Projekt pt: Ekologia w regionie - województwo kujawsko-pomorskie perłą w przyrodzie Polski

Transkrypt

1 Projekt pt: Ekologia w regionie - województwo kujawsko-pomorskie perłą w przyrodzie Polski

2 Morze Bałtyckie Powierzchnia km², z rejonem przyujściowym km² Średnia głębokość - 52 m Bałtyk jest typowym morzem śródziemnym, który pozostaje w łączności z wodami wszechoceanu przez rejon cieśnin, jakimi są Bełty, Sund, Kattegat, Skagerrak (Demel 1967). Rozciąga się wzdłuż ok.12 szerokości geograficznej północnej (Żmudziński 2004). Rozciągłość południkowa wynosi 1500 km, a równoleżnikowa około 650 km, (Żmudziński 2004). O ukształtowaniu Bałtyku i nieodwracalnym biegu jego historii zadecydowało kilka czynników, które działały bądź równocześnie, bądź w różnych okresach, zmieniając się kolejno doprowadziły różne fazy Prabałtyku do stanu coraz bardziej przypominającego współczesny.

3 Przeszłość

4 Tworzenie się Morza Bałtyckiego Okres Okres współczesny (Mya i Macoma) Okres Litoryna (4 tys. lat p.n.e.) Okres Ancylus (6,8 tys. lat p.n.e.) Okres Yoldia (7,9 tys. lat p.n.e.) Bałtyckie Jezioro Lodowe (od 16 tys. do 7,9 tys. lat p.n.e.) Charakterystyka Bałtyk w słabej łączności z Atlantykiem. Typowe morze słonawe, o zrównoważonych wpływach oceanu i kontynentu. Fauna i flora ma charakter mieszany. Bałtyk w słabej łączności z Atlantykiem. Typowe morze słonawe, o zrównoważonych wpływach oceanu i kontynentu. Fauna i flora ma charakter mieszany. Bałtyk staje się jeziorem zamkniętym. Przewaga kontynentalizmu. Fauna i flora wód słodkich. Bałtyk w łączności z Morzem Lodowcowym od północy, z Atlantykiem borealnym od zachodu. Przewaga surowego oceanizmu. Flora i fauna arktyczna. Jezioro pokrywa znaczną część południowego i środkowego Bałtyku, łącznie z Zatoką Ryską i Fińską. Poziom wód wyższy od dzisiejszego o dwadzieścia kilka metrów. Klimat bardzo surowy, arktyczny.

5 Bałtyckie Jezioro Lodowe w początkowej fazie rozwoju, ok. 13 tys. lat temu Bałtyckie Jezioro Lodowe w końcowej fazie rozwoju ok. 10,3 tys. lat temu Morze Yoldiowe ok. 10 tys. lat temu Jezioro Ancylusowe Morze Litorynowe ok. 9,2 tys. lat temu ok. 7.5 tys. lat temu Morze Bałtyckie dzisiaj Wg Oddział Geologii Morza PIG

6 Zmiany poziomu wód w Bałtyku Historia powstania jezior przybrzeżnych Wg Oddział Geologii Morza PIG

7 Teraźniejszość

8 Przez zabawę do wiedzy wzrost kompetencji kluczowych uczniów i uczennic Gminy Kobylnica Struktura zasolenia wód Bałtyku W rejonie Cieśnin Duńskich liczne gatunki oceaniczne, jak szkarłupnie i głowonogi. W centralnej części mocno zubożony skład gatunkowy fauny i flory. W kierunku Zatoki Botnickiej następuje spadek liczby gatunków morskich i pojawienie się gatunków słodkowodnych CIEŃNINY DUŃSKIE GŁEBIA KATTEGAT ARKOŃSKA HALOKLINA 8 5 ZATOKA FIŃSKA GŁEBIA BORHOLMSKA RYNNA SŁUPSKA GŁEBIA GOTLANDZKA Źródło: Żmudziński 1996

9 Wpływ zasolenia na organizmy bałtyckie Liczba gatunków fauny dennej w Bałtyku w zależności od zasolenia wody

10 Mieszkańcy Bałtyku Zooplankton - organizmy zwierzęce mniej lub bardziej biernie unoszące się w toni wodnej. W skład tej grupy wchodzą zarówno zwierzęta jednokomórkowe, jak i wielokomórkowe organizmy

11 Mieszkańcy Bałtyku Zoobentos - zwierzęta żyjące na dnie morskim. Wśród fauny dennej Bałtyku dominują przedstawiciele małży.

12 Mieszkańcy Bałtyku Nekton - duże zwierzęta, aktywnie pływające w toni wodnej. Należą do nich ryby oraz ssaki morskie.

13 W wodach otwartych Morza Bałtyckiego występuje kilka gatunków ryb morskich o znaczeniu użytkowym.

14 motela szprot dorsz dobijak śledź tobiasz

15 Ryby morskie bytujące w strefie przybrzeżnej to głównie gatunki nieużytkowe. babka mała węgorzyca

16 W wodach przybrzeżnych, zatokach i zalewach licznie występują ryby słodkowodne i dwuśrodowiskowe sandacz węgorz

17 Rejony występowania fok bałtyckich foka szara foka pospolita foka obrączkowana

18 Najmniejsza z bałtyckich fok, zwana również nerpą, osiąga rozmiary od 125 do 160 cm długości. Ubarwienie ciała jest zwykle szarobrązowe, ciemniejsze na grzbiecie, jaśniejsze na bokach brzucha, z charakterystycznymi jasnymi liniami w kształcie wydłużonych pierścieni. Największa z bałtyckich fok. Ubarwienie jest bardzo różnorodne, od ciemnobrązowego do jasnoszarego, jednak samce są zawsze ciemniejsze z jasnymi plamkami, samice jaśniejsze z ciemnymi plamkami na brzuchu. Samca od samicy ciężko odróżnić bowiem nie występuje u nich dymorfizm płciowy (różnice w wyglądzie samca i samicy). Ubarwienie ich ciała jest różnorodne, od jasnoszarego po ciemnobrązowe z małymi ciemnymi plamkami, lecz strona brzuszna zwykle jest jaśniejsza od grzbietu. Morświn, obok kaszalota, orki i delfinów należy do podrzędu waleni uzębionych. Jest jedynym gatunkiem walenia stale zasiedlającym Bałtyk.

19 Zadanie 1 Krewetka bałtycka - Palaemon adspersus Krewetka bałtycka jest przezroczysta. W porównaniu z krewetka atlantycka nie posiada kolorowych pasków ułożonych w poprzek ciała. Wytworem pancerzyk głowotułowia jest ząbkowany wyrostek czołowy. Krewetki żywią się głownie skorupiakami, wieloszczetami, mięczakami i glonami. Samice składają jaja wiosną i wczesnym latem. Noszą je pod odwłokiem a ruchem kończyn powodują natlenienie wodę w ich otoczeniu.

20 Krewetka atlantycka - Palaemon elegans Krewetka atlantycka to gatunek euryhalinowy, występujący zarówno w wodach słonawych (1PSU), jak i pełnosłonych. Rostrum proste lub bardzo lekko zakrzywione do góry z 7-9 zębami. Długość ciała do 63 mm. Ciało pokryte ciemnymi żółtobrązowymi pasami. Odnóża z żółtymi i niebieskimi przepaskami. Gatunek wszystkożerny, w skład jego pokarmu wchodzą glony, małe skorupiaki oraz otwornice. Samice z przyczepionymi jajami występują od kwietnia do września.

21 Zadanie 2 (wersja A) Iglicznia (Syngnathus typhle) gatunek morskiej ryby. Ciało wydłużone, bardzo wąskie, o przekroju siedmiokątnym, pokryte pierścieniami pancerza z płytek kostnych, po trzy na bokach i jeden na brzuchu. Na końcu ciała widoczna jest wyraźna, wachlarzykowata płetwa ogonowa. Długość ciała do 35 cm. Pysk bocznie silnie spłaszczony, o długości większej niż połowa długości głowy, przekształcony w rurkę, otwór gębowy skierowany skośnie ku górze. Na bokach drobne płetewki piersiowe. Brak płetwy odbytowej.

22 Wężynka (Nerophis ophidion). Ciało wydłużone, bardzo wąskie, o zmiennym ubarwieniu, w przekroju okrągłe, u samicy lekko spłaszczone. Samice osiągają długość do 30 cm, samce są o kilka centymetrów krótsze. Wąski, wyciągnięty pysk o długości równej połowie długości głowy. Brak innych płetw, poza płetwą grzbietową. Jedynie u osobników młodocianych są obecne płetewki piersiowe i płetwa ogonowa, które zanikają w pierwszych 3 4 miesiącach życia. U samców nie występuje torba lęgowa.

23 Zadanie 2 (wersja B) Podwój wielki (Saduria entomon) drapieżny morski skorupiak, dochodzący do 8 cm długości. Pancerz koloru żółto-szarego składa się ze względnie małej głowy, 7 segmentów tułowia (z 7 parami odnóży) oraz 4 segmentów odwłoka, zakończonego charakterystyczną trójkątną (klinowatą) płytką ogonową. Podwój prowadzi bentoniczny tryb życia. Żywi się głównie martwymi organizmami, które wyszukuje przez bardzo czuły węch. Zaniepokojony zaczyna energicznie ruszać spłaszczonymi odnóżami odwłokowymi, odrywa się od dna i płynie do góry brzuchem kilka metrów, po czym opada na dno.

24 Zadanie 3 Omułek jadalny (Mytilus edulis) Sercówka pospolita (Cerastodera glaucum) Rogowiec bałtycki (Macoma balthica) Małgiew piaskołaz (Mya arenaria)