Rodzaje roszczeń właścicieli gruntów oraz sposoby obrony. przedstawia Piotr Zamroch

Transkrypt

1 Rodzaje roszczeń właścicieli gruntów oraz sposoby obrony przedstawia Piotr Zamroch

2 Roszczenie negatoryjne uwagi ogólne dwie podstawowe postaci żądania: o nakazanie usunięcia urządzeń i nakazanie ich przebudowy w inne miejsce na tej samej nieruchomości żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem bez naprawienia szkody orzeczenie o obowiązku poniesienia kosztów wykonania wyroku: nakazanie usunięcia urządzeń przedsiębiorca nakazanie przebudowy z reguły właściciel porównanie kosztów przebudowy i korzyści właściciela, tytuł prawny przedsiębiorcy do gruntu, uprzednia zapłata wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości brak roszczenia negatoryjnego dla urządzeń niezakłócających korzystania z własności zgodnie z przeznaczeniem np. znaczna głębokość i wysokość roszczenie nie przedawnia się termin wykonania wyroku powinien uwzględniać terminy zastrzeżone dla odbiorców do przystosowania instalacji do zmienionych warunków

3 Roszczenie negatoryjne negocjacje i tryb procesu rzeczywista wola właściciela, a wezwanie do usunięcia urządzeń odpowiedź na wezwanie: legalność lokalizacji urządzeń, przekonanie o możliwości korzystania z gruntu, nieodpłatne zasiedzenie służebności podkreślenie ograniczenia praw nabywców nieruchomości już obciążonych analiza ksiąg wieczystych oraz akt ksiąg w sądzie z ostrożności odniesienie się do terminu usunięcia właściciele zwykle wyznaczają bardzo krótkie terminy, nawet 7 dni, wskazanie procedur w zakresie zamówień, terminów dla odbiorców na przystosowanie instalacji postępowanie sądowe toczy się w trybie procesu wartość przedmiotu sporu można oznaczać różnie (rozbieżne poglądy) jako wartość całej nieruchomości, wartość nieruchomości, na której prawo własności doznaje ograniczenia albo jako różnica miedzy wartością nieruchomości wolnej od urządzeń i obciążonej opłata od pozwu w wysokości 5% dochodzonego roszczenia

4 Roszczenie negatoryjne podstawowe zarzuty zasiedzenie służebności przesyłu zawsze, jeżeli upłynął termin przynajmniej dla zasiedzenia w dobrej wierze, możliwość wystąpienia z odrębnym wnioskiem, co doprowadzi do zawieszenia postępowania legalność wybudowania urządzeń zgoda albo decyzja administracyjna trwałe użyczenie - jeżeli zgoda właściciela obejmowała również prawo do bezpłatnej eksploatacji urządzeń, tworzyła trwały stosunek prawny, który prowadzi do oddalenia żądania usunięcia urządzeń i zapłaty za korzystanie w przeszłości, możliwe żądanie zapłaty na przyszłość zgoda na lokalizację urządzeń i eksploatację w umowach przyłączeniowych i sprzedaży ciepła z zastrzeżeniem przepisów o klauzulach niedozwolonych oraz nadużyciu pozycji dominującej trwałe ograniczenie prawa własności z uwagi na potrzeby mieszkańców odbierających ciepło z sieci zgodnie z art. 140 K.c. prawo własności nie jest nieograniczone, musi uwzględniać potrzeby innych

5 Roszczenie negatoryjne podstawowe zarzuty niewspółmiernie wysokie koszty usunięcia urządzeń w stosunku do korzyści właściciela oraz możliwości osiągania przez niego przychodu ze służebności art. 5 K.c., interes prawny właściciela zbyt uprzywilejowany brak możliwości alternatywnego przebiegu sieci z uwagi na warunki terenowe oraz uzasadnione technicznie ukształtowanie sieci na wypadek uwzględnienia powództwa należy zastrzec terminy dla usunięcia urządzeń, jeżeli będzie to wymagało przystosowania instalacji np. likwidacja grupowego węzła cieplnego i zmiana na węzły indywidualne W przypadku żądania przebudowy wykazanie, że jest dokonywana wyłącznie z uwagi na potrzeby właściciela, przedstawienie skali korzyści dla właściciela, brak możliwości przewidzenia zmieniających się potrzeb celem obciążenia właściciela kosztami przebudowy w całości, żądania zrekompensowania innych wydatków związanych z przebudową

6 Roszczenie negatoryjne wnioski dowodowe dokument zawierający zgodę właściciela uzgodnienia dokonywane przez właściciela na mapach stanowiących załącznik do projektu budowlanego decyzja administracyjna zezwalająca na lokalizację urządzeń i korzystanie z nich decyzja o pozwoleniu na budowę (przydatna, jednak samodzielnie nie stanowi wystarczającej podstawy dla uznania legalności posadowienia urządzeń) umowy przyłączeniowe i sprzedaży, jeżeli zawierają oświadczenia odnośnie możliwości lokalizacji, rozbudowy urządzeń oraz prawa do korzystania z nieruchomości umowy użyczenia, najmu, dzierżawy zawarte z poprzednimi właścicielami jednak tylko w przypadku, gdy nie jest możliwe zasiedzenie służebności

7 Roszczenie negatoryjne wnioski dowodowe szacunkowy kosztorys przebudowy sieci wysokie koszty przełożenia schemat sieci oraz przyłączonych budynków skutki usunięcia urządzeń w kontekście obowiązku zapewnienia dostaw ciepła dużej liczbie odbiorców opinia biegłego z zakresu ciepłownictwa, oględziny jeżeli alternatywny przebieg sieci stanowiłby zagrożenie dla prawidłowości jej funkcjonowania z uwagi na względy techniczne albo uwarunkowania terenowe, oględziny także gdy żądania przywrócenia stanu zgodnego z prawem zbyt szeroki wniosek o zwrócenie się przez sąd o nadesłanie odpisu zupełnego księgi wieczystej jeżeli korzystamy ze zgody poprzedniego właściciela wniosek do sądu o wystąpienie do właściwych organów (prezydent miasta, starosta, wojewoda, archiwum państwowe) o nadesłanie odpisów dokumentów, należy podać znane sygnatury spraw jeżeli nie jesteśmy w posiadaniu dokumentów

8 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie uwagi ogólne do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy zobowiązany jest jej posiadacz w złej wierze, który wie, że nie ma prawa z niej korzystać, albo powinien o tym wiedzieć na podstawie okoliczności towarzyszących roszczenie samodzielnie, nie trzeba żądać jednocześnie usunięcia urządzeń wynagrodzenie ma odpowiadać należności, którą posiadacz musiałby zapłacić, gdyby korzystał z nieruchomości na podstawie odpłatnego stosunku prawnego, nie jest to odszkodowanie wynagrodzenie zawiera zapłatę za normalne zużycie rzeczy wysokość wynagrodzenia: w przypadku zajęcia części nieruchomości wartość prawa własności i stopień ograniczenia, w przypadku uniemożliwienia korzystania w całości stawki czynszowe strefy ograniczonego korzystania wynikające z odrębnych przepisów świadczenie jednorazowe, przedawnienie 3 i 10 lat, rok od dnia zwrotu

9 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie negocjacje i tryb procesu kluczowe wykazanie zgody, umowy uzasadniającej przekonanie o możliwości nieodpłatnego korzystania, legalne wybudowanie urządzeń ma charakter pomocniczy, trwały charakter porozumień do czasu żądania zapłaty albo żądania zawarcia umowy odpłatnej konstrukcja obligacji realnych krytyka SN, jednak czasami skuteczna zarzut nieodpłatnego zasiedzenia służebności przesyłu, jeżeli upłynęły terminy choćby dla dobrej wiary, możliwość przerwania biegu zasiedzenia uchylenie się od przyznania jakichkolwiek okoliczności ciężar dowodu analiza ksiąg wieczystych oraz akt ksiąg w sądzie postępowanie sądowe toczy się w trybie procesu wartość przedmiotu sporu to kwota wynagrodzenia opłata od pozwu w wysokości 5% dochodzonego roszczenia

10 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie podstawowe zarzuty zasiedzenie służebności przesyłu zawsze, jeżeli upłynął termin przynajmniej dla zasiedzenia w dobrej wierze, możliwość wystąpienia z odrębnym wnioskiem, co doprowadzi do zawieszenia postępowania wyraźne zakwestionowanie wysokości żądanego wynagrodzenia, zarówno całości, jak i wartości częściowych - konieczny dowodu z opinii biegłego przedawnienie roszczenia 3 lata dla przedsiębiorców (w tym spółdzielnie mieszkaniowe) i 10 lat dla osób fizycznych oraz wspólnot mieszkaniowych, rok od dnia zwrotu rzeczy przez co rozumie się usunięcie urządzeń, wydania lokalu, zawarcie umowy najmu, użyczenia, służebności przesyłu legalność wybudowania urządzeń zarzut pomocniczy, jednak może mieć znaczenie dla dobrej wiary, decyzja wydana na podstawie art. 35 ustawy wywłaszczeniowej jako podstawa dla oddalenia powództwa

11 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie podstawowe zarzuty trwałe użyczenie do czasu wezwania, jeżeli zgoda właściciela dotyczyła wybudowania i nieodpłatnej eksploatacji urządzeń użyczenie oraz oświadczenie o niedochodzeniu roszczeń w umowach przyłączeniowych i sprzedaży naruszenie zasad współżycia społecznego w przypadku urządzeń wybudowanych przed 1989 r., na nieruchomościach przejętych przez Państwo, wniosek o obniżenie wynagrodzenia wyliczonego przez biegłego wpływy zapłaty wynagrodzenia oraz skali roszczeń na ceny ciepła zawyżone wynagrodzenie pomocnicze odwołanie się do stawek gminnych, ogłoszeń internetowych, wynagrodzeń przyznanych właścicielom w innych postępowaniach, stawek z umów zawartych przez przedsiębiorstwo, wynagrodzenia obliczonego w opinii prywatnej

12 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie podstawowe zarzuty opinia prywatna wyłącznie jako stanowisko powoda, brak dowodu z opinii biegłego sądowego powinien prowadzić do oddalenia powództwa niewłaściwa metoda wyceny np. stawki czynszowe dla rurociągów w przypadku przyłączy i węzłów indywidualnych zarzut braku prawa do wynagrodzenia z uwagi na korzyści dla właściciela IV CK 34/04 współkorzystanie z urządzeń przez właściciela np. udział w mocy cieplnej powinność wyliczenia wynagrodzenia dla aktualnego przeznaczenia pomieszczenia albo nieruchomości w przypadku wyliczenia wynagrodzenia dla przeznaczenia optymalnego, powinność odjęcia kosztów doprowadzenia do stanu umożliwiającego takie wykorzystanie obowiązek zapłaty odsetek od dnia wyrokowania z uwagi na konieczność dopuszczenia opinii biegłego, bogate orzecznictwo na gruncie art. 481 K.c.

13 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie wnioski dowodowe dokument zawierający zgodę właściciela na wybudowanie sieci i korzystanie z niej albo decyzja administracyjna zezwalająca na lokalizację urządzeń i ich eksploatację decyzja wydana w oparciu o art. 35 ustawy wywłaszczeniowej zapewni oddalenie powództwa umowy użyczenia, najmu, dzierżawy zawarte z poprzednimi właścicielami jeżeli zasiedzenie służebności oceniamy jako mało prawdopodobne protokół wydania nieruchomości właścicielowi albo umowa najmu lub o ustanowienie służebności na okoliczność zwrotu rzeczy (przedawnienie) akty prawa miejscowego, zarządzenia organów wykonawczych na okoliczność wysokości stawek gminnych (jeżeli są niższe od żądanych przez właściciela), ogłoszenia, własne umowy z niskimi stawkami kalkulacja wpływu roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości na wzrost cen ciepła celem zobrazowania skali roszczeń

14 Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie wnioski dowodowe opinia rzeczoznawcy sporządzona na nasze zlecenie zakwestionowanie prawidłowości opinii biegłego sądowego, jeżeli rozbieżności są istotne umowy przyłączeniowe albo sprzedaży dla węzłów indywidualnych i przyłączy celem wykazania korzyści płynących z dostawy ciepła oraz wykazania użyczenia nieruchomości albo zrzeczenia się roszczeń wniosek o zwrócenie się przez sąd o nadesłanie odpisu zupełnego księgi wieczystej jeżeli korzystamy ze zgody poprzedniego właściciela, konieczne jest wykazanie kiedy przysługiwało mu prawo własności kosztorysy przebudowy sieci albo węzła cieplnego dla wykazania niemożności przebudowy w przeszłości z uwagi na brak środków, schematy starych kotłowni, korzystanie wyłącznie z części pomieszczeń bez możliwości wydania właścicielowi pozostałej części celem wykazania powinności stosunkowego zmniejszenie wynagrodzenia

15 Roszczenie o wykup działki uwagi ogólne budynki i budowle wzniesione przez przedsiębiorcę, który nie był uprawniony do dokonywania tego typu nakładów na danej nieruchomości nie ma znaczenia dobra (uchylona decyzja) albo zła wiara przedsiębiorcy można domagać się wykupu jedynie części nieruchomości niezbędnej dla korzystania z urządzenia przesyłowego, w wyjątkowych przypadkach całej wartość urządzeń musi znacząco przekraczać wartość zajętej działki gruntu (nie całej nieruchomości) wartość działki do porównania z wartością urządzeń przyjmuje się w wariancie zabudowanym (wartość niższa) z chwili zgłoszenia roszczenia, dla orzeczenia o wykupie przyjmuje się wartość działki bez urządzeń przesłankę dysproporcji bada się dla chwili zgłoszenia roszczenia, a nie przeprowadzenia inwestycji, wartość urządzeń określa się badając koszty ich przebudowy poza nieruchomość obciążoną

16 Roszczenie o wykup działki uwagi ogólne brak jest jednolitego stanowiska Sądu Najwyższego, czy obiekt musi mieć fizyczny związek z gruntem, nieruchomość jest kategorią przestrzenną, zatem wykup może dotyczyć linii napowietrznych i urządzeń podziemnych właściciel nieruchomości może wybrać między skargą negatoryjną, która jest często oddalana z uwagi na potrzeby innych mieszkańców, a roszczeniem o wykup działki roszczenie nie ulega przedawnieniu są też poglądy odmienne, które nakazują przyjąć ogólne terminy przedawnienia liczone od chwili wybudowania urządzenia postępowanie toczy się w trybie procesu. wartość przedmiotu sporu to wartość zajętej części nieruchomości nieobciążonej urządzeniami przesyłowymi opłata od pozwu w wysokości 5% dochodzonego roszczenia

17 Roszczenie o wykup działki podstawowe zarzuty istnienie tytułu prawnego dla wybudowania urządzeń i ich eksploatacji zgoda (na wybudowanie i dostęp do urządzeń) albo decyzja zawierająca zezwolenie na zajęcie nieruchomości określenie pasa eksploatacyjnego w minimalnym rozmiarze przepisy BHP o wykopach, instrukcji producentów rur, opinia biegłego z zakresu ciepłownictwa, budowy i eksploatacji sieci ciepłowniczych wartość urządzeń nie przekracza wartości części nieruchomości podlegającej wykupowi optowanie za wyceną opartą o wartość nowych urządzeń z określonym procentem zużycia Sąd Najwyższy opowiada się za przyjęciem kosztów przebudowy, co daje bardzo wysokie kwoty brak kontaktu urządzenia z gruntem Sąd Najwyższy niejednolicie przedawnienie roszczenia - I CSK 364/07, jakkolwiek dominuje pogląd o braku przedawnienia dla tego roszczenia

18 Roszczenie o wykup działki wnioski dowodowe zgoda albo decyzja administracyjna uprawniająca do wybudowania urządzeń i zapewniająca dostęp do nich celem eksploatacji instrukcje producentów rur, opinia biegłego z zakresu ciepłownictwa w celu minimalizacja pasa eksploatacyjnego, zatem obszaru do wykupu opinia biegłego na okoliczność wartości nowych urządzeń i stopnia zużycia urządzeń obecnie istniejących, w przypadku zlecenia przez sąd opinii obejmującej koszty przebudowy należy argumentować przeciwko wliczaniu kosztów robocizny oględziny nieruchomości na okoliczność przebiegu urządzeń ponad gruntem albo pod jego powierzchnią protokoły odbioru, decyzje administracyjne, pisma wskazujące na czynny charakter sieci celem wykazania upływu przedawnienia liczonego od daty wybudowania urządzeń

19 Roszczenie o zmianę sposobu wykonywania służebności uwagi ogólne treść uprawnień przedsiębiorcy i przebieg urządzeń może zostać zmieniony orzeczeniem sądu, jeżeli później zaistniała ważna potrzeba gospodarcza zmiana powinna dotyczyć nieruchomości obciążonej przesłanką negatywną jest spowodowanie w majątku przedsiębiorcy niewspółmiernego uszczerbku w stosunku do korzyści właściciela gruntu ważna potrzeba musi zaistnieć po zawarciu umowy, uprawomocnieniu się orzeczenia sądu, w razie zasiedzenia służebności, po wybudowaniu sieci koszty przebudowy obciążają właściciela nieruchomości, w interesie którego jest dokonywana, należy pomniejszyć je o wartość wzbogacenia przedsiębiorcy ulepszenia na skutek wymiany zużytych w części urządzeń tryb procesu, wartość przedmiotu sporu to różnica wartości służebności w stanie obecnym i po zmianie, opłata 5% wartości przedmiotu sporu

20 Roszczenie o zmianę sposobu wykonywania służebności podstawowe zarzuty brak zmiany okoliczności uzasadniających zmianę sposobu wykonywania służebności, zmiana zaistniała przed ustanowieniem służebności niedopuszczalność zmiany z uwagi na niewspółmierne ograniczenie praw przedsiębiorcy w stosunku do korzyści właściciela powinność obciążenia właściciela kosztami przebudowy w całości z uwagi na odniesienie wyłącznie przez niego korzyści zawyżona wartość ulepszenia na skutek przebudowy żądanie zasądzenia wynagrodzenia z tytułu zmiany sposobu wykonywania służebności koszty uruchomienia urządzeń zastępczych, bonifikaty wypłacone odbiorcom, koszt utraconego nośnika

21 Roszczenie o zmianę sposobu wykonywania służebności wnioski dowodowe dokumenty wskazujące na datę powstania istotnej zmiany okoliczności np. uchwała o wprowadzeniu planu zagospodarowania przestrzennego opinia biegłego w celu oszacowania zmniejszenia wartości służebności, wysokości uszczerbku, jaki zmiana spowoduje w majątku przedsiębiorcy opinia biegłego w celu oszacowania kosztów przebudowy urządzeń oraz w celu ustalenia wartości ulepszenia na skutek zastosowania nowych urządzeń w miejsce częściowo zużytych dokumenty wskazujące na koszty uruchomienia urządzeń zastępczych, dowody wypłaty bonifikat odbiorcom, dokumenty wskazujące na ilość utraconego nośnika ciepła oraz jego wartość jednostkową

22 Roszczenie o odszkodowanie za pogorszenie rzeczy uwagi ogólne posiadacz służebności odpowiada za pogorszenie (obniżenie wartości użytkowej lub ekonomicznej) nieruchomości przekraczające zwykłe zużycie przykładem jest zanieczyszczenie gruntu na skutek wylania substancji, zniszczenie budynku przez wydobywającą się parę przedsiębiorcy posiadający służebność w złej wierze odpowiadają za szkodę niezależnie od winy, w tym za przypadkowe uszkodzenie albo utratę maksymalne odszkodowanie to wartość nieruchomości odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości może być dochodzone tylko w ramach wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, a nie samodzielnie III CZP 43/11 tryb procesu, wartość przedmiotu sporu to kwota dochodzonego odszkodowania, opłata w wysokości 5% dochodzonego roszczenia

23 Roszczenie o odszkodowanie za pogorszenie rzeczy podstawowe zarzuty zniszczenie nieruchomości nie przekracza zwykłego zużycia wynikającego z faktu lokalizacji urządzeń i ich eksploatacji, w związku z czym właściwym roszczeniem jest żądanie zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy w przypadku posiadania służebności w dobrej wierze konieczne jest zaprzeczenie szkodzie, zawinieniu oraz związkowi przyczynowemu, ciężar dowodu spoczywa na powodzie zakwestionowanie wartości szkody w tym zakresie ciężar dowodu spoczywa na powodzie, zakwestionowanie wyliczeń i opinii prywatnych niemożność dochodzenia odszkodowania w zakresie utraconego zysku w przypadku dochodzenia roszczenia o odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości należy powołać uchwałę III CZP 43/11 i wnieść o oddalenie powództwa z uwagi na brak takiego roszczenia

24 Roszczenie o odszkodowanie za pogorszenie rzeczy wnioski dowodowe inicjatywa dowodowa w procesie odszkodowawczym obciąża powoda, a zadaniem pozwanego jest kwestionowanie wszystkich twierdzeń i wyliczeń, które nie zostały poparte nie budzącymi wątpliwości dokumentami albo dowodem z opinii biegłego powołanego przez sąd pozwany może dowodzić przede wszystkim zwykłego charakteru uszkodzeń, zatem zużycia nieruchomości w stopniu uzasadnionym normalną eksploatacją urządzeń

25 Roszczenie o zmianę umowy art. 357(1) K.c. przepis art. 357(1) K.c. pozwala na ingerencję sądu w treść umowy łączącej strony, jeżeli po jej zawarciu wystąpiły obiektywne, nadzwyczajne okoliczności, których nie spodziewano się ustalając treść kontraktu dalsze wykonywanie umowy zgodnie z jej postanowieniami musi dla jednej ze stron powodować rażące straty wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2005 r., w sprawie II CK 594/04, dotyczył przebudowy magistrali cieplnej, uniemożliwiającej wybudowanie nowej hali dla magazynowania leków nadzwyczajną zmianą było przejście do innego ustroju politycznego i gospodarki wolnorynkowej rozkład kosztów należy uwzględnić zasady współżycia społecznego, zachowanie stron wobec siebie, zbadać czy przebudowa jest kosztowna, rozważyć interes stron oraz to, kto odniesie korzyści ze zmiany umowy

26 Dziękuję za uwagę