ALKOHOL W RUCHU DROGOWYM: Instytut Transportu Samochodowego Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego

Transkrypt

1 ALKOHOL W RUCHU DROGOWYM: CZAS NA NOWE OTWARCIE Ilona Buttler Ilona Buttler Instytut Transportu Samochodowego Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego

2 SPOŻYCIE ALKOHOLU W POPULACJI W LATACH r. (Wskaźnik: Liczba litrów 100% alkoholu na 1 mieszkańca w wieku 15+ lat) 10 9,5 9 8,5 Spożycie na 1 mieszkańca (w litrach) 8, ,79 9,58 9,25 9,21 9,02 9,16 9,06 Lit try ,5 7 6,5 6 6,52 6,63 6,46 7,08 7,12 7,02 7,04 6,49 6,63 6,93 7,86 Obn niżenie podatku akcy yzowego ( 30 %) 7,97 podatku (+15%) Podwyższenie akcyzowego ( 5, Źródło: Kama Dąbrowska (2014): Alkohol współczesne wyzwania w Europie i w Polsce. Forum Bezpieczeństwa Transportu, ITS, Warszawa dn

3 SPOŻYCIE ALKOHOLU W W POPULACJI W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY (Wskaźnik: Liczba litrów 100% alkoholu na 1 mieszkańca w wieku 15+ lat) Włochy Niemcy Hiszpania Francja Francja W. Niemcy Brytania W. Brytania Polska Polska Źródło: European Health Indicators (EUHI)

4 WZORY KONSUMPCJI ALKOHOLU W POLSCE (Wskaźnik: Procent ogółu) CBOS (2008): Wzory konsumpcji alkoholu w Polsce. do 1,2 litra 4,9 % 46,7 % > 1,2 do 6 litrów 25,5 % 34,4 % > 6 do 12 litrów 11,3 % 23,5 % > 12 litrów 7,3 % 46,1 % Procent (%) Odsetek konsumowanego alkoholu w ciągu roku Odsetek pijących napoje alkoholowe Źródło: Kama Dąbrowska (2014): Alkohol współczesne wyzwania w Europie i w Polsce. Forum Bezpieczeństwa Transportu, ITS, Warszawa dn

5 SPOŻYCIE ALKOHOLU WŚRÓD MŁODZIEŻY POZIOM KLASY Kiedykolwiek w życiu 92,8% 90,3% 92,5% 90,2% 87,3% Trzecie klasy gimnazjum W ciągu 12 miesięcy przed badaniem W czasie 30 dni przed badaniem 77,3% 82,0% 84,9% 78,9% 78,3% 50,4% 61,1% 65,8% 57,3% 57,6% Kiedykolwiek w życiu 96,5% 96,6% 96,7% 94,8% 95,2% Drugie klasy szkół pogimnazjalnych W ciągu 12 miesięcy przed badaniem W czasie 30 dni przed badaniem 88,0% 93,8% 93,4% 92,0% 91,6% 65,6% 6% 78,1% 78,9% 79,5% 80,4% Żródło: Sierosławski J.(2011): Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2011 r. Instytut Psychiatrii i Neurologii

6 OFIARY ŚMIERTELNE WYPADKÓW DROGOWYCH ZWIĄZANYCH Z ALKOHOLEM W POLSCE W LATACH , , ,58 9, ,21 9,16 9,06 9, Spożycie alkoholu w litrach 8,5 8 7,5 7 6,5 6 6,52 6,63 6, ,08 7,02 6, ,12 7, , ,28 7, ,97 6, Liczba ofiar śmie ertelnych 5, Spożycie 100% alkoholu na 1 mieszkańca w wieku 15+ (w litrach) Ofiary śmiertelne wypadkow drogowych, w których co najmniej jeden z aktywnych użytkowników był po spożyciu alkoholu 200

7 ROZPOWSZECHNIENIE ALKOHOLU W POPULACJI UŻYTKOWNIKÓW DRÓG %, którzy przyznali, że w poruszali się w ruchu drogowym po spożyciu alkoholu w okresie: W życiu Ostatni rok Ostatni miesiąc Ostatni tydzień Kierowcy (2010) 16,6 % 3,4 % 1,5 % 1,0 % Motocykliści (2010) 14,4 % 1,8 % 0,6 % 0,2 % Rowerzyści (2010) 12,0 % 4,9 % 1,9 % 1,1 % Piesi (2010) 44,6 % 25,9 % 11,4 % 6,3 % Źródło: Badania SARTRE 4 (2010)

8 LICZBA OFIAR ŚMIERTELNYCH W WYPADKACH ZWIĄZANYCH Z ALKOHOLEM (Wskaźnik: Liczba ofiar na 1 mln mieszkańców) 30 Licz zba ofiar śmiertelny ych na 1 mln po pulac ,6 Definicja SafetyNet: Każda śmierć, do której dochodzi w efekcie wypadku drogowego, w którym aktywnie uczestniczył użytkownikdrogi ze stężeniemalkoholuwekrwi krwi powyżej prawnie dopuszczalnego poziomu. 11,7 12,1 12,8 13,4 13,6 10,1 10,1 9,4 8,8 8,1 55 4,1 4,2 4,4 5,4 5,5 6,0 6,3 7,3 2,5 3,5 27,1 23,8 22,4 20,5 15,9 0 The Netherland ds Israe el Slovaki a Belgium Bulgari a Sweden German y Austri a Spain Great Britai n Switzerland Hungar y Norwa y Poland Luxembour g Romani a Greece e Czech Republi ic Finland Lithuani a Denmar k Latvi a France Estoni a Cypru us Sloveni a Źrodło danych: ETSC (2010): Road Safety Target in Sight: Making up for lost time. 4th Road Safety PIN Report.; ETSC (2012): Drink driving: Towards zero tolerance (brak: IRL, IT, MT, PT

9 ZMIANY W LICZBIE OFIAR ŚMIERTELNYCH WYPADKÓW DROGOWYCH ZWIĄZANYCH Z ALKOHOLEM I BEZ ALKOHOLU MIĘDZY 2001 a 2009 r. (Wskaźnik: Liczba ofiar na 1 mln mieszkańców) % spadek liczby zabitych w wypadkach drogowych bez alkoholu między 2001 a 2009 rokiem 60 % spadek liczby zabitych w wypadkach drogowych z alkoholem między 2001 a 2009 rokiem Latv via Slovak kia Lithuan nia Belgiu m Eston nia Sloven nia German ny Franc ce Hunga ry Switzerlan nd Spa in Bulgar ria Denma rk Greec ce Austr ria Great Brita in Swede en Finlan nd Polan nd The Netherland ds Czech Republ lic Luxembou rg Isra el Cypru us Źrodło danych: ETSC (2010): Road Safety Target in Sight: Making up for lost time. 4th Road Safety PIN Report.; ETSC (2012): Drink driving: Towards zero tolerance (brak: IRL, IT, MT, PT

10 PODSUMOWANIE PIERWSZEJ CZĘŚCI 1. Polityka prewencyjna państwa wobec alkoholu jest mało skuteczna; 2. Polityka prewencyjna wobec nietrzeźwych użytkowników dróg doprowadziła do zmniejszenia zagrożenia, ale w ostatnich latach postęp w tym obszarze był ł wolniejszy. Może ż to m.in. oznaczać, ć że tradycyjne rozwiązania prewencyjne są mniej skuteczne; 3. Wprowadzenie nowych strategii działania wymagać będzie m.in.: zdiagnozowania skali problemu rozpowszechnienia alkoholu w ruchu drogowym i oceny dotychczas realizowanej polityki prewencyjnej uporządkowania systemu zbierania danych o problemie oraz unowocześnienie procedur monitorowania i oceny realizacji wdrożonych rozwiązań.

11 POLITYKA PREWENCYJNA Podstawowe cele polityki prewencyjnej: Karanie kierowców prowadzących po spożyciu alkoholu; Odstraszanie ogólne (powstrzymać kierowców od prowadzenia pojazdu po alkoholu); Odstraszanie specyficzne (powstrzymanie recydywistów od popełnienia kolejnego wykroczenia). USUNIĘCIE PRZYCZYN RYZYKOWNYCH ZACHOWAŃ

12 POLICYJNE KONTROLE STANU TRZEŹWOSCI Liczba kontroli Liczba ujawnionych kierowców % > 0,5 %o ,5 % 82,6 % ,5 % 81,4 % % 3,0 79,5 % ,9 % 77,2 % ,4 % 75,3% ,1 % 75,7 % Źródło: KGP; Biuro Prewencji i Ruchu Drogowego, Informacja niepublikowana Zwiększenie widoczności patroli, lepsze dopasowanie kontroli do godzin i miejsc.

13 KIEROWCY OSĄDZENI W SĄDACH REJONOWYCH (I instancja) Z PARAGRAFU 178a 1 kk. w LATACH > 0,5 %o Liczba ujawnionych kierowców Liczba osądzonych kierowców % W tym: % skazanych na więzienie W tym: % warunkowo zawieszone ,4% 54,8% 96,9% ,4% 52,8% 96,3% ,3% 48,7% 97,0% ,6% 45,0% 97,2% * 99,1% 41,6% * 76,5% 40,0% * Dotyczy skazanych po raz pierwszy 97,4% 96,9% Źródło: Komenda Główna Policji i Ministerstwo Sprawiedliwości

14 PROPOZYCJE ZMIAN W WYMIARZE SPARWIEDLIWOŚCI Najczęstsze zastrzeżenia podczas publicznej dyskusji po wypadku drogowym w Kamieniu Pomorskim: przewlekłość procedur sądowych i liberalizm sędziów w w stosowaniu kar (wyroki w zawieszeniu). Propozycja Ministerstwa Sprawiedliwości ( r.): utratę prawa jazdy na okres od 3 do 15 lat, recydywiści - minimum 5 lat; zaostrzona odpowiedzialność wobec sprawców wypadków drogowych oraz kierowców, którzy zbiegli z miejsca wypadku (w tym: możliwość dożywotnej ż utraty t prawa jazdy); i k k d h nawiązka na rzecz poszkodowanych - 5 tys. zł, recydywiści 10 tys. zł

15 WPŁYW ZAOSTRZANIA KAR NA LICZBĘ WYPADKÓW DROGOWYCH ZWIĄZANYCH Z ALKOHOLEM SPOWODOWANYCH PRZEZ KIEROWCÓW I PIESZYCH W LATACH (% wszystkich wypadków) padków , Wykroczenie Przestępstwo 7,5 8,3 7,7 7,6 8, Zaostrzenie kar 7, Sąd 24-godz. 6,9 7,2 6, Zaostrzenie kar 6,3 6,8 6,3 Procent wszystkich wy ,4 3,7 3,7 34 3,4 34 3,4 3,3 3,2 3,1 2,7 2,4 2,5 2,8 2, Kierujący Piesi

16 MOŻLIWE KIERUNKI ZMIAN W PROCEDURACH SĄDOWYCH Wiele wskazuje na to, że relatywnie największe efekty osiągniemy poprawiając skuteczność działania sądów i rozszerzając katalog rozwiązań przeznaczonych dla kierowców, którzy prowadzili pojazd po spożyciu alkoholu. Wykroczenie (sąd grodzki) Przestępstwo (sąd karny) 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 Procedura administracyjna (wydziały komunikacji) Procedura sądowa (sąd karny) Administracyjne procedury zatrzymywania i odzyskiwania prawa jazdy Dot. sprawców wykroczeń zatrzymanych po raz pierwszy (BAC <= 0,5 ).

17 MOŻLIWE KIERUNKI ZMIAN W PROCEDURACH SĄDOWYCH W skład zespołu orzekającego, oprócz sędziego, wchodzą prokuratorzy, adwokaci (także ofiar wypadków), pracownicy instytucji odpowiadających za wydawanie praw jazdy, pracownicy socjalni, osoby prowadzące programy leczenia i/lub reedukacji, przedstawiciele społeczności lokalnej Głównym zadaniem sądu nie jest karanie, ale znalezienie i najlepszego sposobu wyeliminowania przyczyn nieprawidłowych zachowań w ruchu drogowym (m.in. zaproponowanie odpowiedniego zestawu kar i programów reedukacyjnych y lub leczenia). Realizacja postanowień sądu jest ściśle monitorowana i okresowo oceniana. Np. pomyślne zakończenie zalecanego programu korekcyjnego stanowi dla sądu podstawę do zamiany kary na łagodniejszą.

18 ROZSZERZENIE KATALOGU ROZWIĄZAŃ PREWENCYJNYCH Blokady alkoholowe -urządzenie połączone z zapłonem pojazdu. Przed każdym uruchomieniem pojazdu (a czasami także podczas jazdy) kierowca wykonuje kontrolę trzeźwości. Jeżeli stężenie alkoholu w wydychanym powietrzu przekracza dopuszczalny poziom BAC - urządzenie blokuje pracę silnika. ik Zastosowanie: obligatoryjnie: recydywiści dobrowolnie: osoby zatrzymane po raz pierwszy, kierowcy zawodowi, kierowcy transportu zbiorowego Inne rozwiązania: specjalne oznakowania tablic rejestracyjnych, konfiskata lub okresowe zatrzymanie pojazdu.

19 MONITORING WYKONANIA KARY - NOWE TECHNOLOGIE W WALCE Z NIETRZEŹWYMI KIEROWCAMI Przenośne urządzenie do okresowych kontroli stężenia alkoholu w oddechu Przenośne urządzenie do stałej kontroli stężenia alkoholu wydalanego przez skórę

20 REEDUKACJA KIEROWCÓW SKAZANYCH ZA JAZDĘ PO SPOŻYCIU ALKOHOLU 2012 r osób powtórnie skazanych (9,5% ogółu skazanych łącznie z rowerzystami), 2013 r (10,5%) Tymczasowo aresztowani i skazani wg rodzajów przestępstw (określonych w kodeksie karnym z 1997 r.) Ogółem skazanych Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (art kk) % ogółu skazanych Liczba skazanych uczestniczących w programie HIOB (178a kk) , , , , , , , Źródło: Majcherczyk Andrzej (2013): Informacja o realizacji programów psychokorekcyjnych dla skazanych z art..178a kodeksu karnego

21 POLITYKA PREWENCYJNA Stworzenie spójnej polityki kontroli alkoholu w ruchu drogowym jest ważniejszym zadaniem niż wdrażanie pojedynczych rozwiązań prewencyjne. W ramach nowej polityki konieczne jest także lepsze niż do tej pory zróżnicowanie i oddziaływań ł ń prewencyjnych i dopasowanie ich do charakterystyki sprawcy wykroczenia / przestępstwa.

22 Ilona Buttler Instytut Transportu Samochodowego Centrum Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego Warszawa ul Jagiellonska Warszawa ul. Jagiellonska 80