MAPY. Tabacco. Data ostatniej aktualizacji: 4 stycznia J&M Kardasz Mapy i książki str.

Transkrypt

1 Mapy i książki Data ostatniej aktualizacji: 4 stycznia 2016 Dolomity to obszar górski, który został opisany w wielu zagranicznych przewodnikach, a także w kilku dostępnych w języku polskim. Co jakiś czas w krajowej prasie górskiej przedstawiane są relacje i informacje z pobytów w tych górach. Kilka firm wydaje mapy dla tego rejonu, a niektóre z nich można dostać w Polsce. Z tak wielu źródeł trudno czasami wybrać to najbardziej przydatne i wartościowe, dlatego też poniżej przedstawiamy nasze opinie i sugestie dotyczące poszczególnych map i przewodników. Mapy... str. 1 > Tabacco... str. 1 > Kompass... str. 2 > LagirAlpina... str. 3 > Alpenverein... str. 3 Przewodniki w jęz. polskim... str. 4 > Dolomity tom I wschód i tom II zachód Dariusz Tkaczyk... str. 4 > Dolomity tom III Brenta Dariusz Tkaczyk... str. 5 > Żelazne percie Dolomitów - część wschodnia Jan Kiełkowski... str. 6 > Dolomity - najpiękniejsze via ferraty Pascal Sombardier... str. 7 > Dolomity - najciekawsze via ferraty Pascal Sombardier... str. 8 > Podsumowanie... str. 8 Przewodniki zachodniojęzyczne... str. 9 > Klettersteigführer, Dolomiten-Südtirol-Gardasee Axel Jentzsch-Rabl... str. 9 Czasopisma... str. 12 MAPY Do o turystyki pieszej w Dolomitach najbardziej przydatne są mapy w skali 1 : , które w swojej ofercie posiada kilka wydawnictw kartograficznych Tabacco, Kompass, LagirAlpina oraz Alpenverein. Poniżej przedstawiamy ich ofertę oraz krótką charakterystykę. Tabacco Mapy włoskiej firmy kartograficznej Tabacco pokrywają północno-wschodnie rejony górskie Italii, w tym również całe Dolomity oraz obszary przedalpejskie. Wydawnictwo oferuje również mapy panoramiczne i narciarskie. Bardzo polecamy te mapy, jako jedne z najlepszych dla obszaru Dolomitów. Zalety: Mapy Tabacco w porównaniu do innych, charakteryzują się wyjątkowo dobrą czytelnością i plastycznością odwzorowania terenu i są łatwo dostępne w Dolomitach oraz w Sklepie Podróżnika w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Łodzi, Poznaniu i Bielsku Białej (cena 33,90 zł * / arkusz). Wady: Generalnie Skan fragmentu mapy Tabacco mapy Tabacco nie posiadają jakichś istotnych wad. Sporadycznie zdarza się, że niektóre szlaki są niewłaściwie wrysowane lub ich brakuje, ale ten problem dotyczy wszystkich wydawnictw kartograficznych oferujących mapy Dolomitów. * cena z listopada 2015 r J&M Kardasz Mapy i książki str. 1

2 Spis map Tabacco w skali 1 : Nr mapy Tytuł mapy Nr mapy Tytuł mapy 01 Sappada - S.Stefano - Forni Avoltri 032 Antholzer Tal - Gsieser Tal / Valli di Anterselva e Casies 02 Forni di Sopra - Ampezzo - Sàuris - Alta Val Tagliamento 033 Pusteral - Bruneck / Val Pusteria - Brunico 03 Cortina d'ampezzo e Dolomiti Ampezzane 034 Bolzano - Renon / Bozen - Ritten 04 Schnalstal - Naturns / Val Senales - Naturno 035 Valle Aurina - Vedrette di Ries / Ahrntal - Rieserferner Gruppe 05 Val Gardena - Alpe di Siusi / Gröden - Seiseralm 036 Campo Tures / Sand in Taufers 06 Val di Fassa e Dolomiti Fassane 037 Hochfeiler - Pfunderer Berge / Gran Pilastro - Monti di Fundres 07 Alta Badia - Arabba - Marmolada 038 Vipiteno - Alpi Breonie / Sterzing - Stubaier Alpen 08 Ortles - Cevedale / Ortlergebiet 039 Val Passiria / Passeiertal 09 Alpi Carniche - Carnia Centrale 040 Monti Sarentini / Sarntaler Alpen 010 Dolomiti di Sesto / Sextener Dolomiten 041 Valli di Natisone / Cividale del Friuli 011 Merano e dintorni / Meran und Umgebung 042 Val d'ultimo / Ultental 012 Alpago - Cansiglio - Piancavallo - Val Cellina 043 Vinschgauer Oberland / Alta Val Venosta 013 Prealpi Carniche - Val Tagliamento 044 Vinschgau - Sesvenna / Val Venosta - Sesvenna 014 Val di Fiemme - Lagorai - Latemar 045 Laces - Val Martello - Silandro / Latsch - Martell - Schlanders 015 Marmolada - Pelmo - Civetta - Moiazza 046 Lana - Val d'adige / Lana - Etschtal 016 Dolomiti del Centro Cadore 047 Carso Triestino e Isontino 017 Dolomiti di Auronzo e del Comelico 048 Val di Peio - Val di Rabbi - Val di Sole 018 Alpi Carniche Orientali - Canal del Ferro 049 Südtiroler Weinstrasse / Strada del Vino 019 Alpi Giulie Occidentali - Tarvisiano 050 Altopiano dei Sette Comuni - Asiago 020 Prealpi Carniche e Giulie del Gemonese 051 Monte Grappa - Bassano - Feltre 021 Dolomiti di Sinistra Piave 052 Adamello - Presanella 022 Pale di San Martino 053 Dolomiti di Brenta 023 Alpi Feltrine - Le Vètte - Cimònega 054 Collio - Brda - Gorizia 024 Prealpi e Dolomiti Bellunesi 055 Valle del Sarca - Arco - Riva del Garda 025 Dolomiti di Zoldo - Cadorine - Agordine 056 Piccole Dolomiti - Pasubio 026 Prealpi Giulie - Valli del Torre 057 Levico - Altopiani di Folgaria - Lavarone e Luserna 027 Canin - Val Resia - Parco Naturale Prealpi Giulie 058 Valsugana - Tesino - Lagorai - Cima d'asta 028 Val Tramontina - Val Cosa - Val d'arzino 059 Monti Lessini - Lessinia 029 Schlern / Sciliar - Rosengarten / Catinaccio - Latemar - Regglberg 060 Colli Euganei - Abano e Montegrotto Terme 030 Bressanone - Val di Funes / Brixen - Villnössertal 061 Alto Garda - Ledro - Monte Baldo Nord 031 Dolomiti di Braies - Marebbe / Pragser Dolomiten - Enneberg Kompass Austriacka firma kartograficzna Kompass w swojej bogatej ofercie wydawniczej posiada mapy pokrywające całe Alpy. Oprócz tego wydaje atlasy, mapy panoramiczne, plany miast, przewodniki i inne opracowania (np. książki kucharskie ). Map tego wydawnictwa nie polecamy. Zalety: Mapy turystyczne tego wydawnictwa w pełni pokrywają nie tylko całe Dolomity, ale też góry przyległe oraz tereny w rejonie jeziora Garda, a więc obszary, na których znajduje się kilkadziesiąt ferrat. Można je łatwo nabyć, gdyż są dostępne w wielu miejscach nie tylko na zachodzie Europy, ale także w Polsce. Kompass posiada też w swojej ofercie ciekawe i pouczające mapy panoramiczne Dolomitów. Wady: Mapy Kompass bardzo słabo odwzorowują teren (szczególnie skały), Skan fragmentu mapy Kompass są zbyt mało szczegółowe jak na produkt w skali 1 : , zawierają też sporo błędów (nieprecyzyjnie wrysowane szlaki, błędy nazewnicze, itp.). Wszystko to sprawia, że z map tych niewiele można wyczytać gdy np. istnieje potrzeba dokładnego ustalenia dalszego przebiegu szlaku czy charakteru terenu. Ogólnie nie polecamy tych map, zwłaszcza jeśli istnieje możliwość nabycia produktów firm wymienionych poniżej. W internetowym Sklepie Podróżnika mapy Dolomitów wydawnictwa Kompass w skali 1 : kosztują od 25,90 do 34,90 zł / szt. (cena z listopada 2015 r.) J&M Kardasz Mapy i książki str. 2

3 Lagiralpina przydatne treści. Włoska firma kartograficzna (nie posiada strony www) wydająca tylko mapy rejonu Dolomitów, Brenty i okolic jeziora Garda. Arkusze można kupić wyłącznie w Italii lub w zagranicznych sklepach internetowych. Cena jednej mapy kosztuje ok. 7 euro *. Bardzo polecamy te mapy, jako jedne z najlepszych dla obszaru Dolomitów. Zalety: Mapy LagirAlpina są bardzo zbliżone jakościowo do map Tabacco, przy czym mają one przeważnie naniesione dokładniejsze odzwierciedlenie Skan fragmentu mapy LagirAlpina szlaków i ścieżek. Wydawca zadbał nie tylko o czytelny i plastyczny rysunek terenu lecz również zamieścił na odwrocie każdej mapy spis szlaków z czasami ich przejścia, wykaz schronisk z podaniem nr telefonów, krótkie przedstawienie największych atrakcji rejonu i inne Wady: Arkusze trudno dostępne poza Italią (nawet tam nie wszędzie można je dostać). Poza tym nie ma jakichś większych zastrzeżeń do tego produktu. * cena z listopada 2015 r. Spis map LagirAlpina w skali 1 : Nr mapy Tytuł mapy Nr mapy Tytuł mapy nº 1 Alpago - Cansiglio - Col Nudo - Cavallo nº 13 Dolomiti di Brenta nº 2 Alpi Bellunesi - Prealpi Trevigiane nº 14 Basso Garda nº 3 Dolomiti Agordine e Val di Zoldo nº 15 Valle del Sarca nº 4 Alpi Bellunesi e Trevigiane nº 16 Alpi di Ledro - Tremalzo nº 5 Monti del Sole nº 17 Val di Sole nº 6 Pale di S. Martino - Vette - Cimonega nº 18 Presanella - Adamello nº 7 Dolomiti Agordine e Fassane nº 19 Valli Giudicarie - Val di Daone nº 8 Dolomiti Ladine nº 20 Monte Baldo nº 9 Val di Fassa nº 21 Dolomiti ampezzane nº 10 Marmolada - Pelmo - Civetta - Nuvolau nº 22 Val Rendena - Carè - Allto - Làres - Brenta nº 11 Val Gardena - Alpe di Siusi nº 23 Dolomiti Cadorine e Zoldane nº 12 Alto Garda Alpenverein Österreichischer Alpenverein największy klub górski w Austrii posiada wydawnictwo kartograficzne Alpenverein, które sprzedaje świetne mapy z różnych rejonów górskich świata. W ofercie można znaleźć mapy nie tylko z krajów alpejskich, ale również i z Peru, Afganistanu, Pakistanu czy Boliwii, a także z wybranych obszarów Himalajów, Karakorum i Tien-Szanu. Dla Dolomitów zostały wydane tylko 2 mapy w skali 1 : nr 51 Gruppo di Brenta oraz nr 52/1 Langkofel- und Sellagruppe. Arkusze można dostać czasami w Sklepie Podróżnika oraz na miejscu, we Włoszech. Cena jednej mapy kosztuje ok. 10 euro *. Generalnie są to mapy godne polecenia, jeśli potrafi się czytać tego rodzaju szczegółowe plany. Zalety: Mapy Alpenverein są po Skan fragmentu mapy Alpenverein prostu perfekcyjne, jeśli chodzi o odzwierciedlenie terenu. Mnogość detali zobrazowanych na arkuszu jest zdecydowanie większa niż u konkurencji. Na mapach naniesiono wszelkie percie górskie, zaś szlaki wrysowano z pedantyczną wiernością (np. dla obszaru Brenty z zaznaczeniem niemal każdej drabiny). Wady: Brak pokrycia całości Dolomitów obecnie są dostępne tylko 2 mapy w skali 1 : dla tego rejonu. Zbyt duża ilość szczegółów oraz brak cieniowania odbija się na czytelności mapy jest ona mało plastyczna i zapewne trudna do zobrazowania dla osób mających kłopoty z przestrzennym widzeniem rysunków dwuwymiarowych. * cena z listopada 2015 r J&M Kardasz Mapy i książki str. 3

4 PRZEWODNIKI W JĘZ. POLSKIM Dolomity tom I wschód i tom II zachód Dariusz Tkaczyk Autor: Dariusz Tkaczyk Wydawnictwo: Sklep Podróżnika Tom I Liczba stron: 304 Liczba opisanych ferrat: 81 + wiele szlaków Rok wydania: 1996 wyd. I, 2006 wyd. II poprawione, 2013 wyd. III zmienione Oprawa: miękka Cena: 69,00 zł Tom II Liczba stron: 336 Liczba opisanych ferrat: 60 + wiele szlaków Rok wydania: 1997 wyd. I, 2006 wyd. II poprawione, 2014 wyd. III zmienione Oprawa: miękka Cena: 69,00 zł Najnowsze, już trzecie wydanie I i II tomu przewodnika Dolomity zostało gruntownie odświeżone, co już widać przy pobieżnym przejrzeniu książek obecnie opracowanie jest kolorowe, wydane w nowym, większym formacie i nowej, atrakcyjnej szacie graficznej. Książki wydrukowano na kredowym papierze oraz porządnie zszyto, dzięki czemu nie powinny tak szybko rozsypać się, jak wydania starsze. Miłym dodatkiem jest mnogość zdjęć wplecionych w tekst, a także wyróżnienia kolorystyczne tytułów opisywanych dróg czy miejscowości, dzięki czemu łatwiej jest odszukać interesujące nas informacje. Przeglądając treść można zauważyć, że oba tomy Dolomitów stanowią obszerne i szczegółowe opracowanie obejmujące niemal wszystkie szlaki i ferraty, jakie znajdują się w Dolomitach wschodnich i zachodnich, łącznie z opisami miejscowości, dróg dojazdowych, schronisk i innych istotnych dla turysty miejsc. Przy wycenie trudności ferrat, autor posługuje się własną, opisową skalą trudności o pięciu stopniach, która jest zgodna z odpowiednimi literami skali austriackiej. Dodatkowo, w najnowszym, trzecim wydaniu przewodnika, uzupełniono opis wstępny o informacje dotyczące noclegów w schroniskach, a w podpunkcie Sprzęt uwzględniono najnowsze trendy dla bezpiecznego przechodzenia ferrat. Uaktualniono też dane dotyczące schronisk oraz ceny noclegów i wyciągów. W obecnym wydaniu zostały również zaktualizowane opisy niektórych tras oraz poprawiono wyceny trudności kilku ferrat tak, że nie budzą one obecnie zastrzeżeń. Miłym dodatkiem w trzecim wydaniu przewodnika są opisy kilku najnowszych perci, jakie powstały ostatnio w Dolomitach. Dobrym pomysłem jest zamieszczony na końcu minisłowniczek z podstawowymi słowami i zwrotami z języka włoskiego. Szkoda, że autor nie zamieścił w przewodniku porządnych mapek z zaznaczonymi ferratami oraz nie dodał do opisu tras odpowiedniego numeru szlaku, jaki znajdziemy na mapach oraz na drogowskazach w terenie. Brakuje również tabelarycznego zestawienia opisanych ferrat takie drobiazgi znacznie ułatwiłyby korzystanie z tego przewodnika. W opisach perci nieco rażą zbyt odstraszające, a zarazem mylne opisy trudności ferrat, bo w odczuciu naszym i innych osób są one mocno przesadzone. Nie tylko my zauważyliśmy, że to co u Tkaczyka jest pionową ścianą, w rzeczywistości bywa ścianą pochyłą, a gładkie płyty bez oparcia dla stóp, okazują się mieć te oparcia, lecz nieco mniejsze i mniej wygodne. Podobnie z miejscami siłowymi dla młodej, sprawnej fizycznie osoby nie powinny one stanowić bariery J&M Kardasz Mapy i książki str. 4

5 Osobiście uważamy, że przewodnik Dolomity jest bardzo dobry, przede wszystkim z uwagi na ogromną ilość informacji. Choć trzeba tu też przyznać, że ta zaleta staje się też i wadą, gdy w mnogości opisów trzeba szybko wyszukać potrzebne w praktyce wiadomości. Niemniej przy dłuższym korzystaniu z tego opracowania docenia się wkład autora w dokładne opisanie terenu. Zaletą przewodnika jest również rzetelny opis atrakcyjności tras jeśli Tkaczyk pisze, że ferrata jest piękna i ciekawa, to tak jest i odwrotnie. Ogólnie, mimo pewnych zastrzeżeń, opracowanie Dolomity to bardzo cenna pozycja przy układaniu tras naszych wyjazdów korzystaliśmy przede wszystkim z tego przewodnika. Tu można kupić przewodnik Dolomity przez internet: Sklep Podróżnika : Sklep Wydawnictwa "Rewasz": Rejony i grupy górskie ujęte w poszczególnych tomach przewodnika Dolomity : Tom I Dolomiti di Sesto Cadini di Misurina Dolomiti di Braies Fanes Tofany i grań Fanis Cristallo - Pomagagnon Sorapiss Antelao Marmarole Averau-Nuvolau Croda da Lago Pelmo Civetta i Moiazza Schiara, Talvena, Tamer, Pramper, Mezzodi Bosconero Tom II Pala Marmolada Latemar Catinaccio Sciliar Sassolungo Puez Odle Putia Sella Dolomity tom III Brenta Dariusz Tkaczyk Autor: Dariusz Tkaczyk Wydawnictwo: Sklep Podróżnika Liczba stron: 168 Liczba opisanych ferrat: 18 + wiele szlaków Rok wydania: 2011 wyd. I, 2015 wyd. II Oprawa: miękka Cena: 59,00 zł Trzeci tom z serii Dolomity Dariusza Tkaczyka, podobnie jak wcześniejsze opracowania tego autora, zawiera bardzo obszerne i szczegółowe informacje na temat wszystkich szlaków i ferrat znajdujących się w Dolomitach Brenta, łącznie z opisami miejscowości, dróg dojazdowych, schronisk i innych istotnych dla turysty miejsc. Tak szerokie ujęcie tematu to duży plus tego przewodnika. W porównaniu do pierwszych wydań przewodnika Dolomity, ten ma nieco większy rozmiar oraz nową, dużo ładniejszą szatę graficzną, wzbogaconą dodatkowo sporą ilością efektownych zdjęć. Dzięki temu przewodnik jest przyjemniejszy w odbiorze, a przede wszystkim bardziej przejrzysty. Opisy tras mają podobny styl, jak w poprzednich opracowaniach serii, więc uwagi odnoszące się do tomu I i II dotyczą także i tego przewodnika. Wycena trudności tras również została dokonana według tej samej, opisowej skali o pięciu stopniach. Trochę szkoda, że autor nie ujął w tym opracowaniu kilku popularnych wejść na szczyty, na które nie prowadzą szlaki turystyczne. Można też było rozszerzyć przewodnik o pobliski Rejon Jeziora Garda, gdzie znajduje się wiele naprawdę godnych polecenia ferrat, jak choćby Rino Pisetta. Podobnie, jak w tomach I i II, również J&M Kardasz Mapy i książki str. 5

6 i w tym zabrakło porządnych mapek oraz tabelarycznego zestawienia ferrat. W naszym odczuciu autor nieco zaniżył trudności niektórych tras na szczęście różnice nie są zbyt duże (max. 1 stopień). Podsumowując, tom III z serii Dolomity to bardzo dobry, a zarazem jedyny polskojęzyczny przewodnik po grupie Brenta. Polecamy go każdemu, kto wybiera się w te przepiękne góry. W przewodniku opisane zostały szlaki i ferraty z następujących grup i rejonów: Rejon Madonny di Campiglio i Brenta Centralna (14 tras) Trasy w grupie Pressanella (3 trasy) Wokół Cima Tosa oraz Brenta południowa (14 tras) Brenta wschodnia okolice Molveno i Andalo (8 tras) Brenta północna i okolice jeziora Tovel (13 tras) Żelazne percie Dolomitów - część wschodnia Jan Kiełkowski Autor: Jan Kiełkowski Wydawnictwo: EXPLO Liczba stron: 144 Liczba opisanych ferrat: 59 Rok wydania: 1994 Oprawa: miękka Cena: przewodnik niedostępny w sprzedaży Jan Kiełkowski w swoim przewodniku Żelazne percie Dolomitów część wschodnia, koncentruje się przede wszystkim na ferratach oraz charakterystykach grup górskich, w których się one znajdują. Nie opisuje on (tak jak D. Tkaczyk) innych szlaków, dróg dojazdowych czy miejsc nie związanych z ferratami. Opracowanie jest nastawione na praktyczne i konkretne przedstawienie tras tak, aby czytelnik bez problemu mógł sobie poradzić w terenie. Takie podejście sprawia, że opisy nie wzbudzają większych emocji i nie są tak kwieciste, jak u D. Tkaczyka. Każda ferrata jest przedstawiana jako całościowa trasa, wraz z podejściem i zejściem, co z jednej strony daje nam gotowca, a z drugiej nie pozwala, jak u D. Tkaczyka, na samodzielne układanie wycieczek. Niemniej jednak, podejście J. Kiełkowskiego nie jest złe, bo większość ferrat i tak zazwyczaj przechodzi się w jeden, najbardziej logiczny sposób i właśnie taki autor nam zazwyczaj przedstawia. Przy niektórych trasach zamieszczone są bardzo pomocne schematy, na których pokazano przebieg ferraty w terenie górskim. Przeglądając opracowanie J. Kiełkowskiego da się zauważyć, że czasami stosuje on nazewnictwo niemieckojęzyczne, mimo iż istnieją odpowiednie nazwy w języku włoskim. Podobnie z podziałem geograficznym Dolomitów dla niektórych rejonów jest on u niego typowy dla krajów niemieckojęzycznych. Nie jest to wada, ale niepotrzebnie wprowadza zamieszanie zwłaszcza, że D. Tkaczyk trzyma się takich nazw i podziału Dolomitów, jakie są stosowane w przewodnikach włoskich (a więc nieco odmiennych). Autor przyjął własną, pięciostopniową skalę trudności ferrat, która nie pokrywa się ze skalą wprowadzoną w przewodniku D. Tkaczyka; odbiega też nieco od skal stosowanych w literaturze zachodniojęzycznej. Podsumowując, Żelazne percie Dolomitów - część wschodnia, to bardzo udane opracowanie, które dość dobrze uzupełnia się z przewodnikiem D. Tkaczyka i szkoda, że nie doczekało się kontynuacji dla zachodniej części Dolomitów. Obecnie nie da się już go kupić w sklepach czasami można je zdobyć w antykwariatach. Antykwariat Filar : Antykwariat Literacki : J&M Kardasz Mapy i książki str. 6

7 W przewodniku znalazły się opisy ferrat z następujących grup górskich: Dolomiti di Sesto Cadini di Misurina Grupa di Monte Piano Cristallo i Pomagagnon Sorapiss - Marmarole Antelao Dolomiti di Braies Fanes Fanis Tofany Settsass Averau-Nuvolau Pelmo Bosconero Civetta Moiazza Schiara Dolomity - najpiękniejsze via ferraty Pascal Sombardier Autor: Pascal Sombardier Wydawnictwo: Galaktyka Sp. z o.o. Tłumaczenie: z jęz. francuskiego Liczba stron: 144 Liczba opisanych ferrat: 49 Rok wydania: 2002 Oprawa: twarda Cena: przewodnik niedostępny w sprzedaży Album - przewodnik Dolomity - najpiękniejsze via ferraty Pascala Sombardier'a jest połączeniem bogato ilustrowanego albumu i przewodnika. W opracowaniu tym opisanych zostało ponad 40 ferrat, uszeregowanych od najłatwiejszej do najtrudniejszej. Autor jest Francuzem, więc wiele odniesień w tekście dotyczy porównań szlaków z punktu widzenia turysty francuskiego. Przy opisie tras nie ma podanych wycen trudności jest tylko opis słowny uwzględniający cztery czynniki: uciążliwość, widowiskowość drogi, liczbę ubezpieczeń i charakter terenu. Uwagi autora dotyczące trudności czasami są mylące i warto je skonfrontować z opisami w przewodnikach D. Tkaczyka czy J. Kiełkowskiego. Czasy podane w tym albumie-przewodniku są raczej dla osób z dobrą kondycją, a niekiedy są to tzw. czasy sportowe i należy się liczyć z tym, że osoby o przeciętnej kondycji mogą iść dłużej niż napisano w tym opracowaniu. Ogólnie przewodnik ten jest ciekawie pomyślany i według nas bardzo dobrze może służyć w czasie wycieczki pod warunkiem, że odpowiednie jego fragmenty zostaną wcześniej skserowane, gdyż opracowanie zostało wydane w nieporęcznym formacie i jest dość ciężkie. Zaletą tego przewodnika-albumu są piękne zdjęcia oraz opisy ferrat, których nie uwzględnili D. Tkaczyk i J. Kiełkowski. Wykaz ferrat opisanych w przewodniku (kolejność od najłatwiejszej do najtrudniejszej): droga Ivano Dibona (Cristallino d'ampezzo) ferrata Passo Santner Sass Rigais - trawers wschód-zachód droga Oscar Schuster (Sassopiatto) drogi Innerkofler - De Luca i Forcelle (Monte Paterno) i Torre di Toblin ferrata del Masare i Roda de Vael ferrata na Piz da Lech de Boe ferrata Fiamme Gialle (Ferrata del Marmol) ferrata dei Finanzieri (Colac) Marmolada: Cresta Occidentale ferrata Giovanni Lipella (Tofana di Rozes) via delle Bocchette (Brenta) droga Brentari i ferrata Castiglioni (Brenta) zachodni ganek Pale di San Martino ferrata Bolver Lugli (Cimon della Pala) ferrata Brigata Tridentina (torre Exner) ferrata Albino Michielli-Strobel (punta Fiames) ferrata delle Trincee (la Mesola) obejście Sorapiss (ferrata Vandelli, Minazio i Berti) ferrata Zacchi, Berti i del Marmol (Schiara) Marmolada: via ferrata Eterna (Punta Serauta) J&M Kardasz Mapy i książki str. 7

8 ferrata des Meisules (Piz Selva) ferrata Giuseppe Olivieri (Punta Anna) i Tofana di Mezzo obejście Popera (ferrata Roghel, półka Gabriella i Strada degli Alpini) Civetta: ferrata Alleghesi i ferrata Tissi ferrata Stella Alpini (Monte Agner) ferrata Tomaselli (południowy wierzchołek Fanis) attrezzata Cesare Piazzetta (Piz Boe) ferrata Fiamme Gialle (Palazza Alta) ubezpieczone drogi jeziora Garde (Monte Albano i Rino Pisetta) super-ferrata Gianni Constantini (południowy wierzchołek Moiazza) Dolomity - najciekawsze via ferraty Pascal Sombardier Autor: Pascal Sombardier Wydawnictwo: Galaktyka Sp. z o.o. Tłumaczenie: z jęz. francuskiego Liczba stron: 95 Liczba opisanych ferrat: 29 Rok wydania: 2007 Oprawa: miękka Cena: przewodnik niedostępny w sprzedaży W lipcu 2007 r. pojawił się nowy przewodnik Pascala Sombardiera oparty w dużym stopniu na jego wcześniejszym opracowaniu Dolomity najpiękniejsze via ferraty (przedstawione powyżej). W odróżnieniu od poprzedniego przewodnika zastosowano tutaj miękką oprawę i mniejszy, poręczniejszy w użytkowaniu format oraz zmniejszono ilość opisanych ferrat do tych, które naprawdę warto przejść. Sposób przedstawiania tras jest taki sam jak w albumie-przewodniku opisanym powyżej. Z istotnych zmian w treści można zauważyć, że skrócono do niezbędnego minimum wstęp (charakterystyka Dolomitów, noclegi, porady sprzętowe, dojazd) oraz dodano informacje o dojeździe w Dolomity z Polski. Tak jak w poprzednim opracowaniu, tak i tutaj znajdują się szczegółowe i aktualne opisy ferrat, kolorowe mapki i schematy oraz mnóstwo bardzo ładnych zdjęć. Wykaz ferrat opisanych w przewodniku: via delle Bocchette (Brenta) ferrata Brentari i Castiglioni (Brenta) ferrata Passo Santner (Catinaccio) ferrata Brigata Tridentina (torre Exner) (Sella) ferrata Meisules (Piz Selva) (Sella) attrezzata Cesare Piazetta (Piz Boe) (Sella) via ferrata des Trincee (Mesola) (Marmolada) Cresta Occidentale (Marmolada) ferrata Tomaselli (południowy wierzchołek Fanis) ferrata Giovanni Lipella (Tofana di Rozes) ferrata Olivieri (Punta Anna) i Tofana di Mezzo drogi Innerkofler i Forcelle (Monte Paterno) (Sesto) ferrata Bolver Lugli (Cimon della Pala) (Pala) ferrata Gusella, del Porton i del Velo (Pala) ferrata Stella Alpina (Monte Agner) (Pala) super ferrata Gianni Constantini (połudn. wierzchołek Moiazza) ferrata Fiamme Gialle (Palazza Alta) (Civetta) ferrata des Alleghesi i Tissi (Civetta) ferrata Zacchi, Berti i del Marmol (Schiara) Podsumowanie Warto zaopatrzyć się szczególnie w przewodnik Dolomity D. Tkaczyka jako opracowanie kompletne, najbardziej szczegółowe i wciąż dostępne w sprzedaży m.in. w Sklepie Podróżnika (Warszawa, Kraków, Bielsko-Biała, Katowice, Poznań, Gdańsk) lub przez internet. Świetnym uzupełnieniem mógłby być przewodnik Żelazne percie Dolomitów - część wschodnia J. Kiełkowskiego niestety nie jest on już sprzedawany. Najmniej kompletne, jeśli chodzi o ilość opisanych ferrat, są albumy-przewodniki: Dolomity najpiękniejsze via ferraty oraz Dolomity najciekawsze via ferraty P. Sombardiera, jednak wybór tras przedstawionych w tych opracowaniach obejmuje faktycznie najciekawsze z nich i naprawdę warto kierować się sugestiami autora w tym zakresie. Obecnie oba albumy nie są już sprzedawane J&M Kardasz Mapy i książki str. 8

9 Wiele osób narzeka na czasy przejść podane w przewodniku Tkaczyka, twierdząc że są one za krótkie. Wynika to z prostego faktu, że przy opisach ferrat nie podano czasu, jaki należy poświęcić na dojście, odpoczynki oraz zejścia w doliny. Uwzględniono wyłącznie przejście fragmentu ubezpieczonego liną stalową (czyli właściwej ferraty). Niejednokrotnie wygląda to tak, że ferrata która opisana jest jako 3 godzinna, w rzeczywistości (z podejściem i zejściem) zajmuje cały dzień do późnego wieczora. Taki sposób podawania czasów w przewodniku Tkaczyka wynika z tego, że podzielił on szlaki na odcinki i każdy z nich opisał oraz wycenił osobno, tak więc aby poznać właściwy czas naszej trasy, należy zsumować wszystkie czasy przejść dla poszczególnych odcinków składających się na całą wycieczkę. Jak podaje autor, ten sposób opisu ma na celu umożliwienie łatwiejszego komponowania własnych tras. W przewodnikach Kiełkowskiego oraz Sombardier'a czasy przejść ferrat uwzględniają podejście do ferraty i powrót z niej, ale tylko trasą, jaką założył autor. Tak więc jeśli na ferratę udajemy się inną drogą, niż ta, jaką przewidzieli Ci autorzy, to już nie wiemy, ile czasu taka wycieczka nam zajmie - przy korzystaniu z przewodnika Tkaczyka nie ma tego problemu. PRZEWODNIKI ZACHODNIOJĘZYCZNE Klettersteigführer, Dolomiten-Südtirol-Gardasee Axel Jentzsch-Rabl Autor: Axel Jentzsch-Rabl Wydawnictwo: Alpinverlag Jentzsch-Rabl GmbH Język: niemiecki + angielski Liczba stron: 480 Liczba opisanych ferrat: ponad 140 Rok wydania: 2011 wyd. II, 2015 wyd. III rozszerzone i zaktualizowane Oprawa: miękka Cena: 32,95 Euro Niemieckojęzyczny, porządnie wydany (na kredowym papierze) przewodnik po włoskich ferratach z obszaru Dolomitów, Brenty, a także Ortlera, Alp Ötztalskich i Rejonu Jeziora Garda. Dodatkowo w trzecim, zaktualizowanym wydaniu, pojawiły się również ferraty z pięknego rejonu Prealpi Vicentine (Pasubio, Cima Carega) oraz Prealpi Bellunesi (Gruppo del Grappa). Uwzględnione są w nim wszystkie istotne żelazne perci, w tym te najnowsze, których próżno szukać u D. Tkaczyka czy J. Kiełkowskiego, dzięki czemu opracowanie stanowi świetne kompendium wiedzy o ferratach północno-wschodniej Italii. Książka wizualnie, jak też i merytorycznie, nie budzi jakichś zastrzeżeń, a wręcz przeciwnie zachwyca ogromem informacji, przejrzystością oraz przemyślaną i dopieszczoną szatą graficzną. Przewodnik otwiera bardzo wygodne zestawienie wszystkich opisanych ferrat, zawierające takie informacje jak: trudność trasy (w kilku skalach), czas przejścia, długość, przewyższenie do pokonania oraz numer strony z opisem. Dalej podano trochę ogólnych informacji o bezpieczeństwie, sprzęcie, sposobach pokonywania ferrat itp., a następnie opisy ferrat, składające się z kilku podstawowych punktów: krótkiej charakterystyki trasy (najbliższa miejscowość, punkt wyjścia oraz numer mapy Tabacco i Kompass), opisu dojazdu w okolice ferraty, dojścia do niej, przebiegu i zejścia oraz uwag i dodatkowych informacji. Wszystko podane jest zwięźle i konkretnie. Podstawowe informacje na temat każdej ferraty, pozwalające bardzo szybko ocenić jej charakter, przedstawiono w postaci piktogramów, przy których podano m.in. wysokość, czas wejścia i zejścia, trudność, atrakcyjność, solidność ubezpieczeń, itd. Oprócz tego, przebieg niemal każdej trasy został pokazany na zdjęciach oraz przedstawiony w postaci czytelnych i bardzo pomocnych schematów. Zawierają one wrysowany na tle góry przebieg ferraty wraz z mnóstwem różnych informacji, takich jak: umiejscowienie drabin, możliwe warianty przebiegu trasy, miejsca szczególnie niebezpieczne, trudności poszczególnych odcinków i wiele innych J&M Kardasz Mapy i książki str. 9

10 Uzupełnieniem są porządne mapki terenów, na których znajduje się opisywana droga z naniesionymi wszystkimi punktami charakterystycznymi oraz szlakami, wraz z ich numeracją. Tak uproszczone, a zarazem kompletne przedstawienie tras pozwala na korzystanie z przewodnika nawet osobom nie znającym języka niemieckiego. Na marginesach podano zresztą anglojęzyczny skrót najważniejszych informacji. Wszystko to pozwala na szybkie zapoznanie się z dostępnymi ferratami i wyruszenie na szlak bez zbędnego ślęczenia nad opisami (dobre dla zapracowanych ). Świetnym bonusem do książki jest elektroniczna wersja przewodnika na dołączonej płycie DVD, dzięki której można go czytać również na tablecie czy komputerze lub wgrać do smartfona i zabrać w teren. Ewentualnie, można też interesujące nas opisy po prostu wydrukować, co nie jest złym pomysłem, bo przewodnik waży ok. 1,2 kg. Na płycie DVD znajdują się także zdjęcia zamieszczone w książce oraz 10 filmów z przejścia różnych popularnych dróg. Miłym dodatkiem dla użytkowników GPS-ów są współrzędne parkingów i punktów startu każdej opisanej ferraty, dzięki czemu można łatwo trafić do początku trasy. To dobry pomysł, choć szkoda, że nie zamieszczono również śladów (tracków) GPS z przejścia poszczególnych ferrat. Próżno szukać w tej książce ciekawostek geograficznych, historycznych czy etnograficznych (oprócz najważniejszych ogólników), bowiem nie jest to przewodnik stworzony dla pogłębiania wiedzy, tylko opracowanie skierowane do nastawionych na cel praktyków, chcących szybko wyszukać interesujące ferraty i niezbędne informacje na ich temat. Pewną wadą może być stosowane tu niemieckojęzyczne nazewnictwo ferrat, szczytów czy grup górskich, które niejednokrotnie brzmi zupełnie inaczej niż włoskie odpowiedniki, więc przyzwyczajeni do tych drugich mogą czasami się gubić. Niemniej jednak, komu nie szkoda ponad 100 zł, a ma zamiar sukcesywnie kolekcjonować kolejne ferraty, ten powinien zastanowić się nad zakupem tego przewodnika naszym zdaniem warto. Książkę można nabyć w austriackich i włoskich księgarniach z literaturą górską oraz przez internet, np. w sklepie portalu J&M Kardasz Mapy i książki str. 10

11 Wykaz ferrat opisanych w przewodniku Klettersteigführer Dolomiten-Südtirol-Gardasee, wydanie II Sextener Dolomiten Via ferrata Mario Zandonella Ferrata Roghel, Ferrata Gabriella Alpinisteig Sertener Rotwandsteig Leiternsteig Innerkoflersteig u. Schartenweg Via ferrata Ceria Merlone Sentiero Bonacossa Hauptmann-Bilgeri-Steig Ampezzaner Dolomiten Via ferrata Renè de Pol Via ferrata lvano Dibona Via ferrata Marino Bianchi Via ferrata Sci Club 18 Große Sorapis Runde Strada Sanmarchi Via ferrata Michielli A. Strobel Passeggiata di Croda Via ferrata Ettore Bovero Via ferrata Formenton Ferrata Giuseppe Olivieri/Gianni Aglio Sentiero Giuseppe Olivieri Via ferrata Giovanni Lipella Scala d. Menighel/Grotta d. Tofana Ferrata Averau, Ferrata Gusela Fanesgruppe Via ferrate Cascata Rio di Fanes Via ferrata Furcia Rossa Via ferrata Vallon Bianco Via ferrata degli Alpini Via ferrata und Tunnel Lagazuoi Via ferrata Cesco Tomaselli Via ferrata Luigi Veronesi Heiligkreuzkofelsteig u. Zehner-Ferrata Neunerspitzensteig Conturinessteig/Tru Dolomieu Pragser Dolomiten/Ahrntaler Berge Olanger Klettersteig Pursteinwand Klettersteig Marmoladagruppe Via Eterna - Brigata Cadore Via ferrata Sass da Rocia Via ferrata d' Trincee Westgrat Klettersteig Via ferrata dei Finanzieri Ombrettarunde - Ferrata Vernale Via ferrata I magnifici 4 Kaiserjäger Klettersteig Via ferrata Franco Gadotti Via ferrata Gino Badia Via ferrata Bruno Federspiel Via ferrata Bepi Zac - Cima Uomo Via ferrata Paolin Piccolin Sellagruppe/Langkofelgruppe Pisciadù Klettersteig Boèseekofel Klettersteig Boèseekofel Normalweg Vallon Klettersteig Lichtenfelserweg Via attrezzata Cesare Piazzetta Pößnecker Klettersteig Rodella Klettersteig Oskar Schuster Steig Geisler-/Puez-Gruppe Kleine Cirspitze Große Cirspitze Sassongher Via ferrata Sandro Pertini Sass Rigais - Überschreitung Günther-Messner-Steig Rosengarten-Gruppe Maximilian Klettersteig Laurenzi Klettersteig Kesselkogel Überschreitung Santnerpass Klettersteig Rotwandklettersteig Masaré Klettersteig Latemargruppe Latemartürme-Klettersteig Sentiero attrezzato Attilio Sieff Palagruppe Via ferrata Bolver-Lugli Sent. N. Gusella u. Ferrata del Velo Via ferrata del Portòn Sent. d. Cacciatore/Sent. D. Buzzati Via ferrata del Canalone Via ferrata Fiamme Gialle Sent. dell Dottor (Ferrata dell Orsa) Via ferrata Stella Alpina Civettagruppe Via ferrata degli Alleghesi Via ferrata Tissi Via ferrata Gianni Costantini Via ferrata Fiamme Gialle Schiara-Gruppe Via ferrata Sperti Via ferrata Zacchi - ferrata Màrmol Via ferrata Berti Sentiero alpinistico M. Guardino Ortlergruppe Neuer (Südwand) Klettersteig Otto-Erich Klettersteig Tabaretta Klettersteig Otztaler Alpen/Sarntaler Alpen Tisser Klettersteig Graue Wand-Klettersteig Jaufenspitz-Steig Gr. Ifinger-Steig Verdinser Plattenspitze-Steig Nonsberggruppe/Fleimstaler Alpen Roen-Klettersteig Fennberg-Klettersteig Via ferrata Burrone Giovanelli Via attrezzata Rio Secco Brentagruppe Sentiero Gustaw Vidi Sentiero delle Palete Sentiero Claudio Costanzi Sentiero di Val Gelada Sentiero SOSAT Sentiero Osvaldo Orsi Sentiero attrezzato Felice Spellini Sentiero Alfredo Benini Sentiero Bocchette Alte (O. Detassis) Via delle Bocchette Centrale Sent. Brentari/Sent. Dell Ideale Via ferrata Ettore Castiglioni Gardaseeberge Via ferrata Rino Pisetta Via ferrata Ernesto Che Guevara Via ferrata Giulio Segata Via ferrata Rio Sallagoni Sentiero attrezzato Colodri Sentiero Scaloni /Sent. dell' Anglone Via dell' Amicizia Via ferrata Susati Via ferrata Foletti Sent. dei Camminamenti Sent. delle Laste Via attrezzata Monte Albano Via ferrata Gerardo Sega Ferrata della Spigolo Bandiera Ferrata E. Franco J&M Kardasz Mapy i książki str. 11

12 CZASOPISMA Dwumiesiecznik Góry : nr 2/2014 z maja-czerwca 2014 r. w artykule Ferraty w Dolomitach przegląd subiektywny Kwartalnik Gazeta Górska : nr 4 jesień 2012 r. w artykule Via ferraty z górnej półki Miesięcznik n.p.m. : nr 5 z maja 2010 r. w artykule Żelazo nie tylko dla orłów nr 8 z sierpnia 2005 r. w artykule "Żelazne drogi" cz. I Co warto wiedzieć na początek nr 9 z września 2005 r. w artykule "Żelazne drogi" cz. II Przygotowania przed wyjazdem nr 10 z października 2005 r. w artykule "Żelazne drogi" cz. III Bezpieczne przechodzenie ferrat J&M Kardasz Mapy i książki str. 12