Co wpływa na wykorzystanie potencjału plonotwórczego kukurydzy?

Transkrypt

1 Co wpływa na wykorzystanie potencjału plonotwórczego kukurydzy? Autor: dr hab. Jarosław Potarzycki Data: 13 kwietnia 2018 Kukurydza jest gatunkiem o bardzo dużym potencjale, lecz mimo coraz lepszego dostosowania współczesnych odmian do warunków naszej strefy klimatycznej, średnie plony uzyskiwane w Polsce cięgle nie spełniają potencjału plonotwórczego określanego przez COBORU. Potencjał plonowania odmian kukurydzy dostępnych na polskim rynku kształtuje się na poziomie t/ha, w zależności od warunków pogodowych w danym roku. Tymczasem według Głównego Urzędu Statystycznego średnie plony kukurydzy w Polsce wynoszą około 7-7,5 t/ha i w ostatnim 10-leciu niewiele się zmieniają, bez względu na dokonujący się postęp genetyczny i technologiczny. Potencjał plonowania kukurydzy Producent nawozów powinien zadbać o to, żeby oferowane nawozy mineralne uwzględniały specyficzne potrzeby pokarmowe konkretnych grup roślin. 1 / 7

2 Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, lecz jeden z ważniejszych czynników stanowi złe zbilansowanie składników mineralnych. W bilansowaniu nie chodzi o wprowadzenie do gleby tylko składników pierwszoplanowych, z których każdy wypełnia w roślinie określone funkcje (klasyczne nawozy NPK). Współczesne podejście do nawożenia promuje rolę fosforu i potasu, a także składników drugoplanowych i mikroelementów w kształtowaniu efektywności azotu. Oznacza to, że producent nawozów powinien zadbać o to, żeby oferowane nawozy mineralne uwzględniały specyficzne potrzeby pokarmowe konkretnych grup roślin. Skład chemiczny nawozu Warto zastanowić się czy Lubofos corn może spełnić oczekiwania wynikające z wymogów stawianym nawozom zbilansowanym. Prześledźmy skład chemiczny tego nawozu. Zawartość i forma azotu Lubofos corn jest nawozem wieloskładnikowym, trudno więc oczekiwać, że zaspokoi w pełni zapotrzebowanie roślin na azot. Jednak sama obecność tego składnika (5%) oraz forma amonowa (NH 4 + ) jest dużym atutem nawozu. Kationy amonowe są dobrze sorbowane w glebie, stąd termin aplikacji nawozu nawet na przedwiośniu nie stanowi żadnego problemu. Jest jednak ważniejszy aspekt obecności tej formy azotu w nawozie, co przedstawiono na rycinie 1. 2 / 7

3 Rycina 1. Wpływ jonu amonowego na dostępność fosforu schemat Korzenie roślin pobierając kation NH 4 + (1) wydalają do środowiska glebowego inny kation, najczęściej H + (2), zakwaszając w ten sposób rizosferę czyli obszar najbliższego sąsiedztwa korzeni. W tych warunkach następuje rozpuszczanie trudniej dostępnych form fosforu, zarówno pochodzących z zasobów glebowych jak i wprowadzonych z nawozem i przyswojenie przez korzenie (3). Zawartość i forma fosforu Fotografia 1. Objawy niedoboru fosforu fioletowe (antocyjanowe) przebarwienia widoczne na starszych liściach Fosfor wpływa znacząco na poziom plonowania kukurydzy. Jest ona bowiem rośliną o dużym zapotrzebowaniu na fosforany w całym sezonie wegetacyjnym. Żadna inna roślina nie reaguje tak silnie na niedobór fosforu. Warto pamiętać, że gdy w początkowym okresie wegetacji 3 / 7

4 kukurydzy pojawią się dni z relatywnie niską średnią temperaturą (poniżej 8-10 o C) wizualne objawy niedoboru fosforu mogą pojawić się nawet w stanowisku, w którym stosowano nawozy fosforowe. W takim przypadku są to jednak objawy przemijające. Lubofos corn zawiera pulę różnych związków fosforu. Związki te różnią się nie tylko budową chemiczną, lecz także uwodnieniem czyli ilością przyłączonych cząsteczek wody, które decydują o rozpuszczalności. W pierwszej kolejności rośliny pobierają fosfor według analogicznego mechanizmu jak w przypadku superfosfatu (formy najlepiej rozpuszczalne). Młode rośliny rozwiną odpowiedni system korzeniowy, przez co staną się odporniejsze na dwa podstawowe czynniki krytyczne występujące do stadium 6-7 liści, a mianowicie: wodę i dostępność azotu. W kolejnych tygodniach z granuli nawozowej uwalniane są stopniowo aniony fosforanowe z miękkich fosforytów. To oznacza, że paleta różnych form fosforu będzie udostępniana z nawozu w różnych terminach i o to chodzi. Przecież każda roślina uprawna w tym także kukurydza posiada dwie oddalone czasowo fazy krytyczne pobierania fosforu (ryc. 2). Rycina 2. Fazy krytyczne pobierania fosforu a dostępność składnika z nawozu schemat Warto pamiętać, że dynamika akumulacji fosforu przez kukurydzę jest szczególnie duża po kwitnieniu 4 / 7

5 czyli w okresie nalewania ziarna. W ten sposób fosfor wpływa na masę 1000 ziarniaków. Rolnicy coraz chętniej sięgają po odmiany stay-green (długo zielone). Najnowsze badania wykonane na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu jasno pokazują, że system korzeniowy tych odmian jest aktywny fizjologicznie do końca wegetacji. Zatem rośliny mogą pobierać duże ilości fosforu jeszcze pod koniec września i na początku października zależnie od liczby FAO uprawianej odmiany. Istnieje mnóstwo publikacji polskich i zagranicznych (odnoszących się głównie do badań w USA i Nowej Zelandii), w których potwierdzono pozytywne działanie na plon kukurydzy nawozów o formulacjach chemicznych podobnych jak w Lubofosie corn. Zawartość potasu i relacja K 2 O/P 2 O 5 w nawozie Działanie potasu w roślinie jest wielokierunkowe. Od stanu zaopatrzenia plantacji w ten pierwiastek zależą: efektywność procesu fotosyntezy, kontrola pobierania i transport związków azotu między tkankami roślinnymi, gospodarka wodna, odporność na działanie patogenów. Ważny jest skład nawozu i przyjrzenie się, jakie formy azotu i w jakich proporcjach są w nim zawarte Żaden inny składnik nie jest pobierany tak intensywnie w okresie wzrostu wegetatywnego, dlatego niekwestionowany jest jego wpływ na realizację potencjału plonowania kukurydzy. Potas kontroluje pierwotną strukturę plonu kukurydzy. Zawiązki kolb powstają już w stadium 6-liści, natomiast liczba ziarniaków w kolbie jest ostatecznie ukształtowana na początku kwitnienia. Niedostateczne zaopatrzenie roślin w potas zakłóci pobieranie azotu, co z kolei 5 / 7

6 spowoduje niewłaściwe zaziarnienie kolb. W Lubofosie corn potas znajduje się w formie bardzo łatwo przyswajalnej. Zakładając odpowiedni dobór dawki nawozu, dostosowanej do zakładanego plon i aktualnej zasobności gleby, z pewnością problem z niedoborem potasu nie wystąpi. Inną kwestią jest stosunek potasu do fosforu w nawozie. Uwzględniając relacje ilościowe wynikające z potrzeb pokarmowych kukurydzy względem obu tych składników, stosunek K2O/P2O5 w nawozie wynoszący 2,1 jest optymalny. Składniki drugoplanowe: siarka i wapń Świadomość rolników dotycząca znaczenia siarki w nawożeniu roślin jest coraz większa. Mimo to, w wielu gospodarstwach pierwiastek ten jest ciągle niedoceniany. Spośród licznych funkcji fizjologicznych należy zwrócić uwagę na dwa podstawowe fakty: siarka kontroluje metabolizm azotu, poprawia zdrowotność roślin. Potencjał plonowania może pozostać niezrealizowany, jeśli zlekceważymy rolę nawożenia Oznacza to, że obecność w nawozie siarczanów amonu i wapnia czyli związków o różnej szybkości działania to nie gadżet wymyślony na potrzeby marketingu, lecz realna potrzeba poparta znajomością fizjologii plonowania kukurydzy. Oprócz siarki nawóz zawiera także pewne ilości wapnia, co ma szczególnie duże znaczenie w stanowiskach zdegradowanych. 6 / 7

7 Powered by TCPDF ( Mikroelementy: cynk i bor Rośliny uprawne w okresie wegetacji pobierają wszystkie niezbędne mikroelementy, lecz poszczególne gatunki mają swoje ulubione. Dla kukurydzy szczególnie ważny jest cynk, który kontroluje strukturę plonu praktycznie na każdym etapie wzrostu kukurydzy. Jest to związane z syntezą auksyn czyli substancji wzrostowych obecnych w merystemach wzrostu. Auksyny odpowiadają za: rozwój systemu korzeniowego od wschodów do stadium 5-6 liści znaczenie cynku wiąże się z wytwarzanie korzeni bocznych i przybyszowych, ze wszystkimi pozytywnym konsekwencjami tego procesu; procesy podziału komórek w organach nadziemnych czyli przyspieszanie wzrostu podłużnego komórek, stymulowanie wzrostu pędu głównego, a także kontrolę równowagi związków hormonalnych. Ponadto w całym okresie wzrostu kukurydzy cynk warunkuje funkcjonowanie anhydrazy węglanowej w procesie fotosyntezy. W tym kontekście rola cynku ujawnia się szczególnie po kwitnieniu. Cynk przedłużając fazę syntezy węglowodanów zwiększa masę ziarniaków. Zapamiętajmy, że w nawożeniu kukurydzy udział cynku w dawce nawozowej musi być już standardem!!! Drugim ważnym mikroelementem dla kukurydzy jest bor. Ten mikroelement jest wprawdzie akumulowany w mniejszych ilościach niż cynk niemniej wykazuje pewną specyfikę. Bor pobierany jest przez rośliny na bieżąco (z prądem transpiracyjnym). To znaczy, że w razie wystąpienia deficytu jest słabo wycofywany ze starszych organów, co w przypadku większości innych składników jest powszechne. Roślina jest więc skazana na zasoby tego pierwiastka w glebie. Uwalniane z nawozu związki boru, przemieszczane dalej z wodą na powierzchnię korzeni muszą zapewnić odpowiednie zaopatrzenie roślin w ten mikroelement w fazie krytycznej czyli w okresie kwitnienia. Bor stymuluje wzrost łagiewki pyłkowej i wpływa na żywotność pyłku, kontrolując w ten sposób wielkość plonu. Na koniec pytanie Czy inwestycja w nawożenie kukurydzy naprawdę się opłaca? Wbrew pozorom w przypadku kukurydzy uprawianej na ziarno tak postawione pytanie nabiera szczególnego znaczenia, bowiem po zbiorze roślin (ściślej kolb) pozostaje doskonałe stanowisko na następny sezon. Wynika to z dużej masy wegetatywnej bogatej w potas, magnez i wapń. 7 / 7