Geotermia w Polsce - stan i możliwości wykorzystania. Geothermal in Poland - state and development prospects. Beata Kępińska

Transkrypt

1 Geotermia w Polsce - stan i możliwości wykorzystania Geothermal in Poland - state and development prospects Beata Kępińska Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN Mineral & Energy Economy Research Institute of PAS Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne Polish Geothermal Society Zarząd Międzynarodowej Asocjacji Geotermalnej / IGA BoD member Seminarium Potencjał geotermii w Polsce wymiana doświadczeń , Warszawa Seminar Geothermal potential in Poland exchange of experience, , Warszawa

2 Wody geotermalne w Polsce / Geothermal waters in Poland Obszary występowania: -Niż Polski zbiorniki w osadowych skałach mezozoicznych (głównie piaskowcach), - Karpaty wewnętrzne (Podhale) wapienie i dolomity triasu, węglany eocenu środkowego, - Karpaty zewnętrzne (fliszowe), Zapadlisko przedkarpackie niektóre rejony i miejscowości, - Sudety (niektóre miejsca) skały krystaliczne i metamorficzne (strefy szczelinowe) Głębokości eksploatowanych obecnie złóż wód geotermalnych: 1 3,5 km Temperatury wgłębne wód: 20-90ºC (lokalnie, głębiej stwierdzono wody o temperaturach do stu kilkudziesięciu ⁰C) Mineralizacja wód: ~ 0,5 300 g/dm 3 Wydajności eksploatacyjne wód z otworów: kilka m 3 /h 550 m 3/ h Areas of occurence: - Polish Lowlands aquifers in sedimentary Mesozozic formations (mostly sandstones), -Inner Carpathians (Podhale) limestones and dolomites (Triassic), Eocene carbonates, -Outer Carpathians (Flysch, Carpathian Foredeep some areas and localities, - Sudetes (some places) crystalline and methamorphic rock (fracture zones) Depths of exploited geothermal aquifers: 1 3,5 km Reservoir water temperatures: 20-90ºC (locally, deeper waters over a hundred ⁰C found) Waters mineralization (TDS): ~ 0,5-300 g/dm 3 Waters flow rates from the wells (reserves): several m 3 /h 550 m 3/ h/well

3 Opracowania regionalne dot. zasobów geotermalnych, możliwości wykorzystania, Regional works on geothermal resources and possibilities of uses, /2 - Niż Polski / Polish Lowlands 3 - Karpaty Zachodnie / Western Carpathians 4 Karp. Wschodnie / Eastern Carp Zapad. przedkarpackie / Carpathian Foredeep 6 Górny Śląsk / Upper Silesia Coal Basin 7 Sudety (planowane)/ Sudetes (planned) 7 Źródło/Source: W. Górecki (2012), M. Hajto (2012) Aspekty naukowe i praktyczne - obliczenia zasobów, wskazanie obszarów perspektywicznych, itd. Scientific and practical aspects calculation of resources, indication of prospective areas, etc.

4 Niż Polski perspektywiczne zbiorniki dla wód geotermalnych (dla ciepłownictwa/in.) Polish Lowlands geothermal aquifers prospective for heating/other uses Kreda Dolna Lower Cretaceous km km km2 Jura Górna Upper Jurassic Jura Środkowa Middle Jurassic km km km 2 1. Dolna kreda 2. Górna jura 3. Środkowa jura 4. Dolna jura 5. Górny trias 6. Dolny trias 7. Dolny perm 8. Karbon 9. Dewon Jura Dolna Lower Jurassic Trias Górny Upper Triassic Trias Dolny Lower Triassic km km km 2 Perspektywiczne zasoby wód geotermalnych na Niżu Polskim związane są głownie z piaskowcami wieku triasowego i jurajskiego Perm Dolny Lower Permian Karbon Carboniferous Dewon Devonian M. Hajto (ww.geodh.eu), na podstawie: Górecki i in., 2006: Atlas Niżu Polskiego [ ]

5 Polska wykorzystanie energii geotermalnej Poland geothermal uses Temperatury wód: 20-86ºC Balneoterapia, rekreacja: - 10 uzdrowisk, 7 nowych ośrodków (otwarte ) Ciepłownictwo (od lat 1990.): 6 ciepłowni Pompy ciepła: > instalacji (oszacowanie) Zainstalowana moc: ok. 450 MW t (~330 MWt pompy ciepła) Sprzedaż/produkcja ciepła: ~ 2240 TJ/2012 (w tym ~ TJ pompy ciepła) Polska, 2013/14: 1. pracujące ciepłownie geotermalne, 2. geotermalne systemy grzewcze w realizacji (w ośrodkach rekreacyjnych), 3. uzdrowiska stosujące wody geotermalne, 4. geotermalne ośrodki rekreacyjne ( ), 5. geotermalne ośrodki rekreacyjne w realizacji Water temperatures: 20-86ºC Balneotherapy, recreation: - 10 spas, 7 new centers (opened ) Space heating (since 1990s): 6 plants Heat pumps: > installations (estimation) Installed capacity: ~450 MW t (~330 MWt HPs) Heat sales/production: ~ 2240 TJ/2012 (incl. ~ TJ heat pumps)

6 Polska wykorzystanie energii geotermalnej Poland geothermal uses Koncesje /ministra środowiska/ do : - ok. 25 na poszukiwanie i rozpoznanie, - ok. 12 na eksploatację (+ kilka koncesji po 2012 r.) W trakcie realizacji: - projekty dot. rekreacji/balneoterapii, - prace badawcze, B+R, - opracowania studyjne, projekty, itp., brak nowych projektów stricte ciepłowniczych Polska, 2013/14: 1. pracujące ciepłownie geotermalne, 2. geotermalne systemy grzewcze w realizacji (w ośrodkach rekreacyjnych), 3. uzdrowiska stosujące wody geotermalne, 4. geotermalne ośrodki rekreacyjne ( ), 5. geotermalne ośrodki rekreacyjne w realizacji (Kępińska 2013) Licenses issued (by the minister of environment) by 1 Sep 2012: ~25 for exploration ~12 for exploitation (+ several exploitation licenses in issued by regional authorities) Under realisation: - several recreation/bathing investment projects - research, R&D works - desk studies, feasibility studies no new investments for heating (geodh)

7 Instalacja Wykorzystanie Maksymalna wydajność wody geot. Maksymalna temperatura wody geot. Moc zainstalowana/oszacowana Wykorzys. / sprzedaż ciepła 2 całkowita z geotermii całkowita z geotermii m 3 /h o C MW t MW t TJ/r TJ/r Podhale - ciepłownia / 1992/94 C/geoDH ,8 40, ,5 Pyrzyce ciepłownia /1996 C/geoDH , ,0 Mszczonów ciepłownia / 2001 C/geoDH ,2 2,7 56,9 15,1 Uniejów ciepłownia /2006 C/geoDH ,0 3,2 17,8 8,9 Stargard Szczecinski ciepłownia / 2012 C/geoDH Poddębice ciepłownia /2013 C/geoDH ,8 3, Uniejów - podgrzewanie boiska I a ,28 0,28 4,4 4,4 Kąpielisko Geot. Szymoszkowa, Zakopane/ 08 R + C ,3 0,3 3,0 3,0 Terma Bukovina / 2008 R /B + C 40 64,5 0,35 0, Terma Białka Tatrzańska / 2011 R/B + C Aqua Park Zakopane / 2006 / / R ,23 0,23 1,8 1,8 Termy Szaflary / 2008 R ,14 0,14 5,0 5,0 Termy Mszczonowskie / 2008 R ,07 0,07 2,2 2,2 Termy Uniejów / 2008 R/B+C ,5 0,5 7,7 7,7 Poddębice/ 2011/12 C+R+B ,8 3,8 ~19/2013 Cieplice Śląskie Zdrój B ,3 0,3 10,0 10,0 Lądek Zdrój B ,7 0,7 12,0 12,0 Duszniki Zdrój B, I b ,05 0,05 0,7 0,7 Ciechocinek B 204, ,9 1,9 2,8 2,8 Konstancin B ,01 0,01 0,2 0,2 Ustroń B 2, ,06 0,06 0,6 0,6 Iwonicz Zdrój B 2,5 24,5 0,01 0,01 0,4 0,4 Rabka Zdrój B 4,5 28 Grudziądz-Marusza /2006 B Lubatówka 6 I c 11,0 24,5 Instalacje geotermalne, 2013 Geothermal installations, 2013 C/H-ciepłownictwo/space heating, B/B lecznictwo/balneothera R/R - rekreacja/recreation, I/I - inne/other

8 Ceny ciepła z różnych nośników energii (taryfy URE), 2013 Heat costs from various energy carriers (approved tariffs), 2013 [w/in:} Pająk L., Bujakowski W. (2013), MEERI PAS Heat from geothermal heat from gas combustion jednostkowa cena zakupu ciepła [zł/gj]

9 Wzrost ceny energii Ceny ciepła z geotermii i konwencjonalnych źródeł energii - Polska Costs of heat from geothermal and fossil fuels - Poland Ciepłownie wykorzystujące energię geotermalną Geothermal Cena energii cieplnej [zł/gj] Heat prices, zł/gj Ciepłownie na węgiel Coal Ciepłownie na gaz ziemny Gas Ciepłownie na olej opałowy Fuel oil 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 29% 24% 22% 14% 15% 10% 8% 7% Costs increase, % Na podstawie Pająk L., Bujakowski W. (2013)

10 Efekty ekologiczne ciepłownictwo geotermalne (Podhale) Ecological effects geothermal heating (Podhale R.) węgiel coal gaz gas geotermia / geothermal Redukcja emisji SO 2 (Zakopane): - średnie roczne stężenie - spadek o 60-70% SO 2 (mg/m 3 ) - średnioroczne stężenie SO 2 (mg/m 3 ) - average yearly concentration Redukcja emisji CO 2 (Podhale): ~ 33,5 tys. ton/2010 r. (sprzedaż ~350 TJ geo-ciepła) Reduction of SO 2 emissions (Zakopane): - average yearly concentration drop by 60-70% CO 2 reduction (Podhale): ~ 33,5 thousand T/2010 (geo-heat sales ~350 TJ) CO 2 (10 3 T/r) - redukcja emisji, CO 2 (10 3 T/y) - reduction of emission, Źródło: PEC Geotermia Podhalańska SA Source: PEC Geotermia Podhalańska SA /1999: uruchomienie ciepłowni gazowej /2002: 1-szy geotermalny sezon grzewczy w Zakopanem -2011: > 1600 odbiorców, > TJ ciepła, projekt ciepłowniczy nadal w realizacji /1999: launch of gas-fired plant /2002: 1st geothermal heating season in Zakopane : > 1600 clients, ~400 TJ sales, DH project continued

11 Projekty w trakcie realizacji, 2013/14 Podhale: projekt c.o. w rozwoju (wykonany nowy otwór, pogłębienie jednego z chłonnych -> podłączenia nowych odbiorców). Ciepłownictwo priorytet - budowa 2 nowych ośrodków rekreacyjnych Modernizacja, optymalizacja niektórych istniejących geotermalnych c.o. i ośrodków rekreacyjnych. Dalsze plany w tym zakresie (vide nast. slajdy) Kilka projektów ukierunkowanych na rekreację/balneoterapię Opracowania dot. warunków geotermalnych, wykonalności projektów, sposobów wykorzystania (dla gmin, prywatnych inwestorów, itp.) Projekty badawcze, B-R (problemy chłonności / stymulacji złóż), HDR, instalacje binarne, odsalanie/utylizacja wód, in.) Udział niektórych zespołów w projektach UE dot. energii geotermalnej: GEOCOM, 7 FP (ww.geothermalcommunities.eu), GEODH Promote Geothermal District Heating, IEE (ww.geodh.eu), Life+

12 Planowane inwestycje - ciepłownictwo geotermalne, in. dziedziny (wg informacji z 2014 r.) Investments planned heating, some other (information gained in 2014) Geothermal heating systems: Podhale R. (PEC Geotermia Podhalanska SA)*: - Expansion of heating network, - Expansion of heat generation area (drilling new injection well, installation of heat pumps to increase energy efficiency) - Restoration and modernization of surface heating infrastructure * Planned investments possible with the involvement of external funds subsides, loans) Poddebice geothermal district heating plant: - Extension of surface grid to supply more clients with geothermal heat Pyrzyce geothermal district heating plant: - Geothermal part: drilling new injection and production wells - Surface part: - Extension of geodh grid and connecting new clients (additional capacity for DH and warm water) - Replacement the housing estate DH network in one of the housing estates, construction of 0.8 MWth warm water supply network (both networks geothermally-heated) Uniejów geothermal district heating plant: - Reconstruction / rehabilitation of two injection wells - Extension of balneorecreation centre, other geothermal water applications (eg. cosmetics)

13 Planowane inwestycje - ciepłownictwo geotermalne, in. dziedziny (wg informacji z 2014 r.) Investments planned (acc. to information gained in 2014) Other possible investment projects, eg.: Skierniewice Municipality: possible rehabilitation / stimulation of 2 deep wells. Design / apply efficient anti-corrosion and anti-scaling methods (wells planned to serve balneotherapeutical centre (heat, water) in new health resort (under organization) and, possibly, for greenhousing Piotrków Trybunalski County : technical and feasibility studies and projects of geothermal heat / water uses for recreation/healing treatment and heat uses (in hybrid systems with other RES) Poręba Wlk (S-Poland): investments to construct surface facilities for geothermal recreation/spa center Inne perspektywiczne projekty: m.in. Gorlice, Sękowa, Jaworze Other activities proposed (among others): - Comprehensive study conc. geothermal development in Polish cities (with existing DHs heating, other uses) - such work suggested by PSG shall limit the risk and ease selection of the best projects for funding (several dozen of cities potentially prospective for geodh and related uses) one of most recent R+D project concepts including geothermal element Research and feasibility study Perspective of groundwater's uses in regards to energetic recreational and curative potential in the central part of Morainic-Lacustrine Kaszubian Land in the municipality of Chmielno (N-Poland)

14 Ciepłownicze systemy c.o. w Polsce/Europie vs. zasoby geotermalne District heating systems in Poland /Europe vs. geothermal resources Polska Zródło: Persson et al. (2012) HUDC Database 2012 /The Halmstad University District Heating and Cooling Database/

15 Możliwości budowy instalacji geotermalnych /sieci grzewcze /obszary najb. Perspektywiczne/* Possibilities to construct geothermal installations / heating grids, /most prospective areas/* niecka szczecińska niecka warszawska A Funkcjonujące zakłady geotermalne: A - Bańska - Biały Dunajec B - Mszczonów C - Uniejów D - Pyrzyce E - Stargard Szczeciński Lokalizacje niektórych warunkach miast dla o budowy ciepłowni geotermalnych niecka mogileńsko-łódzka obszary najbardziej perspektywiczne - Źródło: M. Hajto (2013), Górecki et al. Oct 2014 GeoDH Wksp in Poland, March 2013,

16 Ciepłownictwo ważna dziedzina wykorzystania geotermii* Heating important sector for geothermal energy uses* Europa - ponad 5000 sieci c.o. - w wielu możliwe wprowadzenie energii geotermalnej, (2013 r.: ~240 systemów c.o. z udziałem geotermii, 28 krajów) do 2015 r. w realizacji będzie ok. 170 projektów geotermalnych ukierunkowanych na ciepłownictwo lub na kogenerację energii elektrycznej i ciepła (~ nowych 4000 MWt), m.in.: - 53 projekty - Niemcy, - 27 projektów Francja, - 17 projektów - Węgry, - 13 projektów - Dania Znacząca szansa dla geotermii - nie tylko nowe systemy, ale także włączanie do już istniejących sieci c.o. (licznych w krajach Europy środkowo-wschodniej, także w Polsce) Obserwowany jest i spodziewany rozwój geo-ciepłownictwa /w tym c.o./ w Europie, także środkowej i wschodniej /Węgry, Słowacja, Rumunia, Chorwacja, Czechy / * EGEC Geothermal Market Report 2012

17 Perspektywy wykorzystania geotermii w Polsce Prospects of geothermal energy uses in Poland Ciepłownictwo (szeroki zakres: c.o., szklarnie, rolnictwo, itp.) Rekreacja/balneoterapia Lokalnie perspektywy generacji prądu: instalacje binarne (wody T> ⁰C, kilkadziesiąt - kilkaset kwe), w kogeneracji z ciepłem (opracowania badawcze ostatnio wykonane) Heating (wide range) Recreation/balneotherapy Locally prospects for binary electricity generation: (water T> ⁰C, dozens - hundreds of kwe) in co-generation with heat (CHP) (research works done recently) Systemy kaskadowe, hybrydowe Cascaded, hybrid systems Geotermia może pokrywać bazowe zapotrzebowanie na ciepło /cały rok/ Geothermal may cover a basic heat demand /all year round/ Projekty geotermalne - opłacalne przede wszystkim w miejscowościach już posiadających sieci ciepłownicze, o skupionej zabudowie, dostatecznej liczbie odbiorców, lokalizacji otworów geotermalnych blisko sieci i odbiorców Geothermal projects - economically profitable mainly in localities which already have heating networks, centered in the towns of buildings and a sufficient number of customers, with the wells located near the networks and customers

18 Perspektywy rozwoju geotermii w Polsce / Geothermal development prospects Poland, cont. Szczególnie na Niżu Polskim - znaczący potencjał energetyczny wód geotermalnych (zbiorniki dolnej jury i dolnej kredy). Perspektywy wykorzystania - głównie ciepłownictwo (ogrzewanie budynków, szklarnie, itp.), rekreacja, lecznictwo. Lokalnie perspektywy dla instalacji binarnych (wody T> ⁰C, kilkadziesiąt - kilkaset kwe, kogeneracja) Możliwość pracy w układach hybrydowych z in. źródłami energii (tradycyjnymi, OZE) Options for hybrid systems (with other RES/traditional fuels) Konkurencyjność cen z geotermii z innymi nośnikami /Competitive geothermal heat prices Lokalne źródło energii - bezpieczeństwo dostaw / Local source safety of supply Istotne efekty ekologiczne, komfort użytkowania Significant ecological effects, comfort of use Impuls dla rozwoju lokalnej, innowacyjnej przedsiębiorczości, aktywizacji samorządów i mieszkańców, wzrostu efektywności energetycznej, pozyskiwania środków finansowych, racjonalnego gospodarowania energią, itp. / Impuls for local innovative economics, increase the energy efficiency, rational energy management, etc.

19 Perspektywy rozwoju geotermii w Polsce Geothermal development prospects Poland, cont. Pracujące instalacje, korzyści ekologiczne, gospodarcze, społeczne, zainteresowanie kolejnymi projektami przekonują, że geotermia jest perspektywiczna także w Polsce. W Polsce istnieją okoliczności sprzyjające rozwojowi geotermii Factors that shall facilitate geothermal development: - odpowiednie zasoby / suitable resources - potencjalni odbiorcy energii geotermalnej / potential receivers, - wysoki poziom i zaangażowanie środowisk naukowych high level and involvement of scientific, R& D circles, - doświadczenia projektantów, firm wiertniczych, geofizycznych, wykonawców instalacji - experience of drilling companies, geological/geophysical services, doers of installations, etc. - Konieczność realizacji zobowiązań międzynarodowych i krajowych dot. OZE, zrównoważonego rozwoju energetycznego, itd. - Need to fullfill international and national obligations on RES, sustainable energy policy, etc. - szanse na współpracę bilateralną z wiodącymi ośrodkami / ekspertami europejskimi - chance for bilateral cooperation with leading international institutions and experts

20 Możliwości współpracy w zakresie geotermii Possibilities of cooperation on geothermal energy

21 Podstawowy dokument dla współpracy Basic document for cooperation Memorandum o porozumieniu między Ministrem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej a Ministrem Przemysłu, Energetyki i Turystyki Islandii o współpracy w sektorze energetyki odnawialnej (20 września 2011) Memorandum of Understanding between the Minister of Economy, Republic of Poland and the Minister of Industry, Energy and Tourism of Iceland on cooperation in the renewable energy sector (20 September 2011)

22 Główne obszary współpracy w geotermii, Polska Islandia Main areas of Polish Icelandic cooperation on geothermics Badania, prace badawczo rozwojowe Projekty inwestycyjne Transfer know-how dot. geotermii, in. energii, wymiana doświadczeo dot.energetyki, in. Edukacja i szkolenia Wykorzystanie potencjału polskich absolwentów UNU Geothermal Training Program ( ) oraz RES School w Akureyri ( ) Research, R&D works Investment projects Transfer of know-how on geothermal, other energy sources, exchange of experiences in energy sector etc. Education and training Making the use of potential of Polish gradutes of the UNU Geothermal Training Programme ( ) and RES School in Akureyri ( ) Perspektywiczne w Polsce: ciepłownictwo, rolnictwo, Prospective in Poland: heating, horticulture, other uses, in., rekreacja, lecznictwo, instalacje binarne, recreation, healing, binary systems, technologies, technologie, materiały, ograniczanie korozji, materials, limiting corrosion/scaling, modern research wytrącania, nowoczesne metody badao, wierceo, methods, drillings, etc. itp.

23 Potencjał absolwentów UNU Geothermal Training Program i RES School Akureyri Potential of Polish graduates from the UNU Geothermal Training Program and RES School Akureyri UNU GTP: 14 osób, (wśród ok. 580 absolwentów), specjalności kluczowe dla rozwoju badań i inwestycji geot. w Polsce UNU GTP: 14 prs in (from among ca. 580 graduates) specialized in key lines for geothermal research and projects in Poland School of Renewable Energy Science, Akureyri 57 osób, w tym 12 osób, które przygotowały prace mgr z geotermii ( ) Renewable Energy School w Akureyri 57 prs, incl. 12 MSc theses on geothermal ( )

24 Source: Dorado Sp. z o.o. Dziękuję za uwagę Many thanks for Your kind attention Beata Kępińska PSG, IGSMIE PAN / PSG, MEERI PAS bkepinska@interia.pl MEERI PAS Geothermal Station, Podhale R. Seminarium Potencjał geotermii w Polsce wymiana doświadczeń , Warszawa Seminar Geothermal potential in Poland exchange of experiences, , Warszawa

25

26 Legislation the positives Geological & Mining Law (new, since 2012): proper legal basis for geodh development aimed to ease formal / administrative procedures: Transfer the licenses, permits and other procedures to regional administration level One-step licensing system (for exploitation drillings, for geothermal water exploitation) Limited number of fees (no license fee, no fee for geological information used for project purposes, no royalty for geothermal water exploitation, reduced fee for the use of geological information in order to exploit geothermal water (up to 1% of its value to 31/12/2020, than 5%), no contract for mining operation Shortening the exploitation license procedures by reduction of the duties of cooperation with other bodies while issuing the decision on concession (in some cases still long procedures (3-4 months in practise) to agree EIA report with local/regional entities (incl. Regional Environment Inspection Agendas) before issuing environmental decision (attachment to application for issuing geothermal drilling/geoth. exploitation license)

27 Legislation the negatives No RES Law so far (Sep 2014): when introduced it will not facilitate geodh deployment giving role for RES heat/cold (oriented for RES electricity, co-incineration, small installations) NREAP minor role of geothermal heat by 2020 Economic / financial barriers (resulting from the lack of proper provisions in main legal acts): No public support for drillings (since 2012) key elements of each geothermal project (geodh in particular) (some support is available for surface infrastructure) No Geological / Drilling Risk Insurance Fund (so far) No cohesive, stable, long-term legal / financial s y s t e m for local authorities /investors to develop geodh (heat supply in responsibilities of LAs having no sufficient own funds to start such projects) (specially when coal/ gas are strong competitors, and coal-based heat prices do not contain externalities) Good provisions of Geological & Mining Law are not able to work alone!

28 KONCESJE MINISTRA ŚRODOWISKA NA POSZUKIWANIE, ROZPOZNAWANIE I WYDOBYWANIE WÓD TERMALNYCH LICENCES BY THE MINISTER OF ENVIRONMENT FOT EXPLORATION, RECOGNITION AND EXPLOITATION OF GEOTHERMAL WATERS Stan w końcu 2011 r.: 25 koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie wód termalnych 10 koncesji na wydobywanie wód termalnych Łódź ( (25/2011/p) End 2011: Staniszów (26/2011/p) Wołczyn (12/2011/p) 25 licences for exploration and recognition of geothermal waters Lipowa (21/2011/p) 10 licences for exploitation of geothermal waters Źródło: Min. Środowiska, 2011 Source: Min.of Environment, 2011

29 INFORMACJA O MOŻLIWOŚCIACH WSPÓŁPRACY INFORMATION ABOUT THE POSSIBILITY OF COOPERATION Do wspólnego uzgodnienia: Informacja internetowa (strony internetowe ministerialne, PSG, partnerów z Islandii?) Osoby do kontaktów Rozważenie organizacji punktu/ów kontaktowego /promocyjnego Islandii w Polsce w zakresie geotermii /energetyki, może też in. dziedzin (turystyki, itp.) To a common understanding: Internet information (website of the MInistry, Polish Geothermal Society, Icelandic partners?) Contact persons Consider the organization of contact/ promotional points of Iceland in Poland on geothermal, energetics, in other areas (tourism, etc.?) 9/12

30 Badania, prace badawczo rozwojowe Research, R&D works Współpraca możliwa w zakresie projektów w trakcie realizacji, w przygotowaniu / planach (w ramach programów bilateralnych, UE, dot. konkretnych zagadnień, jeśli będzie wzajemne zainteresowanie i propozycje) Inne? Cooperation possible in cases of projects underway, in preparation / planning (in frames of current and anticipated EU, Nordic Grants programs) if mutual interest and proposals exist) Other?

31 Szkolenia, edukacja Training, education Informacja, transfer know-how Islandii w zakresie geotermii, in. źródeł energii, wzajemna wymiana doświadczeń dot. energetyki, itp. Information, transfer Icelandic know-how on geothermal, other energy sources, exchange of experiences on energy sector, etc. Szkolenia inwestorów, operatów instalacji geotermalnych, studentów, decydentów w zakresie OZE, innych grup Trainings for investors, operators of geothermal installations, students, decision makers from RES/energy field, other groups Szkolenia specjalistyczne, dot. wybranych zagadnień, w odpowiedzi na konkretne zainteresowanie (Customer-tailored training) Specialized trainings on selected issues in response to a specific interest (Customertailored training)

32 Potencjał absolwentów UNU Geothermal Training Program i RES School Akureyri, cd. Potential of Polish graduates from UNU Geothermal Training Program and RES School in Akureyri, cont. UNU GTP: lines of Training (essential for geothermal development in Poland): - Geothermal Utilisation 6 prs - Reservoir Engineering - 5 prs - Chemistry of Geothermal Fluids 1 prs - Borehole Geology 1 prs - Borehole Geophysics 1 prs UNU/GTP and RES School Akureyri - fellows from: - Mineral & Energy Economy Research Institute PAS, - AGH University of Science &Technology, Krakow, - Silesia University, Katowice, -Technical Universities in: Białystok, Gdańsk, Olsztyn, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Warmia Mazury University UNU GTP specjalizacje zasadnicze dla rozwoju geotermii w warunkach polskich: - Wykorzystanie energii geotermalnej 6 os. - Inżynieria złożowa - 5 os. - Chemia płynów geotermalnych 1 os. - Geologia otworowa 1 os. - Geofizyka otworowa 1 os. UNU GTP i RES School Akureyri ośrodki, z których pochodzili polscy stypendyści: - Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków, - Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków, - Uniwersytet Śląski, Katowice, - Politechniki: Białystok, Gdańsk, Olsztyn, Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Uniwersytet Warmińsko Mazurski