SEPARACJA JAKO FORMA OCHRONY TRWAŁOŚCI MAŁŻEŃSTWA W ŚWIETLE KODEKSU RODZINNEGO I OPIEKUŃCZEGO

Transkrypt

1 59 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y Joanna Mankielewicz SEPARACJA JAKO FORMA OCHRONY TRWAŁOŚCI MAŁŻEŃSTWA W ŚWIETLE KODEKSU RODZINNEGO I OPIEKUŃCZEGO Wstęp Instytucja separacji jest dość często podejmowanym tematem w literaturze prawniczej. Istnieją publikacje i komentarze, które w kompleksowy sposób omawiają ten środek, porównują z instytucją rozwodu, jak też w analizie przywołują ją do innych kontekstów prawnych. Niniejszy artykuł jest próbą scharakteryzowania separacji jako instytucji chroniącej trwałość małżeństwa. Dawniej, w poglądach wyrażanych przez doktrynę, dominowało stanowisko, iż instytucja ta jest wręcz niezgodna z zasadą ciągłości małżeństwa, sprzyja demoralizacji, marginalizuje znaczenie rodziny, a co więcej prowadzi do nadużyć jej stosowania 1. Zdaniem autorki bardziej zasadnym jest jednak postrzeganie omawianego środka jako narzędzia pozwalającego na pojednanie małżonków lub w ostateczności przemyślenia łączącej ich relacji i zdecydowania o wniesieniu o orzeczenie względem nich instytucji rozwodu. Pojęcie i rodzaje separacji Słowo separacja wzięło swój początek z łacińskiego separatio, które oznacza rozdzielenie, rozłączenie 2. Instytucja separacji funkcjonuje w polskim prawie już niemal 16 lat. Została wprowadzona do krajowego ustawodawstwa nowelizacją Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 21 maja 1999 r. 3. Jednakże, separacja nie stanowi prawnego novum - znana była już wcześniej w ustawodawstwie innych krajów, ale i w samej Polsce 4. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r.o.) poświęca zagadnieniom separacji pięć artykułów, które umiejscowione są w dziale V Separacja tytułu I Małżeństwo (art. od 61 1 do art Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 5 ). Warto zwrócić uwagę na usytuowanie tych przepisów. Ustawodawca uznał za konieczne, aby znalazły się one za rozdziałem IV. Ustanie małżeństwa; oznacza to, że separacja nie może być uznawana za instytucję będącą wstępem dla rozwodu 6. Istnieją dwa rodzaje separacji - faktyczna i formalna 7. Ta pierwsza sprowadza się do określenia stanu faktycznego zaistniałego między małżonkami. Polega ona na zerwaniu wspólnego pożycia przez małżonków oraz zaburzeniu ich osobistych relacji na skutek okoliczności determinowanych ich własnym zachowaniem lub też niezależnych od ich woli 8. Może łączyć się z pewnymi skutkami prawnymi. Separacja formalna jest instytucją prawną, która zmienia stosunek prawny małżeństwa 9. Ma postać orzeczenia sądowego oraz wywołuje skutki prawne zbliżone do tych, które wywołuje orzeczenie rozwodu, z tym że nie znosi więzi małżeńskich. Istnieje też podział na separację zgodną i niezgodną 10. Zgodna dotyczy sytuacji, w której ubiegający się o orzeczenie separacji małżonkowie nie posiadają małoletnich dzieci, a więc nie zachodzi w tym przypadku przesłanka negatywna dla stwierdzenia separacji. Natomiast separacja niezgodna to stan rzeczy odwrotny od przedstawionego powyżej. Przesłanki stwierdzenia separacji Zgodnie z art k.r.o. przesłanką do orzeczenia przez sąd separacji jest zupełny rozkład pożycia. Różnica jaka zachodzi między pozytywnymi przesłankami separacji a rozwodu polega na tym, że w pierwszym przypadku rozkład pożycia nie musi być trwały. Zanik więzi duchowych, fizycznych i gospodarczych jest czasowy, co uzasadnia to, że oprócz instytucji będącej pewnego rodzaju ostatecznością, a więc rozwodu, w prawie polskim istnieje także instytucja separacji, stąd wśród jej funkcji wymienia się również pojednanie małżonków 11. Sąd Najwyższy w wytycznych z dnia 28 1 A. Sylwestrzak, Skutki prawne separacji małżonków, Warszawa 2007, s M. Seroka, Separacja w prawie kanonicznym i w polskim prawie cywilnym, [w:] Fides et bellum. Księga poświęcona Pamięci Księdza Biskupa, Profesora, Generała śp. Tadeusza Płoskiego, t. II, red. B. Sitek, T. Jasudowicz, M. Seroka, Olsztyn 2012, s Ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o zmianie ustaw Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Kodeks cywilny. Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 1999 r. Nr 52, poz Choćby jako instytucja prawa kanonicznego, w którym funkcjonuje prawie 100 lat. 5 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. z 2012 r., poz. 788, z późn. zm. 6 T. Smyczyński, Separacja małżonków, [w:] Studia prawnicze, zeszyt 1-2 ( ) 2000, Warszawa 2001, s M. Seroka, op. cit., s A. Sylwestrzak, op. cit., s Tamże, s M. Seroka, op. cit., s Z. Krzemiński, Separacja, Łódź, 2006, s. 18.

2 Kortowski Przegląd Prawniczy 60 S t r o n a maja 1955 r. I CO 5/55, OSN 1955, poz. 46, określił sens rozkładu pożycia między małżonkami. Polega on na ustaniu wspólnoty duchowej, fizycznej i gospodarczej. Jednakże zanik któregokolwiek z tych elementów może już stanowić przejaw rozkładu. Z drugiej strony zanik wspólnoty fizycznej lub gospodarczej z przyczyn niezależnych od woli małżonków (np. choroba) lub zgodny z ich decyzjami podjętymi na podstawie pewnych okoliczności (np. wyjazd służbowy) nie musi stanowić objawu rozkładu 12. Natomiast ustanie więzi uczuciowych zawsze będzie oznaką rozkładu pożycia. Ustawodawca odstąpił od określenia przyczyn rozkładu, ale i tak zadaniem sądu będzie ich zbadanie. Szczególnie jest to potrzebne do stwierdzenia, który z małżonków ponosi winę za zupełny rozkład pożycia. Orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące spraw rozwodowych dostarcza wiele ważnych przyczyn rozkładu pożycia 13. Stanowią one również podstawę orzeczeń w sprawach o separację. Wśród zawinionych powodów można zatem wymienić stosowanie gróźb, nieetyczne postępowanie, nieróbstwo, odmowę współżycia płciowego, odmowę pomocy wzajemnej, porzucenie małżonka, pijaństwo, agresję, zaniedbywanie rodziny, niewierność czy zły stosunek do rodziny współmałżonka. Do przyczyn niezależnych od małżonków należą dolegliwości chorobowe, w tym zaburzenia psychiczne, niedobór seksualny, różnica charakterów i temperamentów. Z kolei bezpłodność, różnice w wyznawanym światopoglądzie, różnice wieku mogą być zarówno zawinione, jak i niezawinione. Nawet jeśli spełnione są pozytywne przesłanki konieczne dla orzeczenia separacji, to nie jest to dopuszczalne, jeśli skutkiem tego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci współmałżonków lub jeśli byłoby to niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Dzieci, które miałyby ucierpieć z powodu separacji między ich rodzicami mogą być dziećmi przysposobionymi, zarówno przez obojga lub tylko przez jednego małżonka. Nie są natomiast ochroną objęte w tym przypadku interesy pełnoletnich dzieci stron, małoletnich dzieci tylko jednego ze współmałżonków, choćby były wychowywane przez nich obojga i małoletnie dzieci nieprzysposobione przez małżonków, ale korzystające z udzielonej przez nich pomocy wychowawczej i materialnej 14. Użyty w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym zwrot dobro małoletnich dzieci nie znajduje swojego wyjaśnienia bezpośrednio w tekście przepisów. Można jednak odnaleźć w orzecznictwie Sądu Najwyższego objaśnienia przydatne do interpretacji tej klauzuli generalnej. Z wytycznych Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1952 r., OSN 1952, poz. 1, pkt. IV wynika, iż przy ocenie, czy dobro małoletnich dzieci nie zostanie naruszone, nie należy w przypadku istnienia dzieci małżeńskich i tych z drugiego związku porównywać interesów tych dzieci dla stwierdzenia, którym z nich dać pierwszeństwo. Należy zatem traktować interesy obu tych grup jednakowo i przy uwzględnieniu jednakowych założeń 15. Negatywną przesłanką dla orzeczenia separacji jest również naruszenie zasad współżycia społecznego. Jako przykład można tu podać sytuację, gdy sprzeczne z zasadami moralności byłoby uznanie za rozkład pożycia nieuleczalną chorobę współmałżonka, jeśli jego stan wymaga udzielenia mu pomocy finansowej i zapewnienia opieki 16. Kolejną negatywną przesłanką będzie żądanie orzeczenia przez jednego z małżonków separacji, a przez drugiego rozwodu. W przypadku istnienia uzasadnionych powodów sąd orzeka o rozwodzie. W doktrynie istnieje stanowisko, iż w sytuacji rozwiązania węzła małżeńskiego pierwszeństwo zyskuje orzeczenie rozwodu. Sąd bada wtedy, czy spełnione zostały przesłanki dla orzeczenia rozwodu i czy na wydanie orzeczenia nie ma wpływu fakt, iż drugi współmałżonek wnosi o orzeczenie separacji 17. Funkcje separacji Omówienie funkcji separacji powinno być poprzedzone wyjaśnieniem, czym jest funkcja w takim ujęciu. Według A. Kędzierskiej-Cieślak funkcję instytucji prawnej należy pojmować jako sposób oddziaływania tej instytucji prawnej, który jest oceniany przez społeczeństwo pozytywnie 18. Wszystkie negatywne opinie na ten temat są ujmowane jako poboczne efekty jej wpływu. W literaturze przedmiotu odnajdziemy następujące funkcje: organizacyjna, legalizująca, surogacyjna, ułatwienia rozwodu, restytucyjna oraz ochrony i realizacji prawnie chronionych dóbr 19. Funkcja organizacyjna separacji polega na organizacji pożycia małżonków, które uległo rozdzieleniu. Jest to więc prawne uregulowanie ważnych dla rodziny kwestii, np. kwestii związanych z wykonywaniem władzy rodzicielskiej czy mieszkania, w którym dotychczas oboje małżonkowie zamieszkiwali. Z tą funkcją łączy się legalizacja faktycznej separacji 20. Małżonkowie żyjący w rozłączeniu naruszają małżeński obowiązek wspólnego pożycia. Separacja pozwala zalegalizować ten stan od momentu jej orzeczenia. Separacja pełni także funkcję surogatu rozwodu. Na gruncie k.r.o. funk- 12 Tamże. 13 Tamże, s Tamże, s Tamże. 16 Tamże, s M. Białecki, Komentarz do niektórych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Separacja. Komentarz. Wzory pism, Warszawa 2014, s A. Sylwestrzak, op. cit., s Tamże, s Tamże, s. 55.

3 61 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y cja ta jest realizowana w dwóch sytuacjach: po pierwsze, gdy zachodzą negatywne przesłanki dla orzeczenia rozwodu, a możliwe jest orzeczenie separacji (np. gdy rozkład pożycia jest zupełny, ale nie trwały) oraz gdy z pobudek światopoglądowych małżonkowie decydują się na wystąpienie o orzeczenie separacji, mimo że orzeczenie rozwodu również byłoby możliwe (np. gdy jest to bardziej zgodne z ich przekonaniami religijnymi). Separacja może także pełnić funkcję środka, który ułatwi późniejsze orzeczenie rozwodu. Jeśli małżonkowie najpierw wystąpią o orzeczenie separacji, ich rozkład pożycia pogłębi się na skutek prowadzenia osobnego życia. Zatem w późniejszym czasie ułatwi im to uzyskanie rozwodu ze względu na trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego 21. Ważną funkcją, jaką pełni separacja jest funkcja restytucyjna i ochrony prawnie chronionych dóbr, które są ze sobą powiązane. Pierwsza z nich zakłada, iż instytucja separacji może przyczynić się do pojednania małżonków. Wynika to z tego, że przepisy k.r.o. umożliwiają zniesienie separacji. Dla orzeczenia separacji nie jest wymagane, aby rozkład pożycia małżeńskiego był trwały, stąd zasadnym jest uznanie, że ustawodawca dopuścił możliwość wznowienia wspólnoty małżeńskiej, mimo że orzeczono o zastosowaniu takiego środka 22. Odbudowa więzi jest również możliwa dzięki prawnemu uregulowaniu stosunków między małżonkami, gdyż może to korzystnie wpłynąć na relacje między nimi, załagodzić zaistniałe konflikty, a przede wszystkim dać czas obojgu na odnalezienie się w nowej sytuacji i jej przemyślenie. Jest to szczególnie przydatne dla uniknięcia zbyt pospiesznie podjętych decyzji, nacechowanych emocjonalnością np. o wniesieniu o orzeczenie rozwodu 23. Funkcja ochrony prawnie chronionych dóbr opiera się na zapewnieniu pełniejszej realizacji wartości takich jak trwałość małżeństwa, ponieważ instytucja separacji może jednak prowadzić do późniejszego naprawienia i przywrócenia więzi małżeńskich, czy ochrona dobra dziecka, np. poprzez ustalenie wykonywania władzy rodzicielskiej oraz obowiązku alimentacyjnego 24. Dobra osobiste małżonków są jednakowo zabezpieczone przez instytucję separacji. Chodzi tu między innymi o szacunek dla ich przekonań religijnych, kiedy wyznanie małżonków nie dopuszcza rozwodu, a jedynym możliwym środkiem regulującym stan rozkładu pożycia między nimi jest separacja. Oprócz tego, separacja nie zmienia ich stanu cywilnego, co może być ważne dla małżonków ze względu na opinię społeczną. Skutki separacji Skutki prawne orzeczenia separacji są zauważalne w sferach prawa publicznego i prywatnego. Jeśli chodzi o osobiste skutki, które dotykają małżonków, a są następstwem orzeczonej wobec nich separacji, to można wymienić m.in. to, iż nie są oni zobowiązani do wspólnego pożycia. Nie muszą zatem utrzymywać więzi uczuciowej i pożycia fizycznego, prowadzić wspólnego gospodarstwa domowego ani mieszkać w tym samym miejscu 25. Relacje małżonków pozostają celowo uregulowane w ten sposób, by zmniejszyć zależności między nimi. Jednakże w dalszym ciągu są zobowiązani do wykonywania w adekwatnej do okoliczności formie pewnych powinności względem siebie, mowa tu np. o obowiązku wzajemnej pomocy. Prawidłowa realizacja tego obowiązku wymaga współpracy i współdziałania małżonków opartego na wzajemnym szacunku. Konkretyzacją tego obowiązku będzie obowiązek alimentacji. Do zaistnienia tego zobowiązania między separowanymi małżonkami potrzebne jest spełnienie przesłanek z art albo 2 k.r.o., a oprócz tego, małżonek, który domaga się danego świadczenia musi z takim żądaniem wystąpić 26. Z kwestią alimentacji wiąże się również wina małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego. W wyroku stwierdzającym separację, sąd może na wniosek jednego z małżonków orzec o winie rozkładu pożycia. Może orzec o winie obojga małżonków, jednego z nich lub o braku winnego. Jednakże w trybie nieprocesowym, sąd nie może wskazać któregokolwiek ze współmałżonków. Zgodnie z wyjaśnieniem kwestii alimentacji przez Sąd Najwyższy, zobowiązany do zapewnienia środków utrzymania współmałżonkowi jest: 1) małżonek winny rozkładu pożycia małżonkowi, który jest również winny rozkładu, jak i temu, który tej winy nie ponosi; 2) małżonek nie ponoszący winy za rozkład pożycia małżonkowi, który winy również nie ponosi 27. Zatem małżonek winny rozkładu pożycia nie może mieć roszczeń alimentacyjnych wobec małżonka, który nie jest winny. Skutkiem orzeczenia separacji jest również powstanie przymusowego ustroju rozdzielności majątkowej małżonków z chwilą jej orzeczenia. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje jednak, że rozdzielność majątkowa może być stwierdzona z datą wsteczną 28. Może to mieć miejsce, jeśli zaistnieją szczególne powody, np. wyszczególniony w art. 52 k.r.o. fakt rozłączenia pożycia małżonków. Dobrem osobistym małżonków jest także nazwisko. Regulacje zawarte w k.r.o. nie pozwalają na powrót do poprzedniego nazwiska małżonka w trybie uproszczonym, jeśli wskutek zawar- 21 Tamże, s Tamże. 23 Tamże, s Tamże, s Tamże, s H. Haak, Separacja. Komentarz, Toruń 2000, s Tamże, s Wyrok Sądu Najwyższego z 8 maja 2003 r. (II CKN 78/01 LEX nr 80245).

4 Kortowski Przegląd Prawniczy 62 S t r o n a cia związku małżeńskiego uległo ono zmianie, jak dzieje się to w sytuacji orzeczenia rozwodu 29. W tym przypadku obowiązują przepisy ustawy o zmianie imion i nazwisk, a powrót do wcześniejszego nazwiska jest możliwy w trybie administracyjnym 30. Celem takiego uregulowania jest więc zachowanie stanu, w którym członkowie rodziny będą nosić to samo nazwisko, co stanowi wyraz przynależności do jednej grupy. Następnym dobrem osobistym będzie stan cywilny małżonków. Pomimo orzeczonej separacji, nadal pozostają oni w związku małżeńskim. Orzekając o separacji, sąd orzeka z urzędu również o wykonywaniu władzy rodzicielskiej wobec małoletnich dzieci małżonków. Decyzja sądu może przybrać jedną z następujących możliwości: sąd może zostawić pełną władzę rodzicielską obojgu rodzicom, może ograniczyć, zawiesić lub pozbawić władzy rodzicielskiej obojga lub jednego z rodziców 31. Sąd jest zobowiązany do wydania takiego orzeczenia w wyroku separacyjnym nawet mimo faktu, iż w przeszłości wydano orzeczenie w przedmiocie władzy rodzicielskiej. Co więcej, sąd decydując o tym, nie kieruje się tym, który z małżonków jest winny rozkładu pożycia 32. Separacja a trwałość małżeństwa Separacja była uznawana w dawniejszej literaturze za środek stojący w opozycji do zasady ochrony trwałości małżeństwa, gdyż uważano, że demoralizuje i umniejsza wartość rodziny 33. Niniejszy artykuł ma również na celu przedstawienie tez, które prowadzą do przeciwnego wniosku. Po pierwsze, separacja nie wymaga do jej orzeczenia, by rozkład pożycia między małżonkami był trwały. Jest to więc instytucja regulująca w adekwatny sposób łączące ich relacje, które uległy pewnemu zakłóceniu. Należy nadmienić, że separacja nie jest środkiem ostatecznym i w przeciwieństwie do rozwodu, można ją znieść. Następuje to na zgodne żądanie małżonków i z chwilą jej odwołania ustają też jej skutki. Kolejnym powodem, dla którego separacja powinna być uznawana za sposób zachowania trwałości małżeństwa, to fakt, iż małżonkowie zyskują czas na spokojne przemyślenie zaistniałego konfliktu między nimi i być może zaowocuje to chęcią naprawy stosunków. Analiza ich relacji, która nie będzie przesycona zbytnim ładunkiem emocjonalnym, pomoże podjąć przemyślaną decyzję co do ich przyszłości. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego zapewniają kilka działań pojednawczych, które mogą być zastosowane w toku postępowania separacyjnego. Można tu wymienić skierowanie sprawy do mediacji (art. 436 k.p.c.), zawieszenie postępowania, jeżeli sąd stwierdzi, że istnieje możliwość, by małżonkowie pozostali przy zachowaniu pożycia (art. 440 k.p.c.) oraz próba nakłonienia przez sąd małżonków do próby osiągnięcia porozumienia (art k.p.c.) 34. Inną kwestią są skutki separacji i wynikające z nich obowiązki małżonków wobec siebie. Małżonkowie, wobec których orzeczono separację, nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa (art k.r.o.). Ich małżeństwo jest dalej uznawane za ważne i jego ciągłość nie została zerwana wskutek orzeczonej separacji. W doktrynie mówi się, że po orzeczeniu separacji, małżonkowie nie są już zobowiązani do zachowywania wierności względem siebie, jednakże część badaczy podziela zgoła odmienne stanowisko, argumentując to tym, iż jednym z celów separacji jest przecież próba pojednania małżonków 35. Zwolnienie ich z obowiązku wzajemnej wierności czyni ten cel niemożliwym do osiągnięcia. Artykuł 18 Konstytucji gwarantuje ochronę małżeństwa. Skoro więc separacja nie rozwiązuje węzła małżeńskiego, to nadal jest ono objęte opieką ze strony państwa i w prawie polskim nie mogą funkcjonować regulacje, które mogłyby je osłabić. Następnym powodem, dla którego można uważać, że separacja służy zachowaniu trwałości małżeństwa jest to, iż małżonkowie są zobowiązani do udzielenia sobie wzajemnej pomocy (art k.r.o.). Chodzi tu zarówno o pomoc materialną, jak i wsparcie duchowe. Jako przykład można podać sytuację, w której nieuleczalnie chory małżonek, który nie jest winny rozkładu pożycia małżeńskiego, oczekuje wizyty współmałżonka, a więc i wspomnianego już wsparcia psychicznego w chorobie. Orzeczenie separacji nakłada również na małżonków obowiązek alimentacji, a odbywa się to nawet w szerszy niż w przypadku rozwodu sposób 36. Jest to zgodne z celem omawianej instytucji, jakim jest przecież zachowanie trwałości małżeństwa, pomimo rozkładu wspólnego pożycia małżonków. Zakończenie Omówienie instytucji separacji w kontekście przyczynienia się tego środka do ochrony trwałości małżeństwa pozwala na stwierdzenie, że może być ona szansą dla związku, w którym pojawiły się konflikty powodujące zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, który jednak nie nabrał jeszcze cechy trwałości. Powodując rozluźnienie łączących małżonków zależności stwarza warunki dla refleksji nad ich relacjami. Ponieważ separacja może zostać zniesiona, samo wcześniejsze zastosowanie separacji może wynikać z przesłanek czasowych. Jeśli nawet separacja nie doprowadzi do pojed- 29 A. Sylwestrzak, op. cit., s Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz A. Sylwestrzak, op. cit., s Tamże, s Tamże, s Tamże, s M. Seroka, op. cit., s Tamże, s. 346.

5 63 S t r o n a K o r t o w s k i P r z e g l ą d P r a w n i c z y nania małżonków, jako środek przejściowy między małżeństwem, a rozwodem, daje możliwość przemyślenia decyzji o środku rozwiązującym małżeństwo. Stwierdzenie, że separacja jest instytucją potrzebną w polskim prawie jest zatem zasadne. * * * SEPARATION IN CODE OF FAMILY LAW AS AN INSTITUTION THAT PROTECTS MARRIAGE S DURABILITY This article is aimed to characterize the institution of separation, especially as the institution that protects marriage s durability. Specially helpful in writing the article was interpretation of articles from code of family law and the literature. At the beginning, the author explains the genesis of separation and its kinds: formal, factual, consistent, inconsistent. The next point of the article concerns circumstances under whom the separation can be declared. There are positive and negative circumstances. The functions of institution of separation were another issue taken under consideration. The author concentrates on restitution function of separation and brings arguments that confirms the thesis that the separation protects marriage s durability despite disintegration of spouses married life. The results of separation are the same as they are in case of divorce. However, the spouses cannot get married, they are obliged to help each other and have maintenance obligation. That means that separation can be regarded as the institution that can reconcile the spouses. Next considerations are continuation of the thesis that was assumed earlier.