Reakcje niepożądane po użyciu kosmetyków

Transkrypt

1 Lek med Zbigniew Hałat Epidemiolog, redaktor naczelny czasopisma Zagrożenia Zdrowia w Polsce Reakcje niepożądane po użyciu kosmetyków Adverse reactions to cosmetics S u m m a r y By the Cosmetics Act of March 30, 2001 cosmetics must not be harmful to human health and their manufacturers should report any known adverse reactions to cosmetics as well as disclose full list of ingredients (including coded ones) if a medical services provider finds it necessary for immediate and proper treatment. Although p-phenylenediamine and other hair dyes attract professional and public attention this is fragrances and preservatives that are leading causes of contact dermatitis.... Zgodnie z ustawą z 30 marca 2001r. o kosmetykach kosmetyki nie mogą zagrażać zdrowiu ludzi i ich producenci powinni zgłaszać wszelkie znane im reakcje niepożądane na kosmetyki, a także ujawniać pełną listę składników (z zakodowanymi włącznie), jeżeli udzielający świadczeń zdrowotnych uzna to za konieczne dla podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia. Wprawdzie uwaga opinii publicznej i środowisk zawodowych skupia się na p-fenylenodiaminie i innych farbach do włosów, to substancje zapachowe i konserwanty należą do wiodących przyczyn wyprysku kontaktowego. Nowe prawo W dniu 12 maja 2002r. weszła w życie mało jeszcze znana i egzekwowana w nikłym dotychczas zakresie ustawa z dnia 30. marca 2001 r. o kosmetykach, która określa, w zakresie niezbędnym dla zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia ludzi, wymagania dotyczące składu, oznakowania kosmetyków oraz warunki obrotu nimi. Ustawa nałożyła na Głównego Inspektora Sanitarnego obowiązek prowadzenia krajowego systemu informowania o kosmetykach wprowadzonych do obrotu, a na producentów kosmetyków obowiązek przechowywania i udostępniania do celów kontroli m. in. dokumentów: oceny wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi, wraz z dokumentacją ze szczególnym uwzględnieniem ogólnej charakterystyki składników pod względem toksykologicznym, ich budowy lub składu chemicznego i stopnia kontaktu z ciałem człowieka, a także nazwiska i adresu osoby odpowiedzialnej za tę ocenę, danych o niepożądanych działaniach na zdrowie ludzi w następstwie stosowania kosmetyku, Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem producent kosmetyku, w przypadku pozyskania informacji o wystąpieniu zachorowania, co do którego wystąpiło podejrzenie, że jego przyczyną było użycie kosmetyku, zgłasza władzom sanitarnym fakt zachorowania do systemu na formularzu według określonego wzoru. Formularz wymaga wpisania danych dotyczących osoby, która powiadomiła o zachorowaniu lub niepożądanych objawach po użyciu kosmetyku oraz charakterystyki objawów chorobowych, w tym ogólnych i miejscowych, a także okresu, jaki upłynął od użycia kosmetyku do wystąpienia objawów chorobowych. Zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni, a jeżeli objawy mają formę ostrego zatrucia, dodatkowo w formie niezwłocznego powiadomienia telefonicznego. Rejestr danych o stwierdzonych przypadkach zachorowań spowodowanych użyciem kosmetyków jest stale dostępny organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej poprzez internet na podstawie numeru identyfikacyjnego i hasła. Ustawa o kosmetykach nakazuje udostępniać informacje dotyczące składu kosmetyków nie tylko organom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, lecz także podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych, a w szczególności zakładom opieki zdrowotnej oraz lekarzom i lekarzom stomatologom prowadzącym indywidualną praktykę lekarską. Informacje te są udostępniane wyłącznie w celu podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia, jeżeli zachodzi podejrzenie, że stosowanie kosmetyku było przyczyną zachorowania. Ustawa przewiduje cofnięcie udzielonej ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa zgody Głównego Inspektora Sanitarnego na nieujawnianie na opakowaniu jednostkowym nazw jednego lub kilku składników kosmetyku. W przypadku, gdy zaistnieją uzasadnione podejrzenia, że nieujawnienie nazwy składnika może stwarzać jakiekolwiek zagrożenie dla zdrowia 36

2 ludzi, podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych należy, w razie potrzeby podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia, udzielić pełnej informacji dotyczącej składników kosmetyku, ukrytych pod numerami zastępującymi ich nazwę. Pełna informacja co do składników kosmetyku umożliwia ustalenie ich tożsamości zgodnie z Międzynarodowym Nazewnictwem Składników Kosmetycznych International Nomenclature of Cosmetic Ingredients (INCI, 9th Edition) Międzynarodową Klasyfikacją Związków Chemicznych (Chemical Abstracts Service - CAS) European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances (EINECS) Colour Index (Colour Index Generic Names - CI) European List of Notified Chemical Substances (ELINCS) oficjalny numer, jaki został nadany w przypadku notyfikacji Jeżeli nazwy lub numery nie zostały ustalone należy identyfikować składnik poprzez dokładne określenie nazwy surowca wyjściowego, nazwę części rośliny lub zwierzęcia wykorzystanych do jego pozyskania oraz nazwy substancji wchodzących w skład surowca. W razie wystąpienia udokumentowanych przypadków lub stwierdzenia w wyniku badań naukowych lub klinicznych, że kosmetyk spełniający wymagania określone w ustawie zagraża zdrowiu ludzi, Główny Inspektor Sanitarny podejmuje decyzję o czasowym zakazie obrotu kosmetykiem lub określa warunki jego obrotu, mając na uwadze w szczególności skład, przeznaczenie oraz dostępność kosmetyku. Ustawa o kosmetykach nie narusza przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów, stąd podejrzenie, że użycie kosmetyku było przyczyną zachorowania, może spowodować lawinę wydarzeń o charakterze kryzysowym i z natury rzeczy rodzi podyktowane sprzecznymi interesami wątpliwości, czy sporne zagrożenie jest rzeczywiste, domniemane czy urojone. Konsekwencje nietrafnej kwalifikacji zagrożenia mogą prowadzić do: bezczynności bądź zbędnego zaangażowania publicznych służb nadzoru i kontroli zrujnowania uczciwego przedsiębiorcy bądź bezkarności przestępcy niezaspokojenia słusznych roszczeń poszkodowanego konsumenta bądź premiowania sprytnego oszustwa Upowszechnienie rzetelnej wiedzy medycznej przyniesie pożytek wszystkim zainteresowanym stronom. Kosmetyki a produkty lecznicze Wprowadzanie do obrotu produktów leczniczych z natury rzeczy jest obciążone wysokim ryzykiem dla pacjentów, a decyzja zastosowania konkretnej farmakoterapii to najczęściej wybór mniejszego zła przez osobę uprawnioną, czyli lekarza, bądź osobę spoza zawodu biorącą na siebie odpowiedzialność za skutki leku sprzedawanego bez recepty. Zgodnie z ustawą (z dnia 6. września 2001 r. Prawo farmaceutyczne) produktem leczniczym jest substancja lub mieszanina substancji, przeznaczona do zapobiegania lub leczenia chorób lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu. O dopuszczeniu do obrotu produktu leczniczego w procedurze rejestracji decydują zadowalające wyniki badań farmakologicznych i toksykologicznych, w tym toksyczności ostrej i przedłużonej, wpływu na reprodukcję, embriotoksyczności i toksyczności okołoporodowej, oznaczenia działania mutagennego i rakotwórczego, farmakodynamicznych i farmakokinetycznych, tolerancji miejscowej, skuteczności terapeutycznej w proponowanych wskazaniach wraz z określeniem bezpieczeństwa stosowania, farmakologicznych określających skuteczność działania w zależności od stosowanej dawki, farmakokinetycznych, występujących interakcji, zaobserwowanych działań niepożądanych. Z kolei według ustawy o kosmetykach, kosmetykiem jest każda substancja przeznaczona do zewnętrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, którego wyłącznym lub głównym celem jest utrzymywanie ich w czystości, pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie lub upiększanie, a kosmetyk wprowadzony do obrotu, używany w zwykłych lub w innych dających się przewidzieć warunkach, z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu lub prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta, nie może zagrażać zdrowiu ludzi. Kosmetyki podlegają notyfikacji a nie rejestracji. Z powyższych względów jest oczywiste, że reklama kierowana do publicznej wiadomości nie może zawierać treści, które sugerują, że produkt leczniczy jest środkiem kosmetycznym i - au rebours - że kosmetyk może być podawany człowiekowi jakoby w celu przywrócenia, poprawienia czy modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu, a nawet zapobiegania lub leczenia chorób. Reakcje niepożądane Przez analogię do zapisów prawa farmaceutycznego można przyjąć, że działanie niepożądane kosmetyku jest to każde niekorzystne i niezamierzone działanie kosmetyku wprowadzonego do obrotu, używanego w zwykłych lub w innych dających się przewidzieć warunkach, z uwzględnieniem w szczególności jego wyglądu lub prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta, ciężkie niepożądane działanie kosmetyku - takie niepożądane działanie, które powoduje: zgon użytkownika, zagrożenie życia, konieczność hospitalizacji lub jej przedłużenie, trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu lub wadę wrodzoną niespodziewane działanie niepożądane kosmetyku - niepożądana reakcja niewymieniona w charakterystyce kosmetyku. Lato 2003 ALERGIA 37

3 Działanie niepożądane kosmetyku może być tylko niespodziewane, bo skoro z definicji kosmetyk nie może zagrażać zdrowiu ludzi, to charakterystyka kosmetyku zgłaszanego w procedurze notyfikacji do obrotu handlowego nie powinna zawierać opisu udokumentowanego przypadku lub stwierdzenia w wyniku badań naukowych lub klinicznych, że kosmetyk zagraża zdrowiu ludzi. Gdyby jednak wśród informacji, które producent jest obowiązany przechowywać i udostępniać do celów kontroli w miejscu wyznaczonym znalazły się dane o niepożądanych działaniach na zdrowie ludzi w następstwie stosowania kosmetyku, jego nabywca i u zytkownik musi być powiadomiony o dającym się przewidzieć zagrożeniu za pomocą prezentacji, oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wskazówek lub informacji pochodzących od producenta, a zwłaszcza poprzez szczególne ostrzeżenia przy stosowaniu kosmetyku, a jeżeli kosmetyk jest przeznaczony do użytku profesjonalnego - dodatkowo inne konieczne ostrzeżenia. Obowiązujące co do treści warunki i ostrzeżenia na opakowaniach jednostkowych są przypisane kosmetykom zawierającym następujące składniki: kwas borowy, borany i tetraborany, kwas tioglikolowy i jego sole, estry kwasu tioglikolowego, m i p-fenylenodiamina, ich pochodne, N-podstawione i ich sole N-podstawione pochodne o-fenylenodiamin, metylofenylenodiaminy i ich pochodne N-podstawione i ich sole, diaminofenole, dichlorofen, nadtlenek wodoru i inne związki lub ich mieszaniny uwalniające nadtlenek wodoru (w tym nadtlenek mocznika i nadtlenek cynku), hydrochinon, wodorotlenek litu, fenol i jego sole alkaliczne, rezorcyna, 4-hydroksybenzenosulfonian cynku, monofluorofosforan amonu, sodu, potasu i wapnia, fluorek wapnia, sodu, potasu, magnezu, amonu, glinu, cyny, heksadecyloamoniowy, oktadecynyloamoniowy, dwuwodorofluorek bis(hydroksyetylo- )amino-propylo-n-hydroksyetylo-okta-decyloaminy, dwuwodorofluorek N, N, N b Tris(polioksyetyleno)- N-heksadecylo-propylenodiaminy, fluorokrzemian sodu, potasu, amonu i magnezu, dimetyloloetylenotiomocznik, hydrofluorek 3-pirydynometanolu, azotan srebra, disiarczek selenu, chlorowodorotlenek glinowocyrkonowy AlxZr(OH)yClz i chloroglicynian, octan ołowiu, chlorek strontu sześciowodny, octan strontu półwodny, talk: uwodniony krzemian magnezowy, wodorotlenek strontu, nadtlenek strontu, chlorek, bromek i sacharynian benzalkoniowy. Te i inne substancje znajdują się na liście substancji dozwolonych do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonej ilości, zakresie i warunkach stosowania, składającej się z 67 pozycji ogółem. Ponieważ lista substancji, których stosowanie w kosmetykach jest niedozwolone, czyli lista negatywna, składa się z zaledwie 420 pozycji, a listy pozytywne, tj. zawierające wykazy barwników, substancji konserwujących i substancji promieniochronnych dozwolonych do stosowania w kosmetykach składają się odpowiednio z niespełna 200, 55 i 24 pozycji, wszystkie inne substancje pochodzące z przyrody ożywionej (z wyjątkiem komórek, tkanek oraz innych substancji lub ich ekstraktów pochodzących z ciała ludzkiego), nieożywionej oraz niewystępujące w naturze i powstałe w wyniku np. syntezy chemicznej lub inżynierii genetycznej mogą wchodzić w skład dowolnego kosmetyku, a jedynym ograniczeniem ich użycia w pojedynkę lub w dowolnej konstelacji jest warunek wstępny, że kosmetyk (jako całość) nie może zagrażać zdrowiu ludzi. Jest oczywiste, że wśród praktycznie nieskończonej liczby składników kosmetyków są i takie, co do których całkiem niedawno narosło przekonanie, że muszą znaleźć się liście negatywnej (ostatnie trzy wpisy to pozycja 418. surowy i rafinowany dziegieć z węgla kamiennego, pozycja ,1,3,3,5-Pentametyl-4,6-dinitroindan, czyli muskon i pozycja tetrabutylo- 1,2,3-trimetylo-4,6-dinitrobenzen, czyli piżmo tybetowe), a także należące do nośników nowoodkrytych patogenów - prionów, jak pozycja 416.: a) czaszka, w tym mózg, oczy, migdały i rdzeń kręgowy i pochodzące z nich substancje z bydła w wieku ponad 12 miesięcy, owiec i kóz, które mają ponad 12 miesięcy lub u których doszło do wyrżnięcia przez dziąsło pierwszego stałego siekacza, b) śledziony owiec i kóz i pochodzących z nich substancji. Wolno jednak stosować pochodne łoju pod warunkiem, że zostały zastosowane następujące metody produkcji ściśle przestrzegane przez producenta: ( hpa) przez 20 min (gliceryna oraz kwasy i estry tłuszczowe) - zmydlanie NaOH 12M (gliceryna i mydło) w procesie periodycznym w 95 C przez trzy godziny lub procesie ciągłym w 140 C, 2 barach (2000 hpa) przez 8 min lub w warunkach równoważnych.). Ciężkie działania niepożądane mogą ujawnić się dopiero po wielu latach stosowania (kancerogeny), a nawet w następnym pokoleniu (antyandrogeny). Ftalan dibutylu (DBP), ftalan dietylu (DEP), ftalan dietylheksylu (DEHP), ftalan butylbenzylu (BBzP) i ftalan dimetylu (DMP) według opublikowanego 8. lipca 2002r. raportu amerykańskich organizacji ochrony zdrowia konsumenta wchodzą w skład 72% kosmetyków wiodących marek (1). Z kolei estrogenne działanie organicznych filtrów UV stosowanych w kosmetycznych produktach promieniochronnych, jak: 2-hydroksy-4-metoksybenzofenon, ang. Benzophenone-3 (Oxybenzone), ester 3,3,5-trimetylocykloheksylowy kwasu salicylowego, ang. Homosalate, 3(4 -metylo)benzylidenobornan-2-on, ang. 4-Methylbenzylidene camphor, 3-(4 -Methylbenzylidene)-d-1 camphor, ester 2-etyloheksylowy kwasu 4-metoksycynamonowego, ang. Octyl methoxycinnamate ester 2-etyloheksylowy kwasu 4-dimetyloaminobenzoesowego, ang. Octyl-dimethyl-PABA jest przedmiotem żywej dyskusji wywołanej przez artykuł szwajcarskich autorów (2). Przykład niebezpiecznych składników kosmetyków - p-fenylenodiamina Najbardziej zagrażają rakiem pęcherza ciemne farby stosowane co 4-6 tygodni, w których skład wchodzi 38

4 p-fenylenodiamina i tetrahydro-6-nitrochinoksalina (3). Jednak związek pomiędzy stosowaniem trwałych farb do włosów a rakiem pęcherza łatwiej wykazać u osób, które są powolnymi acetylatorami w zakresie N-acetylotransferazy 2 (NAT2), enzymu uczestniczącego w detoksyfikacji amin aromatycznych (4). Poparcie hipotezy o rakotwórczej roli amin aromatycznych zawartych w farbach do włosów nie oznacza wszakże przeniesienia tego odkrycia na grunt codziennej praktyki w postaci określania aktywności NAT2 u każdego, kto zamierza zastować amininy aromatyczne do barwiena włosów! Inaczej jest w przypadku alergennego działania p-fenylenodiaminy, która w dozwolonym stężeniu 6% w przeliczeniu na wolną zasadę jest silnym alergenem kontaktowym. Producent ma wprawdzie obowiązek na opakowaniu jednostkowym zamieścić obowiązkowe ostrzeżenie. ( a) ogólne stosowanie: Może powodować reakcję alergiczną. Zawiera fenylenodiaminy. Nie stosować do barwienia brwi i rzęs. b) profesjonalne stosowanie: Tylko do użytku profesjonalnego. Zawiera fenylenodiaminy. Może powodować reakcję alergiczną. Stosować rękawice ochronne ) Jednak prawo nie wymaga zamieszczenia informacji o konieczności wykonania przez użytkownika prostego testu alergicznego z preparatem gotowym do użycia. Wytwórcy zazwyczaj dobrowolnie informują o tym sposobie uniknięcia zagrożenia zdrowia. Farba do włosów może być przyczyną kontaktowego wstrząsu analfaktycznego (5), a sposób formułowania instrukcji jej użycia przemiotem zainteresowania sądu (6). Dotyczyło to znanego przypadku z Edgbaston, w hrabstwie Birmingham w Wielkiej Brytanii, gdzie natychmiast po nałożeniu farby do włosów znanej marki renomowanego producenta 25. sierpnia 2000r. zmarła z powodu wstrząsu anafilaktycznego 38-letnia matka trojga dzieci. Mniej dramatyczne reakcje niepożądane na farby do włosów są diagnozowane przez samych pacjentów i uchodzą uwadze lekarzy, a tym bardziej nie bywają gdziekolwiek rejestrowane. Wśród odpowiedzi na ogłoszenie prasowe poszukujące w Danii osób, u których wystąpiły reakcje niepożądane na farby do włosów, zidentyfikowano 55 przypadków ciężkiego ostrego alergicznego contact dermatitis w postaci silnie wyrażonego obrzęku twarzy, skóry owłosionej głowy i uszu, a przy tym klinicznie błędnie rozpoznawanego jako obrzęk naczynio-ruchowy. 29% przypadków poddano próbom płatkowym z p-fenylenodiaminą i za każdym razem uzyskano wynik dodatni (7). Postulowane przez wielu bardziej skuteczne procedury ochrony zdrowia przed reakcjami niepożądanymi ze strony farb do włosów znajdują odzwierciedlenie w żywej dyskusji na forum Komitetu Naukowego ds Produktów Kosmetycznych i Nieżywnościowych (Scientific Committee on Cosmetic Products and Non-Food Products - SCCNFP). Ostatnie, z 18. marca 2003r., stanowisko komitetu zawiera wniosek o naukową reewaluację rozlicznych aspektów bezpieczeństwa 46 farb do włosów (1,7-Naphthalenediol, o-aminophenol, 1,5-Naphthalenediol, 2,7-Naphthalenediol, p-methylaminophenol, Hydroxybenzomorpholine, 4-Amino-2- hydroxytoluene, 3,4-Diamino-benzoic acid, 2-Methyl-5-hydroxyethylaminophenol, 2,4-Diamino-phenoxyethanol, 3-Amino-2,4-dichlorophenol, 2-Methylresorcinol, 2-Amino-4-hydroxyethylaminoanisole, 6-Amino-o-cresol, Hydroxyethyl-3,4-methylenedioxyaniline, 2-Aminomethyl-p-amino-phenol, 2,4-Diamino-5-methyl-phenetol, 2,4-Diamino-5-methyl-phenoxyethanol, Hydroxyethyl-aminomethyl-p-aminophenol, Hydroxypropylbis (N-hydroxyethyl-pphenylenediamine), 2-Nitro-p-phenylenediamine, HC Red No.13, HC Blue No.2, 2-Chloro-5-nitro-N-hydroxyethyl-p-phenylene-diamine, 4-Amino-3-nitrophenol, 2-Amino-3-nitrophenol, 3-Methylamino-4-nitro-phenoxy-ethanol, HC Violet No.1, HC Orange No.2, HC Red No.10 + HC Red No.11, HC Blue No.12, HC Yellow No.6, Hydroxyethyl-2-nitro-p-toluidine, HC Yellow No. 12, HC Blue No.10, HC Blue No. 9, Hydroxyethyl-2,6-dinitro-panisidine, 6-Nitro-2,5-pyridinediamine, HC Violet No. 2, 2-Amino-6-chloro-4-nitrophenol, 4-Hydroxy-propylamino-3-nitrophenol, Ponceau SX, Acid Red 33, Basic Violet 14, Basic Blue 7, Basic Blue 26) (8). Rola alergologów i dermatologów w zapobieganiu działaniom niepożądanym kosmetyków Krótki odstęp czasu pomiędzy zadziałaniem czynnika szkodliwego a wystąpieniem objawów dostrzegalnych Lato 2003 ALERGIA 39

5 przez pacjenta, a przy tym łatwość samodiagnozowania objawów łączonych z konkretnym kosmetykiem ułatwia postawienie diagnozy i poprzez badania dodatkowe udowodnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy podejrzanym składnikiem kosmetyku a jego działaniem niepożądanym. Jest to szczególnie wdzięczne pole do popisu dla alergologów i dermatologów wykraczające daleko poza rozwiązywanie problemów ze strony farb do włosów, zważywszy, że w dużych rejestrach amerykańskich preparaty koloryzujące włosy znajdują się dopiero na czwartym miejscu wśród głównych kategorii kosmetyków będących przyczyną skarg konsumentów (preparaty do pielęgnacji skóry - 29%, preparaty do włosów niekoloryzujące - 18%, preparaty zapachowe - 12%, preparaty koloryzujące włosy - 11%) (9). Amerykańska Akademia Dermatologii częstość reakcji niepożądanych szacowała w 1994r. na 0,21% populacji (1 przypadek na 5000 osób) (10), zaś obecnie według Brytyjskiego Towarzystwa Dermatologicznego same odczyny alergiczne na jeden lub więcej popularnych składników kosmetyków mogą występować u 2% populacji, przy czym u 10% pacjentów ze zmianami wypryskowymi stwierdza się alergie na substancje zapachowe i u 8% na konserwanty kosmetyków. W zestawach testów płatkowych powinna być mieszanina zapachowa, czyli Fragrance Mix, w składzie najbardziej zbliżonym do następującego: alfa-amyl cinnamic aldehyde (amyl cinnamal) 1%, cinnamic alcohol (cinnamyl alcohol) 1%, cinnamic aldehyde (cinnamal) 1%, eugenol 1%, geraniol 1%, hydroxycitronellal 1% isoeugenol 1%, oak moss (a natural extract) 1%, sorbitan sesquioleate (added as an emulsifier) 5%. Jeden lub więcej alergenów z Fragrance Mix wykrywa się w 15%-100% badanych kosmetyków, zależnie od ich rodzaju. 3-4 alergenów z Fragrance Mix wykrywa się w tym samym kosmetyku. Geraniol wykrywa się w 43% produktów w stężeniu 3.2%, eugenol wykrywa się w 26% produktów w stężeniu 2,0%. Hydroksycytronellal wykrywa się w 21% produktów w stężeniu 3,0%, pomimo że od 1987r. zalecenia Międzynarodowego Stowarzyszenia Producentów Substancji Zapachowych (International Fragrance Association - IFRA) ograniczają stężenie hydroksycytronellalu do 1% w produktach dla konsumentów i ustalono, że 5% hydroxycitronellal wywołuje uczulenie u 36% zdrowych ochotników. Wobec masowego zalewu polskiego rynku kosmetykami niespełniającymi wymogów sanitarnych, a zwłaszcza podróbkami znanych i drogich marek, (11), wydaje się konieczne zaangażowanie producentów kosmetyków we współpracę z zakładami opieki zdrowotnej oraz lekarzami i lekarzami stomatologami prowadzącymi indywidualną praktykę lekarską, których obowiązująca ustawa o kosmetykach upoważnia do sięgania nawet po informacje stanowiące tajemnicę handlową w celu podjęcia natychmiastowego i właściwego leczenia, jeżeli zachodzi podejrzenie, że stosowanie kosmetyku było przyczyną zachorowania. Zgodnie z zakresem specjalności wiodąca rola przypada jednak wyposażonym w odpowiednią wiedzę, umiejętności i możliwości diagnostyczne alergologom i dermatologom. Aktualizacja na stronach internetowych domeny halat.pl: i pochodnych. Dr Zbigniew Hałat jest lekarzem medycyny specjalistą epidemiologiem, redaktorem naczelnym czasopisma ruchu ochrony zdrowia Zagrożenia zdrowia w Polsce, prezesem Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów i założycielem Instytutu Wody. Kierował Poradnią Chorób Alergicznych Skóry w Wojewódzkiej Przychodni Skórno-Wenerologicznej. Na początku lat 90. w trzech rządach pełnił funkcję zastępcy ministra zdrowia ds. sanitarno-epidemiologicznych i głównego inspektora sanitarnego. Piśmiennictwo: 1. Hałat Z.: Zagrożenia zdrowia konsumenta ze strony kosmetyków, Kosmetyki i biznes, 2002, Nr 10 i 11, 2. Schlumpf M., Cotton B., Conscience M., Haller V. Steinmann B., LichtensteigerW.: In vitro and in vivo estrogenicity of UV screens. Environ Health Perspect 2001; 109: 3: , 3. Gago- Dominguez M. et al.: Use of permanent hair dyes and bladder cancer risk, Int. J. Cancer: 2001, 91, , 4. Miller A. B., Bartsch H.: Hair Dye use and Bladder Cancer. Int J Cancer 2001; 94: , 5. Sahoo B., Handa S., Penchallaiah K., Kumar B.: Contact anaphylaxis due to hair dye. Contact Dermatitis 2000, 43; 244, 6. BBC News: Hair dye allergy led to tragedy, 8 May, 2001, 7. Sosted H., Agner T., Andersen K. E., Menné T.: 55 cases of allergic reactions to hair dye: a descriptive, consumer complaint-based study, Contact Dermatitis 2002: 47 (5), , 8. Scientific Committee on Cosmetic Products and Non-Food Products intended for Consumers: Request for a re-evaluation of hair dyes listed in Annex III to Directive 76/768/EEC on cosmetic products adopted by the SCCNFP during the 23rd plenary meeting of 18 March 2003, SCCNFP/0635/03, final, 9. U. S. Food and Drug Administration Center for Food Safety and Applied Nutrition, Office of Cosmetics and Colors: Consumer Complaints About Cosmetic Products, Annual Reports, 10. American Academy of Dermatology: Solving Problems Related to the Use of Cosmetics & Skin Care Products, 1994, 11. Strona internetowa ZAGROŻENIA ZDROWIA ZE STRONY KOSMETYKÓW dokończenie piśmiennictwa ze str Nafstad P, Magnus P, Jaakkola JJ.: Early respiratory infections and childhood asthma. Pediatrics 2000, 106, E Jarnason R., Sigurbergsson F., Kjelmann B.: Respiratory syncytial virus bronchiolitis in infancy is an important risk factor for asthma and allergy at age 7. Am J Resp Crit Care Med, 2000, 161, Nystad W, Nafstad P, Jaakkola JJ. The effect of respiratory tract infections on reported asthma symptoms. Scand J Public Health 2002, 30, Message SD, Johnston SL.: Viruses in asthma. Br Med Bull 2002;61: Emeryk A., Bartkowiak-Emeryk M.: Wpływ zakażeń Chlamydia pmeumoniae na astmę oskrzelową u dzieci. Acta Pneum Allerg Pediatr 2003, 6, Illi S, von Mutius E, Lau S, Bergmann R, Niggemann B, Sommerfeld C, Wahn U; MAS Group.: Early childhood infectious diseases and the development of asthma up to school age: a birth cohort study. BMJ 2001, 3223, Nystad W, Skrondal A, Nja F, Hetlevik O, Carlsen KH, Magnus P. Recurrent respiratory tract infections during the first 3 years of life and atopy at school age. Allergy 1998, 53, Haby MM., Marks GB., Peat JK., Leeder SR.: Daycare attendance before the age of two protects against atopy in preschool age children. Pediatr Pulmonol 2000; 30: Bodner C., Godden D., Seaton A.: Family size, childhood infections and atopic diseases. Thorax 1998; 53: Martinez FD.: Role of viral infections in the inception of asthma and allergies during childhood: could they be protective? Thorax 1994; 49: Krotkiewski M, Madaliński K.: Im wyższy poziom higieny tym więcej alergii - paradoks naszych czasów. Astma Alergia Immunol 2000, 5,