadzi do uszczuplania dochodów budżetu państwa; e) Pojawienie się problemu z generowaniem dochodu przez projekt badawczy; f) Ryzyko, że transakcja będzie nieważna na skutek niewystąpienie o zgodę/brak zgody rektora, ministra nadzorującego, Prezesa PAN lub Ministra Skarbu; g) Brak zainteresowania nabyciem wyników prac badawczo rozwojowych przez podmioty gospodarcze. Jak przeprowadzać transfer technologii? Jedną z podstawowych kwestii jakie muszą być rozstrzygnięte przy wyborze drogi transferu technologii jest sposób korzystania z majątku Uczelni wykorzystywanego do komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenia usług naukowo-badawczych. W tym miejscu należy zdefiniować podstawowy składnik takiego majątku jakim jest aparatura naukowo-badawcza przez którą rozumie się (zgodnie z definicją GUS) zestawy urządzeń badawczych, pomiarowych Strona 12

17 lub laboratoryjnych o małym stopniu uniwersalności i wysokich parametrach technicznych (zazwyczaj wyższych o kilka rzędów dokładności pomiaru w stosunku do typowej aparatury stosowanej dla celów produkcyjnych lub eksploatacyjnych). Do aparatury naukowo-badawczej nie zalicza się sprzętu komputerowego i innych urządzeń niewykorzystywanych bezpośrednio do realizacji prac badawczych i rozwojowych. W procesach komercjalizacji i transferu technologii może być wykorzystywana wyłącznie zgodnie z wytycznymi określonymi w umowie o realizację danego projektu, w programie badań prac naukowych i rozwojowych oraz zgodnie z celami i na warunkach określonych w obowiązujących ustawach i rozporządzeniach wydanych przez MNiSW i w innych wytycznych instytucji finansujących. Poniżej zamieszczono zasady obowiązujące na Politechnice Śląskiej w tym zakresie (za Załącznikiem do Regulaminu komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej). Obowiązują tu następujące podstawowe zasady organizacyjne: 1. Aparatura jest przypisana do danej jednostki organizacyjnej oraz do opiekuna. 2. Opiekuna aparatury wyznacza dziekan/kierownik spośród pracowników, posiadających co najmniej stopnień doktora. Zaleca się dokonywanie wyboru opiekuna spośród osób, które przygotowywały wniosek aparaturowy lub spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i rekomendacje wnioskodawców. 3. Dyrektor/kierownik jednostki organizacyjnej sprawuje bieżącą kontrolę środków finansowych związanych z korzystaniem z aparatury oraz ponosi odpowiedzialność materialną. 4. Aparatura i dokumentacja dotycząca jej zakupu i wykorzystania musi być zabezpieczona w sposób uniemożliwiający dostęp osobom nieupoważnionym. Strona 13

18 5. Zakupiona lub wytworzona aparatura, po zakończeniu pracy badawczej (projektu) powinna być przyjęta na stan środków trwałych Uczelni, z przeznaczeniem dla jednostki realizującej projekt. Dalsze użytkowanie, eksploatacja i wykorzystanie aparatury musi przebiegać zgodnie z wytycznymi instytucji, z której środków aparatura została zakupiona. Obowiązują też pewne zasady korzystania z aparatury naukowo-badawczej: 1. Udostępnienie aparatury do prowadzenia badań instytucjom zewnętrznym następuje na ich wniosek i wymaga zgody dyrektora/kierownika jednostki. Aparatura wypożyczana jest na zewnątrz wraz z jej operatorem lub bez operatora według uznania dyrektora/kierownika jednostki. 2. Badania przy wykorzystaniu aparatury podlegają ewidencji w Karcie czasu pracy prowadzonej dla każdego stanowiska odrębnie. Ponadto rejestrowane są wszystkie wpływy za wykonane usługi oraz koszty eksploatacji aparatury. 3. Organizacją pracy z udziałem aparatury zajmują się jej opiekunowie. 4. Wszyscy pracownicy Politechniki Śląskiej mają prawo do korzystania z aparatury pod warunkiem ukończenia kursu obsługi. 5. Naprawy, przeglądy i remonty aparatury ewidencjonowane są w Karcie eksploatacji aparatury naukowo-badawczej. 6. Każdy użytkownik aparatury zobowiązany jest do bezwzględnego przestrzegania przepisów BHP i PPOŻ zgodnie z instrukcją przygotowaną przez dyrektora/kierownika jednostki. 7. Pierwszeństwo w dostępie do aparatury mają podmioty z udziałem Politechniki Śląskiej, a także podmioty założone przez pracowników Politechniki Śląskiej, których działalność związana jest z pracą o charakterze intelektualnym. Strona 14

19 Następnym zagadnieniem jest określenie zasad zatrudnienia operatorów oraz opłat za korzystanie z aparatury. Duże zapotrzebowanie na pracę usługowa aparatury uzasadnia zatrudnienie jej operatora (podległego opiekunowi aparatury). Operatorzy są zatrudniani na stanowiskach technicznych lub techniczno-naukowych. Do ich zadań należy oprócz wykonywania prac usługowych także pomoc w prowadzeniu operatorskich kursów szkoleniowych. W przypadku gdy operatorem aparatury jest osoba, do której obowiązków nie należy wykonywanie pracy usługowej ma ona prawo do otrzymania wynagrodzenia za wykonanie usługi, co jest przedmiotem odrębnej umowy cywilno-prawnej. Podobnie, gdy rodzaj badania wymaga udziału specjalisty (np. dla opracowania opinii lub analizy/interpretacji badania, itp.) wówczas praca takiego specjalisty jest przedmiotem odrębnej umowy cywilno-prawnej. Wysokość stawki za godzinę pracy operatora i specjalisty określa Zarządzenie Rektora w sprawie ustalenia wysokości stawek godzinowych przy realizacji prac zleconych w umownej działalności badawczej. Korzystanie z aparatury oraz pobieranie opłat z tytułu jej użytkowania odbywa się zgodnie z zasadami gospodarki finansowej Uczelni. Jeśli dane zlecenie jest wykonywane przez operatora wydziałowego (pracownika naukowotechnicznego) to zleceniodawca będący jednostką organizacyjną Uczelni ponosi wyłącznie koszty eksploatacyjne. Zleceniodawcy niebędący pracownikami Politechniki Śląskiej są obciążani pełnymi kosztami analiz. Opłata za zlecenia zewnętrzne jest ustalana przez opiekunów aparatury w porozumieniu z dyrektorem/kierownikiem jednostki zgodnie z Kalkulacją kosztów wykorzystania aparatury naukowo-badawczej. Pozyskane w ten sposób środki są rozdzielone zgodnie z obowiązującymi przepisami Uczelni. Wszystkie wydatki muszą uzyskać akceptację dyrektora/kierownika jednostki. W kalkulacji kosztów wykorzystywane są obowiązujące na uczelni wzory na koszt robocizny czy koszt materiałów uwzględniające odpowiednio: czas jednostkowy wykonania określonej operacji (godz.), stawkę godzinową robotnika (zł/godz.), czas przygotowawczo-zakończeniowy (godz.), stawkę Strona 15

20 godzinową operatora/laboranta (zł/godz.), liczbę pracowników zatrudnianych przy badaniach (n), masę materiału (odczynnika) niezbędną do wykonania jednego badania (kg), cenę jednostkową materiału (wg faktury zakupu (zł/kg), narzuty kosztów materiału (koszty zakupu) (zł), liczbę materiałów (odczynników) użytych do badań. Transfer technologii może obejmować kursy operatorskie do ich organizacji zobowiązani są ich opiekunowie. Kurs może być prowadzony przez opiekuna lub osobę przez niego upoważnioną jeśli posiada ona odpowiednie kwalifikacje. Sposób prowadzenia kursu i wymagania, które powinny spełnić osoby w nim uczestniczące określa dyrektor/kierownik jednostki. Wyszczególnione wcześniej sposoby transferu technologii posiadają swoje procedury prowadzenia procesu komercjalizacji. Opis można znaleźć w uczelnianych dokumentach regulujących (np. w Regulaminie komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej ). Spółka spin-off Komercjalizacja poprzez spółkę spin-off polega na powołaniu jej przez Uczelnię lub na utworzeniu spółki celowej z możliwym udziałem twórcy i inwestora. Wymagane jest uzyskanie zgody Senatu Uczelni po uzyskaniu rekomendacji Prorektora do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem) i Kwestora. W uzasadnionych przypadkach ww. Prorektor może wyrazić zgodę na udzielenie za odpowiednim wynagrodzeniem spółce tworzonej bez udziału Uczelni lub spółki celowej, lecz z udziałem twórcy, zgody na korzystanie z dóbr intelektualnych przysługujących Uczelni tworzonych lub współtworzonych przez twórcę. Wraz z zawiązaniem spółki zawiera ona z Uczelnią umowę określającą zasady korzystania z zasobów Uczelni, która określa zakres i wynagrodzenie Uczelni z tytułu korzystania z tych zasobów, a także zagadnienia związane Strona 16

21 z zatrudnianiem w spółce pracowników Uczelni. Umowa może obejmować również zasady korzystania ze znaków towarowych Uczelni oraz prawo powoływania się w ramach prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej na powiązania z Uczelnią. W przypadku, gdy twórca objął udziały lub akcje w spółce spin-off zawierana jest umowa regulująca zasady podziału przychodów z tytułu komercjalizacji. Następnie tworzona jest rada nadzorcza w skład której uczelnia (lub odpowiednio spółka celowa) powołuje co najmniej jednego członka rady nadzorczej spółki spin-off. Pracownik Uczelni może być zatrudniony przez spółkę spin-off na warunkach określonych w umowie pomiędzy Spółką a Uczelnią. Po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika jednostki organizacyjnej, w ramach której pracownik jest zatrudniony, może on wystąpić do Rektora Uczelni o uzyskanie urlopu bezpłatnego na okres do 2 lat lub zmniejszenie wymiaru etatu na okres do 2 lat, w przypadku, gdyby praca na rzecz spółki kolidowała z jego obowiązkami jako pracownika Uczelni. Przewiduje się i rekomenduje stosowanie następujących trzech modeli tworzenia spółek spin-off (na przykładzie Regulaminu komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej): 1. twórca oraz spółka celowa pokrywają obejmowane udziały wkładami pieniężnymi. Zobowiązanie do podziału dochodów z tytułu komercjalizacji jest przeniesione, za zgodą twórcy, na spółkę celową. Spółka celowa udziela spółce spin-off licencji na wykorzystywanie dobra intelektualnego. W takim przypadku twórca, obok dywidendy z tytułu posiadanych udziałów w spółce, zachowuje prawo do udziału w dochodach spółki celowej z tytułu komercjalizacji; 2. spółka celowa pokrywa obejmowane udziały wkładem niepieniężnym w postaci prawa do dobra intelektualnego, zaś twórca pokrywa udziały wkładem pieniężnym. Udziały są pokrywane wkładami w wysokości ich Strona 17

22 wartości nominalnej. Zobowiązanie do podziału dochodów z tytułu komercjalizacji jest przeniesione, za zgodą twórcy, na spółkę celową. W takim przypadku twórca, obok dywidendy z tytułu posiadanych udziałów w spółce, zachowuje prawo do udziału w dochodach spółki celowej z tytułu komercjalizacji; 3. spółka celowa pokrywa obejmowane udziały wkładem niepieniężnym w postaci aportu prawa do dobra intelektualnego w wysokości powyżej wartości nominalnej obejmowanych udziałów (agio). Twórca pokrywa udziały wkładem pieniężnym w wysokości wartości nominalnej obejmowanych udziałów. W takim przypadku twórca, obok dywidendy z tytułu posiadanych udziałów w spółce, nie zachowuje prawa do udziału w dochodach spółki celowej z tytułu komercjalizacji. W procesie komercjalizacji poprzez spółkę spin-off Uczelnia współpracuje z instytucjami otoczenia biznesu oraz inwestorami. W przypadku Politechniki Śląskiej instytucją otoczenia biznesu szczególnie preferowaną jest Park Naukowo-Technologiczny TECHNOPARK GLIWICE Sp. z o.o., którego jest udziałowcem. Komercjalizacja poprzez zawarcie umowy licencyjnej Udzielenie przez Uczelnię lub spółkę celową licencji wyłącznej na korzystanie z praw do dóbr intelektualnych następuje generalnie wówczas, gdy: a) do przemysłowego wdrożenia niezbędne jest poniesienie dalszych nakładów na prace badawcze, b) licencjobiorca, uprzednio poniósł tego typu nakłady na podstawie zawartej umowy badawczo-rozwojowej. Udzielenie przez Uczelnię lub spółkę celową licencji niewyłącznej na korzystanie z praw do dóbr intelektualnych następuje wówczas, Strona 18

23 gdy możliwe jest przemysłowe wdrożenie rozwiązania bez konieczności ponoszenia istotnych nakładów na rozwój tego rozwiązania. Komercjalizacja poprzez przeniesienie praw do dobra intelektualnego na osobę trzecią Dokonywana jest, gdy ocena możliwości uzyskania uzasadnionych przychodów z tytułu umowy licencyjnej jest nadmiernie utrudniona oraz brak jest ekonomicznie uzasadnionych przesłanek do zawiązania spółki spin-off. Komercjalizacja poprzez zawarcie umowy konsorcjum badawczokomercjalizującego Zawarcie umowy konsorcjum badawczo-komercjalizującego następuje w sytuacji konieczności poniesienia dodatkowych nakładów inwestycyjnych na rozwój dobra intelektualnego skutkujących możliwością powstania nowego dobra intelektualnego a stan prac nad wprowadzaniem nowych produktów w oparciu o istniejące dobro intelektualne nie uzasadniał powołania spółki spin-off. Strona 19

24 Jak chronić własność intelektualną w trakcie komercjalizacji? W przypadku Politechniki Śląskiej obowiązujący Regulamin ochrony i korzystania z własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej podaje szereg definicji pojęć związanych z komercjalizacją własności intelektualnej powstałej na Uczelni. Poniżej zostały zacytowano zamieszczone tam definicje. dobra intelektualne - podlegające ochronie prawnej wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, topografie układów scalonych, know-how, a także utwory, przedmioty praw pokrewnych, programy komputerowe oraz bazy danych; dobra intelektualne pracownicze dobra intelektualne powstałe w ramach wykonywania przez ich twórców obowiązków ze stosunku pracy w trakcie jego trwania (w tym w trakcie pozostawania przez twórcę poza Uczelnią w ramach stypendium, grantu uczelnianego lub urlopu naukowego); obowiązki ze stosunku pracy czynności, których wykonanie należy do obowiązków pracownika wynikające w szczególności z postanowień umowy o pracę, zakresu czynności, polecenia przełożonego mieszczącego się w granicach obowiązków pracowniczych, regulaminu pracy; dobra intelektualne Uczelni - dobra intelektualne, do których Uczelni służą prawa majątkowe (takie jak przykładowo prawo do uzyskania patentu, patent, prawa ochronne, autorskie prawa majątkowe do utworów), przy czym pod tym pojęciem należy również rozumieć też te prawa majątkowe; pomoc Uczelni wkład Uczelni w powstanie dobra intelektualnego, który może się wyrażać w nakładach finansowych, technicznych, materiałowych, organizacyjnych bądź innych (np. fachowa pomoc merytoryczna, udostępnienie laboratoriów, pomieszczeń i urządzeń), jeżeli czynniki te miały wpływ na powstanie dobra intelektualnego; Strona 20

25 niepracownicze dobra intelektualne dobra intelektualne stworzone przez osoby pozostających w innych relacjach prawnych niż stosunek pracy; know-how posiadające wartość gospodarczą informacje o charakterze technicznym, techniczno-organizacyjnym, technologicznym, naukowym (w tym wyniki badań) lub o innym charakterze, co do których Uczelnia podjęła niezbędne działania w celu zachowania w poufności; W ramach ochrony własności intelektualnej na Uczelni obowiązuje kilka podstawowych zasad: 1. Prawa własności intelektualnej do dóbr intelektualnych pracowniczych przysługują Uczelni, z zastrzeżeniem uregulowań odmiennych. 2. W sytuacjach nieuregulowanych odmiennie w umowie i jeżeli umowa przewiduje zastosowanie Regulaminu ochrony i korzystania z własności intelektualnej Uczelnia jest uprawniona do nieodpłatnego korzystania w celach naukowych i badawczo-rozwojowych z dóbr intelektualnych dokonanych przy pomocy Uczelni, co do których prawa majątkowe przysługują osobie trzeciej. 3. W przypadku wniesienia przez studenta lub doktoranta w ramach wykonywania obowiązków studenta lub doktoranta, przy pomocy Uczelni oraz pod nadzorem pracownika Uczelni wkładu twórczego w powstanie dobra intelektualnego Uczelnia nabywa prawa do tego dobra (w tym prawa do uzyskania odpowiedniej ochrony) z chwilą jego stworzenia. Student lub doktorant zobowiązany jest poświadczyć powyższą okoliczność w odrębnym dokumencie na żądanie Uczelni. 4. Umowy cywilnoprawne zawierane przez Uczelnię z pracownikami w zakresie nie objętym obowiązkami ze stosunku pracy lub z osobami niepozostającymi z Uczelnią w stosunku pracy powinny przewidywać przeniesienie praw do dóbr intelektualnych powstałych na skutek wykonania takich umów na Uczelnię. Strona 21

26 Ważnym zagadnieniem w zakresie ochrony własności intelektualnej jest poufność wyników prowadzonych prac. Obowiązujące na Uczelni zasady sprowadzają się generalnie to stwierdzenia, że dozwolone jest ujawnianie przebiegu prac badawczych lub naukowych innym pracownikom na potrzeby prowadzonej działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej. Co najważniejsze, jeżeli w wyniku prowadzonych prac powstało lub może powstać dobro intelektualne takie jak wynalazek, know-how, wzór użytkowy, wzór przemysłowy lub topografia układu scalonego pracownik Uczelni nie może bez pisemnej zgody kierownika katedry/instytutu, ujawniać wyników takich prac do wiadomości publicznej, w szczególności poprzez publikację utworów naukowych albo wygłaszanie referatów (!). Kierownik katedry/instytutu ma trzy tygodnie od dnia przekazania mu informacji na piśmie lub w drodze elektronicznej o zamiarze upublicznienia przez twórcę informacji na podjęcie decyzji przed którą może zasięgnąć opinii Rzecznika Patentowego (następuje wtedy wydłużenie terminu podjęcia decyzji. W przypadku konieczności wynikającej w szczególności z celów naukowych lub badawczo-rozwojowych ujawnienia osobie trzeciej informacji o wyżej wymienionych dobrach intelektualnych, przekazanie takich informacji następuje dopiero po zawarciu umowy o zachowaniu poufności. Jedynie Rzecznik Patentowy, Dyrektor instytucji wsparcia innowacji i przedsiębiorczości akademickiej powołanej przez Uczelnię oraz osoby przez nich upoważnione są uprawnione do wglądu w dokumentację prowadzonych prac badawczych lub naukowych oraz dokumentację know-how. Szczególnym rodzajem dóbr intelektualnych są utwory. Generalnie autorskie prawa osobiste do utworu przysługują twórcy. W przypadku pracowniczych utworów naukowych, w szczególności takich jak rozprawa doktorska, rozprawa habilitacyjna, monografie i artykuły o charakterze naukowym autorskie prawa majątkowe przysługują ich twórcy. Uczelnia może nieodpłatnie korzystać z materiału naukowego zawartego w utworach, na potrzeby prac naukowych i rozwojowo-badawczych, a także informowania Strona 22

27 o pracach naukowych i rozwojowo-badawczych prowadzonych w ramach Uczelni. Odmiennie jest traktowane prawo własności do utworów takich jak w szczególności materiały dydaktyczne wykorzystywane do zajęć dydaktycznych, sylabusy, programy zajęć, ekspertyzy, w tym także o charakterze naukowym, stworzonych przez pracowników Uczelni. Do utworów takich Uczelnia nabywa autorskie prawa majątkowe z chwilą ich przyjęcia. Wymagane jest w tym celu przyjęcie zgłoszenia takiego utworu przez kierownika katedry/instytutu lub osobę przez niego upoważnioną (autor jest zobowiązany w terminie 14 dni po ich stworzeniu do ich zgłoszenia). Generalnie Uczelni przysługuje prawo pierwszeństwa publikacji pracowniczych utworów naukowych. Prawo to nie przysługuje w odniesieniu do artykułów naukowych nieprzekraczających 5 arkuszy wydawniczych. Prawo pierwszeństwa publikacji pracowniczych utworów naukowych wygasa, jeżeli w ciągu 2 miesięcy od dostarczenia utworu nie doszło do zawarcia umowy wydawniczej lub kierownik uczelnianego Wydawnictwa oświadczył wcześniej, że nie zamierza korzystać z prawa pierwszeństwa publikacji pracowniczych utworów naukowych. Można przed stworzeniem lub zakończeniem prac nad utworem zwrócić się do kierownika uczelnianego Wydawnictwa z zapytaniem, czy Uczelnia w przypadku stworzenia utworu skorzysta z prawa pierwszeństwa publikacji pracowniczych utworów naukowych. Ma on 2 miesiące na udzielnie odpowiedzi. Jeżeli nie udzieli odpowiedzi lub jest ona negatywna, prawo pierwszeństwa publikacji pracowniczych utworów naukowych nie powstaje. Innym zagadnieniem jest przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na rzecz Uczelni lub umowa licencyjna. Obowiązuje zasada nieodpłatnego, bez ograniczeń czasowych i terytorialnych, wraz z zezwoleniem na korzystanie z autorskich praw zależnych, przeniesienia czy udzielenia licencji. Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na rzecz Uczelni lub umowa licencyjna następuje na wszystkich znanych w chwili Strona 23

28 zawarcia umowy polach eksploatacji(chyba że zawarta umowa reguluje to zagadnienie odmiennie), w szczególności na polach: a) utrwalania i zwielokrotniania utworu dowolną techniką, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, b) publicznego wykonania, wyświetlenia oraz odtworzenia, a także publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, c) nadawania i reemitowania, d) wprowadzenia do obrotu, użyczenia lub najmu oryginału albo egzemplarzy. Ze względu na swoja specyfikę wydzielono w zakresie ochrony dóbr intelektualnych jako oddzielne utwory, programy komputerowe oraz bazy danych. Uczelni przysługują autorskie prawa majątkowe do programów komputerowych stworzonych w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy w związku z powyższym bez zgody Uczelni nie wolno korzystać z programów komputerowych stanowiących jej dobro intelektualne. Na Politechnice Śląskiej obowiązuje procedura w ramach, której twórca programu komputerowego zobowiązany jest w terminie do 14 dni po jego stworzeniu w wersji umożliwiającej jego używanie dla zamierzonego celu do jego zgłoszenia kierownikowi katedry/instytutu, który w terminie do 14 dni przekazuje informację o zgłoszeniu Dyrektorowi Centrum Innowacji i Transferu Technologii. Pracownicy zobowiązani są do zachowania poufności kodów źródłowych programów komputerowych oraz zapewnienia ich właściwego przechowywania w odniesieniu do kodów będących w ich posiadaniu. Bazy danych stanowią dobro intelektualne Uczelni, jedynie w przypadkach, jeżeli : Strona 24

29 a) spełniają cechy utworu w rozumieniu przepisów prawa autorskiego; b) spełniają przesłanki ochrony przepisami ustawy o ochronie baz danych a ich producentem jest Uczelnia; c) w przypadku stworzenia bazy danych przez pracowników Uczelni w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, prawo do bazy danych przysługuje Uczelni, jako jej producentowi. Generalnie bazy danych powstają na Uczelni dla celów naukowych i dydaktycznych (odbywa się jedynie transfer wewnątrz uczelni). Mogą z nich korzystać pracownicy, doktoranci oraz studenci, a także osoby pozostające w stosunku zlecenia lub umowy o dzieło, których przedmiot jest związany z działalnością naukową lub naukowo-badawczą na warunkach ustalonych przez kierownika jednostki organizacyjnej, w której baza powstała. Ważnym aspektem ochrony własności intelektualnej wobec procesów komercjalizacji są prawa i obowiązki twórców dóbr intelektualnych pracowniczych i niepracowniczych. Obowiązuje generalna zasada według, której twórca może wykorzystywać dobra intelektualne Uczelni wyłącznie dla celów własnej działalności naukowej i dydaktycznej prowadzonej w ramach Uczelni, z czego wynika zakaz korzystania z nich w działalności poza nią. Oznacza to także, że twórcom nie wolno bez zgody Uczelni podejmować żadnych zobowiązań wobec osób trzecich w zakresie korzystania z dóbr intelektualnych Uczelni, w szczególności upoważniać ich do korzystania z tych dóbr na podstawie licencji. W przypadku korzystaniu z dóbr niepracowniczych twórcom będącym pracownikami Uczelni nie wolno bez zgody Uczelni: a) posługiwać się nazwą, symbolami lub innymi oznaczeniami używanymi przez Uczelnię; Strona 25

30 b) działać w sposób mogący odbiorcę wprowadzić w błąd, że świadczy usługi lub oferuje towary jako Uczelnia; c) oferować usług prowadzenia prac naukowo-badawczych powołując się na swoje zatrudnienie w Uczelni. W celu usprawnienia procesu ochrony, a następnie komercjalizacji dóbr intelektualnych opracowano szereg zasad obowiązujących w nim. Na Politechnice Śląskiej procedurę tę opisuje Regulamin ochrony i korzystania z własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej, którego zasadnicze punkty zostały zacytowane poniżej: 1. Twórca, który uzna, że pozytywnie i w całości rozwiązał zagadnienie o charakterze technicznym, technologicznym lub techniczno-organizacyjnym, nad którym pracował (stworzył wynalazek), lub stworzył wzór użytkowy, wzór przemysłowy lub topografie układu scalonego powiadamia o tym w terminie 14 dni od daty jego dokonania, Dyrektora Centrum Innowacji i Transferu Technologii (CITT) oraz niezwłocznie przystępuje do opracowania Zgłoszenia dobra intelektualnego Uczelni, zwanego dalej Zgłoszeniem. 2. Zgłoszenie składa się u Dyrektora CITT, który je niezwłocznie rejestruje. 3. Format Zgłoszenia jest opracowany i udostępniony na stronie CITT. 4. Decyzje w sprawie zgłoszenia rozwiązania do ochrony (w szczególności dokonanie zgłoszenia patentowego) podejmuje zespół ds. ochrony własności przemysłowej w składzie: Dyrektor CITT, Rzecznik Patentowy, specjalista ds. komercjalizacji oraz kierownik jednostki organizacyjnej właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy, po dokonaniu przez Rzecznika Patentowego oceny możliwości uzyskania ochrony oraz po dokonaniu przez CITT wstępnej oceny potencjału gospodarczego dobra intelektualnego. Decyzja w przedmiocie zgłoszenia do ochrony jest podejmowana większością trzech głosów z czteroosobowego zespołu. Twórca może zostać zobowiązany do przedstawienia zespołowi dodatkowych informacji lub wyjaśnień. Strona 26

31 5. W przypadku, gdy wstępna ocena potencjału gospodarczego dobra intelektualnego jest negatywna, kierownik jednostki organizacyjnej właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy, mając na względzie politykę rozwoju naukowego jednostki, może podjąć decyzję w przedmiocie pokrycia kosztów zgłoszenia patentowego ze środków własnej jednostki organizacyjnej. W takim przypadku decyzja o zgłoszeniu do ochrony jest podejmowana przez kierownika jednostki organizacyjnej właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy oraz Rzecznika Patentowego. 6. Opinie w sprawie dobra intelektualnego wydają, po uzyskaniu w tym zakresie zapytania Rzecznika Patentowego lub Dyrektora CITT, jednostki organizacyjne właściwe merytorycznie ze względu na przedmiot dobra. Twórca dobra ma prawo do udziału w pracach związanych z oceną przydatności jego projektu, a kierownik jednostki organizacyjnej realizującej prace nad oceną projektu ma obowiązek umożliwić udział twórcy w tych pracach. 7. O podjętej decyzji w przedmiocie Zgłoszenia powiadamiani są twórcy, którzy w ciągu 14 dni od podjęcia informacji o decyzji mogą złożyć odwołanie do Rektora. Decyzja Rektora jest ostateczna. 8. W wypadku podjęcia decyzji o rezygnacji z ochrony prawnej i nie objęciu know-how tajemnicą, Uczelnia, może na żądanie twórcy dokonać nieodpłatnego przeniesienia na jego rzecz praw do określonego dobra intelektualnego. Umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że przepisy prawa przewidują formę szczególną. W uzasadnionych przypadkach na podstawie decyzji Rektora przeniesienie może nastąpić odpłatnie. Ważnym elementem ochrony dóbr intelektualnego są działania Rzecznika Patentowego. Przed rozpoczęciem prac zespołu, złożonego z Dyrektora instytucji wspierającej transfer technologii, Rzecznika Patentowego, specjalisty ds. komercjalizacji oraz kierownika jednostki organizacyjnej, Rzecznik Patentowy może zobowiązać twórcę do dokonania stosownych zmian Strona 27

32 lub uzupełnień w przypadku zaistnienia braków uniemożliwiających zgłoszenie do ochrony. Następnie przygotowuje wraz z twórcą zgłoszenie do ochrony (zgłoszenie patentowe) oraz prowadzi procedurę zmierzającą do uzyskania ochrony. W sytuacji ujawnienia się przeszkód do uzyskania prawa wyłącznego w trakcie przygotowywania dokumentacji zgłoszenia do ochrony (zgłoszenia patentowego), Rzecznik Patentowy informuje o tym Prorektora do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem), który może wydać decyzję o rezygnacji z ochrony prawnej lub decyzję o objęciu rozwiązania ochroną jako know-how Uczelni. Uczelnia dąży do finansowania zagranicznych postępowań zgłoszeniowych i opłat za utrzymanie ochrony we własnym zakresie lub poprzez negocjacje z osobami trzecimi zainteresowanymi komercjalizacją dobra intelektualnego. W przypadku zgłoszenia dobra intelektualnego do ochrony za granicą wszczęcie postępowania w sprawie następuje na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy lub Dyrektora instytucji wspierającej transfer technologii (na Politechnice Śląskiej jest nim Dyrektor CITT). Wniosek składany u Rzecznika Patentowego nie później niż w terminie 8 miesięcy od daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym RP, powinien zawierać: wskazanie w jakich krajach żądana jest ochrona wraz z uzasadnieniem ekonomicznym zasadności uzyskania ochrony w każdym ze wskazanych krajów, oraz informacje o stanie prac nad wdrożeniem do produkcji dobra intelektualnego. Rzecznik patentowy bada możliwość uzyskania ochrony w świetle ustawodawstwa międzynarodowego, procedur oraz wysokość kosztów postępowania i sporządza opinię, a decyzję w sprawie zgłoszenia dobra intelektualnego do ochrony za granicą podejmuje Rektor (zawiadomienie o niej otrzymuje jednostka organizacyjna wnioskująca o ochronę oraz twórca). Kwestia ponoszenia kosztów postępowania może zostać podniesiona, gdy jest to uzasadnione, przy okazji przeniesienia w całości lub w części na twórcę Strona 28

33 lub w przypadku rozpoczęcia komercjalizacji także na inne osoby (inwestora) prawa do uzyskania praw wyłącznych w poszczególnych krajach. W takim przypadku koszty postępowania o udzielenie ochrony w tych krajach pokrywa twórca lub odpowiednio inwestor. Gdy dotyczy to rozwiązania Uczelni, które charakteryzuje szczególna atrakcyjność rynkowa negocjacje zmierzające do zawarcia umowy o udostępnienie dobra obejmują również finansowanie zagranicznego postępowania zgłoszeniowego i opłat za utrzymanie ochrony. W zakresie zawierania umów w zakresie korzystania z praw do dóbr intelektualnych Uczelni obowiązuje szereg zasad: 1. Wzory umów ze studentami, doktorantami, przedsiębiorcami i innymi podmiotami, których skutkiem może być powstanie dobra intelektualnego, wymagają konsultacji z instytucją wspierającą transfer technologii (na Politechnice jest to CITT) pod kątem praw własności intelektualnej. 2. Regulowanie zakresu nabycia praw do dóbr intelektualnych oraz warunków wykonywania tych praw, przy zapewnieniu Uczelni praw do tych dóbr, a przynajmniej w części, jest elementem umów zawieranych przez Uczelnię, a dotyczących krajowych lub zagranicznych staży lub stypendiów dla pracowników, obejmujących wspólne projekty badawcze z innymi uczelniami lub jednostkami naukowymi. 3. W umowach dotyczących prac badawczych lub rozwojowych zawieranych przez Uczelnię z przedsiębiorcami może być przewidziane nabycie praw do dóbr intelektualnych przez przedsiębiorcę na podstawie decyzji Prorektora do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem). 4. Szczególnej ochronie podlegają w umowach dobra intelektualne w przypadku, w którym dobro intelektualne powstało dzięki istotnej pomocy Uczelni, w szczególności w wyniku finansowania lub sponsorowania przez Uczelnię lub wykorzystania istotnych zasobów Uczelni. Umowa w takim Strona 29

34 przypadku powinna przewidywać zapewnienie Uczelni odpowiednich praw do takich dóbr. 5. W umowie powinno znaleźć się zastrzeżenie dla Uczelni praw do korzystania z dobra intelektualnego w celach naukowych lub badawczo-rozwojowych, z zachowaniem w poufności informacji związanych z dobrem intelektualnym, zwłaszcza w przypadku, gdy na podstawie umowy prawa do dobra intelektualnego będzie ono przysługiwało osobie trzeciej. 6. Dyrektor instytucji wspierającej transfer technologii (na Politechnice Śląskiej jest nim Dyrektor CITT) podejmuje negocjacje w przedmiocie zawarcia umowy określającej sposób wspólnego korzystania z praw do dobra intelektualnego lub nabycia tych praw przez Uczelnię w przypadku, gdyby dobro intelektualne powstało w wyniku pracy wielu twórców. Zagadnieniem, które jest zwiane z ochrona dóbr intelektualnych jest ochrona tajemnic gospodarczych i know-how. W przypadku Uczelni obowiązuje zasada, że przysługuje jej prawo do wyłącznego korzystania z informacji stanowiących know-how, opracowanych lub uzyskanych w związku z wykonywaniem przez pracownika Uczelni obowiązków ze stosunku pracy. Jako informacje o tym charakterze traktowane są w szczególności opracowania nowych technologii i wyrobów, wyniki badań, rozwiązania konstrukcyjne oraz częściowe wyniki prac nad nimi, opracowania dokumentów, projekty i analizy. Gdy jest to celowe, rozwiązanie może zostać objęte ochrona jako know-how Uczelni. Odbywa się to zgodnie z następującą procedurą: a) Kierownik katedry/instytutu, (na Politechnice Śląskiej jest nim Dyrektor CITT), kierownik jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy lub twórca, składa wniosek Prorektorowi do którego właściwości należy współpraca z przemysłem (na Politechnice Śląskiej jest to Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Przemysłem). Strona 30

35 b) Prorektor, po konsultacji z zespołem składającym się z Dyrektora instytucji wspierającej transfer technologii (CITT), Rzecznika Patentowego oraz kierownika jednostki organizacyjnej Uczelni właściwej z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy podejmuje decyzję o celowości ochrony rozwiązania poprzez zachowanie go w tajemnicy, bierze pod uwagę prawdopodobieństwo i wysokość przewidywanych korzyści gospodarczych Uczelni z tego faktu, słuszne interesy twórcy oraz możliwość wystąpienia negatywnych skutków ograniczających rozwój naukowy w zakresie tematyki, która będzie chroniona jako know-how Uczelni. W swojej decyzji określa okres zachowania know-how Uczelni w tajemnicy. Okres może być przedłużony w nowej decyzji. c. Pozytywna decyzja o uznaniu informacji za know-how Uczelni, uruchamia działania zmierzające do zapewnienia warunków techniczno-organizacyjnych pozwalających na zachowanie w tajemnicy rozwiązania są to (na przykładzie Regulaminu ochrony i korzystania z własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej ): określenie imienne osób mających dostęp do wskazanych poufnych informacji; nadzór nad złożeniem przez wszystkie osoby znające istotę rozwiązania uznanego za know-how Uczelni pisemnego zobowiązania do zachowania tajemnicy; zapewnienie po zakończeniu pracy naukowej, badawczej lub rozwojowej w jednostce organizacyjnej likwidacji nośników materialnych i elektronicznych ujawniających istotę rozwiązania uznanego za know-how Uczelni, z wyjątkiem dwóch egzemplarzy nośnika opisującego w wyczerpujący sposób to rozwiązanie; zapewnienie zdeponowania w dziekanacie dwóch egzemplarzy nośnika opisującego know-how; Strona 31

36 przechowywanie egzemplarzy nośników w warunkach niedostępności dla osób postronnych, z nadzorowanym i rejestrowanym dostępem wyłącznie dla pracowników zobowiązanych do zachowania tajemnicy (ewidencję prowadzą kierownicy katedr/instytutów); dokumenty dotyczące tajemnicy Uczelni są opatrzone stosownymi klauzulami wskazującymi na poufność w postaci adnotacji Tajemnica Uczelni. Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę na to, że rozwiązanie, co do którego zapadła decyzja o uznaniu za tajemnicę Uczelni, może być przedmiotem decyzji odnośnie rozpoczęcia procedury o objęcie go ochroną wynikającą z praw wyłącznych. Jak współpracować z przemysłem w zakresie transferu badań naukowych? Jak można przeczytać w przewodniku: Przewodnik. Przedsiębiorca w Politechnice Śląskiej, istnieje tendencja zmierzająca do współdziałania, budowania partnerstw prorozwojowych między przedsiębiorstwami, a jednostkami naukowo-badawczymi. Współpraca z przemysłem przybiera bardzo zróżnicowane formy od luźnych, krótkotrwałych porozumień zapewniających dostęp do cennych kompetencji dla przejściowej współpracy po wieloletnie, wieloaspektowe formy współpracy. Ta różnorodność budowania cennych relacji dających dostęp do potrzebnych zasobów bez konieczności samodzielnego budowania jej od podstaw pozwala na elastyczne reagowanie na zmiany otoczenia tworząc zarazem możliwości poprawy pozycji konkurencyjnej. Wzrost cenności takiego zasobu jak wiedza we współczesnym gospodarowaniu jest bardzo silnym impulsem dla rozwijania powiązań z jednostkami naukowo-badawczymi w szczególności z wiodącymi uczelniami. W systemie nowoczesnej produkcji, chłonącej intensywnie wiedzę, nadwyżka ekonomiczna jest wytwarzana dzięki procesom współpracy, która przybiera najczęściej formę sieci gospodarczych. Strona 32

37 Przedsiębiorczość akademicka to przedsiębiorczość wyrażająca się w zaangażowaniu pracowników naukowych, pomocniczych i administracji oraz doktorantów i studentów, w działalność gospodarczą. Często jest rozumiana w węższym zakresie jako zaangażowanie pracowników nauki w tworzenie nowych przedsiębiorstw typu spin off (tj. bazujących na własności intelektualnej). W literaturze można znaleźć następujące formy współpracy nauki z przemysłem: a) indywidualne: kontakty osobiste, udział w konferencjach, wykłady gościnne, udział w zespołach naukowych (projektowych); b) indywidualno-instytucjonalne: praktyki i staże studenckie, praktyki/badania doktorskie, doradztwo, dodatkowe zatrudnienie; c) instytucjonalno-indywidualne: visiting professors, studia/staże naukowe, udział w radach naukowych, dodatkowe zatrudnienie; d) instytucjonalne: umowy o współpracę, konsorcja badawcze wspólne programy badawcze (finansowanie zewnętrzne), zlecane projekty badawcze. Nie zależnie od formy współpracy z przemysłem można wyróżnić następujące etapy komercjalizacji wiedzy (za Najlepsze praktyki w zakresie współpracy ): a) Zdefiniowanie produktów i usług. b) Opracowanie koncepcji rozwoju biznesu. c) Przygotowanie analizy. d) Ustalenie składu zespołu zajmującego się rozwojem biznesu w początkowej fazie działalności. e) Przygotowanie biznesplanu. Strona 33

38 f) Generowanie idei produktów /procesów. g )Prace rozwojowe. h) Tworzenie prototypów poszczególnych produktów bazujących na danej technologii, konstruowanie w celu sprawdzenia i zademonstrowania działania danego produktu i) Poszukiwanie rynkowych zastosowań technologii. j) Poszukiwanie rynków, opracowanie oraz realizacja strategii marketingowych k) Prace wdrożeniowe i wdrożenie do produkcji l) Wprowadzenie produktu na rynek. Przedsiębiorstwa wywierają naciski na uczelnie, aby uruchamiały programy dydaktyczne ukierunkowane na potrzeby firm regionu i aby kształciły wysokiej klasy specjalistów kadry, głównie inżynierskiej. Sama zaś infrastruktura kształcenia kadr jest istotnym kryterium uruchamiania inwestycji produkcyjnych. Współpraca w zakresie kształcenia poprzez szereg praktyk i staży jest również z korzyścią dla studentów i kadry akademickiej. Przedsiębiorstwa część działalności B+R lokują na zewnątrz. Zewnętrzna działalność B+R realizowana jest przez grupę podmiotów do których zaliczamy uczelnie, jednostki PAN, instytuty badawcze a także nowe innowacyjne firmy. Współpraca z tymi podmiotami jest interesująca ze względu na zgromadzony tam dotychczasowy potencjał a także na finansowanie uczelni ze źródeł budżetowych i międzynarodowych programów badawczych. Dzięki wielu źródłom finansowania programy badawcze mogą mieć szersze spektrum. Można spotkać się z szeregiem przewijających się w ostatnich latach koncepcji struktur jakie powinny wspomagać transfer wiedzy, technologii i szeroko rozumianych dóbr intelektualnych z uczelni i placówek naukowych do przedsiębiorstw w celu komercjalizacji efektów badań. Strona 34

39 W raporcie Konsorcja naukowo - przemysłowe jako metoda poprawy efektywności współpracy nauki z przemysłem: perspektywa nauki wykonanym dla Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego rekomendowane jest tworzenie konsorcjów naukowo-przemysłowych jako metody poprawy efektywności współpracy nauki z przemysłem. Konsorcja naukowo przemysłowe są efektywnym sposobem weryfikacji czy właściwej alokacji środków na badania i rozwój. Partnerzy przemysłowi, inwestując własne środki i ponosząc ryzyko biznesowe, są w stanie dobrze, szybko, tanio i stosunkowo obiektywnie określić przyszłe korzyści z wdrożenia wyników badań naukowych. Robią to bardziej efektywnie niż naukowa struktura organizacyjna (zespół ekspertów), która podejmuje arbitralne decyzje o przydatności pewnych rozwiązań bez więzi z gospodarką, przemysłem i rynkiem. Członkami konsorcjum są ośrodki naukowo badawcze badań podstawowych, ośrodki naukowo badawcze badań stosowanych, odpowiednio dobrana grupa firm (dostawcy techniki, technologii, komponentów i gotowych produktów a także użytkownicy nowych rozwiązań na różnych polach eksploatacji wyników prac naukowo badawczych w różnych dziedzinach przemysłu) jak również przedstawiciele instytucji publicznej współfinansującej działalność konsorcjum w danym projekcie. Podstawowym problemem jaki rozwiązuje taka struktura jest pogodzenie tempa rozwiązywania problemów i wdrażania rozwiązań. Na uczelniach analiza problemów postępuje pomału. Z punktu widzenia przemysłu zbyt wolno, aby od razu podać rozwiązania i zaimplementować je w pełnej skali. Skandynawskie rozwiązanie konsorcjów naukowo przemysłowych doskonale zdaje tam egzamin i widać to w działalności takich firm jak np. Ericsson czy Sony Mobile. Podstawą zasadą tej koncepcji opiera się na stwierdzeniu, że selekcja problemu do rozwiązania powinna odbywać się według potrzeb przemysłu, a nie zainteresowań naukowców. Druga nie mniej ważna wynika ze stwierdzenia: sukces wymaga otwartości, pokory i zrozumienia z każdej strony. Dlatego za podstawowy czynnik warunkujący dobrą współpracę uważa się częste spotkania obu stron procesu komercjalizacji. Strona 35

40 Inną koncepcją jest wspomaganie komercjalizacji poprzez: dofinansowywanie projektów badawczo rozwojowych (Działania Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka na lata ), współfinansowanie projektów systemowych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (Program Operacyjny Kapitał Ludzki), czy finansowanie tworzenia sprzyjających warunków inwestycyjnych, powstawania innowacji i ich dyfuzji, efektywny transfer nowych, innowacyjnych technologii (Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej), dofinansowanie działalności B+R w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Można zauważyć, że w związku z tym aktualnie egzystują następujące modele komercjalizacji wiedzy (Kaczmarek A., Lipczyński T., Perspektywy rozwoju ): Model Open Science w modelu tym uczelnie nie zachowują żadnych praw własności intelektualnej (wyłączywszy prawa autorskie do publikacji). Zdobyta w wyniku badań wiedza (w dużej części badań finansowanych ze źródeł publicznych) w całości zostaje udostępniona w postaci publikacji naukowych bez żadnych ograniczeń dotyczących jej wykorzystania. Model ten uznawany jest za nieefektywny z punktu widzenia wspierania i motywowania naukowców do współpracy z podmiotami gospodarczymi w zakresie transferu wiedzy. Nie zapewnienia też przedsiębiorcy przewagi konkurencyjnej wynikającej z posiadania unikalnej wiedzy. Model licencyjny oparty na ochronie całej wiedzy wytworzonej na Uczelni, gdy możliwe jest określenie potencjału komercyjnego. W modelu tym strategiczne patentowanie ma pierwszeństwo przed publikacjami, a uczelnie zachowują własność dóbr intelektualnych. Jest to model w którym podstawową trudnością jest konieczność zapewnienia profesjonalnego zarządzania w obszarze prawa własności intelektualnej (rzecznicy patentowi, centra transferu technologii itp.). Aby zapewnić opłacalność rezultatów, wyboru kierunków badań dokonuje się wspólnie z przedsiębiorstwami. Po zakończeniu procesu badawczego, ocenie potencjału ekonomicznego (jest to czynnik decydujący przy podejmowaniu decyzji o objęciu wyników Strona 36

41 ochroną), następuje wybór najbardziej efektywnego narzędzia ochrony rezultatów i dopiero wówczas wiedza staje się towarem na rynku innowacji. Uczelnie mogą udostępniać prawa do skorzystania ze swojej (chronionej) wiedzy najczęściej na drodze udzielania licencji. Proces komercjalizacji wiedzy następuje wtedy w przedsiębiorstwie. Model interaktywny w modelu tym, wiedza, technologie, mechanizmy ochronne to tylko narzędzia wspierające rozwój gospodarczy. Wymaga profesjonalnego zarządzania w obszarze prawa własności intelektualnej oraz wspólnego finansowania przez przemysł i środki publiczne. Założenia i motywy działania intersariuszy wykorzystujących ten model opisano wcześniej na przykładzie konsorcjów naukowo przemysłowych, których koncepcja jest jedną z możliwych postaci modelu interaktywnego. Wspólnie realizowane projekty obejmują następujące przedsięwzięcia: a) zaprojektowanie, wdrożenie i eksploatacja innowacyjnej linii technologicznej; b) zaprojektowanie, wdrożenie i wspólna eksploatacja systemów infrastrukturalnych; c) zaprojektowanie nowego produktu, wdrożenie go do produkcji i eksploatacja korzyści z tego tytułu; d) zbudowanie ośrodka badawczego lub wyodrębnienie części ośrodka istniejącego dla realizacji badań na rzecz określonego partnera; e) realizowanie badań prowadzonych bezpośrednio do patentowania i ochrony własności dobra intelektualnego; f) projektowanie innowacyjnych instrumentów edukacyjnych w oparciu o doświadczenia jednostki naukowej (Uczelni) i dokonywanie upowszechnienia tych osiągnięć. Strona 37

42 Polska przestaje być krajem o niskim koszcie pracownika, dlatego także musimy coraz więcej inwestować w kapitał intelektualny. Nim te proste rezerwy ulegną wyczerpaniu, trzeba zainteresować się perspektywami utrzymania lub wręcz stymulowania pozytywnych trendów rozwoju w nieco odleglejszym horyzoncie czasowym. Doświadczenia wielu krajów (np. Finlandii) wskazują jasno, iż dobrze rozpoznane uwarunkowania i decyzje prorozwojowe zwłaszcza podejmowane w czasach kryzysowych mogą, choć nie muszą, nadać procesowi rozwoju gospodarki dobrze rozpoznane, pozytywne impulsy. W opracowaniu Perspektywy rozwoju współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw w zakresie transferu wiedzy i technologii w województwie zachodniopomorskim znalazły się zalecenia i rekomendacje w zakresie rozwoju współpracy nauki z przemysłem: a) przywiązanie do budowy i utrzymania zaufania w relacjach pomiędzy środowiskiem akademickim a biznesem, wzajemne zrozumienie reguł, według jakich działają środowiska : biznesowe i naukowe; b) utrzymanie stałych nieformalnych kontaktów między środowiskiem biznesu, a naukowcami i zespołami badawczymi; c) stosowanie podejścia miękko - miękko polegającego na systematycznym, delikatnym i dyplomatycznym tłumaczeniu naukowcom istoty komercjalizacji i korzyści, jakie ona daje, przy równoczesnym unikaniu natrętnego chodzenia za naukowcami czy też pouczania ich o prawnych aspektach komercjalizacji; d) wprowadzenie bodźców zachęcających do angażowania się naukowców w różne formy komercjalizacji (także usługi konsultingowe); e) unikanie nadmiernej biurokracji w procedurach odnoszących się do współpracy z biznesem (badania zamawiane); Strona 38

43 f) stosowanie kombinacji różnych metod identyfikacji wynalazków nadających się do komercjalizacji; g) pełne wsparcie ze strony centrów transferu technologii w zakresie identyfikacji, rozwoju i eksploatacji zainteresowania przemysłu wiedzą wytworzona na Uczelni; h) budowa mapy możliwości (potencjału) instytucji badawczej dla dopasowania się do oczekiwań przemysłu. Jak wyceniać wyniki prac badawczych i rozwojowych? Z odpowiedzią na powyższe pytanie wiążą się informacje jakie można wyróżnić w ocenie wartości majątkowej praw własności intelektualnej są to sytuacje, kiedy prawo wymaga wykonania wyceny wartości praw własności Strona 39

44 intelektualnej oraz sytuacje, kiedy sporządzenie wyceny praw własności intelektualnej jest wskazane. Przedmiotem wyceny są (za Podręcznikiem zarządzania własnością intelektualną, wyd. UM Woj. Wielkopolskiego Poznań, grudzień 2009): a. Prawa np. kontrakty, koncesje, certyfikaty, licencje; b. Relacje wewnętrzne (np. z pracownikami, menedżerskie), z otoczeniem (np. dostawcy, odbiorcy, instytucje); c. Złożone wartości niematerialne i prawne Goodwill, Going Concern; d. Własność Intelektualna jawna (np. patent, oprogramowanie, marka), ukryta (np. know-how, bazy danych, procedury, prace badawcze, receptury, systemy obsługi). Wycena oraz zawierane umowach powinny uwzględniać cechy, które podlegają ochronie (za Podręcznikiem zarządzania własnością intelektualną ): a. Transferowalność (np. certyfikat, którego nie można przenieść na drodze transakcji kupna sprzedaży, może być transferowany jedynie jako składnik podmiotu gospodarczego i tylko w takim przypadku posiadać samoistną wartość, podobnie nie w każdym przypadku istnieje możliwość transferu knowhow), b. Unikalność (np. nie istnieją porównywalne dobra niematerialne, co ogranicza zastosowanie w procesie wyceny podejścia rynkowego), c. Okres użyteczności (np. okres ograniczony w przypadku patentu datą wygaśnięcia ochrony, a nieograniczony w przypadku marki firmowej), d. Elastyczność (np. w umowie licencyjnej może zostać zapisana możliwość reagowania na zmienną rzeczywistość, na drodze eksploatacji opcji realnych, Strona 40

45 czyli praw, z których można skorzystać, zmieniając: sposób, zakres i inne istotne parametry użytkowania dóbr niematerialnych), e. Złożoność (zależność, pozostawanie w ścisłej relacji z innymi aktywami lub pasywami, możliwość rozgraniczenia strumienia przyszłych pożytków), f. Pola eksploatacji (ograniczenia użytkowania terytorialne, podmiotowe, ilościowe itd.), g. Sposób i zakres ochrony prawnej i organizacyjnej (np. bardzo istotny w przypadku rozwiązań technicznych i organizacyjnych o charakterze knowhow oraz marki). W zakresie wyceniania prac badawczych i rozwojowych obowiązuje zasada według której, gdy spodziewana wartość rynkowa praw do dóbr intelektualnych lub wysokość sumy opłat licencyjnych nie przekracza równowartości w złotych kwoty euro można stosować, na potrzeby procesu komercjalizacji, wycenę w oparciu o koszty wytworzenia tych praw w ramach Uczelni. W przypadku, gdy spodziewana wartość rynkowa praw do dóbr intelektualnych lub wysokość sumy opłat licencyjnych przekracza równowartość w złotych kwoty euro należy stosować metody rynkowe lub dochodowe (na przykładzie Regulaminu komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej ). Zakres wyceny obejmuje zwykle jej wykonanie w oparciu o metody: dochodową, kosztową, porównawczą i odtworzeniową uwzględniające 40 ryzyk (finansowych, technologicznych, produkcyjnych, prawnoregulacyjnych oraz środowiskowo-społecznych) i pokazujące strumienie przyszłych przychodów w danym scenariuszu. Zakres ten powinien także obejmować wszelkie niezbędne analizy mające na celu zebranie danych o poniesionych kosztach, budowę modelu finansowego dla komercyjnego zastosowania wyników prac badawczo-rozwojowych, określenie wyniku Strona 41

46 finansowego oraz sporządzenie analizy ekonomicznej. Prace nad wyceną powinny zostać zakończone sporządzeniem raportu. Raport sporządzany na zakończenie wyceny powinien obejmować co najmniej: prezentację i analizę wyników wyceny, opis zastosowanej metody wyceny, zdefiniowane i opisane podstawowe relacje finansowe, prognozę ekonomiczną możliwości zastosowania wyników badań. Ważnym elementem wpływającym na proces wyceny jest podstawa prawna definiująca projekty generujące dochód (w przypadku dofinansowania ich ze środków Unii Europejskiej). Definicja ta ujęta jest w art. 55 Rozporządzenia Komisji WE 1083/2006 (projekty generujące dochód): Art. 55 ust. 1: Do celów niniejszego rozporządzenia projekt generujący dochód oznacza jakąkolwiek operację obejmującą inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających lub jakąkolwiek operację pociągającą za sobą sprzedaż gruntu lub budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub jakiekolwiek inne odpłatne świadczenie usług. Rodzi to szereg ograniczeń,zwłaszcza wobec braku jednoznacznych interpretacji czy zapis ten dotyczy także komercjalizacji wyników projektów badawczych. Pierwszym krokiem przy wycenie dóbr intelektualnych jest tzw. test na istnienie wartości, czyli możliwości uzyskiwania dochodów z tytułu posiadania lub kontrolowania wycenianych dóbr oraz zdolność do uzyskiwania tych dochodów w przyszłości. Test polega na poszukiwaniu odpowiedzi na pytania: 1. Czy podmiot, który użytkuje dobra intelektualne generuje dochody (pożytki) wyróżniające go spośród podobnych nie korzystających z wycenianego dobra? 2. Czy występuje przewaga konkurencyjna? Na czym polega? Które czynniki związane są z użytkowaniem dóbr intelektualnych o tym decydują? Jakie są perspektywy jej utrzymania? Strona 42

47 3. Czy właściciel dóbr intelektualnych uzyskał poważne oferty licencjonowania praw do korzystania z tych dóbr lub oferty zakupu praw majątkowych? 4. Jak duże jest prawdopodobieństwo uzyskiwania dochodów z tytułu posiadania lub użytkowania dóbr intelektualnych w przyszłości? 5. Czy można uznać za nieistotne prawdopodobieństwo zaistnienia w przyszłości roszczeń podmiotów trzecich lub naruszania prawa w wyniku eksploatacji dóbr intelektualnych? Następnym krokiem jest wybór metody wyceny. Dla celów transakcyjnych które są podławe dla procesu komercjalizacji (przeniesienia praw majątkowych lub licencjonowania), stosowane są standaryzowane metody wyceny, których dobrym przykładem jest ASA draft SBV-3, The International Valuation Standards Committee, Niemiecki Instytut Standaryzacji standard wyceny praw patentowych i marek (współpraca w ramach ISO). W przypadku powyższego standardu na początku analizowane są następujące problemy: przeszłe i bieżące roszczenia, aktywa a cząstkowy interes (licencja, współwłasność), prawdopodobieństwo (wykonalność) i charakter potencjalnego procesu użytkowania. Równolegle analizowane są czynniki specyficzne dla poszczególnych wycenianych dóbr (patentu, know-how, prawa autorskiego). Wyznaczana wartość dobra intelektualnego jest wyrażana jako suma, jaką należy zapłacić dzisiaj za przyszłe pożytki, wynikające z własności lub użytkowania przedmiotu wyceny. Jedną sumą w ten sposób odzwierciedla się wszystkie przyszłe pożytki wynikających z własności. Aby była to wartość odpowiadająca na pytanie o generowanie ponadprzeciętnych pożytków wartość ekonomiczna długoletniego kontraktu zawartego na warunkach lepszych od przeciętnych, wyrazi się nadwyżką wartości skumulowanego strumienia potencjalnych pożytków, jakie on przyniesie w relacji Strona 43

48 do skumulowanego strumienia pożytków związanych z kontraktem zawartym na warunkach przeciętnych. Ze względu na to, że opisy szczegółowe poszczególnych metod wyceny zależą w dużej mierze od praktyki firm wyceniających lub wyników badań naukowych, w miejsce terminu metoda używa się często termin podejście. W związku z powyższym można spotkać się z podejściem: kosztowym (kalkulacja nakładów na odtworzenie lub zastąpienie przedmiotu wyceny), podejściem rynkowym (skorzystanie z informacyjnej funkcji cen zawartych dotychczas transakcji w warunkach porównywalnych np. aukcyjna, rating/ranking, standardów branżowych), podejściem dochodowe (bieżąca wartość prognozowanego strumienia przyszłych pożytków, wyrażonych w kategoriach pieniężnych np. wycena z wykorzystaniem opcji realnych, wycena z wykorzystaniem procesu dyskontowanie prognozowanych strumieni pieniężnych, tzw. praktykowane reguły wycena z zastosowaniem np. reguły 25%). W Podręczniku zarządzania własnością intelektualną (wyd. UM Woj. Wielkopolskiego Poznań, grudzień 2009) można znaleźć przykładowe modele finansowe, stosowane w procesie wyceny dóbr niematerialnych i prawnych z obszaru prawa własności przemysłowej w przypadku wyceny w podejściu rynkowym i dochodowym. Są to: a) metoda wyceny z wykorzystaniem procesu dyskontowania prognozowanych strumieni pieniężnych z zastosowaniem reguły 25% - podejście dochodowe; b) metoda alokacji zysku; c) metoda porównawcza podejście rynkowe. Następnym krokiem powinien być pomiar ryzyka dla potrzeb procesu wyceny (szczególnie w przypadku wyceny praw do technologii na wczesnym etapie komercjalizacji oraz projektowaniu postanowień umów licencyjnych). Celem pomiaru ryzyka jest ustalenie premii za ryzyko, zwiększającej oszacowany Strona 44

49 koszt kapitału finansującego transakcję transferu praw majątkowych do wycenianych dóbr niematerialnych. Gdy na końcu procesu komercjalizacji dochodzi do sytuacji, gdy Uczelnia uzyskuje dochody z tego tytułu, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia na zasadach określonych w dokumentach wewnętrznych Uczelni, takich jak np. Regulamin komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej. W przypadku przeniesienia prawa do dobra intelektualnego na rzecz spółki celowej, Uczelnia może przenieść, za zgodą twórcy wyrażoną w formie pisemnej pod rygorem nieważności, na spółkę celową zobowiązanie do zapłaty wynagrodzenia dochodu z tytułu komercjalizacji. W takimi przypadku wynagrodzenie twórcy wypłacane jest przez spółkę celową. Przykładowo na Politechnice Śląskiej dochody Uczelni z tytułu komercjalizacji dzielone są według następujących zasad (Regulamin komercjalizacji ): a) 50 % - twórca, b) 10 % - jednostka organizacyjna właściwa z uwagi na miejsce zatrudnienia twórcy, c) 40% - CITT. Dochód spółki celowej z tytułu komercjalizacji po przeniesieniu na nią zobowiązania do wypłaty wynagrodzenia wobec twórcy dzielony jest według następujących zasad: a) 50 % - twórca, b) 50 % - z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy na rzecz Uczelni lub pokrycia kosztów komercjalizacji prowadzonych przez spółkę celową (szczegółowe zasady określa Uczelnia w formie uchwały zgromadzenia wspólników spółki celowej). Strona 45

50 Ważną z punktu widzenia podziału dochodu jest zasada stwierdzająca, że udziały objęte w spółce spin-off lub spółce celowej przez Uczelnię w zamian za aport w postaci prawa do dobra intelektualnego nie stanowią dochodów z tytułu komercjalizacji. Jeżeli udział w korzyściach z dobra intelektualnego przypada więcej niż jednemu twórcy, udział każdego twórcy określa się: a) W stosunku do wkładu w stworzenie dobra intelektualnego. b) Na podstawie zawartej umowy między twórcami regulującej kwestię ich wkładu w stworzenie dobra intelektualnego. c) W przypadku istnienia sporu pomiędzy współtwórcami co do wysokości wkładu twórczego podział wynagrodzenia z komercjalizacji jest wstrzymany do czasu uzgodnienia pomiędzy nimi wysokości tych wkładów lub prawomocnego orzeczenia sądowego ustalającego wysokość tych wkładów. W cytowanym Regulaminie komercjalizacji uwzględniono jeszcze następujące przypadki podziału dochodów z komercjalizacji: W przypadku wyrażenia przez Uczelnię zgody na zatrudnienie twórcy w spółce spin off prawo do podziału dochodów z tytułu komercjalizacji określa umowa zawierana pomiędzy nim a Uczelnią. W przypadku, gdy udziałowcem lub akcjonariuszem spółki spin-off jest spółka celowa, na którą Uczelnia przeniosła prawa do dobra intelektualnego, a nie nastąpiło przeniesienie zobowiązania do zapłaty wynagrodzenia z Uczelni na rzecz spółki celowej, wynagrodzenie twórcy jest wypłacane z przychodów Uczelni z dywidendy pochodzącej od spółki celowej proporcjonalnie do tego, jaki jest udział przychodów spółki celowej z tytułu komercjalizacji danego dobra intelektualnego w całości przychodów spółki celowej. Strona 46

51 Literatura: 1. Cięgotura J., Koczorowski P., Musiał B., Podszywałow A., Tomtas-Anders A., Walas U., Podręcznik zarządzania własnością intelektualną, Publikacja wydana przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Poznań, Wyd. współfinansowane przez UE w ramach EFS, grudzień Kaczmarek A., Lipczyński T., Perspektywy rozwoju współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw w zakresie transferu wiedzy i technologii w województwie zachodniopomorskim. Wyd. współfinansowane przez UE w ramach EFS, Komercjalizacja wyników prac B+R, prezentacja NCBiR 2013 r. 4. Przewodnik. Przedsiębiorca w Politechnice Śląskiej, pod. red. J. Brzóski, wyd. J& L Leszek Żochowski, Gliwice Raport Konsorcja naukowo - przemysłowe jako metoda poprawy efektywności współpracy nauki z przemysłem: perspektywa nauki wykonany dla Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w listopadzie 2006 r. 6. Regulamin ochrony i korzystania z własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej. 7. Regulamin komercjalizacji własności intelektualnej na Politechnice Śląskiej. 8. Rekomendacje dla tworzenia nowych instrumentów oraz polityk w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, wspierania innowacyjności oraz rozwoju zasobów ludzkich, Opracowanie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa Responsible Partnering. Joining forces in a word of open innovation. A guide to better practices for collaborative research between science and industry, European Commission EIRMA EUA EARTO ProTon Europe, January Ustawa o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej z dnia 30 maja 2008, Dz. U Nr 116, poz Strona 47

52 FOCUS GROUP INTERVIEW Wśród uczestników projektu zostały przeprowadzone badania opinii studentów i absolwentów dotyczące ich stanu wiedzy o korzyściach wynikających z podejmowania działań z zakresu przedsiębiorczości oraz poziomu zaufania wobec usług świadczonych przez uczelnie, na której studiują lub studiowali. W badaniach wzięło udział 64 studentów i absolwentów, z czego połowę stanowili mężczyźni. Badanie przebiegało w formie swobodnej, dyskusji prowadzonej przez uczestników ma tematy wskazane przez moderatora. Prowadzone rozmowy Strona 48

53 były rejestrowane przy pomocy dyktafonów oraz kamery video. Każdy z wywiadów został przeprowadzony w oparciu o scenariusz, który zakładał III sesje tematyczne: I. Studencka definicja przedsiębiorczości - wydobycie skojarzeń i konotacji, sprawdzenie stanu wiedzy nt. korzyści z kształtowania postaw przedsiębiorczych, wskazanie na szerokie znaczenie przedsiębiorczości. II. Zakładanie innowacyjnych firm sprawdzenie wiedzy nt. realiów prowadzenia firmy, w tym innowacyjnej, obserwacja świadomości korzyści wynikających z prowadzenia innowacyjne działalności. III. Atmosfera i promocja przedsiębiorczości w twojej uczelni - sprawdzenie stanu wiedzy nt. dostępnych form wsparcia przedsiębiorczości na uczelni, zbadanie atmosfery i klimatu przedsiębiorczości w uczelni. Założone w badaniu hipotezy przedstawiają się następująco: 1 Wśród śląskich studentów i absolwentów występuje wysoki poziom świadomości dotyczącej możliwości zakładania innowacyjnych firm. Możliwości te, obok pracy najemnej, są dla nich realną alternatywą na rozwój kariery zawodowej. 2 Uczelnia stanowi dla śląskich studentów centrum wiedzy dotyczącej możliwości komercjalizowania pomysłów biznesowych. Wszelkie działania z obszaru wsparcia przedsiębiorczości akademickiej spotykają się z dużym zainteresowaniem wśród potencjalnych ich odbiorców. Występuje wysoki poziom zaufania wobec usług w zakresie promocji przedsiębiorczości oferowanych przez uczelnie wyższe. 3 Atmosfera panująca współcześnie na śląskich uczelniach wyższych sprzyja podejmowaniu przez studentów aktywności, a klimat towarzyszący dodatkowym formom podnoszenia kwalifikacji oferowanym przez uczelnie, powoduje wzrost wiedzy na temat korzyści wynikających z samozatrudnienia. Strona 49

54 STUDENCKA DEFINICJA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Uczestnicy zogniskowanych wywiadów grupowych zostali zapytani o ich pojmowanie definicji przedsiębiorczości, z czym jest kojarzona, jakie są jej synonimy. Pytanie miało na celu sprawdzenie, w jakim ujęciu przedsiębiorczość występuje najczęściej wśród studentów - odbiorców działań promujących przedsiębiorczość akademicką w kraju i regionie. Fragment rozmowy: Moderator: Czym dla was jest przedsiębiorczość? Dagmara: Zarabianiem na marzeniach. Przekuciem pasji w pieniądze. Myśleniem jak zarobić pieniądze w taki sposób żeby być szczęśliwym. Wchodzi w to cały szereg cech: dobra organizacja, rozwinięte umiejętności interpersonalne, świadomość tego, jakie się ma mocne strony i wykorzystanie ich żeby zarobić. Strona 50

55 Kinga: Forma aktywizacji zawodowej, świadomość wiedzy, którą jesteśmy w stanie przekształcić w zysk. Sławek: Osoba, która potrafi poradzić sobie w czasach kapitalizmu i to całkiem dobrze. Żaneta: Umiejętność poruszania się po rynku i zdawania sobie sprawy gdzie możemy się udać po pomoc, gdzie można uzyskać informacje. Szymon: Przedsiębiorczość to radzenie sobie w każdej sytuacji, obojętnie w jakiej sytuacji, niekoniecznie w przypadku zarabiania pieniędzy. Studenci postrzegają przedsiębiorczość jako postawę, sposób na życie, traktując jako zespół cech osobowościowych, a nie wyłącznie formę zajmowania pozycji na rynku gospodarczym. Kariera osoby przedsiębiorczej z definicji nie musi prowadzić do założenia przez nią działalności gospodarczej, ale w konsekwencji, z uwagi na determinację i nastawienie na osiąganie coraz większych korzyści, do tego prowadzi. Przedsiębiorczość w środowisku akademickim jawi się przede wszystkim jako zespół cech, w których dominują: odwaga, zaradność, kreatywność i dobra organizacja pracy. Działania osoby, o której studenci mogą powiedzieć, że jest przedsiębiorcza, determinowane są przez wyznaczanie krótko i długoterminowych celów oraz konsekwentne ich realizowanie w celu zaspokojenia potrzeb materialnych i duchowych. Skuteczność zapewnia tu umiejętność poruszania się po rynku, działanie tu i teraz, bez odkładania planów na później. Efekty przynosi też czujność, rozumiana jako zdolność do poszukiwania w otoczeniu szans i możliwości, które pozwalają na ustawiczny rozwój. Fragment rozmowy: Moderator: O jakiej osobie powiesz, że jest przedsiębiorcza? Iza: Osoba, która nie stoi w miejscu. Rozwija się. Strona 51

56 Żaneta: Jest odważna, nie boi się wyzwań i jest w stanie założyć własną działalność. Iza: Nie jest tak do końca. Osoba przedsiębiorcza nie poddaje się. Jeśli coś jej nie wychodzi próbuje dalej. Może pracować na etat, ale rozwija swoje pasje, niekoniecznie musi być osobą, która zakłada swoją firmę. Marcin: Jak najbardziej zgadzam się z koleżanką. Osoba przedsiębiorcza to osoba odważa, nie bojąca się wyzwań, śmiało idąca przez życie, podejmująca walkę z przeciwnościami. Pojawiające się w otoczeniu zagrożenia, traktuje jak okazję do doskonalenia własnych kompetencji. Odpowiedzialnie podchodzi do wszystkich powziętych działań. Dąży do perfekcji, jest zdeterminowana, nie obawia się ryzyka porażki, w konsekwencji czego zapewnia sobie wysoką pozycję materialną i społeczną. Przedsiębiorczość, w rozumieniu studentów, to również adekwatne do szans pojawiających się w otoczeniu wyznaczanie sobie priorytetów, umiejętne zarządzanie czasem i organizacja własnej pracy. To również samodyscyplina i staranne wykonywanie podejmowanych zadań. Fragment rozmowy: Moderator: Czy wy jesteście osobami przedsiębiorczymi? Krzysztof: Staramy się. Magda: Zawsze możemy być bardziej. Katarzyna: Zawsze pracuje się nad tym, żeby być lepszym, a niektórzy mają to wrodzone. Są tacy obrotni. Ania: Kształci się nas do tego żebyśmy byli przedsiębiorczy, bardziej niż na uczelniach technicznych. Przedsiębiorczość to coś więcej niż posiadanie wiedzy specjalistycznej. To typ osobowości. Strona 52

57 Marta: Najlepiej jak jedno łączy się z drugim. To jest recepta na sukces. Przedsiębiorczy student nie poprzestaje na obowiązującym go programie nauczania, ale szuka możliwości doskonalenia swoich umiejętności, wykorzystując dostępne formy wsparcia. Nieustannie szuka informacji, pozyskując podstawową wiedzę na temat interesujących go zagadnień. Bierze udział w warsztatach, kursach i szkoleniach. Wybiera te, podczas których ma możliwość pozyskania wiedzy specjalistycznej, na poziomie pozwalającym na podjęcie aktywnego działania w danym zakresie. Często jest członkiem organizacji studenckich lub studenckich kół naukowych, w których ma możliwość rozwijania swoich pasji. W czasie studiów szuka możliwości konfrontowanie wiedzy akademickiej w praktyce. Pracuje na zlecenie, odbywa ponadprogramowe praktyki i staże. Pobyt w przedsiębiorstwie traktuje jak szansę na zdobycie wiedzy, które w przyszłości może zostać przez niego wykorzystana do stworzenia własnej firmy. Fragment rozmowy: Moderator: Mówicie o sobie, jako członkach samorządu studenckiego, że jesteście przedsiębiorczy, co to właściwie znaczy? Tomek: Mamy doświadczenie i znajomości, a bez tego nie można prowadzić własnego interesu. Doświadczenie pomaga uniknąć problemów albo można znać kogoś kto dany problem za mnie rozwiąże. Norbert: Nawet jako pracownik, świeży na rynku, dla pracodawców bardziej atrakcyjny jest absolwent, który ma w swoim CV wypisane projekty, które zostały zrealizowane podczas studiów, w organizacji studenckiej uczył się działać w zespole, wykorzystywać swoją wiedzę nie tylko związaną z kierunkiem studiów. Wydaje mi się, że może być mi łatwiej znaleźć pracę. Członkowstwo w Studenckim Kole Naukowym, Stowarzyszeniu, czy samorządzie wywiera na studentów duży wpływ. Pozwala na doskonalenie umiejętności organizacyjnych, rozwija kreatywność, zdolność do Strona 53

58 wypracowywania wspólnych rozwiązań w toku pracy zespołowej. Aktywność podejmowana w ramach działalności organizacji studenckich jest często pierwszą okazją do sprawdzenia swoich możliwości, przetestowania wiedzy oraz odkrycia obszarów, w których warto podszkolić swoje zdolności. Cechą wspólną dla wszystkich członków organizacji Studenckich jest wysoki poziom samooceny i duża pewność siebie cechy, które niewątpliwie pozwalają odnoście sukcesy na polu zawodowym. STUDENT i WŁASNA FIRMA Wśród badanych studentów występuje wysoka świadomość korzyści oraz niedogodności, jakie wiążą się z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Przy czym jednoznacznie wskazują, że przewaga zalet nad wadami jest na tyle duża, że opłaca się podjąć ryzyko, a ich proporcja w dużej mierze zależy od osobowości i cech przedsiębiorczych właściciela. Wielu z badanych studentów prowadzenie własnej działalności traktuje, obok pracy najemnej, jako alternatywę dla rozwoju swojej kariery zawodowej. W czasach, gdy poszukiwanie pracy dobrze płatnej i dostosowanej do potrzeb i możliwości absolwenta, jest procesem żmudnym i monotonnym, perspektywa bycia swoim pracodawcą jawi się przed studentami jako bardzo atrakcyjna. Fragment rozmowy: Moderator: Kiedy, z perspektywy studenta, jest najlepszy moment na otworzenie własnej działalności? Monika: Trzeba wbić się w rynek. Marta: Za 15 lat nasz pomysł może nie być aktualny. Katarzyna: Wtedy kiedy jest szansa to jest odpowiedni moment. Strona 54

59 Bartek: To zależy od tego, jaki jest charakter pomysłu. Pewne rzeczy mogą sprawdzić się nawet za kilkanaście lat, ale są też takie, które trzeba zrealizować jak najszybciej, głównie ze względu że konkurencja na takim rynku jest duża. Dużo zależy od odwagi i gotowości do podjęcia ryzyka. Rozpoczęcie działalności gospodarczej w trakcie studiowania jest w środowisku akademickim traktowane jako przedsięwzięcie niełatwe, wymagające dużej odwagi i samozaparcia, ale nie niemożliwe do realizacji. Zaledwie troje z badanych studentów jest już współwłaścicielem własnego przedsiębiorstwa. Większość z zapytanych planuje otworzenie własnej firmy zaraz po studiach lub w chwili, kiedy zdobędą doświadczenie w przedsiębiorstwie zewnętrznym. Profil planowanej działalności nie zawsze jest zbieżny z profilem kształcenia studentów, w dużej ilości przypadków planują oni prowadzić działalność w zakresie, który jest tożsamy z obszarem ich zainteresowań, a te nie zawsze Strona 55

60 idą w parze z wybranym kilka lat wcześniej kierunkiem studiów. Priorytetem jest dla nich działalnie w obszarze, który pozwoli rozwinąć im swoje pasje. Satysfakcja z wykonywanej pracy ma dla nich ogromne znaczenie, nawet jeśli taka działalność niesie za sobą większe ryzyko porażki. Zapytani o wybór pomiędzy działalnością zgodną z zainteresowaniami, obarczonej wysokim ryzykiem, a działalnością nie stwarzającą możliwości rozwijania pasji, z dobrymi rokowaniami, prawie jednogłośnie opowiadają się za pierwszą. Studenci zdają sobie sprawę z możliwości generowania i czerpania korzyści finansowych z własnych działań. Mają też świadomość, że do bycia skutecznym przedsiębiorcą nie wystarczy zapał i upór w dążeniu do celu. Należy jeszcze zaopatrzyć się w wiedzę i umiejętności, które są niezbędne do odniesienia sukcesu. Do prowadzenia działalności przygotowują się w toku całej działalności studenckiej, wykorzystując możliwości jakie stwarza im program nauczania oraz zajęcia dodatkowe na uczelni i poza nią. Ważnym aspektem w obszarze samo zatrudnienia jest dla uczestników badań umiejętne zarządzanie zasobami ludzkimi. Konieczna jest tu umiejętność organizowania pracy własnej i innych pracowników firmy, a także umiejętność delegowania uprawnień, w sposób który nie obniży jakości i efektywności podejmowanych działań. Studenci wskazują również na konieczność poszukiwania wykonawców, w celu poświęcenia całej uwagi działaniu przynoszącemu zysk wszystkim beneficjentom. Wiedzą, że nie mogą pozwolić sobie na realizowanie wszystkich zadań, jakie wymaga prowadzenie własnej firmy. Potrafią wskazać obszary, w których nie posiadają odpowiedniej wiedzy i kompetencji, dlatego chcą je przekazać innym podmiotom, co ma zapewnić ich najlepsze zrealizowanie. Istnieją też dziedziny, z którymi radzą sobie bez problemu, ale które wymagają poświecenia wiele czasu i uwagi, którego młodzi przedsiębiorcy nie chcą poświęcać, zostawiając go do spożytkowania na aktywne rozwijanie swoich pomysłów. Strona 56

61 Uczestnicy wywiadów znają instytucje udzielające wsparcia finansowego i merytorycznego młodym przedsiębiorcom i wiedzą, gdzie mogą pozyskiwać środki finansowe na rozpoczęcie i rozwój swojej działalności gospodarczej. Wymieniają tu Powiatowe Wojewódzki Urząd Pracy, instytucje dysponujące środkami z Europejskiego Funduszu Społecznego, Aniołów Biznesu, a także banki. Wskazują jednocześnie, że prowadzenie własnej działalności przyniesie zyski tylko wtedy, gdy pomysł jest dobrze przemyślany, stworzono obszerny plan biznesu, zawierający szczegółową analizę rynku, na którym działalność ma prowadzić przedsiębiorstwo. Strona 57

62 Studenci dostrzegają również przydatność wsparcia merytorycznego i znajomości w obszarze działalności firmy, osób, do których mogliby zwrócić się o poradę, czy pomoc, w sytuacji kryzysowej. Zdecydowanie łatwiejsze jest dla nich wejście na rynek z klientami, z którymi mieli okazję współpracować w ramach zatrudnienia w firmie zewnętrznej. Dostrzegają jednocześnie zagrożenie, jakie wiąże się z przejmowaniem klientów od swoich byłych pracodawców. Fragment rozmowy: Moderator: Co jest potrzebne do założenia własnej firmy? Joasia: Na samym początku potrzebna jest odwaga. Norbert: W pójściu na głęboką wodę niewątpliwie pomagają znajomości. Osoby, do których możesz pójść i zapytać o radę gdy masz rozterki i nie wiesz co zrobić. Edyta: Na rynek powinno się wejść z jakimiś zleceniami. Trzeba mieć klientów, a do tego potrzeba mieć znajomości. Norbert: Znajomości można zdobyć pracując w firmie o podobnym profilu działalności, jak ta którą chcemy założyć. Największą korzyścią wskazywaną przez studentów wynikającą z prowadzenia własnej firmy jest niezależność, decydowanie o sobie o swoich działaniach. Samodzielne planowanie własnej pracy, decydowanie o zakresie i rodzaju podejmowanych zadań, czasie ich realizowania, terminie wywiązywania się z obowiązków są dla nich nieocenionym atrybutem samo zatrudnienia. Bycie własnym przełożonym, a co się z tym wiąże brak konieczności podporządkowywania się osobom trzecim jest dla studentów największą zaletą prowadzenie własnej firmy. Strona 58

63 Kolejną, równie istotną zaletą samozatrudnienia, jest możliwość łączenia pasji życiowej z zarabianiem. Studenci nie są skłonni do prowadzenia działalności, która odbiegałaby od ich zainteresowań. Realizowanie pasji jest dla nich większą wartością niż zysk, dlatego nie deklarują chęci otwarcia firmy z wysokim prawdopodobieństwem dużego zysku, która nie wpisze się w obszar ich zainteresowań. Wartością oczywistą dla wszystkich pytanych są zyski finansowe, czerpane z przychodu firmy, ale również związane z ulgami gospodarczymi. Zarabianie adekwatne do włożonego wysiłku jest dla nich wielką korzyścią. Kolejną zaletą jest, większa niż przy zatrudnieniu w obcej firmie, motywacja do działania oraz aktywność determinowana przez optymalny poziom stresu. Wszystko to gwarantuje młodemu przedsiębiorcy zaspokojenie własnych ambicji i poczucie spełnienia. Możliwość zatrudnienia pracowników jest dla nich z jednej strony wadą, z drugiej zaletą. Przywiązują dużą wagę do skutecznego zarządzania zasobami kadrowymi firmy, widząc w nim duże zagrożenie związane z emocjonalnym podejściem do kierowania, oddzieleniem sympatii od racjonalności postępowania. Sytuacji konfliktowych upatrują w zlecaniu poszczególnych zadań w ramach prowadzonej działalności znajomym i kolegom, których usługi są znacznie tańsze niż usługi oferowane na rynku. Wspólne interesy z osobami, z którymi do tej pory funkcjonowali na stopie koleżeńskiej mogą doprowadzić do konfliktu, a w konsekwencji zerwania znajomości. Młodzi przedsiębiorcy bardzo uważnie analizują aspekt emocjonalny towarzyszący zarządzaniu własną firmą. Mają obawy przed fałszywymi przyjaźniami, pojawianiem się w ich otoczeniu osób, które ze względu na własny interes będą działały na ich niekorzyść. Strona 59

64 Fragment rozmowy: Moderator: Jakie jeszcze, poza koniecznością wypełniania masy dokumentów i poświęcania większości wolnego czasu, widzicie wady w prowadzeniu własnej działalności? Kinga: Wadą jest też brak ciągłości. Idąc na etat wiemy, że nasza pensja w każdym miesiącu będzie miała określoną wysokość. Żaneta: Zagrożeniem jest konieczność utrzymania się na rynku przez określony okres czasu, w przypadku gdy kapitał początkowy otrzymujemy na przykład z unijnych funduszy. Dagmara: Wadą jest to, że trzeba cały czas działać na 100%. W pracy na etat można pozwolić sobie na urlop czy chorobowe. Jak się prowadzi swój biznes trzeba być w formie codziennie. Codziennie mieć energię do działania i generować nowe pomysły. Żaneta: Jest również zagrożenie związane z zabezpieczeniem socjalnym, na przykład w przypadku ciąży, wypadku, czy innej niezdolności do wykonywania pracy nie mamy szefa, który zapłaci za nasz urlop. Dagmara: Ważna jest też odpowiedzialność, nie tylko za siebie, ale również za ludzi, którym stworzyło się miejsce pracy. Sławek: Ludzie postrzegają osobę prowadzącą własny biznes, jako odnoszącą sukcesy. Niesie to za sobą zagrożenie utraty prawdziwych przyjaciół na rzecz fałszywych znajomości zawieranych w celu osiągnięcia korzyści. Największą wadą samozatrudnienia jest w opinii studentów nielimitowany czas pracy, który trzeba poświęcić żeby działalność przynosiła zyski. Notoryczny brak czasu i konieczność godzenia życia osobistego z zawodowym jest dla nich wielkim wyzwaniem, którego nie boją się podjąć. Strona 60

65 Studenci są świadomi, że na pewno w początkowej fazie działalności ich nakłady i wysiłek włożony w rozwój biznesu może przerosnąć zyski. Dlatego już na etapie planowania działalności decydują się na poświecenie całości swojej uwagi rozwijaniu interesu. Przewagą pracy najemnej nad samo zatrudnieniem jest również pewność terminowego otrzymywania wynagrodzenia za włożoną pracę, a tym samym ciągłości finansowej. Ryzyko poniesienia porażki - utraty włożonego wysiłku i kapitału jest dla studentów wielką barierą w prowadzeniu własnej firmy. Kolejną niedogodnością jest odpowiedzialność ponoszona za siebie i osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie, a także konieczność podejmowania ostatecznych decyzji. Wiąże się to z koniecznością oddzielenia sympatii i interesu prowadzonej działalności. Uczestnicy badań wiedzą, że ich kontakty towarzyskie nie mogą determinować podejmowanych decyzji, a te muszą opierać się wyłącznie na racjonalnych argumentach związanych z opłacalnością stosowanych rozwiązań lub jej brakiem. Nieodłącznie towarzysząca prowadzeniu własnego biznesu konieczność samokontroli i dyscypliny pracy własnej, jest dla studentów dużym wyzwaniem w kwestii ich samo zatrudnienia. Wadę tę starają się umniejszyć rozważając możliwość założenia spółki, często z kolegą lub koleżanką z uczelni. Założenie firmy przez zespół wzajemnie ufających sobie i szanujących swoją pracę znajomych jest dla studentów jak wygrana na loterii. Jest doskonałą okazją do czerpania korzyści wynikających z prowadzenia działalności, z pozwala jednocześnie na podział zadań do realizacji, obciążeń finansowych i, przede wszystkim, odpowiedzialności. Spółka jest dla nich również receptą na zmniejszenie ryzyka poniesienia kosztów finansowych i emocjonalnych ewentualnej porażki. Traktują ją jako okazję do kondensacji najlepszych pomysłów i metod ich realizacji, zdając sobie sprawę z walorów wspólnego wypracowywania najlepszych rozwiązań. W gronie, w którym dotychczas Strona 61

66 w trakcie studiów mieli okazję realizować wspólne projekty i zadania czują się silniejszy i bardziej zmotywowani do działania. Fragment rozmowy: Moderator: Myślicie o założeniu spółki, działacie w zespole zgłaszając pomysł na firmę do różnych konkursów. Jak przebiega wasza współpraca? Żaneta: Znamy się ponad 15 lat, więc znamy również swoje zalety i wady, mamy różne charaktery, czasami się kłócimy podczas ustalania różnych rzeczy, ale każda z nas później przemyśli i wyciągamy z tego wnioski. Kinga: Przy czym obie jesteśmy nastawione zadaniowo. Jeśli pojawia się myśl, że siadamy i coś robimy to zdarza nam się pozabijać po drodze, ale zawsze kończymy z efektem, który satysfakcjonuje nas obie i jest możliwie najlepszy. Żaneta: Jeśli chodzi o delegację zadań nie zamierzałyśmy nikogo zatrudniać. Kinga: W pierwszym etapie oczywiście. Żaneta: Zadania, z którymi nie potrafimy poradzić sobie technicznie chcemy zlecać znajomym, którzy mogą zrobić dla nas coś taniej, niż firmy zewnętrzne. Uczestnicy badania w obszarze wspólnego prowadzenia działalności wykazują się dużą zapobiegliwością. Zdając sobie sprawę, że wspólne tworzenie sukcesu firmy może prowadzić do konfliktów szukają możliwości im zapobiegania na przykład w formie umowy o zakresie odpowiedzialności, obowiązków i podziale zysków. Wprowadzenie nowości na rynek nie zawsze musi być bardzo kosztowne (studenci wskazują przykład: chroniąca przed oparzeniem papierowa nakładka na kubek z gorącym napojem), a może przynieść firmie duże zyski finansowe. Procesom tym powinno poświęcić się wiele czasu: na zaplanowanie momentu wejścia na rynek, określenie potrzeby, jaką ma zaspokajać, szczegółowe zaplanowanie działań promocyjnych. Decyzja o momencie, w którym firma Strona 62

67 decyduje się na pokazanie swojego pomysłu jest, w opinii studentów, decyzją strategiczną. Ważną rolę odgrywa tu szczegółowe zbadanie potrzeb i możliwości konsumentów oraz działań już podjętych przez konkurentów. Zbyt wczesne wprowadzenie produktu/usługi może wywołać skutek odwrotny do zamierzonego. Znaczącym aspektem jest tu również umiejętne poinformowania i wypromowanie nowości wśród potencjalnych jej użytkowników. W wypowiedziach studentów można zauważyć, że na dzisiejszym rynku dóbr i usług wyrażenie innowacja jest nadużywane, przypisane produktom, które nie wprowadzają oczekiwanej przez konsumentów nowej jakości, a wykorzystywane jedynie do przyciągnięcia klientów. Wśród badanych występowały wypowiedzi, w których innowację traktowano, jak odejście od tradycji, wskazując, że sprawdzone i popularne produkty są niepotrzebnie osuwane na dalszy plan z powodu wprowadzenia zmian. Pojawiającym się najczęściej przykładem jest rynek pieczywa, na Strona 63

68 którym tradycyjnie wyrabiane pieczywo zastępuje się półproduktami. Zapytani o kwestie związane z komercjalizacją wiedzy akademickiej studenci prawie jednogłośnie orzekli, że prowadzenie własnej działalności gospodarczej i wykorzystywanie wiedzy akademickiej dla tworzenia jej sukcesu jest o wiele bardziej opłacalne niż sprzedawanie swoich pomysłów firmom zewnętrznym. Świadomość korzyści, jakie wynikają z prowadzenia innowacyjnej działalności akademickiej jest większa wśród studentów uczelni technicznych, gdzie nowości są w większości następstwem rozwoju technologii, automatyzacji i informatyzacji. Biorący udział w badaniu uczestnicy III stopnia studiów wskazywali tu na poważny problem związany z wprowadzeniem nowości na rynek. Polscy naukowcy w ich opinii mają znacznie ograniczone środki na badania, a komercjalizacja ich wyników jest procesem żmudnym i długotrwałym, często przynoszącym korzyści w zbyt długim okresie czasu. W warunkach dynamicznie rozwijającej się gospodarki, formalności związane z przyznawaniem patentów i określeniem zasad funkcjonowania produktu/usługi/metody na rynku zajmują zbyt wiele czasu powodując, że w momencie, kiedy zaczynają spełniać wymogi formalne przestają już być nowością. INNOWACJE Pojęcie Innowacji w rozumieniu badanych studentów oznacza wprowadzenie nowości lub udoskonalenie istniejącego produktu, którego celem jest dostosowanie do nowych wymagań. Pojmują ją jako dodatkową wartość, wynikającą z odmiennego niż dotychczas sposobu myślenia i działania. Nowa jakość powstająca w innowacyjnym przedsiębiorstwie pozwala na zapełnienie niszy rynkowej, a także przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa, o czym są przekonani uczestnicy badań. Strona 64

69 Wymieniając innowacyjne produkty, które wzbudziły ich zainteresowanie studenci wskazują na: ekologiczne piece, alternatywne źródła energii, trójwymiarowe kino, samochody projektowane na potrzeby kobiet, portale i aplikacje internetowe pozwalające na robienie zakupów, śledzenie operacji chirurgicznych i inne. Innowacje nie tylko zaspokajają bieżące potrzeby konsumentów, ale przyczyniają się do uświadomienia sobie przez nich, że dany produkt lub usługa są im niezbędne. Innowacyjne podejście w danym przedsiębiorstwie do zarządzania pozwala na ewolucję, a nawet może prowadzić do rewolucji na rynku gospodarczym, na którym zostaje wprowadzona. Fragment rozmowy: Norbert: Coś czego jeszcze nie było, a na co jest potrzeba. Piotr: Albo udoskonalenie czegoś, co już istnieje. Żaneta: Coś co będzie działało w innym miejscu przyniesie inne skutki. Wprowadzając produkt w dane środowisko nabiera on cech właściwych dla tego środowiska. Norbert: Rozwiązanie problemy w nowy, świeży sposób. Typowa innowacja to zmiana kierunku, ewolucja. Szymon: Innowacyjny jest też produkt, który został wprowadzony na nowy rynek, chociaż na przykład w innym kraju jest już bardzo dobrze znany. Dagmara: Powinnam coś o tym wiedzieć, mój projekt został dofinansowany z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. To jest bardzo ciężki temat. Innowacyjność to pewien sposób myślenia i działania. Strona 65

70 ROLA UCZELNI Uczelnia, w opinii badanych studentów stanowi przede wszystkim centrum kształcenia w ramach standardowego programu nauczania przypisanego do danego kierunku. Jest miejscem, wobec którego studenci oczekują przede wszystkim spełnienia wymagań odnośnie programowego procesu kształcenia. Coraz częściej jednak jawi się jako miejsce, w którym zorientowani na rozwój swoich umiejętności i kompetencji, studenci mają okazję korzystać z instytucjonalnego wsparcia podejmowanych działań. Fragment rozmowy: Moderator: Jak wykorzystujecie szanse pojawiające się w otoczeniu? Magda: Każdy z nas ma jakiś cel, w obrębie którego działa. Marta: Szukamy możliwości jakie daje nam uczelnia: korzystamy ze szkoleń, wyjazdów zagranicznych. Czy chciałabyś/ałbyś w przyszłości prowadzić własną firmę? prowadzę już własną firmę 5% nie zastanawiałam/em się 20% nie 18% tak 57% Główną formą aktywności, jaką oferuje się do podejmowania studentom w tym zakresie, jest udział w szkoleniach i warsztatach doskonalących Strona 66

71 kompetencje społeczne i zawodowe. Ze wsparcia tego korzystają najczęściej osoby zorientowane na pozyskiwanie określonej wiedzy, świadome konieczności uzupełniania dostarczanej im w procesach kształcenia wiedzy akademickiej. Z uwagi na charakter zajęć warsztatowych brać w nich mogą tylko osoby, którym termin ich organizacji nie koliduje z obligatoryjnymi zajęciami na uczelni. Wielu studentów z uwagi na obłożenie zajęć nie może uczestniczyć w dodatkowych, dlatego też nawet nie poszukuje informacji o tego typu możliwościach. Poza szkoleniami uczelnia stwarza możliwość zdobywania doświadczenia zawodowego w przedsiębiorstwach. Odbywa się to na zasadzie obowiązkowych praktyk studenckich lub dodatkowych, ponadprogramowych praktyk zawodowych. Praktyki te zwyczajowo organizowane są dla studentów wyższych lat studiów nad czym ubolewają młodsze roczniki, które coraz częściej zdają sobie sprawę z przydatności tego typu form aktywności akademickiej. Preferowana forma działalności KOBIETA MĘŻCZYZNA spółka z członkiem rodziny spółka z os. spoza rodziny działalność jednoosobowa nie planuję prowadzenia własnej firmy Strona 67

72 Student może korzystać również z wydarzeń odbywających się w ramach targów pracy, konsultacji z doradcami, prezentacji i spotkań merytorycznych z przedstawicielami przedsiębiorstw, wizyt studyjnych w przedsiębiorstwach, parkach technologicznych. W wypowiedziach badanych studentów wielokrotnie zaznaczano, że chcieliby aby uczelnia dostarczała im specjalistycznej wiedzy, szczegółowych informacji na tematy, które leżą w obszarze ich zainteresowań zawodowych. Jednocześnie wskazują oni, że na uczelni promuje się wiele projektów, w ramach których mogą kształtować i rozwijać swoje postawy przedsiębiorcze. Promocja ta realizowana jest w formie publikowania plakatów, rozdawania ulotek informacyjnych, a także na stronach internetowych organizatorów. Studenci życzyliby sobie, żeby informacje te docierały do nich w formie elektronicznej, cyklicznie, kompleksowo, tak by z szerokiej oferty mogli wybrać działania, które najbardziej ich interesują. Działania promocyjne podejmują również pracownicy dydaktyczni, którzy informacje o możliwościach podnoszenia swoich kwalifikacji w ramach dodatkowych form aktywności akademickiej. Najbardziej skuteczną formą zachęty, jaką wymieniają są pozytywne doświadczenia uczestników tych działań. Studenci są dla studentów najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy o korzyściach, jakie mogą osiągać angażując się w dane przedsięwzięcie. Powołanie na uczelni wyłonionych spośród studentów ambasadorów przedsiębiorczości ogromnie wpłynęło na wzrost zainteresowania prowadzonymi na uczelni działaniami z tego zakresu. Jednostkami, które studenci wymieniają jako organizatorów powyższych działań są: Akademickie Biura Karier, Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości, organizacje studenckie, studenckie koła naukowe oraz biura współpracy międzynarodowej. Realizowany w uczelniach projekt Start spotkał się z dużym zainteresowaniem środowiska akademickiego, jawiąc się jako szansa Strona 68

73 na poszerzenie horyzontów i zdobycie wiedzy o możliwościach kształtowania swojej kariery zawodowej. Studenci, którzy wzięli udział w projekcie zostali zainspirowani do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, w szczególności tej, która wprowadzając na rynek nową jakość pozwoli na połączenie zarobkowania z rozwijaniem pasji i zainteresowań. Wskazywanym jako najbardziej przydatna forma wsparcia działaniem były spotkania z praktykami działalności gospodarczej, którzy dzielili się wiedzę i doświadczeniami, jakie zdobywali w toku swojej aktywności zawodowej. Strona 69

74 Przykłady Dobrych Praktyk Przedsiębiorczości Akademickiej. Biznesmenom - praktykom wywodzącym się ze środowiska akademickiego zadano podobne pytania, które w zamierzeniu mają zapoznającym się z odpowiedziami zainspirować do wkroczenia na ścieżkę przedsiębiorczych. Niektóre z odpowiedzi to zarazem gotowy zestaw wskazówek i przestróg dla przyszłych przedsiębiorców. W jednym miejscu znalazły się odpowiedzi zawierające np. wszelkie motywy jakie legły podstaw podjęcia się trudu założenia własnej firmy, czy też największe bolączki nękające przedsiębiorcę. Powstał w ten sposób przegląd motywów, idei, pomysłów, przestróg i rad wynikających z dobrych praktyk przedsiębiorcy. Przedpomarańcza Dobra praktyka: wykształcenie + hobby = markowa firma Aleksander Kozłowski, właściciel firmy Przedmarańcza (ang. Beforange) - firma z gatunku tych, które zajmują się robieniem ładnych i przyjemnych rzeczy - głównie przy użyciu kamery. Przez ostatnie 4 lata firma zjednała sobie najważniejsze śląskie wytwórnie hip-hopowe, stworzyła filmy promocyjne dla Katowic, Bytomia, Sosnowca i Chorzowa, i zakorzeniła się jako obsługa medialna kolejnych Europejskich Kongresów Gospodarczych. To wszystko równolegle z dziesiątkami reklam (głównie kontrowersyjnych), filmów animowanych oraz relacji z wydarzeń kulturalnych. Strona 70

75 Co zainspirowało Cię do założenia własnej firmy? Nagłe olśnienie, że mój organizm odrzuci wszelkie próby pracy na etacie. Jak powstał pomysł na Twój biznes? Trudno to nazwać pomysłem na biznes - nie siadłem i nie zacząłem myśleć "jaką by tu firmę założyć" - przeciwnie: wziąłem jedno ze swoich hobby i postanowiłem na nim zarabiać. Mając do wyboru robienie filmów, robienie muzyki i robienie najlepszego żuru na zachód od Rawy, wybór padł na to pierwsze, bo na pozostałych mogłoby być ciężko zrobić biznes. Jak powstała Twoja firma? Było nas trzech, potem dwóch (w czasie AIP), potem drogi się rozeszły i firmę właściwą założyłem już sam. A potem nastąpiła seria mniejszych lub większych projektów, które przyjęły się tak dobrze, że przyciągnęły nowych klientów. Co sprawiało Ci trudności w założeniu i prowadzeniu działalności gospodarczej? W założeniu chyba tylko własny strach. W prowadzeniu biurokracja i generalnie Państwo Polskie - przedsiębiorca to dojna krowa, która utrzymuje leniwych i cwanych. Można by to zaakceptować, gdyby to jednocześnie nie oznaczało bitew z Urzędem Skarbowym, ZUSem i stertą absurdalnych przepisów. Czasem sam się sobie dziwię, że nie przeprowadziłem się na Słowację i nie założyłem w Polsce filii swojej firmy. Pewnie jeszcze dostałbym zniżki podatkowe... Dodałbym jeszcze problem opóźnień w płaceniu faktur. Na czas płacą tylko raperzy. Poza nimi, czym większy klient, tym większe opóźnienia. Czasem mówimy o roku. Tyle w kwestii płynności finansowej. Strona 71

76 Jakie napotkałeś bariery wejścia na rynek? Brak, ale to akurat rzadki przypadek nienasyconego rynku, na którym wszyscy się znają, lubią, pożyczają sobie sprzęt i zrzucają na siebie nadmiar zleceń. Także żyję w radosnym świecie tęcz i jednorożców, ale jestem pewien, że niestety w innych branżach nie jest tak pięknie. Radio Propaganda - Po Wlasciwej Stronie Jak radziłeś sobie z trudnościami pojawiającymi się w czasie działania firmy? Zwalczyłem je? Tyle tu odpowiedzi, ile trudności. Jak pozyskałeś kapitał? Pracowałem przed założeniem firmy - zarówno w branży, jak i poza nią (powiedzmy to otwarcie: wszyscy zaczynaliśmy na zmywaku w Anglii :) ) Do tego fundusze unijne. Strona 72

77 Jaka była Twoja pierwsza porażka, jakie wnioski z niej wyciągnąłeś Pierwszą było posiadanie wspólnika, którego umiejętności pokrywały się z inną częścią działalności, i to działa. Ale wspólnik zajmujący się tym moimi. Teraz widzę, że można mieć wspólnika zajmującego się zupełnie samym może oznaczać nierówny podział pracy. Może, ale nie musi. Drugą było nieprzyjęcie mojego spotu do emisji przez klienta z Warszawy. Zrobił drugi, powszechnie uznany za gorszy. Lekcja? Znaj swoje miejsce. Jednoosobowa firma ze Śląska nie obroni swojej pracy przed wielkimi agencjami w bufonowatym świecie reklamy. Walcz z dużymi, jeśli jesteś duży. Katowice - Film Promocyjny Twój pierwszy sukces? Kontrowersyjna reklama wyborcza Damiana Siwca puszczona w Szkle Kontaktowym i szybko zdobyty szacunek ludzi, których płyt słuchałem w dzieciństwie. Strona 73

78 Jakie cechy powinien mieć dobry przedsiębiorca według Ciebie? Przede wszystkim zamiłowanie do tego co robi. To praca w której samemu sobie wyznaczamy zadania, więc jeśli nie będziemy ich lubić, szybko zaczniemy pracować za mało. Ale ważniejsze jest bycie dobrym w tym co się robi. Bardzo dobrym. Reszta cech, sumienność, zaradność itp. przychodzi z czasem sama. Czy gdybyś dziś otwierał ponownie swoja firmę czy coś by zmienił? Zrobiłbym wizytówki. W sumie, to przypomniało mi, że muszę zrobić wizytówki. Od 4 lat nie zrobiłem... A poważnie, to chyba tylko te wizytówki :) Jakie Twoim zdaniem są plusy i minusy w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej? A na ile stron A4 mam napisać odpowiedź? NAJWIĘKSZY PLUS ŚWIATA: Cokolwiek robisz, podpisane jest to TWOJĄ marką. Nie firmą, nie szefem. Nikt nie zabierze Ci tego, co sam zrobisz. A satysfakcję z tego aż trudno zmieścić w jednym człowieku :) Minusy? Praca ponad 8h dziennie. Ale nie zawsze :) Jakich rad chciałbyś udzielić osobom, które zamierzają otworzyć firmę? Najpierw coś pokochajcie. Potem zacznijcie to robić. A potem zacznijcie na tym zarabiać. A, i róbcie DOBRE rzeczy. Takie sprzedają się same. Strona 74

79 LICZYDŁO Dobra praktyka: wykształcenie + zamiłowanie do studiowanej dziedziny = dobry biznes Dominika Loranc, właścicielka firmy Liczydło Dominika Loranc z wykształcenia nauczyciel matematyki, studentka I roku studiów magisterskich na kierunku Stosunki Międzynarodowe, specjalizacja: logistyka i biznes międzynarodowy w Wyższej Szkole Administracji w Bielsku- Białej. W wolnych chwilach amatorka fotografii, miłośniczka górskich wędrówek, gotowania oraz nowinek technologicznych. Co zainspirowało Cię do założenia własnej firmy? Miłość do matematyki oraz radość z uczenia innych. Jak powstał pomysł na Twój biznes? Strona 75

80 Coraz więcej dzieci i młodzieży zaczyna mieć problemy z matematyką bardzo napięty program nauczania, brak czasu nauczycieli dla uczniów i do tego jeszcze obowiązkowa matura z tego przedmiotu. Uczniowie szukają pomocy poprzez pobieranie dodatkowych lekcji, a ja jako że mam już doświadczenie w tej dziedzinie, postanowiłam zając się tym na poważnie. Jak powstała Twoja firma? W zeszłym roku na mojej uczelni odbyło się spotkanie prowadzone przez przedstawiciela AIP na temat zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Uczestniczyłam w tym spotkaniu, chcąc dowiedzieć się czegoś więcej na ten temat. Propozycja AIP wydała mi się bardzo korzystna i postanowiłam rozpocząć współpracę z Inkubatorem. Co sprawiło Ci trudności w założeniu działalności gospodarczej? Szczerze mówiąc nie napotkałam żadnych trudności, ponieważ dzięki AIP wszystko przebiegło szybko sprawnie i bezboleśnie. Czy napotkałaś bariery wejścia na rynek? Nie, ponieważ w mojej miejscowości i najbliższej okolicy nie ma jeszcze firmy o podobnym profilu. Jak radzisz sobie z trudnościami pojawiającymi się w czasie działania firmy? Największą trudnością w prowadzeniu mojej działalności jest godzenie udzielania korepetycji z pracą i ze studiami. Często konsekwencją tego jest brak czasu na inne zajęcia, chociażby kurs języka angielskiego, na który wybieram się już bardzo długo. Jak pozyskałaś kapitał na otwarcie firmy? Moja firma, ze względu na charakter działalności nie wymagała dużego kapitału początkowego, a potrzebny wkład stanowiły moje oszczędności. Strona 76

81 Jaka była Twoja pierwsza porażka, jakie wnioski z niej wyciągnęłaś? Jak do tej pory jeszcze taka nie miała miejsca i mam nadzieję, że prędko nie nastąpi. Twój pierwszy sukces? ale to jest łatwe słowa mojej uczennicy, która musi zaliczyć cały zeszły semestr, po zrozumieniu tłumaczonego przeze mnie zagadnienia. Co najbardziej pomaga lub przeszkadza w prowadzeniu firmy? Zdecydowanie pomaga wykształcenie kierunkowe, wytrwałość i konsekwencja w działaniu. Czy gdybyś dziś otwierała ponownie swoja firmę czy coś by zmieniła? Raczej nie. Jakie Twoim zdaniem są plusy i minusy w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej? Plusem na pewno jest to, że człowiek robi to co lubi i zarabia na tym pieniądze. Minusem nienormowane godziny pracy i często brak wolnego czasu. Jakich rad chciałabyś udzielić osobom, które zamierzają otworzyć firmę? Bądźcie konsekwentni w działaniu i za wszelką cenę dążcie do osiągnięcia wyznaczonego sobie celu, a gdy coś pójdzie nie po waszej myśli nie załamujcie się i działajcie dalej. Strona 77

82 NANEI Aplikacje Internetowe Dobra praktyka, rozwijanie swoich pomysłów + realizacja marzeń = praca na swoim Piotr Klajsek, NANEI Aplikacje Internetowe Co zainspirowało Cię do założenia własnej firmy? Możliwość realizacji własnych pomysłów i rozwijania czegoś od podstaw. Jak powstał pomysł na Twój biznes? Koncepcja firmy powstawała kilka lat, bez pośpiechu. Analiza konkurencji oraz własnych możliwości weryfikowała dane produkty, które w przyszłej firmie miały zostać wdrożone co pozwoliło na starcie wyjść z ofertą dobrze przygotowaną. Strona 78

83 Jak powstała Twoja firma? Została założona przy wykorzystaniu środków z PUP. Co sprawiło Ci trudności w założeniu działalności gospodarczej? Dzięki zaznajomieniu się wcześniej z prawem i know how jak należy zakładać firmę zostały wyeliminowane te trudności. Księgowość została powierzona kancelarii. Czy napotkałeś bariery wejścia na rynek? Największą barierą jest czas. Firma w początkowym stadium musi zyskać zaufanie pierwszych Klientów by przebić się przez rynek, na którym de facto jest duża konkurencja. Jak radzisz sobie z trudnościami pojawiającymi się w czasie działania firmy? Podstawa to wcześniejsze wypracowane przez lata współprace i sprawdzeni ludzie oraz stawianie na jakość. Jakość przekłada się na lepszy wizerunek firmy, dzięki której buduje się wokół niej markę. Jak pozyskałeś kapitał na otwarcie firmy? Środki na otwarcie firmy zostały pozyskanie tylko z PUP z tego powodu wszystko musiało być wcześniej dobrze przemyślane, aby z marszu firma zaczęła generować dochody. Jaka była Twoja pierwsza porażka, jakie wnioski z niej wyciągnąłeś? Pierwsza firma założona zaraz na początku studiów bez doświadczenia i wiedzy o mechanizmach działania firmy co doprowadziło do jej zamknięcia po roku działalności. Wnioski? Nabyte duże doświadczenie w prowadzeniu firmy i tego jakich błędów na przyszłość się ustrzegać. Strona 79

84 Twój pierwszy sukces? Pierwsze większe zlecenia jako grafik stworzenie materiałów marketingowych i strony Internetowej dla marki Plusssz.pl. Co najbardziej pomaga lub przeszkadza w prowadzeniu firmy? Umiejętność docierania do odpowiednich ludzi oraz angażowanie się w różne akcje promocyjne i nie tylko pomaga zaistnieć firmie i pozyskiwać to nowe doświadczenia. Przeszkadzać może brak chęci dalszego rozwijania się i poświęceniu się w 100% bez możliwości wygospodarowania czasu na rzeczy, dzięki którym nasze umiejętności pójdą w górę. Czy gdybyś dziś otwierał ponownie swoja firmę czy coś by zmienił? Nic. Jakie Twoim zdaniem są plusy i minusy w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej? Plusy to na pewno szczęście jakie daje ta praca, poznawanie ciekawych ludzi i ciągły rozwój na różnych płaszczyznach. Minusy mniej czasu niż dotychczas oraz to by zacząć dobrze zarabiać trzeba poświęcić wiele miesięcy na budowaniu marki oraz podejmowaniu odpowiednich decyzji w odpowiednim czasie. Jakich rad chciałbyś udzielić osobom, które zamierzają otworzyć firmę? Dążyć do celu i nie poddawać się mimo pojawiania się trudności na naszej drodze do sukcesu. Zapominać o porażkach po wyciągnięciu z nich wniosków i pielęgnować w pamięci TYLKO sukcesy. Zrobić rozeznanie rynku, brać pod uwagę niepowodzenia danego produktu. Wypracować sobie kilka źródeł dochodu na wypadek niepowodzenia. Wypracować sobie czas na podnoszenie umiejętności, a nie przekazywać 100% na prowadzenie firmy. Strona 80

85 Animek Dobra praktyka: wiedza nabyta na studiach + dobry pomysł = własna firma Ewelina Poltacha, właścicielka firmy Animek to profesjonalna firma zajmującą się od 2010 roku organizacją wszelkiego rodzaju imprez z udziałem dzieci. Celem firmy jest przede wszystkim wywołanie uśmiechu na twarzy najmłodszych, zagospodarowanie im czasu podczas imprez integracyjnych, festynów plenerowych, obchodów dni miasta, dożynek, firmowych pikników rodzinnych oraz imprez okolicznościowych. Do tej pory Animek zrealizował wiele imprez zarówno dla firm, jak i dla klienta indywidualnego. Pół roku temu ofertę firmy poszerzono o atrakcje ślubne, w tym szczudlarze-anioły na ślubie oraz dekoracje balonowe. Co zainspirowało Panią do założenia własnej firmy? Trzy sytuacje w moim życiu spowodowały, że zaczęłam myśleć o założeniu własnej firmy. Pierwszą z nich była praca, która mnie nużyła nie dająca możliwości awansu ani rozwoju osobistego. Zarobki starczały na opłaty i drobne przyjemności. Postanowiłam to zmienić. Postawiłam wszystko na jedną kartę: albo mi się uda i zmienię coś w swoim życiu albo doświadczę porażki i wrócę z podkulonym ogonem do codzienności z wizją, że nic się nie zmieni aż do emerytury oprócz tego, że przybędzie mi lat i dzieci urosną. Zmieniłam pracę. Ta wciąż nie pozwalała mi rozwijać swoich umiejętności, ale dawała mi pieniądze, które pozwalały na utrzymanie, przyjemności, oszczędności i inwestycje. Wówczas zrozumiałam, że mam wpływ na swoje życie, również na swoje życie zawodowe oraz zarobki. Uwierzyłam we własne Strona 81

86 siły. Pomyślałam, że skoro udało mi się osiągnąć tyle, uda mi się więcej- rozwój osobisty i satysfakcjonujące zarobki. Po raz kolejny zmieniłam pracę. Ta pozwalała na rozwój i dawała zadowalające zarobki, ale nie miałam wpływu na to, z kim pracuję. Ludzie, z którymi musiałam pracować podcinali mi skrzydła, za każdym razem, gdy podążałam za swoimi marzeniami. Trwało to przez jakiś czas, aż do momentu gdy jeden z moich kolegów z pracy dokuczył mi na tyle, że nie wytrzymałam emocjonalnie. Z dnia na dzień rzuciłam wszystko i powiedziałam sobie, że nie pozwolę sobie nigdy, aby taka sytuacja się powtórzyła. Zadbam o swoją niezależność. Tą niezależność daje własna działalność gospodarcza pozwalając wybrać ludzi z którym pracuję. Mam całkowity wpływ na zarobki i rozwój osobisty. Jak powstał Pani pomysł na biznes? Pomysł na biznes powstał na jednej z podróży zagranicznych, na której miałam przyjemność zaobserwować firmę organizującą czas wolny dzieciom. Jakość zaprezentowana przez firmę zrobiła na mnie wrażenie, nie znałam firm tego typu na rynku lokalnym. Biorąc pod uwagę podobnego typu wykształcenie kierunkowe (pedagog), doświadczenie jakie nabyłam podczas studiów i naturalne predyspozycje postanowiłam odtworzyć wzór firmy w miejscu mojego zamieszkania, w Częstochowie. Strona 82

87 Jak powstała Pani firma? Własną firmę założyłam w Akademickich Inkubatorach Przedsiębiorczości ze względu na brak wiedzy z zakresu księgowości, prawa i wsparcie szkoleniowe. Co sprawiało Pani trudności w rozpoczęciu działalności gospodarczej? Brak wyposażenia, brak klientów, brak wykwalifikowanego zespołu do współpracy, niewystarczająca znajomość rynku, brak doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Co obecnie sprawia Pani najwięcej trudności w prowadzeniu działalności? Czynności logistyczne związane z planowaniem oraz realizacją zlecenia. Jakie napotkała Pani bariery wejścia na rynek? Brak wiedzy z zakresu sprzedaży, marketingu. Jak radziła (radzi) Pani sobie z trudnościami pojawiającymi się w czasie działania firmy? Nazywam problemy, szukam rozwiązań. Dzielę problemy na kategorie np. pilne, nagłe, ważne. Jeżeli jest taka możliwość rozkładam je w czasie. Dzielę je również na takie, które mogę rozwiązać sama oraz na te, które są niezależne ode mnie oraz wymagają zaangażowania pracy innych osób. Jak pozyskała Pani kapitał? Rozpoczynając własną działalność wykorzystałam kapitał własny. Początkowo działalność prowadziłam ze wspólnikiem. Koszty podzieliliśmy na pół według udziałów 50/50, jak również wkład własny. Strona 83

88 Pani pierwsza porażka? Nie doświadczyłam jeszcze jakieś ogromnej katastrofy. A te gorsze chwile to po prostu problemy, które rozwiązuję. Twój pierwszy sukces? Każdy uśmiech dziecka to sukces. To jest bardzo wymagający klient. Sukcesami są też na pewno zlecenia, z tych większych- w tym roku braliśmy udział w programie Mądrzy Rodzice realizowany przez telewizję TVN. Jakie cechy powinien mieć dobry przedsiębiorca? Dobry przedsiębiorca powinien być wytrwały w dążeniach do celu, posiadać wiarę we własne możliwości, umiejętność podejmowania decyzji, problemowy sposób myślenia skupianie się na ich rozwiązaniach oraz powinien być skłonny do podejmowania ryzyka. Gdyby Pani teraz otwierała swoją firmę czy zmieniłaby Pani coś? Gdybym ponownie otwierała firmę, pozyskałabym środki z dotacji oraz zaplanowała działania marketingowo- reklamowe na pierwsze pół roku działalności. Rada dla przyszłych przedsiębiorców: nie pozwól by strach Cię paraliżował, po prostu to zrób. Otaczaj się ludźmi, którzy są ekspertami w swojej dziedzinie. Pani przepis na sukces? Czy jest w ogóle taki przepis? Przepis na sukces, każdy musi znaleźć sam dla siebie, tworzymy go sami. To co dla jednej osoby jest sukcesem, dla innej jest nic nieznaczącym elementem życia. Mój przepis na sukces to wyznaczanie sobie celów, planowanie, stałe ponoszenie jakości świadczonych przez mnie usług, rozwój osobisty w zgodzie z samym sobą. Strona 84

89 ECM Consulting sp. z o.o. Dobra praktyka: wiedza + pomysły = dynamicznie rozwijająca się własna firma Marcin Orocz, właściciel ECM Consulting sp. z o.o. ECM Consulting sp. z o.o. powstała w 2010 roku w Tychach. Jesteśmy zespołem dynamicznych osób dostarczającym rozwiązania z dziedziny zarządzania wiedzą przedsiębiorstwa i optymalizacji procesów biznesowych. Dodatkowo świadczymy usługi konsultingowe. To dzięki naszej wiedzy oraz wieloletniemu doświadczeniu naszych konsultantów pomagamy osiągnąć ambitne cele biznesowe przy jednoczesnym zapewnieniu jakości wdrażanych rozwiązań. Naszym głównym atutem jest to, że do każdego nowego wyzwania pochodzimy z pasją. Działanie, ludzie i dobre relacje oraz chęć bycia partnerem na przyszłość są dla nas najważniejszym priorytetem. "pomagamy osiągnąć ambitne cele biznesowe" Firma posiada podpisane partnerstwo z kanadyjskim dostawcą rozwiązań ECM (enterprise content management) / BIM (business information managment): OpenText lider na światowym rynku wg analizy Gartnera. Strona 85

90 W Polsce realizujemy wdrożenia m.in. dla Sokołów S.A., jesteśmy też podwykonawcą, ekspertem w dziedzinie rozwiązań OpenText dla takich firm jak: Deloitte, SAP Polska, HP, BCC. Realizujemy projekty w zakresie: wdrażania systemów do zarządzania wiedzą, obiegiem dokumentów, archiwizacją i zarządzaniem: fakturami, teczkami pracowniczymi, dokumentacją, umowami. Wdrażamy systemy do rozpoznawania treści dokumentów za pomocą technologii OCR/IDR. Wspieramy też działalność lokalnego klubu sportowego, szkoły, włączamy się w liczne akcje charytatywne i promujące region. Od lutego 2012 jesteśmy członkiem Regionalnej Izby Gospodarczej w Katowicach. Strona 86

91 Dzięki obecności na rynku od ponad 20 lat OpenText jest jednym z największych dostawców systemów ECM na świecie. OpenText wspiera około klientów i miliony użytkowników posługujących się 12 językami w 114 krajach na świecie. OpenText zatrudnia ponad 2000 programistów pracujących nad ciągłym rozwojem i ulepszaniem rozwiązań klasy Enterprise Content Management. W opracowaniu innowacyjnych produktów OpenText współpracuje z takimi partnerami jak: SAP, Microsoft, Adobe, Oracle. W Polsce rozwiązania OpenText znalazły uznanie kilkudziesięciu klientów z różnych branż. Należą do nich: Sokołów, PLL LOT, Kompania Piwowarska, Mercedes-Benz Polska, Allianz, Commercial Union, Polsat Cyfrowy, Wydawnictwo Murator, Grupa Atlas, Cementownia Górażdże, Vattenfall, czy Ergo Hestia. Jak powstał pomysł na biznes? Przez wiele lat zajmowałem się tworzeniem systemów do zarządzania wiedzą i dokumentami, wdrażaniem i sprzedawaniem. Po dogłębnej analizie rynku i ocenie sytuacji, zwróciłem się do mojego ówczesnego pracodawcy z pomysłem na biznes niestety nie uzyskał on przychylności zarządu. Po ostrej krytyce postanowiłem się nie poddawać i spróbować jeszcze raz, po kolejnej klęsce, mocno wierząc w swoje możliwości postanowiłem, że spróbuję sam. Dodatkowej motywacji do działania i założenia firmy dało mi przypadkowe spotkanie w warszawskiej restauracji Strona 87

92 znajomego, z którym omówiłem swoje pomysły. Michał jako doświadczony menadżer i prezes firm informatycznych stwierdził, że pomysł nie jest taki zły i zadeklarował, że jeżeli już obliczę i przygotuję biznesplan to mam się do niego zwrócić, gdybym potrzebował pieniędzy na start tak został pierwszym udziałowcem. Z racji tego, że prowadzenie biznesu nie jest czymś łatwym, a nie czułem się wtedy wystarczająco mocny w tym by samodzielnie pokierować firmą. Zwróciłem się z prośbą o omówienie tematu do znajomego, który już był prezesem jednej firmy, a chciał wrócić do pracy w IT i tak Marek stał się drugim udziałowcem i wice-prezesem zarządu. Tu trzeba wspomnieć, że w całym procesie tworzenia planów jak i ich realizacji mogłem cały czas liczyć na wsparcie rodziny przede wszystkim żony i córek, za co bardzo im dziękuję bez ich pomocy ciężko byłoby przejść te najtrudniejsze momenty, w których trzeba było podejmować najtrudniejsze decyzje. Mając już ekipę mogliśmy zacząć pracę nad formalizmami. Jak powstała Pana firma? Jestem osobą, która bardzo skrupulatnie wszystko planuje dlatego najpierw powstał plan. Najtrudniej było się za niego wziąć, bo pomysły rodziły się przy każdym możliwym spotkaniu, w końcu jednak zrobiłem sobie kilka dni wolnego, usiadłem w ciszy i zbierając wszystkie notatki i korespondencję, przeliczyłem wszystkie założenia. Ułożyłem struktury kosztów i przychodów i tak uzbrojony w Excela z wykresami, analizami udałem się na rozmowę o pieniądzach. Po uzyskaniu zgody na finansowanie w formie kapitału i pożyczki założycielskiej, przypieczętowaliśmy ten etap podpisaniem umowy spółki. Strona 88

93 Co sprawiało Panu trudności w założeniu i prowadzeniu działalności gospodarczej? Formalności w sądach, urzędach nie były takie straszne na to byłem przygotowane, że nie pójdzie tak łatwo, szybko i przyjemnie. Najwięcej trudności sprawiło założenie konta w banku, myślałem, że po przejściu tych wszystkich urzędniczych tematów będzie to pestka. Tu się okazało, że jednak nie jest tak prosto nowo otwieranej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z kapitałem zagranicznym (mimo, że z UE), założyć konto w polskim banku. Już pierwsze miesiące działalności zweryfikowały stworzony biznesplan, okazało się, że zbyt ciasno ułożyłem zdarzenia obok siebie. I niestety nie wszyscy wyrabiali się na czas i pewne zaplanowane z góry działania były bardziej improwizacją niż realizacją planu. Zaczęli się pojawiać nowi pracownicy o różnych charakterach, temperamentach, sposobie pracy uzyskanie efektu synergii wymagało sporych kombinacji. No i najtrudniej było nam zrobić stronę internetową pierwszy rok byliśmy obecni tylko na facebook u (facebook.com/ecmconsulting) - obecnie nadrobiliśmy zaległości, jest to jeszcze daleko od naszych wyobrażeń (śmiech) pracujemy nad tym ( Jakie napotkał Pan bariery wejścia na rynek? Wejść na rynek było łatwiej niż przejść przez formalizmy. Postawiliśmy sobie proste i dość precyzyjne cele. Odpowiednio motywując zespół i samego siebie, przygotowując się solidnie do każdego spotkania biznesowego - udowadnialiśmy kolejnym klientom, że jednak warto z nami współpracować i nam zaufać. Nasze motto to: realizujemy ambitne cele biznesowe i trochę wbrew regule, że szewc w dziurawych butach chodzi, zaczęliśmy od siebie. Strona 89

94 Jak radzili sobie Państwo z trudnościami pojawiającymi się w czasie działania firmy? Trudności pojawiły się już od początku: od problemów lokalowych, infrastrukturalnych, sprzętowych po te najtrudniejsze do rozwiązania ludzkie. Tak jak do założenia firmy do problemów podchodziliśmy podobnie z planem działania, w mniejszych z większą improwizacją. Niestety niektóre plany naprawcze nie dawały efektu i z kilkoma osobami musieliśmy się rozstać - co chyba było najtrudniejsze - trudne było danie drugiej szansy, ciężko się patrzyło jak dana osoba ją marnuje, ciężko było podjąć decyzję o rozstaniu i te parę dni po Jak pozyskiwał Pan kapitał? Jak już wcześniej wspomniałem, kapitał udało się pozyskać od firmy Michała, wspólnika Marka i część włożyłem z własnej kieszeni, biorąc na to kredyt. Jaka była Pana/Firmy pierwsza porażka, jakie wnioski wyciągnięto? Porażką może nie do końca firmy ale moją osobistą była utrata pracownika, co do którego miałem bardzo ambitne plany wniosek, ambitne plany wyznaczam obecnie firmie, zespołowi, nie poszczególnym osobom. Zauważyłem, że zespół jest wystarczająco ambitny wystarczy im nie przeszkadzać (śmiech). Jakimi metodami osiągnęli Państwo sukces? Praca grupowa wspólne dyskusje, długie rozmowy, wzajemna pomoc. Plan, praca, odpoczynek. Bardzo konsekwentne realizowanie wyznaczonych celów i pilnowanie równowagi, by w tak szybkich projektach, przy takim tempie pracy jaki prowadzimy, zadbać o tą sferę prywatną, rodzinną, duchową. Strona 90

95 Jakie cechy powinien mieć dobry przedsiębiorca według Pana? To wszystko zależy od prowadzonego biznesu i wyznaczonych celów, jest jednak pewna cecha, która pomaga przyciągnąć ludzi, kierować firmą, wygrywać negocjacje uśmiech. Uśmiech jest oznaką, że jest w porządku, że jest się na dobrej drodze, że można zrealizować pewien plan. Przychodząc do firmy w minorowym nastroju, bo czasami coś się nie udaje wszyscy to zauważają i zaczynają węszyć problemy. Dbamy wzajemnie o siebie i próbujemy w szybki sposób otoczyć taką osobą wystarczającą opieką by uśmiech znowu pojawił się na twarzy. Problemy są różne od osobistych po biznesowe uczymy się je rozwiązywać wewnątrz firmy, łatwiej nam później rozwiązywać problemy biznesowe klienta. Czy gdyby dziś otwierał Pan ponownie swoja firmę czy coś by Pan zmienił? Tak, chyba mniej ambitnie podszedłbym do biznesplanu. Dużo energii, czasu, stresu i wszystkiego tego negatywnego kosztowała mnie jego realizacja. Myślę, że pewne sprawy mogłyby ulec przemodelowaniu i z większym spokojem przebiegłaby tym razem realizacja. To się nazywa podobno doświadczenie, którego mi brakowało przy zakładaniu ECM Consulting. Co najbardziej pomaga/przeszkadza w prowadzeniu firmy? Pomaga przede wszystkim wsparcie zespołu i otaczających ludzi - u mnie bardzo ważne jest wsparcie rodziny na którą mogę zawsze liczyć. Przeszkadza problemy komunikacyjne. Najtrudniejsze są te pierwsze tygodni, gdy przychodzi nowa osoba do firmy, trzeba przekazać wiedzę, zrobić szkolenia, a ona ma inne spojrzenie na problemy inny bagaż doświadczeń inny słownik. Trzeba poświęcić trochę czasu by być zrozumianym i by rozumieć - nad tym nieustannie pracujemy. Spotykamy się z tym problemem za każdym razem wchodząc na nowy projekt, zdobywając nowego klienta musimy się nieustannie uczyć nowych pojęć (branżowych itp.). Ja to nazywam odrabianiem zadania domowego, konsultancie w naszym zespole muszą być Strona 91

96 bardzo dobrze przygotowani posiadać jak najwięcej wiedzy o kliencie, branży, potrzebach i możliwościach ich rozwiązania. Jakich rad udzieliłby Pan osobom, które otwierają firmę? Znaleźć czas by przedyskutować pomysły z różnymi osobami, szczególnie takim, które je skrytykują i nie będą się im podobać to daje inne spojrzenie, trochę podcina skrzydła, ale jeżeli rzeczywiście angażujemy się w pomysł i chcemy go realizować wyciągniemy z tych uwag lekcje. Po spotkaniach i rozmowach trzeba znaleźć sobie cichy kąt by przemyśleć temat najlepiej w samotności mi pomagają spacery po górach. Następnie trzeba znaleźć drugi cichy kąt - wyłączyć komórkę, odciąć internet usiąść i spisać wszystkie pomysły. Poukładać je, nadać priorytety, wycenić, obliczyć koszty, zaplanować przychody, skompletować zespół i działać. Future Processing sp. z o. o. Dobra praktyka: transfer technologii + zespół ludzi z wiedzą = innowacyjna firma Jarosław Czaja, prezes spółki Future Processing sp. z o. o. Future Processing nie powstała w garażu jak na firmę high-tech przystało - ze śmiechem wspomina Jarosław Czaja. Ale rozwój FP może imponować - dwanaście lat temu liczyła kilka osób, a teraz już ponad 500. Strona 92

97 Spółka zajmuje się tworzeniem wysokiej jakości oprogramowania komputerowego na po trzeby handlu, przemysłu, usług. Pierwsze projekty dotyczyły komputerowej wizji w zastosowaniach medycznych i systemach bezpieczeństwa. W październiku 2002 firma zdobyła pierwszy kontrakt w Wielkiej Brytanii na opracowanie oprogramowania automatycznego rozpoznawania twarzy. Sukces i porażka Inżynierski sukces i biznesowa porażka tak określił Jarosław Czaja udział w pracach nad inteligentnym monitoringiem, o których szerzej opowiedział w Computerworld: W Wielkiej Brytanii zainstalowano 4 mln kamer wideo, ale ponieważ brakuje ludzi, którzy mogliby obserwować transmitowany przez nie obraz, pojawił się pomysł na inteligentny monitoring, który miał by alarmować operatora o tym, że np. jakiś człowiek podszedł do ogrodzenia więzienia lub lotniska. Miarą doskonałości tak skomplikowanego systemu jest zdolność filtrowania sytuacji, które nie powinny budzić niepokoju - przelatującego ptaka, biegnącego psa czy cienia rzucanego przez chmurę. Z naszym produktem wystartowaliśmy w konkursie ogłoszonym przez brytyjskie MSW (Home Office) i jako jedyna spośród dziesięciu startujących firm otrzymaliśmy certyfikat Primary Detection System. Potwierdza on, że nasz system może działać nie zależnie od operatora i będzie podawał wyniki lepsze, niż te uzyskane przez człowieka. To był duży sukces i spodziewaliśmy się, że utoniemy w zamówieniach, ale tak się nie stało. Projekt utknął w martwym punkcie. Jako inżynier byłem w siódmym niebie, ale biznesowo zmierzaliśmy donikąd. Byłem spragniony sukcesów biznesowych, dlatego zdecydowaliśmy się na rozszerzenie naszej oferty na rynku brytyjskim o usługi dla wielu różnych sekto rów. W 2004 r. przestaliśmy mówić o komputerowej wizji, a zajęliśmy się tworzeniem oprogramowania dla branży transportowej, ubezpieczeniowej i wydawniczej. Strona 93

98 Future Processing zmienił też formę prowadzenia działalności. Jarosław Czaja utworzył spółkę z o.o. Szybki wzrost Firma zaczęła się rozrastać w szybkim tempie. Otrzymywała kolejne zamówienia z dziedziny kontroli dostępu, rejestracji czasu pracy i analizy obrazów medycznych. Następne lata to duże kontrakty z firmami sektora finansowego i transportowego. Spółka wdrożyła także kompleksowy Systemu Zarządzania Jakością i uzyskała certyfikat ISO 9001: Nowi klienci oznaczają coraz liczniejszy zespół. FP zmieniała siedziby, bo dotychczasowe lokalizacje okazywały się za małe. We wrześniu 2008 roku firma przeniosła się do biurowca powstałego w maszynowni kopalni Gliwice. Świetna lokalizacja, blisko Politechniki, a wielu jej studentów współpracowało z FP. Na początek wynajęto 6 pomieszczeń, później kolejne. Jednak po dwóch latach i tam zaczęło brakować miejsca. FP odkupiło od Agencji Rozwoju Lokalnego działkę o po wierzchni 0,686 ha na terenach inwestycyjnych Nowych Gliwic, a wiosną 2010 r. rozpoczęło budowę własnego parku technologicznego FPark. Obecnie gotowe są już dwa budynki. Obok tzw. Future One stanął niedawno Future Two. Są one połączone łącznikiem na wysokości pierwszego piętra, mają wspólny taras, oczko wodne oraz parking. Jak twierdzą przedstawiciele firmy, FPark jest przykładem nowoczesnych biurowców. Mieszczą się w nich m.in. fun room, siłownia, a wkrótce także przedszkole dla dzieci pracowników. - Przedszkole będzie prze kształceniem dotychczasowego klubu malucha, mieszczącego się w budynku Future One. To duże udogodnienie dla pracujących u nas rodziców, ponieważ dzięki temu za oszczędzą sporo czasu, potrzebnego na dowóz i odbiór dziecka z innych przedszkoli, a oprócz Strona 94

99 tego pozwoli im to na kontakt z maluchem w godzinach pracy - stwierdza Jarosław Kacprzak, odpowiadający za public relations w Future Processing. Koszt inwestycji współfinansowanej z funduszy unijnych wyniósł 6,5 mln zł, a FP myśli już o kolejnej rozbudowie, wylano już na wet fundamenty nowego budynku. Sztuka kompromisu - Rok 2010, to był prawdziwy wysyp nowych projektów. Nawiązaliśmy współpracę z wieloma nowymi klientami. Rósł też zespół. Nigdy wcześniej nie trafiło do nas tak wiele nowych osób w tak krótkim czasie. Z jednej strony był to duży sukces FP stało się jednym z największych gra czy na rynku out sourcingu usług softwarowych w Polsce. Z drugiej strony wiązało się z dużym za mieszaniem i problemami podkreśla Jarosław Czaja. - Urośliście za szybko? pytam. - Zaczęło do mnie docierać, że nie jesteś my już start-upem, a po ważną organizacją. Nikt z nas nie miał doświadczenia w kierowaniu tak dużą firmą. Wcześniej to ja odpowiadałem za większość obszarów działania spółki. To jednak oznaczało, że co raz więcej spraw było załatwianych szybko, bez poświecenia im należytej uwagi lub było odkładanych na później. Uznałem, że muszę oddać władzę w spółce i oddelegować uprawnienia - dodaje prezes FP. Powołano sześcioosobową Radę FP, która ma zadbać, by spółka nie stała się kolejną korporacją, a większy zespół pracowników mógł czerpać radość i satysfakcję z wykonywanej pracy. Jarosław Czaja dodaje: Oczywiście z samej zmiany struktury nic jeszcze nie wynika i był to zaledwie pierwszy krok do porządkowania sposobu działania. O wiele ważniejsze było odpowiedzenie sobie na pytanie po co FP tak naprawdę istnieje? Czy chodzi o pieniądze czy o coś więcej? Zadanie takich Strona 95

100 podstawowych pytań mogłoby się wydawać dziwne po 10 latach funkcjonowania firmy, ale nam było to potrzebne. Nie odczuwaliśmy takiej konieczności, kiedy zespół był mniejszy i wszyscy podążaliśmy w tym samym kierunku. Dopiero teraz stało się jasne, że sentencje o misji oraz wizji firmy służą komunikacji, bez której większa organizacja prze staje być spójna i traci swój charakter, a nawet się rozpada. Nie chcieliśmy iść w tym kierunku, dla tego opracowaliśmy strategię i plan działania. - Jako członek Rady FP zrozumiałem, że kultura i wartości, w które wierzy zespół to coś, co pomaga nam w budowaniu długofalowych stosunków z firmami, które je podzielają, ale zarazem może stanowić barierę nie do przeskoczenia, gdy trafi się na kogoś, komu są one zupełnie obce. Musieliśmy się też na uczyć trudnej sztuki kompromisu między zadowoleniem klienta a satysfakcją zespołu z dostarczenia wysokiej jakości rozwiązania. Jednak w przypadku, gdy wymagany kompromis jest zbyt duży, trzeba umieć powiedzieć dziękuję, ale to zlecenie nie dla nas. Chcemy dawać to, co FP ma najlepsze: unikalną, inżynierską kulturę organizacyjną i troskę o jakość tego, co robimy akcentuje Jarosław Czaja. Dobre praktyki Future Processing od samego początku swego funkcjonowania współpracuje z Politechniką Śląską w Gliwicach w zakresie rozwoju, badań i edukacji. Firma podpisała także umowę z Politechniką Opolską i niebawem sformalizuje zasady współpracy z Uniwersytetem Śląskim. Pod auspicjami czołowych uczelni z całej Polski, FP od czterech lat organizuje 24-godzinny maraton programistyczny Deadline24. Pomysł okazał się trafiony, pasjonaci informatyki mają szansę wykazać się swoim talentem, kreatywnością i umiejętnościami. Ponadto po za swoją wiedzą w finale konkursu muszą również sprawdzić swoją wytrzymałość, gdyż są odcięci od świata zewnętrznego zamknięci w jednym pomieszczeniu przez 24 godziny. Ostatnia edycja odbyła się w Kopalni Guido na głębokości 320 metrów pod ziemią. Strona 96

101 FP nie ukrywa, że zbierając w jednym miejscu topowych programistów, ma nadzieję pozyskać ich do swojego zespołu. Eksperci FP prowadzą również wykłady w ramach Dobrych Praktyk Tworzenia Oprogramowania. W roku akademickim 2011/2012 zostały one przeprowadzone m.in. na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej, na Wydziale Informatyki i Nauki o Materiałach Uniwersytetu Śląskiego i na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki Politechniki Opolskiej. Wykłady dotyczyły następujących zagadnień: zarządzanie projektem informatycznym, proces tworzenia oprogramowania, interfejs użytkownika, wzorce projektowe, jakość kodu i gwarancja jakości oprogramowania. Podsumowaniem cyklu był tzw. Dzień Dobrych Praktyk, podczas którego zostają rozdane certyfikaty ukończenia, a także rozlosowane miejsca na letnie wyjazdowe warsztaty FP Academy. Uczestnicy mogą też za poznać się z ofertą praktyk, stażów i pracy w Future Processing. W wykładach wzięło udział blisko 400 osób. FP zorganizowało także konferencję Quality Excites wydarzenie, które promuje jakość oraz metody testowania oprogramowania. Pierwsze spotkanie odbyło się 26 maja 2012 roku. Wykłady i warsztaty poświecono automatyzacji, użyteczności, wydajności, a także bezpieczeństwu oprogramowania. Po walczymy o pozycję lidera Zespół FP pracuje na wieloma projektami. Od zaawansowanych algorytmicznie systemów obrazowania medycznego, inteligentnego monitoringu wideo i inspekcji wizyjnej poprzez oprogramowanie akwizycji i analizy danych w kontroli fizycznego dostępu i transporcie, po narzędzia systemowe i aplikacje dla sektora finansowego. Świadczy usługi out sourcingowe oraz tworzy własne produkty. Strona 97

102 W2012 r. FP w ramach programu partnerskiego z firmą Microsoft otrzymało tytuł Independent Software Vendor oraz Software Development na poziomie Gold. - Najistotniejszym czynnikiem decydującym o sukcesie w naszej działalności są ludzie podchodzący do projektów z pasją i zaangażowaniem podkreśla prezes spółki. Jarosław Czaja myśli już o roku Moim marzeniem jest by FP kojarzyło się z wysoką jakością i by nasz zespół, dzięki wiedzy i doświadczeniu, był w stanie podejmować coraz większe wyzwania. Niema niczego lepszego dla inżyniera niż możliwość rozwoju, a trudne i ciekawe projekty, być może trochę wykraczające poza aktualne możliwości, to największa motywacja. Od dłuższego czasu zadajemy sobie także pytanie, jakie konsekwencje będzie miała działalność na większą skalę. W małym zespole znacznie łatwiej o poczucie wspólnoty i dużą radość i satysfakcję z wykonywanych zadań. Czy uda nam się uzyskać to samo w dużej organizacji? Nie przesadzę mówiąc, że oto toczy się teraz walka w FP. Mamy zamiar udowodnić, że szczęście zespołu można postawić na pierwszym miejscu, i że nie musi się to kłócić z sukcesem biznesowym i być przeszkodą w uzyskaniu miana lidera branży IT. Barbara Warpechowska, Gazeta Wyborcza Strona 98

103 Egzo-Tech Dobra praktyka: wiedza +zaangażowanie = innowacyjna firma Michał Mikulski, właściciel firmy Egzo-Tech. Robot ułatwi chodzenie Michał Mikulski, doktorant Politechniki Śląskiej pracuje nad projektem, który umożliwi poruszanie się osobom niepełnosprawnym. Jak się zaczęło? Dwudziestosześciolatek chwilę się zastanawia. - Byłem chyba na drugim roku studiów Automatyki i Robotyki, gdy zobaczyłem na Discovery reportaż o japońskim egzoszkielecie. W Polsce nie było takiej technologii. Pomyślałem, że to świetny temat na pracę magisterską - opowiada. Promotor dr inż. Damian Bereska zgodził się na ten plan. Michał Mikulski dodaje, że promotor pomógł mu też ukierunkować pomysły przy pracy nad projektem, co ułatwiło przygotować prototyp. Na tym samym wydziale Politechniki Śląskiej rozpoczął drugi kierunek - Inżynierię Biomedyczną. Kolejno w latach 2010 i 2011 obronił pracę magisterską Prototyp biomedycznego ramienia robotycznego sterowanego Strona 99

104 elektromiogramem oraz projekt inżynierski Realizacja oprogramowania do sterowania i monitorowania zdalnego dla manipulatora AX-12 Robotic Arm. Wejść na rynek - To nigdy nie miał być tylko temat badawczy. Nie interesują mnie teoretyczne rozwiązania. Najważniejszym celem było, aby egzoszkielet w przyszłości był użyteczny i pomagał ludziom w rehabilitacji - akcentuje Michał Mikulski. Pierwszy prototyp ramienia sfinansował z własnej kieszeni. Wydał na niego ok zł Posypały się nagrody i wyróżnienia, m.in. na Targach Wynalazczości, Badań Naukowych i Nowych Technik w Brukseli, na XV Moskiewskim Salonie Wynalazków i Innowacyjnych Technologii. Zwyciężył także w II edycji konkursu Akademicki Mistrz Innowacyjności oraz został wyróżniony w Polskim Produkcie Przyszłości, organizowanym przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Rozwiązanie pokazano także na konferencji naukowej w Yokohamie w Japonii. O Michale Mikulskim i jego egzoszkielecie zrobiło się głośno. Pomógł konkurs organizowany przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. W 2011 roku Michał Mikulski został laureatem VII edycji ogólnopolskiego programu Ventures. Otrzymał ponad 170 tys. na projekt Rehabilitacyjnego Egzoszkieletu Kończyn Strona 100

105 Dolnych. Ten fakt uświadomił potencjalnym inwestorom, że prototyp Mikulskiego to nie mrzonki i warto w niego zainwestować. Ogromne zainteresowanie sprawiło, że udało się znaleźć inwestora. Inwestorzy sami się zgłosili. - Przejście od projektu badawczego do produktu rynkowego zawsze jest trudne. Przygotowanie długofalowej strategii rozwoju przedsiębiorstwa, dystrybucji globalnej, oraz projekcji sprzedażowych wymaga czasu i przemyślenia. Niedługo powinniśmy zakończyć wszystkie ustalenia i sfinalizować umowę przyznaje Michał Mikulski. Nie chce na razie zdradzać więcej szczegółów. Wdrożeniem komercyjnym prototypu biomedycznego ramienia ma zajmować się specjalnie utworzona w tym celu spółka. Już wiadomo, że będzie się nazywać Egzotech. Kolej na nogi Projekt zrobotyzowanego szkieletu nóg już teraz budzi duże oczekiwania i nadzieję chorych i niepełnosprawnych. Nikt w Polsce takiego przedsięwzięcia nie ukończył, chociaż w paru ośrodkach naukowcy pracują nad podobną tematyką. - Egzoszkielet to typ robota noszonego. Konstrukcja, którą zakładamy na siebie po to, by wzmacniać działanie naszych kończyn, uszkodzonych z powodu zaniku mięśni, stwardnienia rozsianego czy niedowładu spowodowanego urazem kręgosłupa. Mówimy wówczas o egzoszkielecie rehabilitacyjnym. Mogą się też przydać ludziom zdrowym i w pełni sprawnym. Mam tu na myśli strażaków, żołnierzy, policjantów, a nawet pracowników, którzy na co dzień muszą przenosić ciężary. Egzoszkielet dźwigałby je za nich - wyjaśnia doktorant Politechniki Śląskiej w Zakładzie Sterowania i Robotyki, Wydziału Automatyki, Elektroniki i Informatyki. Strona 101

106 Konstrukcja będzie miała postać zewnętrznego rusztowania z aluminium, podtrzymującego nogi i usztywniającego kręgosłup. Złożą się na niego specjalne buty i plecak oraz stelaż zapinany na łydki i uda. Całość wyposażona będzie w czujniki systemu wykrywania zamiaru ruchu. Powstanie z aluminium i stali, bo konstrukcja musi wzmocnić ciało, a zarazem nie obciążyć go zbytnio. Następnie zostanie obudowana włóknem węglowym lub plastikiem, aby była bardziej przyjazna dla człowieka, który będzie jej używał. Konstrukcje tego typu są już dostępne w USA, Japonii, Izraelu i Nowej Zelandii. Polski egzoszkielet będzie miał jednak kilka unikalnych cech. Jednoosiowy ezgoszkielet ramienia umożliwia sterowanie siłowe, ale wykrywa również elektryczną aktywność mięśni. Elektrody podpięte do osłabionych mięśni odczytają nawet ledwo wyczuwalny sygnał elektryczny, występujący w mięśniach osoby niepełnosprawnej i wzmocnią go na tyle, by mogła ruszyć rękę za pomocą robota. - Dla egzoszkieletu kończyn dolnych wykorzystamy inny rodzaj sterowania. Niestety nie mogę ujawnić póki co jaka to forma sterowania mówi Michał Mikulski Program tworzenia egzoszkieletu kończyn dolnych kończy się we wrześniu 2013 roku. Powstanie prototyp, będzie gotowa technologia. Michał Mikulski uważa, że będzie potrzebny jeszcze rok, aby dostosować go do certyfikacji. Potem adaptować urządzenie do produkcji. Doktorant Politechniki Śląskiej liczy, że po doświadczeniach z egzoszkieletem ramienia łatwiej będzie znaleźć inwestorów. Minie jeszcze trochę czasu, zanim na rynku pojawi się polski robot. Nie wiadomo też ile będzie kosztować pojedynczy model. Barbara Warpechowska, Gazeta Wyborcza Strona 102

107 EMT-SYSTEMS Dobra praktyka: odwaga + ciężka praca +szczęście = realizacja pomysłu na biznes dr Grzegorz Wszołek, założyciel Centrum Szkoleń Inżynierskich EMT-SYSTEMS Jest pan przykładem wykładowcy akademickiego i naukowca, który doskonale odnalazł się na rynku i zdołał swoją działalność naukową wykorzystać stając się przedsiębiorcą i pracodawcą. Trudno było? EMT-Systems to wynik odwagi, ciężkiej pracy oraz niewątpliwie szczypty szczęścia. Jest spory popyt na usługi szkoleniowe, które oferujemy, a ponieważ staramy się to robić jak najlepiej, stawiając sobie na pierwszym miejscu zadowolenie klientów, stąd cieszymy się bardzo dobrą opinią. To co nas wyróżnia, to autorskie pomysły na stanowiska szkoleniowe wyposażone Strona 103