Vademecum BHP. Ochrona ppoż. w praktyce

Transkrypt

1 Vademecum BHP Ochrona ppoż. w praktyce

2 Praktyczny informator Ochrona ppoż. w praktyce

3 Kierownik Grupy Wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Redaktor: Agnieszka Świeboda Menedżer produktu: Rafał Kępka Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Skład i łamanie: Katarzyna H. Kopeć Drukarnia: Miller ISBN: Informacje i zamówienia: cok@wip.pl infolinia: faks: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9A, Warszawa NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy Wysokość kapitału zakładowego: zł tel.: , faks: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 r.

4 Spis treści Rozdział I. Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników Wyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników Konsekwencje niewyznaczenia pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników kary ze strony Państwowej Inspekcji Pracy... 9 Rozdział II. Obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż Zapewnienie właściwej ochrony ppoż. w firmie, czyli szczegółowe obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż Zaznajamianie pracowników z przepisami w zakresie ochrony ppoż. problemy praktyczne Rozdział III. Obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż Obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony ppoż Obowiązek zapoznania się z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego Szczegółowe obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż Rozdział IV. Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego Tematyka instrukcji bezpieczeństwa pożarowego Aktualizacja instrukcji bezpieczeństwa pożarowego Rozdział V. Zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem Zawiadomienie w przypadku pożaru Czas na ewakuację Rozdział VI. Ewakuacja Odpowiedzialność za ewakuację w firmie Zapewnienie możliwości ewakuacji Zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji Praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji Akcja ewakuacyjna Czynności po zakończeniu ewakuacji

5 4 Ochrona ppoż. w praktyce Rozdział VII. Wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie Podstawowe wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie Procedury eliminacji zagrożeń pożarowych w firmie czynności zabronione w zakresie ochrony ppoż Rozdział VIII. Bezpieczeństwo pożarowe w ramach szkolenia bhp Podstawa prawna Formy przekazywania wiedzy A. Instruktaż ogólny bhp B. Instruktaż stanowiskowy bhp Organizacja A. Główne treści B. Szczegółowy plan zajęć C. Ćwiczenia praktyczne Ćwiczenia praktyczne w zakresie organizacji ewakuacji Ćwiczenia praktyczne użycia podręcznego sprzętu gaśniczego Charakterystyka zagrożeń pożarowego i wybuchem A. Zagrożenie pożarowe pojęcie B. Zagrożenie wybuchem pojęcie C. Trójkąt ognia pożaru Materiał palny ciecze palne Materiał palny pyły Materiał palny gazy palne Źródło zapłonu D. Proces samozapalenia Rozdział IX. Techniczne środki zabezpieczenia ppoż Podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż Urządzenia ppoż Podręczny sprzęt gaśniczy Instalacje ppoż Rozwiązania budowlane Rozdział X. Podręczny sprzęt gaśniczy i jego uzupełnienie przede wszystkim instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne oraz zawory hydrantowe Rola podręcznego sprzętu gaśniczego Skład podręcznego sprzętu gaśniczego Uzupełnienie podręcznego sprzętu gaśniczego przede wszystkim instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe... 44

6 Spis treści 4. Obowiązkowy podręczny sprzęt gaśniczy Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego A. Podręczny sprzęt gaśniczy a środki gaśnicze B. Zakres stosowania środków gaśniczych C. Uniwersalne środki gaśnicze Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze A. Gaśnice i agregaty proszkowe Gaśnice pod stałym ciśnieniem Gaśnice z nabojem wewnątrz Zastosowanie gaśnic proszkowych Agregaty proszkowe Działanie proszku Zastosowanie agregatów proszkowych B. Gaśnice i agregaty śniegowe Gaśnice śniegowe Gaśnice GS 5 X budowa Agregaty śniegowe C. Gaśnice i agregaty pianowe Typy gaśnic pianowych Agregaty pianowe Zastosowanie piany gaśniczej D. Hydronetki wodne Budowa hydronetek wodnych Działanie hydronetek wodnych E. Koce gaśnicze Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego A. Podstawa prawna rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego B. Ilość środka gaśniczego i rodzaj gaśnic zasady Obciążenie ogniowe Wyjątki C. Usytuowanie podręcznego sprzętu gaśniczego zasady Konserwacja podręcznego sprzętu gaśniczego A. Częstotliwość B. Autoryzacja serwisów Bezpieczne użycie gaśnic zasady A. Ocena sytuacji w razie pożaru B. Dopasowanie gaśnicy do pożaru C. Gaszenie pożarów grupy F D. Pożar cieczy palnej E. Pożar gazu palnego F. Zapewnienie drogi odwrotu

7 Ochrona ppoż. w praktyce Rozdział XI. System ochrony ppoż. w firmie, czyli ocena stanu ochrony ppoż Organizacja ochrony ppoż Warunki ewakuacji Wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy Stan techniczny instalacji elektrycznej, odgromowej i gazowej A. Instalacja elektryczna Sprawdzenie okresowe Częstotliwość badań eksploatacyjnych Zakres badań eksploatacyjnych Protokół okresowych sprawdzeń i badań eksploatacyjnych B. Instalacja odgromowa Badanie instalacji odgromowej C. Instalacja gazowa Czujniki z sygnalizacją dźwiękową Rury i szafki instalacji gazowej Magazynowanie i składowanie materiałów, w tym niebezpiecznych pożarowo Drogi pożarowe i dojazdy do budynków Prace niebezpieczne pod względem pożarowym Rozdział XII. Wewnętrzna ocena warunków ochrony ppoż. system wewnętrznego audytu warunków ochrony ppoż Ocena warunków ochrony ppoż Audyt warunków ochrony ppoż Rozdział XIII. Przygotowanie do kontroli Państwowej Straży Pożarnej Podstawa prawna kontroli PSP Kontrola PSP A. Podstawa przeprowadzanej kontroli PSP B. Zakres kontroli PSP Kontrola PSP aspekty praktyczne A. Upoważnienie do przeprowadzania kontroli PSP B. Obowiązki kontrolowanego przez PSP C. Protokół kontroli PSP D. Uruchomienie firmy rola kontroli PSP Cel kontroli PSP w nowo wybudowanym obiekcie firmy Co kontrola w nowo wybudowanym obiekcie firmy E. Operacyjne zabezpieczenia obiektu lub terenu firmy Kary za naruszanie przepisów w zakresie ochrony ppoż

8 Rozdział I Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników 1. Wyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników Pracodawca ma obowiązek wyznaczyć pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art pkt 2 lit. b ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) dalej: kp.). Powinno to być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz innych osób przebywających na terenie zakładu pracy, a także rodzaju i poziomu występujących zagrożeń (art kp). UWAGA Pracodawca musi konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami czynności dotyczące wyznaczania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art a 1 pkt 3 kp). Liczba pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń (art kp). UWAGA Jeżeli pracodawca zatrudnia wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych, działania w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników może wykonywać samodzielnie. Musi jednak przy tym uwzględnić wymagania dotyczące liczby, szkolenia oraz wyposażania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art kp). 7

9 Ochrona ppoż. w praktyce Ponadto pracodawca ma obowiązek przekazywać pracownikom informacje o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art pkt 3 lit. b kp). Informacja ta musi zawierać: imię i nazwisko, miejsce wykonywania pracy, numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej (art pkt 1 3 kp). Tabela 1. Przykład informacji o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników Informacja o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników Lp. Imię Nazwisko Miejsce wykonywania pracy (nazwa wydziału lub komórki organizacyjnej zakładu pracy) Numer stacjonarnego telefonu służbowego Numer komórkowego telefonu służbowego Adres służbowego a... (podpis pracodawcy lub osoby upoważnionej do składania oświadczeń w jego imieniu) UWAGA Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników muszą mieć ukończone szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w którego ramowym programie zostały uwzględnione m.in. zagadnienia dotyczące ochrony przeciwpożarowej. W praktyce dotyczy to wszystkich pracowników firmy. 8

10 Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów 2. Konsekwencje niewyznaczenia pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników kary ze strony Państwowej Inspekcji Pracy Niewyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników jest naruszeniem przepisów bhp. Pracodawca może zostać za nie ukarany przez inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy grzywną w postaci mandatu karnego w wysokości do zł, a w przypadku recydywy do zł. Inspektor pracy zamiast wystawiania mandatu karnego może także skierować do sądu rejonowego wniosek o ukaranie pracodawcy grzywną od do zł. Ponadto pracodawca niewykonujący nakazu inspektora pracy na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji może zapłacić grzywnę (w celu przymuszenia) do zł, a jeżeli jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej do zł. W przypadku wielokrotnego nakładania grzywny jej łączna kwota nie może przekroczyć odpowiednio i zł. 9

11 Rozdział II Obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż. 1. Zapewnienie właściwej ochrony ppoż. w firmie, czyli szczegółowe obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż. Zapewnienie właściwej ochrony przeciwpożarowej zakładu pracy należy do obowiązków jego właściciela, zarządcy lub użytkownika (ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz ze zm.). Pracodawca zapewni ją w swojej firmie przez: przestrzeganie wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych podczas projektowania, wykonawstwa i eksploatacji obiektów, wyposażenie obiektów w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe, zapewnienie ich właściwego stanu technicznego oraz właściwego do nich dostępu (szczególnie do podręcznego sprzętu gaśniczego i hydrantów), przygotowanie obiektu do prowadzenia akcji ratowniczej, w tym zapewnienie sprawnych technicznie i dostępnych (szczególnie w porze zimowej) źródeł i miejsc poboru wody do celów gaśniczych, przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa pożarowego, związanych z prowadzeniem procesów technologicznych, mogących powodować zagrożenie pożarem lub wybuchem (należy tu szczególnie zadbać o sprawność urządzeń zabezpieczających, a każde awarie usuwać przed ponownym uruchomieniem linii technologicznej lub procesu technologicznego w firmie), przestrzeganie zasad eksploatacji instalacji technicznych (elektrycznej, piorunochronnej, gazowej) oraz kominowej (dzielącej się na dymową spalinową, wentylacyjną) maszyn i urządzeń poprzez zapewnienie ich okresowych przeglądów i konserwacji, zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi i porządkowymi (z uwzględnieniem obsługi sprzętu przeciwpożarowego i prowadzenia ewakuacji) oraz ustalenie zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem lub innego zagrożenia (np. wybuchem), powierzanie czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje, 10

12 Obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż. opracowanie dla obiektów użyteczności publicznej i zbiorowego zamieszkania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego oraz umieszczenie wymagań przeciwpożarowych, dotyczących procesów technologicznych, w instrukcji technologicznoruchowej (w zakładach przemysłowych), stosowanie do ochrony przeciwpożarowej sprzętu, urządzeń, elementów, środków i instalacji mających odpowiednie aprobaty oraz certyfikaty, zapewnienie osobom przebywającym w obiekcie bezpieczeństwa i odpowiednich warunków ewakuacji przez właściwe zabezpieczenie klatek schodowych (ich wydzielenie i zapewnienie oddymiania) oraz przestrzeganie wymagań przepisów w zakresie stopnia palności elementów stosowanych na drogach komunikacji ogólnej, służących do ewakuacji, lub w pomieszczeniach, w których może przebywać jednocześnie ponad 50 osób. UWAGA Pracodawca ma obowiązek zapewnić: środki niezbędne do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników, łączność, w szczególności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w ochronie ppoż. (art pkt 1 i 3 Kodeksu pracy). 2. Zaznajamianie pracowników z przepisami w zakresie ochrony ppoż. problemy praktyczne Pracownik przyjmowany do pracy potwierdza własnoręcznym podpisem w pisemnym oświadczeniu przyjęcie do wiadomości i zobowiązanie do przestrzegania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego w firmie. Oświadczenie to włącza się następnie do akt osobowych danego pracownika. Obowiązek zapoznania się z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego i jej przestrzegania mają wszyscy pracownicy, bez względu na zajmowane stanowisko służbowe i rodzaj wykonywanej pracy. Postanowienia instrukcji są obowiązkowe także dla innych firm (osób prawnych i fizycznych) prowadzących działalność w danym obiekcie oraz osób czasowo w nim przebywających. Obowiązek zapoznania pracowników z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, a przede wszystkim z jej najważniejszymi postanowieniami, mają osoby kierujące firmami i instytucjami. 11

13 Ochrona ppoż. w praktyce UWAGA Warunek zapoznania się z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego i jej przestrzegania powinien być zawarty w umowie najmu lub innej umowie, na podstawie której zewnętrzna firma prowadzi działalność na terenie danego obiektu. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej nakłada na właścicieli, zarządców lub użytkowników budynków, obiektów bądź terenów obowiązek zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, jednak nie określa pojęcia takiego zaznajamiania. Nie zawiera ona również pojęć szkolenie przeciwpożarowe czy też szkolenie w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej. Jedyną w aktualnym stanie prawnym możliwość uregulowania tego problemu stwarza instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów, potraktowana jako akt kierownictwa wewnętrznego w zakładzie pracy, w części dotyczącej sposobu zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Nie ma bowiem uprawnienia lub upoważnienia dla odpowiedniego organu administracji państwowej do określenia szczegółowych zasad i sposobu zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Dlatego, zatwierdzając instrukcję bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów, pracodawca określa jednocześnie sposób zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. W części instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, dotyczącej zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, warto odpowiednio uwzględnić rozwiązania przyjęte w dziedzinie szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (w ochronie przeciwpożarowej nie ma niestety ogólnopaństwowych rozwiązań, takich jak na przykład ramowe programy szkolenia bhp). Ponadto Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej opracowała ramowe wytyczne w sprawie zasad tworzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. Według nich w takich instrukcjach powinny być m.in. określone organizacja i zasady zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest dokumentem, w którym pracodawcy muszą ustalać sposób zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Mogą to robić na przykład przez ustalenie programu, zakresu i częstotliwości takiego zaznajamiania (odpowiednie do grupy pracowników) lub sporządzenie wyciągu zawierającego zestaw norm określających postępowanie w zakresie zapobiegania powstawaniu pożarów i innych miejscowych zagrożeń oraz zasad przyjętych do powszechnego stosowania, a wynikających z praktyki ochrony przeciwpożarowej (np. zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem). 12

14 Rozdział III Obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż. 1. Obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony ppoż. Wszyscy pracownicy, bez względu na zajmowane stanowiska i pełnione funkcje, mają obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony przeciwpożarowej (art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej tekst. jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz ze zm.). 2. Obowiązek zapoznania się z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego Ponadto użytkownicy obiektu budowlanego muszą zapoznać się z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, jeżeli istnieje obowiązek opracowania takiej instrukcji dla danego obiektu (rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U. nr 109, poz. 719). 3. Szczegółowe obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż. Natomiast do szczegółowych obowiązków wszystkich pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej należą: przestrzeganie przepisów ppoż., uczestniczenie w szkoleniu w dziedzinie bhp, dotyczącym zagadnień w zakresie ochrony ppoż., i poddawanie się odpowiednim sprawdzianom wiedzy, realizacja poleceń przełożonych, mających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa pożarowego w budynku, utrzymywanie należytego porządku na swoim stanowisku pracy i w jego otoczeniu, 13

15 Ochrona ppoż. w praktyce prawidłowe użytkowanie instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, w szczególności przestrzeganie zakazów samodzielnego naprawiania bezpieczników, zakaz użytkowania urządzeń grzejnych niemających związku z wykonywaną pracą i umieszczania na punktach świetlnych osłon i dekoracji z materiałów palnych, natychmiastowe działanie mające na celu usunięcie przyczyn mogących spowodować pożar lub inne zagrożenie, przestrzeganie, aby inne osoby przebywające w budynku stosowały się do obowiązujących przepisów ppoż., znajomość numeru telefonu alarmowego do Państwowej Straży Pożarnej, posiadanie umiejętności posłużenia się podręcznym sprzętem gaśniczym, przestrzeganie warunków bezpieczeństwa, podanych w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, nietarasowanie dróg ewakuacyjnych i dostępu do wszelkich urządzeń związanych z bezpieczeństwem pożarowym w budynku, znajomość zasad postępowania na wypadek pożaru, zgłaszanie przełożonym lub upoważnionemu pracownikowi prowadzącemu sprawy ppoż. zauważonych zagrożeń i nieprawidłowości w zabezpieczeniu ppoż., uczestniczenie w akcjach gaśniczych i ratowniczych w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia oraz wykonywanie wszystkich poleceń kierującego akcją. 14

16 Rozdział IV Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego zapewniają i wdrażają właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich. 1. Tematyka instrukcji bezpieczeństwa pożarowego Prawidłowo sporządzona instrukcja bezpieczeństwa pożarowego musi zawierać następujące zasady: warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu, w tym zagrożenia wybuchem; określenie wyposażenia w wymagane: urządzenia przeciwpożarowe, gaśnice i metody poddawania ich przeglądom technicznym oraz czynnościom konserwacyjnym: sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia; metody zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane; warunki i organizację ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania; sposoby zapoznania użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych pracowników, z: przepisami przeciwpożarowymi, własną treścią; zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób będących ich stałymi użytkownikami; plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie, i terenu przyległego, z uwzględnieniem graficznych danych dotyczących przede wszystkim: powierzchni budynku, wysokości budynku, liczby kondygnacji budynku, odległości od obiektów sąsiadujących, 15