TEKSTY PRZYJĘTE CZĘŚĆ II

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI TEKSTY PRZYJĘTE CZĘŚĆ II w trakcie posiedzenia w środę 3 września 2008 P6_TA-PROV(2008)09-03 WYDANIE TYMCZASOWE PE

2

3 SPIS TREŚCI TEKSTY PRZYJĘTE PRZEZ PARLAMENT EUROPEJSKI P6_TA-PROV(2008)0392 Klasyfikacja, etykietowanie i pakowanie substancji i mieszanin ***I (A6-0140/ Sprawozdawca: Amalia Sartori) P6_TC1-COD(2007)0121(Załączniki I, II, III i IV, część 1)... 1 Poprawki polityczne zostały zaznaczone na Ŝółto lub zielono. Poprawki lub zmiany techniczne wprowadzone przez słuŝby językowe zostały zaznaczone na róŝowo. PE \ I

4

5 ZAŁĄCZNIK I Wymagania w zakresie klasyfikacji i etykietowania dla niebezpiecznych substancji i mieszanin W niniejszym załączniku określono kryteria klasyfikacji w klasach zagroŝeń i ich rozróŝnieniach oraz dodatkowe przepisy dotyczące sposobów spełnienia kryteriów. 1. CZĘŚĆ 1: OGÓLNE ZASADY KLASYFIKACJI I ETYKIETOWANIA 1.0. DEFINICJE Gaz oznacza substancję, która (i) ma pręŝność pary powyŝej 300 kpa (absolutną) w temperaturze 50 C; lub (ii) jest w stanie gazowym w temperaturze 20 C i przy normalnym ciśnieniu kpa; Substancja ciekła oznacza substancję lub mieszaninę, która w temperaturze 50 C ma pręŝność pary nie wyŝszą niŝ 300 kpa (3 bary), która nie jest całkowicie lotna w temperaturze 20 C i przy normalnym ciśnieniu kpa oraz której temperatura topnienia lub początkowa temperatura topnienia wynosi 20 C lub poniŝej przy normalnym ciśnieniu kpa; Substancja stała oznacza substancję lub mieszaninę, która nie spełnia kryteriów definicji substancji płynnej lub gazu KLASYFIKACJA SUBSTANCJI I MIESZANIN Współpraca potrzebna, aby spełnić wymogi niniejszego rozporządzenia Dostawcy w łańcuchu dostaw współpracują, aby spełnić wymogi klasyfikacji, etykietowania i pakowania zawarte w niniejszym rozporządzeniu. Dostawcy w określonym sektorze przemysłu mogą współpracować ze sobą, aby zrealizować ustalenia przejściowe, o których mowa w art. 61 niniejszego rozporządzenia, w odniesieniu do substancji i mieszanin wprowadzanych do obrotu. Dostawcy w określonym sektorze przemysłu mogą współpracować ze sobą, tworząc sieć lub wykorzystując inne sposoby wspólnego korzystania z danych i wiedzy fachowej przy klasyfikacji substancji i mieszanin zgodnie z tytułem II niniejszego rozporządzenia. W takich okolicznościach dostawcy w określonym sektorze przemysłu PE \ 1

6 prowadzą pełną dokumentację, na jakiej podstawie zostały podjęte decyzje dotyczące klasyfikacji oraz udostępniają tę dokumentację wraz z danymi i informacjami, na których oparto klasyfikację, właściwym organom a takŝe na wniosek organom odpowiedzialnym za egzekwowanie przepisów. JeŜeli jednak dostawcy w określonym sektorze przemysłu współpracują w ten sposób, kaŝdy dostawca pozostaje w pełni odpowiedzialny za klasyfikację, etykietowanie i pakowanie substancji i mieszanin, które wprowadza do obrotu, oraz za realizację wszystkich pozostałych wymogów niniejszego rozporządzenia. Sieci te mogą być równieŝ wykorzystywane do wymiany informacji i najlepszych wzorców, aby uprościć wypełnianie zobowiązań dotyczących zgłaszania informacji Rola i stosowanie ekspertyz fachowych oraz określanie na podstawie wagi dowodów JeŜeli kryteriów tych nie moŝna zastosować bezpośrednio do dostępnej oznaczonej informacji lub jeśli dostępne są jedynie informacje, o których mowa w art. 6 ust. 5, zgodnie z odpowiednio art. 9 ust. 3 lub art. 9 ust. 4 stosuje się określanie na podstawie wagi dowodów z wykorzystaniem ekspertyz fachowych Podejście do klasyfikacji mieszanin moŝe obejmować stosowanie ekspertyz fachowych w licznych obszarach, aby zagwarantować, ze istniejące informacje mogą być stosowane do jak największej ilości mieszanin, co będzie sposobem zagwarantowania ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. Ekspertyza fachowa moŝe być równieŝ wymagana przy interpretacji danych dotyczących klasyfikacji substancji w klasach zagroŝenia, zwłaszcza jeŝeli konieczne jest określenie na podstawie wagi dowodów. 2 /PE

7 Określanie na podstawie wagi dowodów oznacza, Ŝe wszystkie dostępne informacje wpływające na określenie zagroŝenia rozwaŝa się łącznie, jak np. wyniki odpowiednich badań in vitro, istotne dane z badań na zwierzętach, informacje z zastosowania podejścia kategoryzacyjnego (grupowanie, podejście przekrojowe), wyniki analiz (Q)SAR, oraz dane dotyczące ludzi, takie jak dane z zakładów pracy lub z baz danych z informacjami o wypadkach, badania epidemiologiczne i kliniczne oraz odpowiednio udokumentowane przypadki i obserwacje. WaŜna jest jakość i spójność danych. Zasadniczo uwzględnia się informacje dotyczące substancji lub mieszanin związanych z klasyfikowaną substancją bądź mieszaniną, jak równieŝ wyniki badań dotyczących miejsca działania oraz mechanizmu lub sposobu działania. KaŜdorazowo w przypadku określania wagi dowodów gromadzi się zarówno pozytywne jak i negatywne wyniki Dla celów klasyfikacji zagroŝenia dla zdrowia (część 3) niebezpieczne skutki stwierdzone na podstawie wniosków z odpowiednich badań przeprowadzonych na zwierzętach lub eksperymentów na ludziach, które są spójne z kryteriami klasyfikacji zwykle powinny prowadzić do klasyfikacji. W przypadku gdy dostępne są dowody, pochodzące zarówno z badań na ludziach jak i na zwierzętach, a ich wyniki są sprzeczne, dokonuje się oceny jakości i wiarygodności dowodów pochodzących z obu źródeł w celu rozstrzygnięcia kwestii klasyfikacji. Zasadniczo, adekwatne, wiarygodne i reprezentatywne dane dotyczące ludzi (w tym badania epidemiologiczne, sprawdzone naukowo studia przypadków określone w niniejszym załączniku lub statystycznie potwierdzone doświadczenia) mają pierwszeństwo nad innymi danymi. Jednak nawet dobrze zaprojektowane i przeprowadzone analizy epidemiologiczne mogą nie być przeprowadzone na wystarczającej liczbie obiektów badań, aby wykryć skutki stosunkowo rzadkie lecz istotne do oceny czynników potencjalnie mylących. W związku z tym brak pozytywnych wyników w badaniach u ludzi nie zaprzecza pozytywnym wynikom z właściwie przeprowadzonych badań na zwierzętach, które wymagają jednak oceny solidności, jakości i statystycznej mocy danych dotyczących zarówno ludzi, jak i zwierząt Dla celów klasyfikacji zagroŝenia dla zdrowia (część 3) informacje dotyczące drogi naraŝenia, mechanizmu działania i analizy metabolizmu są istotne dla ustalenia, czy dany skutek ma znaczenie dla ludzi. JeŜeli informacje takie, w przypadku PE \ 3

8 potwierdzenia solidności i jakości danych, budzą wątpliwości, co do ich waŝności dla ludzi, uzasadniona moŝe być klasyfikacja w niŝszej kategorii. JeŜeli istnieją dowody naukowe na to, Ŝe mechanizm bądź sposób działania nie dotyczy ludzi, substancja lub mieszanina nie powinna podlegać klasyfikacji. 4 /PE

9 Szczególne granice stęŝeń, czynniki "m" oraz ogólne wartości odcięcia Szczególne granice stęŝeń lub czynniki "m" mają zastosowanie zgodnie z art Wartości odcięcia Wartości odcięcia wskazują, kiedy obecność substancji naleŝy wziąć pod uwagę do celów sklasyfikowania substancji lub mieszaniny zawierającej daną substancję niebezpieczną, czy to jako zidentyfikowane zanieczyszczenie, dodatek, czy teŝ samoistny składnik (zob. art. 11) Ustala się następujące wartości odcięcia, o których mowa w art. 11: a) ZagroŜenia dla zdrowia lub środowiska, o których mowa w części 3 5 załącznika I: (i) (ii) w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 ustalono konkretne stęŝenia graniczne dla danej klasy zagroŝenia lub zróŝnicowania, i jeŝeli dana klasa zagroŝenia lub zróŝnicowania została wymieniona poniŝej w tabeli 1.1, niŝsze z podanych stęŝeń granicznych oraz odpowiednia ogólna wartość odcięcia podana poniŝej w tabeli 1.1; lub w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 ustalono konkretne stęŝenia graniczne dla danej klasy zagroŝenia lub zróŝnicowania, i jeŝeli dana klasa zagroŝenia lub zróŝnicowania nie została wymieniona poniŝej w tabeli 1.1, konkretne stęŝenie graniczne określone w części trzeciej załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania; lub (iii) w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 nie ustalono konkretnych stęŝeń granicznych dla danej klasy zagroŝenia lub zróŝnicowania, i jeŝeli dana klasa zagroŝenia lub zróŝnicowania została wymieniona poniŝej w tabeli 1.1, odpowiednia ogólna wartość odcięcia podana w tej tabeli 1.1; lub PE \ 5

10 (iv) w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 nie ustalono konkretnych stęŝeń granicznych dla danej klasy zagroŝenia lub zróŝnicowania, i jeŝeli dana klasa zagroŝenia lub zróŝnicowania nie została wymieniona poniŝej w tabeli 1.1, ogólne stęŝenie graniczne do sklasyfikowania w odpowiednich sekcjach w częściach 3 5 załącznika I. b) ZagroŜenia dla środowiska wodnego przedstawione w sekcji 4.1 załącznika I: (i) (ii) w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 ustalono współczynnik m dla odpowiedniej kategorii zagroŝeń, ogólna wartość odcięcia podana poniŝej w tabeli 1.1 skorygowana za pomocą wzoru podanego w sekcji 4.1 załącznika I; lub w przypadku substancji, dla których w części 3 załącznika VI lub w wykazie klasyfikacji i etykietowania, o którym mowa w art. 42 nie ustalono współczynnika m dla odpowiedniej kategorii zagroŝeń, ogólna wartość odcięcia podana poniŝej w tabeli /PE

11 Tabela 1.1 Ogólne wartości odcięcia KLASA ZAGROśEŃ OGÓLNE WARTOŚCI ODCIĘCIA, JAKIE NALEśY UWZGLĘDNIĆ Toksyczność ostra: - Kategoria Kategoria 4 0.1% 1% 1 Działanie Ŝrące/draŜniące na skórę 1% 2 PowaŜne uszkodzenie oczu/działanie draŝniące na oczy Niebezpieczne dla środowiska wodnego - Kategoria ostra 1 - Kategoria przewlekła 1 - Kategoria przewlekła 2-4 1% 3 0.1% 4 0.1% 5 1% Uwaga: Ogólne wartości odcięcia podane są w procentach wagowych, za wyjątkiem mieszanin gazowych, które podaje się w procentach objętościowych Lub < 1% w stosownych przypadkach, patrz pkt Lub < 1% w stosownych przypadkach, patrz pkt Lub < 0,1% w stosownych przypadkach, patrz pkt Lub < 0,1% w stosownych przypadkach, patrz pkt PE \ 7

12 Zasady pomostowe dla klasyfikacji mieszanin, w przypadku braku danych badawczych dla kompletnych mieszanin W przypadku, gdy mieszaniny samej w sobie nie przebadano w celu określenia jej właściwości niebezpiecznych, lecz istnieją wystarczające dane dotyczące podobnych przebadanych mieszanin oraz poszczególnych niebezpiecznych substancji składowych, umoŝliwiające odpowiednie scharakteryzowanie zagroŝeń stwarzanych przez mieszaninę, dane te wykorzystuje się zgodnie z następującymi zasadami pomostowymi, o których mowa w art. 9 ust. 4, dla kaŝdej pojedynczej klasy zagroŝenia w części 3 i części 4, z zastrzeŝeniem wszelkich szczegółowych przepisów dotyczących mieszanin w kaŝdej klasie zagroŝenia Rozcieńczanie W przypadku rozcieńczenia mieszaniny substancją (rozcieńczalnikiem), którą sklasyfikowano w równorzędnej bądź niŝszej kategorii zagroŝeń niŝ najmniej niebezpieczna pierwotna substancja składowa, i w przypadku której nie przewiduje się, Ŝe wpłynie na klasyfikację pozostałych substancji składowych pod względem zagroŝenia, wówczas zastosowanie ma jedno z następujących rozwiązań: Nową mieszaninę klasyfikuje się jako równorzędną pierwotnej mieszaninie. Metodę wyjaśnioną w kaŝdym rozdziale części 3 i w części 4 dla klasyfikacji mieszanin, jeŝeli dostępne są dane dla wszystkich składników lub tylko dla niektórych składników mieszaniny. W przypadku toksyczności ostrej, metodę klasyfikacji mieszanin opartą na składnikach mieszaniny (reguła addytywności). 8 /PE

13 Klasyfikacja partii MoŜna załoŝyć, Ŝe kategoria zagroŝenia jednej partii mieszaniny jest zasadniczo równorzędna kategorii innej partii tego samego produktu handlowego, produkowanego przez lub pod kontrolą tego samego dostawcy, o ile nie ma powodów by sądzić, Ŝe istnieją znaczne róŝnice powodujące zmianę klasyfikacji danej partii pod względem zagroŝenia. W tym ostatnim przypadku konieczna jest nowa ewaluacja StęŜenie wysoce niebezpiecznych mieszanin W przypadku klasyfikacji mieszanin objętych sekcjami 3.1, 3.2, 3.3, 3.8, 3.9, 3.10 oraz 4.1, jeŝeli mieszanina zostaje sklasyfikowana w najwyŝszej kategorii lub podkategorii zagroŝenia, a stęŝenie składników mieszaniny zawartych w tej kategorii lub podkategorii ulegnie zwiększeniu, nową mieszaninę klasyfikuje się w tej kategorii bądź podkategorii bez dodatkowych badań Interpolacja w ramach jednej kategorii toksyczności W przypadku klasyfikacji mieszanin objętych rozdziałami 3.1, 3.2, 3.3, 3.8, 3.9, 3.10 oraz 4.1, dla trzech mieszanin posiadających identyczne niebezpieczne substancje składowe, gdzie mieszaniny A i B zalicza się do tej samej kategorii zagroŝeń a mieszanina C posiada takie same czynne niebezpieczne substancje składowe o stęŝeniach leŝących pomiędzy stęŝeniami tych niebezpiecznych substancji składowych w mieszaninach A i B, wówczas zakłada się, Ŝe mieszanina C jest w tej samej kategorii zagroŝenia, co mieszaniny A i B. PE \ 9

14 Mieszaniny zasadniczo podobne Przyjmując, Ŝe istnieją: (a) Dwie mieszaniny zawierające po dwie substancje składowe: (i) A + B (ii) C + B; (b) (c) (d) StęŜenie substancji składowej B jest zasadniczo takie samo w obu mieszaninach; StęŜenie substancji składowej A w mieszaninie (i) jest równe stęŝeniu substancji składowej C w mieszaninie (ii); Dane dotyczące zagroŝenia stwarzanego przez A i C są dostępne i zasadniczo równorzędne, tj. substancje te są w tej samej kategorii zagroŝeń i nie oczekuje się, Ŝe wpłyną one na klasyfikację zagroŝenia substancji B. JeŜeli mieszaninę (i) sklasyfikowano juŝ w konkretnej klasie zagroŝeń w oparciu o dane, mieszaninie (ii) przypisuje się tę samą kategorię zagroŝeń. 10 /PE

15 Przegląd klasyfikacji w przypadku zmiany składu mieszaniny Dla zastosowania art. 15 ust. 2, lit. a, określa się następujące róŝnice w pierwotnym stęŝeniu: Tabela 1.2 Reguła pomostowa dla zmian składu mieszaniny Początkowy zakres stęŝenia składnika Dopuszczalne wahanie początkowego stęŝenia składnika < 2.5% ± 30% 2,5 < C < 10% ± 20% 10 < C < 25% ± 10% 25 < C < 100% ± 5% Aerozole W przypadku klasyfikacji mieszanin objętych sekcjami 3.1, 3.2, 3.3, 3.4, 3.8, oraz 3.9, postać aerozolową mieszaniny zalicza się do tej samej kategorii zagroŝeń co nieaerozolową postać mieszaniny, pod warunkiem Ŝe dodany gaz pędny nie wpływa na właściwości niebezpieczne mieszaniny w momencie rozpylenia oraz dostępne są dowody naukowe wykazujące, Ŝe postać aerozolowa nie jest bardziej niebezpieczna niŝ nieaerozolowa postać mieszaniny ETYKIETOWANIE Wymiary i wygląd elementów etykiety Piktogramy określone w załączniku V mają czarny symbol na białym tle z czerwonym obramowaniem, na tyle szerokim, aby było wyraźnie widoczne Piktogramy wskazujące rodzaj zagroŝenia powinny mieć kształt kwadratu ustawionego na wierzchołku. KaŜdy piktogram powinien zajmować przynajmniej jedną piętnastą PE \ 11

16 powierzchni ujednoliconej etykiety, jednakŝe minimalna powierzchnia nie moŝe być mniejsza niŝ 1 cm Wymiary etykiety są następujące: Tabela 1.3 Wymiary etykiet Pojemność opakowania Wymiary (w milimetrach) Nieprzekraczająca 3 l: W miarę moŝliwości co najmniej 52 x 74 Większa niŝ 3 l, ale Co najmniej 74 x 105 nieprzekraczająca 50 l: Większa niŝ 50 l, ale Co najmniej 105 x 148 nieprzekraczająca 500 l: Większa niŝ 500 l: Co najmniej 148 x /PE

17 1.3. ODSTĘPSTWA OD WYMAGAŃ W ZAKRESIE ETYKIETOWANIA DLA SZCZEGÓLNYCH PRZYPADKÓW Zgodnie z art. 25 zastosowanie mają następujące odstępstwa: Przenośne butle gazowe W przypadku przenośnych butli gazowych moŝna zastosować jedną z następujących moŝliwości dla butli gazowych o pojemności wodnej mniejszej lub równej 150 l: (a) (b) format i wymiary etykiety zgodne z zaleceniami aktualnego wydania normy ISO 7225 Butle gazowe - etykiety ostrzegające. W takim przypadku na etykiecie moŝe widnieć nazwa ogólna bądź przemysłowa/handlowa substancji bądź mieszaniny, pod warunkiem Ŝe niebezpieczne substancje w mieszaninie są wskazane na korpusie butli gazowej w sposób wyraźny i czytelny. informacje podane w art. 17 udzielone w postaci trwałej płytki informacyjnej bądź etykiety przytwierdzonej do butli Pojemniki na gaz przeznaczone dla propanu, butanu lub gazu płynnego (LPG) W przypadku wprowadzania do obrotu propanu, butanu i gazu płynnego bądź mieszaniny zawierającej te substancje, sklasyfikowanych zgodnie z kryteriami niniejszego załącznika, w zamkniętych butlach wielorazowego uŝytku bądź w postaci jednorazowych wkładów w ramach normy EN 417 jako paliwa gazowego dopuszczanego wyłącznie do spalania (aktualne wydanie normy EN 417 odnoszące się do Jednorazowych metalowych wkładów gazowych do gazu płynnego z zaworem lub bez, do zastosowania w urządzeniach przenośnych; budowa, kontrola, sprawdzenie i oznaczanie ), takie butle bądź wkłady etykietuje się wyłącznie stosownym piktogramem oraz zwrotami wskazującymi rodzaj zagroŝenia i środki ostroŝności dotyczące palności. PE \ 13

18 Etykieta nie musi zawierać informacji dotyczących wpływu na ludzkie zdrowie i środowisko. Zamiast tego dostawca przekazuje informacje dotyczące wpływu na zdrowie ludzi i środowisko dalszym uŝytkownikom lub dystrybutorom w karcie charakterystyki Konsumentowi przekazuje się wystarczające informacje umoŝliwiające mu podjęcie wszelkich niezbędnych działań dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa Aerozole i szczelne pojemniki z rozpylaczem zawierające substancje lub mieszaniny sklasyfikowane jako stanowiące zagroŝenie przy aspiracji W odniesieniu do stosowania sekcji niniejszego załącznika, substancji bądź mieszanin sklasyfikowanych zgodnie z kryteriami sekcji i tej części nie wymagają etykietowania pod względem tego zagroŝenia przy wprowadzaniu do obrotu w pojemnikach aerozolowych lub w szczelnych pojemnikach z rozpylaczem Metale w postaci masowej, stopy, mieszaniny zawierające polimery, mieszaniny zawierające elastomery Metale w postaci masowej, stopy, mieszaniny zawierające polimery oraz mieszaniny zawierające elastomery nie wymagają etykiety zgodnie z przepisami niniejszego załącznika, jeŝeli nie stanowią zagroŝenia dla zdrowia ludzkiego poprzez wdychanie, spoŝycie lub kontakt ze skórą ani dla środowiska wodnego w postaci, w jakiej wprowadza się je do obrotu, choć klasyfikuje się je jako niebezpieczne zgodnie z kryteriami niniejszego załącznika Zamiast tego dostawca przekazuje informacje dalszym uŝytkownikom lub dystrybutorom w karcie charakterystyki. 14 /PE

19 Materiały wybuchowe wprowadzone do obrotu w celu uzyskania efektu wybuchowego lub pirotechnicznego Materiały wybuchowe wymienione w sekcji 2.1 niniejszego załącznika wprowadzone do obrotu w celu uzyskania efektu wybuchowego bądź pirotechnicznego naleŝy etykietować i pakować wyłącznie zgodnie z wymogami dotyczącymi materiałów wybuchowych. 1.4 WNIOSEK W SPRAWIE STOSOWANIA ALTERNATYWNEJ NAZWY CHEMICZNEJ Wnioski o zastosowanie alternatywnej nazwy chemicznej na mocy art. 24 mogą zostać zatwierdzone tylko wtedy, gdy: I) substancji nie przydzielono wspólnotowej granicy naraŝenia; oraz II) III) producent, importer lub dalszy uŝytkownik mogą wykazać, Ŝe stosowanie alternatywnej nazwy chemicznej zaspokaja potrzebę przekazania wystarczających informacji, aby podjąć niezbędne środki ostroŝności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz potrzebę zagwarantowania kontroli ryzyka związanego z postępowaniem z daną mieszaniną; oraz substancja została sklasyfikowana wyłącznie w jednej lub kilku z następujących kategorii zagroŝeń: a) Dowolna z kategorii zagroŝeń, o których mowa w części 2 załącznika I; b) Toksyczność ostra, kategoria 4; c) Działanie Ŝrące/draŜniące na skórę, kategoria 2; d) PowaŜne uszkodzenie oczu/działanie draŝniące na oczy, kategoria 2; e) Działanie toksyczne na narządy docelowe naraŝenie jednorazowe, kategoria 2 lub 3; f) Działanie toksyczne na narządy docelowe naraŝenie powtarzalne kategoria 2; g) Niebezpieczne dla środowiska wodnego zagroŝenie przewlekłe, kategoria 3 lub 4 PE \ 15

20 (e) Działanie toksyczne na narządy docelowe naraŝenie jednorazowe, kategoria 2 lub 3; (f) Działanie toksyczne na narządy docelowe wielokrotne naraŝenie, kategoria 2; (g) ZagroŜenie dla środowiska wodnego przewlekłość, kategoria 3 lub Wybór nazw chemicznych dla mieszanin przeznaczonych dla przemysłu perfumeryjnego W przypadku substancji występujących naturalnie moŝna stosować nazwy w rodzaju olejek..." lub ekstrakt..." zamiast nazw chemicznych poszczególnych składników danego olejku lub ekstraktu zgodnie z art. 18 ust. 3 lit. b). 16 /PE

21 1.5. WYŁĄCZENIA Z WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH ETYKIETOWANIA I OPAKOWANIA Wyłączenia od stosowania art. 34 [(Art. 31, ust 2 lit a )] W przypadkach objetych art. 31 ust. 2 lit a, elementy etykietowania, o których mowa w art. 17 mogą być przekazane w postaci: a) etykietach rozkładanych; lub b) zawieszanych metek; lub c) na opakowaniu zewnętrznym Etykieta na opakowaniu wewnętrznym zawiera przynajmniej piktogramy określające rodzaj zagroŝenia, identyfikator produktu, o którym mowa w art. 18, oraz nazwisko i numer telefonu dostawcy danej substancji lub mieszaniny Wyłączenia od stosowania art. 17 [(Art. 31, ust 2 lit b)] Etykietowanie opakowań, których zawartość nie przekracza 125 ml Zwroty określające rodzaj zagroŝenia oraz zwroty wokreślające środki ostroŝności związane z wymienionymi poniŝej kategoriami zagroŝeń moŝna pominiąć na elementach etykowania wymaganych na podstawie art. 17 jeŝeli: a) zawartość opakowania nie przekracza objętości 125 ml; oraz b) substancja lub mieszanina została zaklasyfikowana w jednej lub kilku z następujących kategorii zagroŝeń: 1) gaz łatwopalny kategorii 1; 2) gaz pod ciśnieniem; PE \ 17

22 3) substancja ciekła łatwopalna kategorii 2 lub 3; 4) substancja stała łatwopalna kategorii 1 lub 2; 5) substancja lub mieszanina samoreaktywna typu C do F; 6) substancja lub mieszanina samonagrzewającą się, kategoria 2; 7) substancja, która w kontakcie z wodą wydziela gazy łatwopalne kategorii 1, 2 lub 3; 8) substancja ciekła utleniająca kategorii 2 lub 3; 9) substancja stała utleniająca kategorii 2 lub 3; 10) nadtlenki organiczne typu C do F 11) toksyczność ostra kategorii 4, jeŝeli substancji lub mieszaniny nie dostarcza się ogółowi społeczeństwa; 12) substancja działająca draŝniąco na skórę kategorii 2; 13) substancja działająca draŝniąco na oczy kategorii 2; 14) działanie toksyczne na narządy docelowe naraŝenie jednorazowe kategorii 2 i 3, jeŝeli substancji lub mieszaniny nie dostarcza się ogółowi społeczeństwa; 15) działanie toksyczne na narządy docelowe naraŝenie wielokrotne kategorii 2, jeŝeli substancji lub mieszaniny nie dostarcza się ogółowi społeczeństwa; 16) niebezpieczne dla środowiska wodnego zagroŝenie ostre, kategoria 1; 17) niebezpieczne dla środowiska wodnego zagroŝenie przewlekłe, kategoria 1 lub 2; 18 /PE

23 Wyłączenia z etykietowania jako łatwopalnych małych opakowań aerozoli określone w dyrektywie 75/324/EWG stosuje się do pojemników aerozoli Zwroty określające środki ostroŝnościdotyczące wymienionych poniŝej kategorii zagroŝeń moŝna pominąć na elementach etykietowania wymaganych na podstawie art. 17 jeŝeli: a) zawartość opakowania nie przekracza objętości 125 ml; oraz b) substancja lub mieszanina została sklasyfikowana w jednej lub kilku z następujących kategorii zagroŝeń: 1) gaz łatwopalny kategorii 2; 2) działanie szkodliwena rozrodczość: wpływ na laktację lub poprzez laktację; 3) niebezpieczne dla środowiska wodnego zagroŝenie przewlekłe, kategoria 3 lub Piktogram, zwrot określający rodzaj zagroŝenia oraz zwrot określający środki ostroŝności związane z wymienionymi poniŝej kategoriami zagroŝeń moŝna pominąć na elementach etykietowania wymaganych na podstawie art. 17 jeŝeli: a) zawartość opakowania nie przekracza objętości 125 ml; oraz b) substancja lub mieszanina została sklasyfikowana w jednej lub kilku z następujących kategorii zagroŝeń: 1) substancje korodujące metale PE \ 19

24 Etykietowanie opakowań rozpuszczalnych do jednorazowego uŝycia Elementy etykietowania wymagane na podstawie art. 17 moŝna pominąć na opakowaniach rozpuszczalnych przeznaczonych do jednorazowego uŝycia, jeŝeli: a) zawartość kaŝdego opakowania rozpuszczalnego nie przekracza objętości 25 ml; b) zawartość tego opakowania rozpuszczalnego została sklasyfikowana wyłącznie w jednej lub kilku kategoriach zagroŝeń wymienionych powyŝej w pkt lit. b). oraz c) opakowanie rozpuszczalne znajduje się w opakowaniu zewnętrznym, które całkowicie spełnia wymagania art Punkt nie dotyczy substancji lub mieszanin, które objęte są zakresem zastosowania dyrektyw 91/414/EWG lub 98/8/WE. 20 /PE

25 2. CZĘŚĆ 2: ZAGROśENIA FIZYCZNE 2.1. MATERIAŁY WYBUCHOWE Definicje Klasa materiałów wybuchowych obejmuje: (a) (b) (c) substancje i mieszaniny wybuchowe; artykuły wybuchowe, z wyjątkiem urządzeń zawierających substancje lub mieszaniny wybuchowe w takiej ilości lub o takim charakterze, Ŝe ich nieumyślne bądź przypadkowe zapalenie lub uruchomienie nie spowoduje Ŝadnych skutków zewnętrznych dla urządzenia w postaci rozrzutu, poŝaru, dymu, ciepła czy głośnego hałasu; oraz substancje, mieszaniny i artykuły niewymienione w literach a) i b), wytwarzane w celu uzyskania efektów praktycznych, wybuchowych czy pirotechnicznych Do celów niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają następujące definicje: Substancja lub mieszanina wybuchowa to substancja stała lub ciekła, bądź mieszanina substancji, która sama w sobie, w wyniku reakcji chemicznej, moŝe wydzielać gaz o takiej temperaturze i ciśnieniu i z taką szybkością, Ŝe moŝe powodować zniszczenia w otoczeniu. Definicja obejmuje substancje pirotechniczne, nawet jeŝeli nie wydzielają one gazów. Substancja lub mieszanina pirotechniczna to substancja lub mieszanina substancji przeznaczona do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu lub dymu bądź kombinacji takich efektów w wyniku bezdetonacyjnych, samopodtrzymujących się egzotermicznych reakcji chemicznych. Materiał wybuchowy niestabilny to materiał, substancja lub mieszanina, która jest niestabilna termicznie i/lub zbyt wraŝliwa w normalnym obrocie, transporcie i stosowaniu. PE \ 21

26 Artykuł wybuchowy to przedmiot zawierający jedną lub więcej substancji lub mieszanin wybuchowych. Artykuł pirotechniczny to przedmiot zawierający jedną lub więcej substancji lub mieszanin pirotechnicznych. Celowo skonstruowany materiał wybuchowy to substancja, mieszanina lub artykuł, wyprodukowany w celu wywołania praktycznego skutku wybuchowego lub pirotechnicznego Kryteria klasyfikacji Substancje, mieszaniny i artykuły niniejszej klasy klasyfikuje się jako materiały wybuchowe niestabilne na podstawie diagramu sekwencyjnego na rysunku Metody badań opisano w części I Podręcznika badań i kryteriów, Zalecenia ONZ dotyczące transportu towarów niebezpiecznych Substancje, mieszaniny i artykuły niniejszej klasy, które nie są sklasyfikowane jako materiały wybuchowe niestabilne, zalicza się do jednej z następujących sześciu podklas w zaleŝności od rodzaju zagroŝenia, jakie stwarzają: (a) (b) Podklasa 1.1 Substancje, mieszaniny i artykuły, które stwarzają zagroŝenie wybuchem masowym (wybuch masowy to wybuch, który praktycznie natychmiastowo obejmuje niemal cały ładunek); Podklasa 1.2 Substancje, mieszaniny i artykuły, które stwarzają zagroŝenie rozrzutem, ale nie wybuchem masowym; 22 /PE

27 (c) Podklasa 1.3 Substancje, mieszaniny i artykuły, które stwarzają zagroŝenie poŝarem i niewielkie zagroŝenie wybuchem lub rozrzutem lub oba te zagroŝenia, ale nie stwarzają zagroŝenia wybuchem masowym: (i) (ii) przy spalaniu których wydziela się znaczne ciepło promieniowania; lub które spalają się kolejno, powodując niewielki wybuch lub rozrzut lub oba te skutki; (d) Podklasa 1.4 Substancje, mieszaniny i artykuły, które nie stwarzają znaczącego zagroŝenia: Substancje, mieszaniny i artykuły, które stwarzają jedynie niewielkie zagroŝenie w przypadku zapalenia bądź inicjacji. Skutki ograniczają się w duŝej mierze do opakowania i nie powodują rozrzutu jego fragmentów o znacznych rozmiarach lub zasięgu. Ogień z zewnątrz nie powinien spowodować praktycznie natychmiastowego wybuchu niemalŝe całej zawartości opakowania; (e) Podklasa 1.5 Substancje lub mieszaniny bardzo niewraŝliwe, które stwarzają zagroŝenie wybuchem masowym: Substancje i mieszaniny, które stwarzają zagroŝenie wybuchem masowym, ale są na tyle niewraŝliwe, Ŝe istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo inicjacji lub przejścia od palenia do detonacji w normalnych warunkach; (f) Podklasa 1.6 Artykuły skrajnie niewraŝliwe, które nie stwarzają zagroŝenia wybuchem masowym: Artykuły, które zawierają tylko skrajnie niewraŝliwe substancje lub mieszaniny detonujące i które wykazują znikome prawdopodobieństwo przypadkowej inicjacji lub rozprzestrzenienia. PE \ 23

28 Materiały wybuchowe niesklasyfikowane jako materiały wybuchowe niestabilne klasyfikuje się w jednej z sześciu powyŝszych podklas na podstawie serii badań 2 do 8 części I Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów zgodnie z wynikami badań podanymi w tabeli 2.1.1: Tabela Kryteria dla materiałów wybuchowych Kategoria Niestabilne materiały wybuchowe lub materiały wybuchowe podklasy 1.1. do 1.6 Kryteria W przypadku materiałów wybuchowych podklas 1.1 do 1.6 naleŝy przeprowadzić następujący podstawowy zestaw badań: Wybuchowość: zgodnie z serią badań ONZ 2 (sekcja 12 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów). Celowo skonstruowane materiały wybuchowe 1 nie podlegają badaniom ONZ serii 2. WraŜliwość: zgodnie z serią badań ONZ 3 (sekcja 13 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów). Stabilność termiczna: zgodnie z serią 3(c) badań ONZ (podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów). Niezbędne są dalsze badania w celu zaliczenia materiału wybuchowego do właściwej podklasy JeŜeli materiały wybuchowe są niepakowane lub jeŝeli zostały przepakowane do opakowań innych niŝ opakowania pierwotne lub podobnych, to są one ponownie poddane badaniom. 1 Obejmuje to substancje, mieszaniny i artykuły produkowane w celu uzyskania efektu praktycznego, wybuchowego lub pirotechnicznego. 24 /PE

29 Informacja o zagroŝeniach Dla substancji, mieszanin lub artykułów spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. UWAGA do tabeli 2.1.2: Materiały wybuchowe niepakowane lub materiały wybuchowe przepakowane w opakowaniach innych niŝ opakowania pierwotne lub podobne powinny posiadać wszystkie następujące elementy etykiety: (a) (b) (c) Piktogram: wybuchająca bomba Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo ; oraz Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia: materiał wybuchowy; zagroŝenie wybuchem masowym, chyba Ŝe wskazane zagroŝenie odpowiada jednej z kategorii zagroŝeń wymienionych w tabeli w tym przypadku naleŝy umieścić odpowiedni symbol, hasło ostrzegawcze lub zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia. PE \ 25

30 Tabela Elementy etykiet dla materiałów wybuchowych Klasyfikacja Materiał wybuchowy niestabilny Podklasa 1.1 Podklasa 1.2 Podklasa 1.3 Podklasa 1.4 Podklasa 1.5 Podklasa 1.6 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Uwaga Niebezpieczeństwo Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie 26 /PE H200: Materiał wybuchowy niestabilny P201 P202 P281 P372 P373 P380 H201: Materiał wybuchowy; zagroŝenie wybuchem masowym P210 P230 P240 P250 P280 P370+P380 P372 P373 H202: Materiał wybuchowy; powaŝne zagroŝenie rozrzutem P210 P230 P240 P250 P280 P370+P380 P372 P373 H203: Materiał wybuchowy; zagroŝenie poŝarem, wybuchem lub rozrzutem P210 P230 P240 P250 P280 P370+P380 P372 P373 H204: ZagroŜenie poŝarem lub rozrzutem P210 P240 P250 P280 P370+P380 P372 P373 Brak hasła ostrzegawczego H205: MoŜe Brak zwrotu masowo wybuchać wskazującego w ogniu rodzaj zagroŝenia P210 P230 P240 P250 P280 P370+P380 P372 P373 P401 P401 P401 P401 P401 P401 P501 P501 P501 P501 P501 P501 Brak zwrotu wskazującego środki ostroŝności Brak zwrotu wskazującego środki ostroŝności Brak zwrotu wskazującego środki ostroŝności Brak zwrotu wskazującego środki ostroŝności

31 (1) Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Klasyfikacja substancji, mieszanin i artykułów w klasie materiałów wybuchowych oraz dalsze zaliczanie do podklas to bardzo złoŝona, trzystopniowa procedura. Niezbędne jest odniesienie do części I Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów. Pierwszy krok polega na ustaleniu, czy substancja lub mieszanina ma działanie wybuchowe (seria badań 1). Drugi krok to procedura zatwierdzania (seria badań 2 do 4), a trzeci krok to zaliczanie do podklasy zagroŝenia (seria badań 5 do 7). Oceny, czy substancja zgłaszana jako emulsja, zawiesina lub Ŝel azotanu amonowego, półprodukt do wytwarzania materiałów wybuchowych kruszących (ANE) jest na tyle niewraŝliwa, by zaklasyfikować ją jako substancję ciekłą utleniającą (rozdział 2.13) lub jako substancję stałą utleniającą (rozdział 2.14), dokonuje się na podstawie badań serii 8. Substancje i mieszaniny wybuchowe zwilŝone wodą lub alkoholami lub rozcieńczone innymi substancjami w celu osłabienia ich właściwości wybuchowych mogą być przy klasyfikacji traktowane inaczej, a zastosowanie mogą mieć inne klasy zagroŝenia, stosownie do ich właściwości fizycznych (patrz równieŝ załącznik II sekcja 1.1.). Niektóre zagroŝenia fizyczne (wynikające z właściwości wybuchowych) ulegają zmianie pod wpływem rozcieńczenia, jak w przypadku odczulonych materiałów wybuchowych, pod wpływem włączenia do mieszaniny lub artykułu, opakowania lub innych czynników. Procedura klasyfikacji przebiega zgodnie z poniŝszą logiką decyzyjną (zob. rysunki do 2.1.4). PE \ 27

32 Rysunek Ogólny schemat procedury klasyfikacji substancji, mieszaniny lub artykułu w klasie materiałów wybuchowych (klasa 1 do celów transportu) SUBSTANCJA, MIESZANINA LUB PRZEDMIOT DO KLASYFIKACJI PROCEDURA ZATWIERDZANIA SKLASYFIKOWAĆ jako NIESTABILNY MAT. WYBUCHOWY ODRZUCIĆ Nie jest mat. wybuchowym SKLASYFIKOWAĆ JAKO MATERIAŁ WYBUCHOWY ZALICZENIE DO PODKLASY ZALICZENIE DO GRUPY ZGODNOŚCI PODKLASA 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 OR 1.6 GRUPA ZGODNOŚCI A, B, C, D, E, F, G, H, J, K, L, N lub S* KOD KLASYFIKACYJNY * * patrz Zalecenia ONZ dotyczące transportu towarów niebezpiecznych, Przepisy modelowe, wydanie 15. poprawione, rozdział /PE

33 (1) Rysunek Procedura tymczasowego zatwierdzania substancji, mieszaniny lub artykułu w klasie materiałów wybuchowych (klasa 1 do celów transportu) SUBSTANCJA/MIESZANINA DO KLASYFIKACJI PRZEDMIOT DO KLASYFIKACJI Czy substancję/ mieszaninę wytworzono w celu uzyskania efektu praktycznego wybuchowego lub pirotechnicznego? Tak Substancję/mieszaninę naleŝy uwzględnić w niniejszej klasie Nie BADANIE SERII 3 Tak Czy substancja/mieszanina jest emulsją, zawiesiną lub Ŝelem azotanu amonowego, półproduktem do materiału wybuchowego kruszącego ANE? Nie Czy substancja/mieszanina jest termicznie stabilna? BADANIE SERII 8 Przejdź do rys Nie BADANIE SERII 1 Tak Czy substancja/ mieszanina jest zbyt niebezpieczna w postaci, w której była badana? Nie Nie Czy jest substancją/mieszaniną wybuchową? Tak Zakapsułkować i/lub zapakować substancję/mieszaninę? Tak BADANIE SERII 2 BADANIE SERII 4 Tak Czy substancja/ mieszanina jest zbyt niewraŝliwa, aby zaliczyć ją do tej klasy? Nie Czy przedmiot, przedmiot zapakowany lub zapakowana substancja/mieszanina są zbyt niebezpieczne? Nie Tak NIE JEST MAT. WYBUCHOWYM SKLASYFIKOWAĆ jako niestabilny mat. wybuchowy TYMCZASOWO ZATWIERDZIĆ W TEJ KLASIE (przejdź do rys ) PE \ 29

34 * Do celów klasyfikacji badania naleŝy rozpocząć od serii 2 Rysunek Procedura przypisywania do podklasy w klasie materiałów wybuchowych (klasa 1 do celów transportu) 30 /PE

35 (1) PRZEDMIOT LUB SUBSTANCJA/MIESZANINA ZATWIERDZONA TYMCZASOWO W NINIEJSZEJ KLASIE (z rysunku 2.1.2) Czy przedmiot kandyduje do podklasy 1.6? Tak Nie Czy substancja/mieszanina kandyduje do podklasy 1.5? Nie Zapakować substancję/ mieszaninę BADANIE SERII 6 BADANIE SERII 7 Tak BADANIE SERII 5 Czy wynikiem jest masowy wybuch? Tak Czy przedmiot jest skrajnie niewraŝliwy? Tak Nie Tak Czy jest to bardzo niewraŝliwa_substancja/ mieszanina_wybuchowa stwarzająca_zagroŝenie masowym wybuchem? Nie Nie Czy głównym zagroŝeniem jest niebezpieczny rozrzut? Tak Nie Nie Czy głównym Nie zagroŝeniem jest to promieniowanie cieplne i/lub gwałtowne spalanie ale bez zagroŝenia niebezpiecznym wybuchem lub Czy istnieje rozrzutem? tylko niewielkie zagroŝenie w razie Tak zapalenia lub inicjacji? Nie Czy substancję/ mieszaninę lub przedmiot wytwarza się w celu uzyskania efektu praktycznego wybuchowego lub pirotechnicznego? Tak Tak Tak Nie Czy produkt jest przedmiotem wyłączonym z definicji? Czy zagroŝenie mogłoby utrudnić gaszenie poŝaru w bezpośrednim sąsiedztwie Tak Nie NIE JEST MAT. WYBUCHOW. PODKLASA 1.6 PODKLASA 1.5 PODKLASA 1.4 Grupa zgodności S PODKLASA 1.4 Grupy zgodności inne niŝ S PODKLASA 1.3 PODKLASA 1.2 PODKLASA 1.1 PE \ 31

36 Rysunek Procedura klasyfikacji emulsji, zawiesin lub Ŝeli azotanu amonu SERIE BADAŃ 8 BADANIE 8(a) Badanie stabilności termicznej Czy substancja/mieszanina jest stabilna termicznie? Nie Sklasyfikować jako materiał wybuchowy niestabilny Tak BADANIE 8 (b) Badanie róŝnicujące ANE w duŝej skali Czy substancja/mieszanina jest zbyt wraŝliwa na wstrząs, aby mogła być zaliczona do klasy substancji utleniających ciekłych lub stałych? Tak NaleŜy rozwaŝyć czy sklasyfikować substancję/mieszaninę jako materiał wybuchowy inny niŝ materiał wybuchowy niestabilny; JeŜeli odpowiedź na pytanie "czy jest to bardzo niewraŝliwa substancja/mieszanina wybuchowa stwarzająca zagroŝenie wybuchem masowym?" w pkt brzmi nie, substancję/mieszaninę klasyfikuje się w dziale 1.1 Nie BADANIE 8 (c) Badanie metodą Koenena Czy substancja/mieszanina jest zbyt wraŝliwa na podgrzewanie pod zamknięciem? Nie Tak NaleŜy rozwaŝyć czy sklasyfikować substancję/mieszaninę jako materiał wybuchowy w dziale 1.5, kontynuować badania serii 5. JeŜeli odpowiedź na pytanie "czy jest to bardzo niewraŝliwa substancja/mieszanina wybuchowa stwarzająca zagroŝenie wybuchem masowym?" w pkt brzmi tak, substancję/mieszaninę klasyfikuje się w dziale 1.5, a jeśli odpowiedź brzmi "nie", substancję klasyfikuje się w dziale 1.1 Substancja/mieszanina powinna być zaliczona do klas obejmujących utleniające ciecze lub ciała stałe, jako emulsja, zawiesina lub Ŝel na bazie azotanu amonowego, będąca półproduktem materiałów wybuchowych kruszących (ANE); (rozdziały 2.13 lub 2.14) 32 /PE

37 (1) Procedura przesiewowa Właściwości wybuchowe wiąŝą się z obecnością w cząsteczce pewnych grup chemicznych, które mogą wejść w reakcję, wywołując szybki wzrost temperatury lub ciśnienia. Procedura przesiewowa ma na celu określenie obecności takich grup reaktywnych oraz potencjału szybkiego uwolnienia energii. JeŜeli procedura przesiewowa określa substancję bądź mieszaninę jako potencjalnie wybuchową, naleŝy przeprowadzić procedurę zatwierdzania (patrz sekcja 10.3 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów). Uwaga: JeŜeli energia rozkładu egzotermicznego materiałów organicznych jest niŝsza niŝ 800 J/g, nie jest wymagane badanie rozchodzenia się fali wybuchu serii 1 typ (a) ani badanie wraŝliwości substancji na wstrząs serii 2 typ (a) Substancji lub mieszaniny nie klasyfikuje się jako materiał wybuchowy, jeŝeli: (a) nie ma w cząsteczce grup chemicznych związanych z właściwościami wybuchowymi; przykłady grup mogących wskazywać na właściwości wybuchowe podano w tabeli A6.1 w załączniku 6 do Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów; lub PE \ 33

38 (b) substancja zawiera grupy chemiczne związane z właściwościami wybuchowymi zawierające tlen, a obliczony bilans tlenowy wynosi mniej niŝ -200; bilans tlenowy oblicza się dla reakcji chemicznej: C x H y O z + [x+ (y/4)-(z/2)] O 2 x CO 2 + (y/2) H 2 O korzystając z wzoru: bilans tlenowy = [2x + (y/2)-z]/masa cząsteczkowa; (c) (d) w przypadku gdy substancja organiczna lub jednorodna mieszanina substancji organicznych zawiera grupy chemiczne związane z właściwościami wybuchowymi, ale energia rozkładu egzotermicznego wynosi mniej niŝ 500 J/g, a rozkład egzotermiczny rozpoczyna się poniŝej 500 C; energię rozkładu egzotermicznego moŝna określić, korzystając z odpowiedniej techniki kalorymetrycznej; lub dla mieszanin nieorganicznych substancji utleniających z materiałem/materiałami organicznym(i) stęŝenie nieorganicznej substancji utleniającej wynosi: mniej niŝ 15% masowych, jeŝeli substancję utleniającą zalicza się do kategorii 1 lub 2; mniej niŝ 30 % masowych, jeŝeli substancję utleniającą zalicza się do kategorii W przypadku mieszanin zawierających jakiekolwiek znane materiały wybuchowe naleŝy przeprowadzić procedurę zatwierdzania. 34 /PE

39 (1) 2.2. GAZY ŁATWOPALNE Definicja Gaz łatwopalny oznacza gaz lub mieszaninę gazową o przedziale palności w powietrzu w temperaturze 20ºC i przy normalnym ciśnieniu 101,3 kpa Kryteria klasyfikacji Gaz łatwopalny klasyfikuje się w niniejszej klasie zgodnie z tabelą 2.2.1: Tabela Kryteria dla gazów łatwopalnych Kategoria 1 2 Kryteria Gazy, które w temperaturze 20ºC i przy normalnym ciśnieniu 101,3 kpa: (a) zapalają się, gdy ich stęŝenie w mieszaninie z powietrzem wynosi 13% objętościowych lub mniej; lub (b) mają zakres palności w powietrzu co najmniej 12 punktów procentowych bez względu na dolną granicę palności. Gazy inne niŝ zaliczone do kategorii 1, które w temp. 20 C i przy normalnym ciśnieniu 101,3 kpa charakteryzują się zakresem palności w przypadku zmieszania z powietrzem. Uwaga : Odnośnie do klasyfikacji aerozoli patrz 2.3. PE \ 35

40 Informacja o zagroŝeniach Dla substancji i mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet: Tabela Elementy etykiet dla gazów łatwopalnych Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Piktogramy GHS Brak piktogramu Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący H221: Gaz łatwopalny H220: Skrajnie łatwopalny gaz rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący P210 środki ostroŝności P210 Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie P377 P381 P403 P377 P381 P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Łatwopalność określa się za pomocą badań lub, w przypadku mieszanin, jeŝeli dostępne są wystarczające dane, na podstawie obliczeń zgodnie z metodami przyjętymi przez ISO (patrz ISO ze zmianami Gazy i mieszaniny gazowe Oznaczanie potencjału poŝarowego i zdolności utleniających dla potrzeb doboru zaworów wypływowych butli ). W przypadku, gdy dostępne dane są niewystarczające do skorzystania z tych metod, moŝna zastosować metodę badawczą EN 1839 ze zmianami ( Określanie granic wybuchowości gazów i par ). 36 /PE

41 (1) 2.3. AEROZOLE ŁATWOPALNE Definicje Aerozol, czyli dozownik aerozolu, oznacza dowolne naczynie jednorazowego uŝytku wykonane z metalu, szkła lub tworzywa sztucznego, zawierające gaz spręŝony, skroplony lub rozpuszczony pod ciśnieniem wraz z cieczą, pastą lub proszkiem lub bez, wyposaŝone w urządzenie uwalniające jego zawartość w postaci cząsteczek stałych lub ciekłych w zawiesinie gazu, w postaci piany, pasty lub proszku albo w stanie ciekłym lub gazowym Kryteria klasyfikacji Dla potrzeb klasyfikacji aerozole uznaje się za łatwopalne zgodnie z , jeŝeli zawierają jakikolwiek składnik, który klasyfikuje się jako łatwopalny zgodnie z kryteriami zawartymi w niniejszej części, tj.: substancje ciekłe o temperaturze zapłonu 93 C, co obejmuje substancje ciekłe łatwopalne zgodnie z sekcją 2.6 niniejszego załącznika; gazy łatwopalne (patrz 2.2); substancje stałe łatwopalne (patrz 2.7). Uwaga: Składniki palne nie obejmują substancji piroforycznych, samonagrzewających się lub reagujących z wodą, poniewaŝ takich składników nigdy nie stosuje się w aerozolach. PE \ 37

42 Łatwopalny aerozol naleŝy sklasyfikować w jednej z dwóch kategorii dla niniejszej klasy na podstawie jego składników, chemicznego ciepła spalania oraz, o ile ma to zastosowanie, wyników testu spieniania (dla aerozoli spienianych) oraz testu na odległość zapalania i testu zapalania w przestrzeni zamkniętej (dla aerozoli rozpylanych) zgodnie z rysunkiem i z Zaleceniami ONZ dotyczącymi transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, część III, rozdziały 31.4, 31.5 i /PE

43 (1) Rysunek dla aerozoli łatwopalnych Rysunek (a) dla aerozoli łatwopalnych AEROZOL Czy zawiera 1% składników łatwopalnych i charakteryzuje się ciepłem spalania < 20 kj/g? NIE TAK NIEKLASYFIKOWANY Kategoria 1 Czy zawiera 85% składników łatwopalnych i charakteryzuje się ciepłem spalania 30 kj/g? NIE TAK Niebezpieczeństwo W przypadku aerozoli rozpylanych przejdź do schematu logiki decyzyjnej (b); W przypadku aerozoli spienianych przejdź do schematu logiki decyzyjnej (c). PE \ 39

44 Rysunek (b) dla aerozoli rozpylanych AEROZOL ROZPYLANY Kategoria 1 Czy w teście na odległość zapalania zapalenie następuje w odległości 75 cm? NIE Czy ciepło spalania wynosi < 20 kj/g? TAK TAK NIE Niebezpieczeństwo Kategoria 2 Uwaga Czy w teście na odległość zapalania zapalenie następuje w odległości 15 cm? NIE Czy w teście zapalania w przestrzeni zamkniętej: a) czas stanowi równowaŝnik 300 s/m³ lub b) gęstość deflagracji wynosi 300 g/m³? NIE NIEKLASYFIKOWANY TAK TAK Kategoria 2 Uwaga Kategoria 2 Uwaga 40 /PE

45 (1) Rysunek (c) dla aerozoli spienianych AEROZOL SPIENIANY Czy w teście spieniania: a) wysokość płomienia 20 cm, a czas trwania płomienia 2 s; lub b) wysokość płomienia 4 cm, a czas trwania płomienia 7 s? NIE TAK Kategoria 1 Uwaga Kategoria 2 Czy w teście spieniania wysokość płomienia 4 cm, a czas trwania płomienia 2 s? NIE TAK Uwaga NIEKLASYFIKOWANY PE \ 41

46 Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla aerozoli łatwopalnych Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie H222: Skrajnie łatwopalny aerozol P210 P211 P251 P410 + P412 H223: Łatwopalny aerozol P210 P211 P251 P410 + P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji 42 /PE

47 (1) Chemiczne ciepło spalania ( H c ), w kilodŝulach na gram (kj/g), to iloczyn teoretycznego ciepła spalania ( H comb ) oraz wydajności spalania, zwykle mniejszej od 1,0 (typowa wydajność spalania wynosi 0,95 lub 95%). Dla preparatów aerozolowych złoŝonych chemiczne ciepło spalania jest sumą waŝonego ciepła spalania poszczególnych składników, zgodnie ze wzorem: H c (produkt) = n [ w i % H c(i) ] i gdzie: H c = w i % = H c(i) = chemiczne ciepło spalania (kj/g); ułamek masowy składnika i w produkcie; ciepło właściwe spalania (kj/g) składnika i w produkcie. Chemiczne ciepło spalania moŝna znaleźć w literaturze, obliczyć lub określić za pomocą badań (patrz ASTM D 240 ze zmianami Standardowe metody badania ciepła spalania płynnych paliw węglowodorowych za pomocą bomby kalorymetrycznej, EN/ISO ze zmianami, 86.1 do 86.3 Przepisy przeciwpoŝarowe Słowniczek, oraz NFPA 30B ze zmianami Kodeks wytwarzania i przechowywania produktów aerozolowych ) GAZY UTLENIAJĄCE Definicje Gaz utleniający oznacza jakikolwiek gaz lub mieszaninę gazową, który/-a, na ogół wskutek dostarczania tlenu, moŝe powodować zapalanie lub przyczyniać się do spalania innych materiałów bardziej niŝ powietrze. PE \ 43

48 Kryteria klasyfikacji Gaz utleniający klasyfikuje się w jednej kategorii dla niniejszej klasy zgodnie z tabelą : Tabela Kryteria dla gazów utleniających Kategoria 1 Kryteria Jakikolwiek gaz, który, na ogół wskutek dostarczania tlenu, moŝe powodować zapalanie lub przyczyniać się do spalania innych materiałów bardziej niŝ powietrze. UWAGA: Gazy powodujące zapalanie lub przyczyniające się do spalania innych materiałów bardziej niŝ powietrze oznaczają czyste gazy lub mieszaniny gazów o sile utleniania powyŝej 23,5% określonej przy pomocy metody opisanej w normie ISO ze zmianami lub ze zmianami Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. 44 /PE

49 (1) Tabela Elementy etykiet dla gazów utleniających Klasyfikacja Kategoria 1 Piktogramy GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Niebezpieczeństwo H270: MoŜe powodować lub intensyfikować poŝar; utleniacz P220 P244 P370 + P376 P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji W celu sklasyfikowania gazu utleniającego przeprowadza się badania i stosuje metody obliczeniowe, zgodnie z opisem w normie ISO ze zmianami: Gazy i mieszaniny gazowe Oznaczanie potencjału poŝarowego i zdolności utleniających dla potrzeb doboru zaworów wypływowych butli oraz ISO ze zmianami: Butle gazowe gazy i mieszaniny gazowe Oznaczanie moŝliwości utleniających gazów i mieszanin gazowych o właściwościach toksycznych i Ŝrących. PE \ 45

50 2.5. GAZY POD CIŚNIENIEM Definicja Gazy pod ciśnieniem to gazy znajdujące się w naczyniu pod ciśnieniem 200 kpa (przyrząd pomiarowy) lub większym lub w postaci ciekłej lub ciekłej i schłodzonej. Obejmują one gazy spręŝone, gazy skroplone, gazy rozpuszczone oraz gazy skroplone schłodzone Temperatura krytyczna to taka temperatura, powyŝej której czysty gaz nie moŝe być skroplony, bez względu na stopień spręŝenia Kryteria klasyfikacji Gazy klasyfikuje się, zgodnie z ich stanem fizycznym w opakowaniu, w jednej z czterech grup zgodnie z tabelą 2.5.1: Tabela Kryteria dla gazów pod ciśnieniem Grupa Gaz spręŝony Gaz skroplony Gaz skroplony schłodzony Gaz rozpuszczony Kryteria Gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest całkowicie w stanie gazowym w temperaturze -50 C; w tym wszystkie gazy o temperaturze krytycznej -50 C. Gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest częściowo ciekły w temperaturach powyŝej -50 C. RozróŜnia się: i) Gaz skroplony pod wysokim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznej pomiędzy -50 C i +65 C; oraz ii) Gaz skroplony pod niskim ciśnieniem: gaz o temperaturze krytycznej powyŝej +65 C. Gaz, który, gdy jest zapakowany, jest częściowo ciekły z powodu swojej niskiej temperatury. Gaz, który, gdy jest zapakowany pod ciśnieniem, jest rozpuszczony w rozpuszczalniku w fazie ciekłej. 46 /PE

51 (1) Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla gazów pod ciśnieniem Klasyfikacja Gaz spręŝony Gaz skroplony Gaz skroplony schłodzony Gaz rozpuszczony Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Uwaga Uwaga Uwaga Uwaga H280: Zawiera gaz pod ciśnieniem; moŝe wybuchnąć wskutek ogrzania H280: Zawiera gaz pod ciśnieniem; moŝe wybuchnąć wskutek ogrzania H281: Zawiera gaz schłodzony; moŝe powodować oparzenia kriogeniczne lub obraŝenia P282 P336 P315 H280: Zawiera gaz pod ciśnieniem; moŝe wybuchnąć wskutek ogrzania P410 + P403 P410 + P403 P403 P410 + P403 PE \ 47

52 Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Dla tej grupy gazów wymagane są następujące informacje: pręŝność pary w temperaturze 50 C; stan fizyczny w temperaturze 20 C przy normalnym ciśnieniu otoczenia; temperatura krytyczna. Dane te moŝna znaleźć w literaturze, obliczyć bądź określić za pomocą badań. Większość czystych gazów sklasyfikowano juŝ w Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Przepisy modelowe SUBSTANCJE CIEKŁE ŁATWOPALNE Definicja Substancja ciekła łatwopalna oznacza ciecz o temperaturze zapłonu nie wyŝszej niŝ 60 C Kryteria klasyfikacji Substancje ciekłe łatwopalne klasyfikuje się w jednej z trzech kategorii dla niniejszej klasy zgodnie z tabelą 2.6.1: Tabela Kryteria dla substancji ciekłych łatwopalnych Kategoria Kryteria 1 Temperatura zapłonu < 23 C i początek wrzenia 35 C 2 Temperatura zapłonu < 23 C i początek wrzenia > 35 C Temperatura zapłonu 23 C i 60 C Do celów niniejszego rozporządzenia oleje gazowe, oleje napędowe do silników Diesla i lekkie oleje opałowe o temperaturze zapłonu 55ºC 75ºC moŝna uznać za kategorię /PE

53 (1) Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji ciekłych łatwopalnych Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Niebezpieczeńst wo H224: Skrajnie łatwopalna ciecz i pary P210 P233 P240 P241 P242 P243 P280 P303 + P361 + P353 P370 + P378 Niebezpieczeńst wo H225: Wysoce łatwopalna ciecz i pary P210 P233 P240 P241 P242 P243 P280 P303 + P361 + P353 P370 + P378 Uwaga H226: Łatwopalna ciecz i pary P210 P233 P240 P241 P242 P243 P280 P303 + P361 + P353 P370 + P378 P403 + P235 P403 + P235 P403 + P235 P501 P501 P501 PE \ 49

54 Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Do klasyfikacji substancji ciekłych łatwopalnych potrzebne są dane dotyczące temperatury zapłonu i początku wrzenia. Dane te moŝna określić za pomocą badań, znaleźć w literaturze bądź obliczyć. JeŜeli dane nie są dostępne, temperaturę zapłonu i początek wrzenia określa się za pomocą badań. Do określenia temperatury zapłonu stosuje się metodę tygla zamkniętego W przypadku mieszanin 1 zawierających znane substancje ciekłe łatwopalne w ściśle określonych stęŝeniach, choć mogą one zawierać składniki nielotne, np. polimery, środki pomocnicze, temperatury zapłonu nie trzeba określać doświadczalnie, jeŝeli obliczona temperatura zapłonu mieszaniny, ustalona za pomocą metody podanej w pkt poniŝej, jest co najmniej o 5 C 2 wyŝsza od odpowiedniego kryterium klasyfikacyjnego i pod warunkiem Ŝe: (a) (b) skład mieszaniny jest dokładnie znany (jeŝeli materiał ma wyszczególniony zakres składu, to dla potrzeb klasyfikacji naleŝy wybrać skład o najniŝszej obliczonej temperaturze zapłonu); znana jest dolna granica wybuchowości kaŝdego ze składników (naleŝy zastosować odpowiednią korelację w przypadku ekstrapolowania danych do temperatur innych niŝ w warunkach badania), a takŝe metoda obliczania dolnej granicy wybuchowości; 1 2 Jak dotychczas zatwierdzono metodę obliczeniową dla mieszanin zawierających do 6 składników lotnych. Składnikami tymi mogą być łatwopalne substancje ciekłe, np. węglowodory, etery, alkohole, estry (za wyjątkiem akrylanów) i woda. Nie została ona jednak jeszcze zatwierdzona dla mieszanin zawierających związki chlorowcowane siarkawe i/lub fosforowe, a takŝe reaktywne akrylany. JeŜeli obliczona temperatura zapłonu jest wyŝsza od odpowiedniego kryterium klasyfikacyjnego o mniej niŝ 5 C, nie moŝna zastosować metody obliczeniowej, a temperaturę zapłonu naleŝy określić doświadczalnie. 50 /PE

55 (1) (c) (d) znana jest zaleŝność ciśnienia stęŝonej pary i współczynnika aktywności od temperatury dla kaŝdego ze składników obecnych w mieszaninie ; faza ciekła jest homogeniczna Jedną z odpowiednich metod opisali Gmehling i Rasmussen (Ind. Eng. Fundament, 21, 186, (1982)). Dla mieszaniny zawierającej składniki nielotne temperaturę zapłonu oblicza się na podstawie składników lotnych. UwaŜa się, Ŝe składnik nielotny tylko w niewielkim stopniu obniŝa ciśnienie cząstkowe rozpuszczalników, a obliczona temperatura zapłonu ma wartość tylko nieznacznie niŝszą od wartości oznaczonej MoŜliwe metody badania umoŝliwiające oznaczanie temperatury zapłonu substancji ciekłych łatwopalnych wymieniono w tabeli PE \ 51

56 Tabela Metody oznaczania temperatury zapłonu substancji ciekłych łatwopalnych: Normy europejskie: Normy krajowe: Association française de normalisation, AFNOR British Standards Institute Deutsches Institut für Normung EN ISO 1516 ze zmianami Oznaczanie zapłonu lub braku zapłonu Metoda równowagowa w tyglu zamkniętym EN ISO 1523 ze zmianami Oznaczanie temperatury zapłonu Metoda równowagowa w tyglu zamkniętym EN ISO 2719 ze zmianami Oznaczanie temperatury zapłonu Metoda zamkniętego tygla Pensky ego-martensa EN ISO 3679 ze zmianami Oznaczanie temperatury zapłonu Szybka metoda równowagowa w tyglu zamkniętym EN ISO 3680 ze zmianami Oznaczanie zapłonu lub braku zapłonu Szybka metoda równowagowa w tyglu zamkniętym EN ISO ze zmianami Produkty naftowe i inne ciecze Oznaczanie temperatury zapłonu metodą tygla zamkniętego według Abela NF M ze zmianami Détermination du point d'éclair - Vase clos Abel-Pensky (identyczna z DIN 51755) BS 2000 Part 170 ze zmianami (identyczna z EN ISO 13736) DIN (temperatury zapłonu poniŝej 65 C) ze zmianami Prüfung von Mineralölen und anderen brennbaren Flüssigkeiten; Bestimmung des Flammpunktes im geschlossenen Tiegel, nach Abel-Pensky (identyczna z NF M07-036) Cieczy o temperaturze zapłonu powyŝej 35 C nie trzeba klasyfikować w kategorii 3 w przypadku uzyskania negatywnych wyników w badaniu na podtrzymywanie palenia L.2 część III sekcja 32 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych; Podręcznik badań i kryteriów. 52 /PE

57 (1) 2.7. SUBSTANCJE STAŁE ŁATWOPALNE Definicja Substancja stała łatwopalna oznacza stałą substancję, która łatwo ulega zapaleniu lub w wyniku tarcia moŝe powodować zapalenie lub przyczyniać się do spalania. Substancjami stałymi łatwopalnymi są substancje bądź mieszaniny sproszkowane, granulowane lub pastopodobne, które są niebezpieczne, jeŝeli mogą łatwo ulec zapaleniu wskutek krótkotrwałego kontaktu ze źródłem zapłonu, takim jak płonąca zapałka, i jeŝeli płomień szybko się rozprzestrzenia Kryteria klasyfikacji Substancje bądź mieszaniny sproszkowane, granulowane lub pastopodobne (z wyjątkiem sproszkowanych metali lub stopów metali patrz ) klasyfikuje się jako substancje stałe łatwopalne, jeŝeli czas palenia w jednym lub więcej wykonywanych badań, przeprowadzonych zgodnie z metodą badania opisaną w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych; Podręcznik badań i kryteriów, jest krótszy niŝ 45 sekund lub prędkość palenia wynosi ponad 2,2 mm/s Sproszkowane metale lub stopy metali klasyfikuje się jako substancje stałe łatwopalne, jeŝeli moŝna je zapalić, a palenie rozprzestrzenia się na całą długość próbki w ciągu 10 minut lub w krótszym czasie Substancje stałe łatwopalne klasyfikuje się w jednej z dwóch kategorii dla niniejszej klasy przy uŝyciu metody N.1 opisanej w Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych; Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z tabelą 2.7.1: PE \ 53

58 Kategoria 1 2 Uwaga: Tabela Kryteria dla substancji stałych łatwopalnych Kryteria Badanie szybkości palenia Substancje i mieszaniny inne niŝ metale sproszkowane: (a) strefa zwilŝona nie zatrzymuje ognia i (b) czas palenia < 45 sekund lub prędkość palenia > 2,2 mm/s Metale sproszkowane czas palenia 5 minut Badanie szybkości palenia Substancje i mieszaniny inne niŝ metale sproszkowane: (a) strefa zwilŝona zatrzymuje ogień na co najmniej 4 minuty oraz (b) czas palenia < 45 sekund lub prędkość palenia > 2,2 mm/s Metale sproszkowane czas palenia > 5 minut i 10 minut Badanie naleŝy przeprowadzić na substancji lub mieszaninie w stanie fizycznym zgodnie z opisem. JeŜeli, na przykład do celów dostawy lub transportu, ta sama substancja chemiczna ma występować w innym stanie fizycznym niŝ poddany badaniu, uznawanym za mogący zasadniczo zmienić wyniki badania klasyfikacyjnego, to substancja ta poddawana jest badaniu równieŝ w tym innym stanie Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. 54 /PE

59 (1) Tabela Elementy etykiet dla substancji stałych łatwopalnych Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie H228: Substancja stała łatwopalna P210 P240 P241 P280 P370 + P378 H228: Substancja stała łatwopalna P210 P240 P241 P280 P370 + P SUBSTANCJE I MIESZANINY SAMOREAKTYWNE Definicja Substancje lub mieszaniny samoreaktywne są niestabilnymi termicznie substancjami lub mieszaninami ciekłymi lub stałymi ulegającymi silnemu rozkładowi egzotermicznemu nawet bez udziału tlenu (powietrza). Definicja ta wyklucza substancje lub mieszaniny sklasyfikowane zgodnie z niniejszą częścią jako materiały wybuchowe, nadtlenki organiczne lub utleniacze Substancję lub mieszaninę samoreaktywną uznaje się za posiadającą właściwości wybuchowe, jeŝeli w badaniu laboratoryjnym preparat wykazuje podatność na detonację, szybką deflagrację lub wykazuje gwałtowny efekt podczas ogrzewania pod zamknięciem. PE \ 55

60 Kryteria klasyfikacji KaŜdą substancję bądź mieszaninę samoreaktywną uwzględnia się do klasyfikacji w niniejszej klasie jako substancję bądź mieszaninę samoreaktywną, o ile: (a) nie jest materiałem wybuchowym, zgodnie z kryteriami określonymi w pkt 2.1; (b) nie jest ciekłą lub stałą substancją utleniającą, zgodnie z kryteriami podanymi w pkt 2.13 lub 2.14, z wyjątkiem mieszanin substancji utleniających zawierających 5% lub więcej palnych substancji organicznych, które klasyfikuje się jako substancje samoreaktywne zgodnie z procedurą określoną w pkt poniŝej; (c) nie jest nadtlenkiem organicznym, zgodnie z kryteriami określonymi w pkt 2.15; (d) (e) jej ciepło rozkładu nie jest niŝsze od 300 J/g; lub jej temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu TSR (ang. SADT) nie jest wyŝsza niŝ 75 C dla opakowania o masie 50 kg Mieszaniny substancji utleniających, spełniające kryteria klasyfikacji jako substancje utleniające, zawierające 5% lub więcej palnych substancji organicznych i niespełniające kryteriów wymienionych w lit. a), c), d) lub e) powyŝej, podlegają procedurze klasyfikacji substancji samoreaktywnych. Taką mieszaninę wykazującą właściwości substancji samoreaktywnej typu B do F (patrz pkt ) klasyfikuje się jako substancję samoreaktywną. W przypadku, gdy wyrób badany jest w opakowaniu i opakowanie zostaje zmienione, naleŝy przeprowadzić dalsze badania, jeśli uznane zostanie, iŝ zmiana opakowania moŝe wpłynąć na wyniki badań. 1 Patrz Podręcznik Badań i Kryteriów ONZ, rozdział 28.1, 28.2, 28.3 i tabela /PE

61 (1) Substancje i mieszaniny samoreaktywne klasyfikuje się w jednej z siedmiu kategorii typów A do G dla niniejszej klasy, zgodnie z następującymi zasadami: (a) (b) (c) (d) kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną, która, gdy jest zapakowana, moŝe ulec detonacji bądź szybkiej deflagracji, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU A; kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną posiadającą właściwości wybuchowe, która, gdy jest zapakowana, nie ulega detonacji ani szybkiej deflagracji, ale moŝe ulec wybuchowi termicznemu w tym opakowaniu, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU B; kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną posiadającą właściwości wybuchowe i która, gdy jest zapakowana, nie ulega detonacji ani szybkiej deflagracji, ani nie ulega wybuchowi termicznemu, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU C; kaŝdą samoreaktywną substancję bądź mieszaninę, która w badaniu laboratoryjnym: (i) (ii) ulega częściowej detonacji, nie ulega szybkiej deflagracji i nie wykazuje Ŝadnych gwałtownych efektów podczas ogrzewania pod zamknięciem; lub nie ulega detonacji w ogóle, ulega powolnej deflagracji i nie wykazuje Ŝadnych gwałtownych efektów podczas ogrzewania pod zamknięciem; lub (iii) nie ulega detonacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje średni efekt podczas ogrzewania pod zamknięciem; określa się jako substancję samoreaktywną TYPU D; (e) kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną, która w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje niski efekt lub jego brak podczas ogrzewania pod zamknięciem, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU E; PE \ 57

62 (f) (g) kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną, która w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji w stanie kawitacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje tylko niski efekt lub jego brak podczas ogrzewania pod zamknięciem, jak równieŝ niską siłę wybuchu lub jej brak, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU F; kaŝdą substancję lub mieszaninę samoreaktywną, która w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji w stanie kawitacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje brak efektu podczas ogrzewania pod zamknięciem, jak równieŝ brak siły wybuchu, pod warunkiem Ŝe jest stabilna termicznie (temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu wynosi 60 C do 75 C dla opakowania 50 kg), a do odczulania mieszanin ciekłych stosuje się rozcieńczalnik o temperaturze wrzenia nie niŝszej niŝ 150 C, określa się jako substancję samoreaktywną TYPU G. JeŜeli mieszanina nie jest stabilna termicznie lub do odczulania stosuje się rozcieńczalnik o temperaturze wrzenia niŝszej niŝ 150 C, mieszaninę określa się jako substancję samoreaktywną TYPU F. W przypadku, gdy wyrób badany jest w opakowaniu i opakowanie zostaje zmienione, naleŝy przeprowadzić dalsze badania, jeśli uznane zostanie, iŝ zmiana opakowania moŝe wpłynąć na wyniki badań Kryteria kontroli temperatury Substancji samoreaktywnych nie trzeba poddawać kontroli temperatury, jeŝeli ich temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu (TSR) jest niŝsza lub równa 55 C. Metody badań słuŝące określeniu TSR, jak równieŝ ustalanie wartości temperatur kontrolnych i krytycznych podane są w części II, sekcja 28 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów. Wybrane badanie naleŝy przeprowadzić w sposób reprezentatywny dla opakowania, zarówno pod względem wielkości, jak i materiału. 58 /PE

63 (1) Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji i mieszanin samoreaktywnych Klasyfikacja Typ A Typ B Typ C i D Typ E i F Typ G Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Niebezpiecz eństwo H240: Ogrzewanie moŝe spowodować wybuch P210 P220 P234 P280 P370 + P378 P370 + P380 + P375 P403 + P235 P411 P420 Niebezpiecze ństwo H241: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar lub wybuch P210 P220 P234 P280 P370 + P378 P370 + P380 + P375 P403 + P235 P411 P420 Niebezpiecze ństwo H242: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar P210 P220 P234 P280 Uwaga H242: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar P210 P220 P234 P280 P370 + P378 P370 + P378 P403 + P235 P411 P420 P403 + P235 P411 P420 Nie ma elementów etykiet przypisanych do tej kategorii zagroŝeń PE \ 59

64 Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie P501 P501 P501 P501 Do typu G nie przypisano Ŝadnych elementów informacji o zagroŝeniach, ale jest on uwzględniany ze względu na właściwości naleŝące do innych klas zagroŝenia. 60 /PE

65 (1) Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Właściwości substancji lub mieszanin samoreaktywnych, które są decydujące dla ich klasyfikacji, określa się w sposób doświadczalny. Klasyfikacji substancji lub mieszaniny samoreaktywnej dokonuje się zgodnie z badaniem serii A do H, jak opisano w części II Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów. Procedurę klasyfikacji określa rys Procedur klasyfikacji substancji i mieszanin samoreaktywnych nie trzeba stosować, w przypadku gdy: (a) (b) w cząsteczce nie występują grupy chemiczne związane z właściwościami wybuchowymi lub samoreaktywnymi; przykłady takich grup podano w tabeli A6.1 i A6.2 w załączniku 6 do Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów; lub w przypadku pojedynczej substancji organicznej bądź jednorodnej mieszaniny substancji organicznych szacunkowa TSR jest wyŝsza niŝ 75 C lub energia rozkładu egzotermicznego jest mniejsza od 300 J/g; temperaturę początkową i energię rozkładu moŝna oszacować korzystając z odpowiedniej techniki kalorymetrycznej (patrz część II podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów). PE \ 61

66 Rysunek Substancje i mieszaniny samoreaktywne 62 /PE

67 (1) Pole 2 Badanie B 2.1 Tak Czy moŝe detonować w 2.2 Nie opakowaniu? Pole 6 Badanie D Czy 6.1 Tak szybko ulega deflagracji w opakowaniu? 6.2 Nie Pole 10 Badanie G Czy moŝe wybuchnąć w opakowaniu? 3.1 Tak, szybko 7.1 gwałtowny 10.1 Tak 3.2 Tak, powoli 3.3 Nie Czy moŝe wywołać deflagrację? SUBSTANCJA/MIESZANIIN 1.1 Tak Pole 3 Badanie C Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 7.2 średni 7.2 niski 7.4 brak 10.2 Nie 4.1 Tak, szybko Czy wywołuje detonację? Czy moŝe wywołać deflagrację? 4.2 Tak, powoli 4.3 Nie Pole 7 Badanie E 8.1 gwałtowny Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 8.2 średni 8.2 niski 8.4 brak Pole 1 Badanie A 1.2 Częściowo Pole 4 Badanie C 5.1 Tak, szybko Pole 8 Badanie E 1.3 Nie 5.2 Tak, powoli Pole 5 Badanie C Czy moŝe wywołać deflagrację? 5.3 Nie Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 9.1 gwałtowny 9.2 średni Pole 11 Czy moŝe być pakowana w opakowania ponad 400 kg/450l lub uznana za wyłączoną? 11.2 Nie 12.1 Nie niską Pole 9 Badanie E 11.1 Tak Jaką ma siłę wybuchu? 9.2 niski 9.4 brak Pole 12 Badanie F 12.2 niski 13.1 niski Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 13.2 brak 12.3 brak TYP A TYP B TYP C TYP D TYP E TYP F TYP G PE \ 63

68 2.9. SUBSTANCJE CIEKŁE PIROFORYCZNE Definicja Substancja ciekła piroforyczna oznacza substancję lub mieszaninę ciekłą, która, nawet w małych ilościach, moŝe ulec zapaleniu w ciągu pięciu minut po wejściu w kontakt z powietrzem Kryteria klasyfikacji Substancje ciekłe piroforyczne klasyfikuje się w jednej kategorii dla niniejszej klasy przy uŝyciu metody N.3 opisanej w części III podsekcji Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z następującą tabelą: Tabela Kryteria dla substancji ciekłych piroforycznych Kategoria 1 Kryteria Ciecz zapala się w ciągu 5 min w przypadku naniesienia na obojętny nośnik i wystawienia na działanie powietrza albo zapala lub zwęgla filtr papierowy w obecności powietrza w ciągu 5 min Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. 64 /PE

69 (1) Tabela Elementy etykiet dla substancji ciekłych piroforycznych Klasyfikacja Kategoria 1 Piktogramy GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Niebezpieczeństwo H250: Zapala się samorzutnie w przypadku wystawienia na działanie powietrza P210 P222 P280 P302 + P334 P370 + P378 P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Procedury klasyfikacji dla substancji ciekłych piroforycznych nie trzeba stosować, w przypadku gdy doświadczenie w produkcji bądź obrocie wykazuje, Ŝe substancja lub mieszanina nie zapala się samorzutnie po wejściu w kontakt z powietrzem w normalnych temperaturach (tj. wiadomo, Ŝe substancja jest stabilna w temperaturze pokojowej przez dłuŝszy czas (dni)). PE \ 65

70 2.10. SUBSTANCJE STAŁE PIROFORYCZNE Definicja Substancja stała piroforyczna oznacza substancję lub mieszaninę stałą, która, nawet w małych ilościach, moŝe ulec zapaleniu w ciągu pięciu minut po wejściu w kontakt z powietrzem Kryteria klasyfikacji Substancje stałe piroforyczne klasyfikuje się w jednej kategorii dla niniejszej klasy przy uŝyciu metody N.2 opisanej w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z tabelą : Tabela Kryteria dla substancji stałych piroforycznych Kategoria 1 Kryteria Substancja stała zapala się w ciągu 5 minut po wejściu w kontakt z powietrzem. Uwaga: Badanie naleŝy przeprowadzić na substancji lub mieszaninie w stanie fizycznym zgodnie z opisem. JeŜeli, na przykład do celów dostawy lub transportu, ta sama substancja chemiczna ma występować w innym stanie fizycznym niŝ poddany badaniu, uznawanym za mogący zasadniczo zmienić wyniki badania klasyfikacyjnego, to substancja ta poddawana jest badaniu równieŝ w tym innym stanie. 66 /PE

71 (1) Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji stałych piroforycznych Klasyfikacja Kategoria 1 Piktogramy GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Niebezpieczeństwo H250: Zapala się samorzutnie w przypadku wystawienia na działanie powietrza P210 P222 P280 P335 + P334 P370 +P378 P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Procedury klasyfikacji dla substancji stałych piroforycznych nie trzeba stosować, w przypadku gdy doświadczenie w produkcji bądź obrocie wykazuje, Ŝe substancja lub mieszanina nie zapala się samorzutnie po wejściu w kontakt z powietrzem w normalnych temperaturach (tj. wiadomo, Ŝe substancja jest stabilna w temperaturze pokojowej przez dłuŝszy czas (dni)). PE \ 67

72 2.11. SUBSTANCJE I MIESZANINY SAMONAGRZEWAJĄCE SIĘ Definicja Substancja lub mieszanina samonagrzewająca się to substancja stała lub ciekła, inna niŝ substancja stała lub ciekła piroforyczna, która wskutek reakcji z powietrzem bez dostarczenia energii z zewnątrz jest podatna na samonagrzewanie; ta substancja lub mieszanina róŝni się od substancji stałej lub ciekłej piroforycznej tym, Ŝe zapala się tylko wówczas, gdy występuje w duŝych ilościach (kilogramach) i po długim czasie (godziny lub dni) Samonagrzewanie substancji lub mieszanin, prowadzące do samozapalenia, jest wywoływane reakcją substancji lub mieszaniny z tlenem (z powietrza), gdy wydzielane ciepło nie jest dostatecznie szybko odprowadzane do otoczenia. Samozapalenie następuje wówczas, gdy szybkość wydzielania ciepła przekracza szybkość jego utraty i zostaje przekroczona temperatura samozapalenia Kryteria klasyfikacji Substancję lub mieszaninę klasyfikuje się jako samonagrzewającą się substancję lub mieszaninę w niniejszej klasie, jeŝeli w badaniach przeprowadzonych zgodnie z metodą badań podaną w Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, część III, podsekcja : (a) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 25 mm w temperaturze 140 C; (b) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik negatywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 120 C, oraz substancja lub mieszanina ma być pakowana w pojemnikach o pojemności ponad 3 m³; 1 68 /PE

73 (1) (c) (d) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik negatywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 100 C, oraz substancja lub mieszanina ma być pakowana w pojemnikach o pojemności ponad 450 l; wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 100 C Substancję lub mieszaninę samonagrzewającą się klasyfikuje się w jednej z dwóch kategorii dla niniejszej klasy, jeŝeli w badaniach przeprowadzonych zgodnie z metodą badań N.4 w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów wynik spełnia kryteria zgodnie z tabelą : PE \ 69

74 Tabela Kryteria dla substancji i mieszanin samonagrzewających się Kategoria Kryteria Wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 25 1 mm w temperaturze 140 C (a) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik negatywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 25 mm w temperaturze 140 C, oraz substancja lub mieszanina ma być pakowana w pojemnikach o pojemności ponad 3 m 3 ; lub 2 (b) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik negatywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 25 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 120 C, oraz substancja lub mieszanina ma być pakowana w pojemnikach o pojemności ponad 450 l; lub (c) wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik negatywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 25 mm w temperaturze 140 C, oraz wynik pozytywny uzyskuje się, stosując w badaniu próbkę sześcienną o boku 100 mm w temperaturze 100 C. Uwaga: Badanie naleŝy przeprowadzić na substancji lub mieszaninie w stanie fizycznym zgodnie z opisem. JeŜeli, na przykład do celów dostawy lub transportu, ta sama substancja chemiczna ma występować w innym stanie fizycznym niŝ poddany badaniu, uznawanym za mogący zasadniczo zmienić wyniki badania klasyfikacyjnego, to substancja ta poddawana jest badaniu równieŝ w tym innym stanie. 70 /PE

75 (1) Substancji i mieszanin o temperaturze samozapłonu wyŝszej niŝ 50 C dla objętości 27 m 3 nie klasyfikuje się jako substancje lub mieszaniny samonagrzewające się Substancji i mieszanin o temperaturze samozapłonu wyŝszej niŝ 50 C dla objętości 450 litrów nie zalicza się do kategorii 1 niniejszej klasy Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji i mieszanin samonagrzewających się Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie H251: Substancja samonagrzewająca się; moŝe się zapalić P235 + P410 P280 P407 P413 P420 H252: Substancja samonagrzewająca się w duŝych ilościach; moŝe się zapalić P235 + P410 P280 P407 P413 P420 PE \ 71

76 Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Szczegółowe wykresy logiki decyzyjnej dotyczącej klasyfikacji i badań do przeprowadzenia w celu określenia róŝnych kategorii zawiera rys poniŝej Procedur klasyfikacji substancji lub mieszanin samonagrzewających się nie trzeba stosować w przypadku, gdy wyniki badania przesiewowego moŝna odpowiednio skorelować z badaniem klasyfikacyjnym i zastosować odpowiedni margines bezpieczeństwa. Przykłady badań przesiewowych: (a) Test wg. Grewera (The Grewer Oven test) (wytyczne VDI 2263, część 1, 1990, Test methods for the Determination of the Safety Characteristics of Dusts), przy temperaturze początkowej wyŝszej o 80 K od temperatury referencyjnej dla objętości 1 l; (b) Test przesiewowy dla proszku luzem (The Bulk Powder Screening Test) (Gibson, N. Harper, D.J. Rogers, R.Evaluation of the fire and explosion risks in drying powders, Plant Operations Progress, 4 (3), , 1985), przy temperaturze początkowej wyŝszej o 60 K od temperatury referencyjnej dla objętości 1 l. 72 /PE

77 (1) Rysunek RYSUNEK DOTYCZĄCY SUBSTANCJI I MIESZANIN SAMONAGRZEWAJĄCYCH SIĘ SUBSTANCJA/MIESZANINA Czy dochodzi do niebezpiecznego samonagrzania przy badaniu z uŝyciem sześciennej próbki o boku 100 mm w temperaturze 140 C? TAK NIE NIEKLASYFIKOWANA Kategoria 1 Czy dochodzi do niebezpiecznego samonagrzania przy badaniu z uŝyciem sześciennej próbki o boku 25 mm w temperaturze 140 C? NIE Czy jest pakowana w pojemnikach o objętości powyŝej 3 m³? NIE TAK TAK Niebezpieczeństwo Kategoria 2 Uwaga Czy dochodzi do niebezpiecznego samonagrzania przy badaniu z uŝyciem sześciennej próbki o boku 100 mm w temperaturze 120 C? TAK Czy jest pakowana w pojemnikach o objętości powyŝej 450 l? NIE NIE TAK NIEKLASYFIKOWANA Kategoria 2 Uwaga Czy dochodzi do niebezpiecznego samonagrzania przy badaniu z uŝyciem sześciennej próbki o boku 100 mm w temperaturze 100 C? NIE NIEKLASYFIKOWANA TAK Kategoria 2 Uwaga PE \ 73

78 2.12. SUBSTANCJE I MIESZANINY, KTÓRE W ZETKNIĘCIU Z WODĄ WYDZIELAJĄ GAZY ŁATWOPALNE Definicja Substancje lub mieszaniny, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne, oznaczają substancje lub mieszaniny stałe bądź ciekłe, które wskutek oddziaływania z wodą stają się samozapalne lub wydzielają gazy łatwopalne w niebezpiecznych ilościach Kryteria klasyfikacji Substancję lub mieszaninę, która w kontakcie z wodą wydziela gazy palne, klasyfikuje się w jednej z trzech kategorii dla niniejszej klasy, stosując metodę N.5 w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z tabelą : Tabela Kryteria dla substancji lub mieszanin, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne Kategoria Kryteria KaŜda substancja lub mieszanina, która reaguje energicznie z wodą w temperaturze otoczenia i ogólnie wykazuje zdolność do wytwarzania gazu podatnego na samozapalenie lub która łatwo reaguje z wodą w temperaturze otoczenia w taki sposób, Ŝe szybkość wydzielania gazu łatwopalnego jest równa lub większa niŝ 10 litrów na kilogram substancji w ciągu minuty. KaŜda substancja lub mieszanina, która łatwo reaguje z wodą w temperaturze otoczenia w taki sposób, Ŝe maksymalna szybkość wydzielania gazu palnego jest równa lub większa niŝ 20 litrów na kilogram substancji w ciągu godziny, i która nie spełnia kryteriów kategorii 1. KaŜda substancja lub mieszanina, która powoli reaguje z wodą w temperaturze otoczenia w taki sposób, Ŝe maksymalna szybkość wydzielania gazu palnego jest równa lub większa niŝ 1 litr na kilogram substancji w ciągu godziny, i która nie spełnia kryteriów kategorii 1 i 2. Uwaga: Badanie naleŝy przeprowadzić na substancji lub mieszaninie w stanie fizycznym zgodnie z opisem. JeŜeli na przykład w związku z dostawą lub transportem ta sama substancja chemiczna ma występować w postaci fizycznej róŝnej od tej, w której była badana, i 74 /PE

79 (1) jeŝeli uwaŝa się, Ŝe moŝe ona materialnie zmienić swoje zachowanie w badaniu klasyfikacyjnym, substancję tę naleŝy przebadać równieŝ w nowej postaci. PE \ 75

80 Substancję lub mieszaninę klasyfikuje się jako substancję lub mieszaninę, która w kontakcie z wodą wydziela gazy łatwopalne, jeŝeli na dowolnym etapie badania następuje jej samozapalenie Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji lub mieszanin, które w kontakcie z wodą wydzielają gazy łatwopalne Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie H260: W kontakcie z wodą uwalnia gazy łatwopalne, które mogą ulegać samozapaleniu P223 P231 + P232 P280 P335 + P334 P370 + P378 H261: W kontakcie z wodą uwalnia gazy łatwopalne P223 P231 + P232 P P334 P370 + P378 H261: W kontakcie z wodą uwalnia gazy łatwopalne P231 + P232 P280 P370 + P378 P402 + P404 P402 + P404 P402 + P404 P501 P501 P /PE

81 (1) Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Nie ma potrzeby stosowania procedury klasyfikacji dla niniejszej klasy, jeŝeli: a) budowa chemiczna substancji lub mieszaniny nie zawiera metali lub metaloidów; lub b) doświadczenia w produkcji lub obrocie wskazują, Ŝe substancja lub mieszanina nie reaguje z wodą, np. substancję wytwarza się przy uŝyciu wody lub przemywa wodą; lub c) wiadomo, Ŝe substancja lub mieszanina rozpuszczona w wodzie tworzy stabilną mieszaninę SUBSTANCJE CIEKŁE UTLENIAJĄCE Definicja Substancja ciekła utleniająca oznacza substancję lub mieszaninę ciekłą, która sama niekoniecznie jest palna, ale zasadniczo, wskutek wydzielania tlenu, moŝe powodować zapalenie lub podtrzymywać palenie innych materiałów. PE \ 77

82 Kryteria klasyfikacji Substancję ciekłą utleniającą klasyfikuje się w jednej z trzech kategorii dla niniejszej klasy, stosując metodę O.2 w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z tabelą : Tabela Kryteria dla substancji ciekłych utleniających Kategoria Kryteria KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji (lub mieszaniny) i celulozy o stosunku masowym 1:1 ulega samozapaleniu; lub wykazuje średni czas wzrostu ciśnienia mieszaniny substancji i celulozy o stosunku masowym 1:1, który jest mniejszy niŝ dla mieszaniny 50% kwasu nadchlorowego i celulozy o stosunku masowym 1:1. KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji (mieszaniny) i celulozy o stosunku masowym 1:1 wykazuje średni czas wzrostu ciśnienia mniejszy lub równy średniemu czasowi wzrostu ciśnienia mieszaniny 40% roztworu wodnego kwasu azotowego i celulozy o stosunku masowym 1:1 i nie spełnia kryteriów dla kategorii 1. KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji (mieszaniny) i celulozy o stosunku masowym 1:1 wykazuje średni czas wzrostu ciśnienia mniejszy lub równy średniemu czasowi wzrostu ciśnienia mieszaniny 65% roztworu wodnego kwasu azotowego i celulozy o stosunku masowym 1:1 i nie spełnia kryteriów dla kategorii 1 i /PE

83 (1) Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji ciekłych utleniających Klasyfikacja Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie MoŜe spowodować poŝar lub wybuch; silny utleniacz P210 P220 P221 P280 P283 P306 + P360 P371 + P380 + P375 P370 + P378 H272: MoŜe intensyfikować poŝar; utleniacz P210 P220 P221 P280 P370 + P378 H272: MoŜe intensyfikować poŝar; utleniacz P210 P220 P221 P280 P370 + P378 P501 P501 P501 PE \ 79

84 Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji W przypadku substancji lub mieszanin organicznych procedura klasyfikacji w niniejszej klasie nie ma zastosowania, jeŝeli: (a) (b) substancja lub mieszanina nie zawiera tlenu, fluoru lub chloru; lub substancja lub mieszanina zawiera tlen, fluor lub chlor i te pierwiastki są połączone wiązaniami chemicznymi tylko z węglem lub wodorem W przypadku substancji lub mieszanin nieorganicznych procedura klasyfikacji w niniejszej klasie nie ma zastosowania, jeŝeli nie zawierają one atomów tlenu lub fluorowców W razie rozbieŝności pomiędzy wynikami badań a posiadaną wiedzą praktyczną w zakresie obrotu i stosowania substancji lub mieszanin wskazującą na ich właściwości utleniające, pierwszeństwo przed wynikami badań mają oceny oparte na wiedzy praktycznej W przypadku gdy substancje lub mieszaniny powodują wzrost ciśnienia (zbyt duŝy lub zbyt mały), wywołany reakcjami chemicznymi, które nie charakteryzują właściwości utleniających substancji lub mieszaniny, badanie opisane w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów jest powtarzane z substancją obojętną, np. diatomitem (ziemią okrzemkową) zamiast celulozy w celu wyjaśnienia istoty reakcji i sprawdzenia fałszywego wyniku pozytywnego SUBSTANCJE STAŁE UTLENIAJĄCE Definicja Substancja stała utleniająca oznacza substancję lub mieszaninę stałą, która sama niekoniecznie jest palna, ale zasadniczo, wskutek wydzielania tlenu, moŝe powodować zapalenie lub podtrzymywać palenie innych materiałów. 80 /PE

85 (1) Kryteria klasyfikacji Substancję stałą utleniającą klasyfikuje się w jednej z trzech kategorii dla niniejszej klasy, stosując metodę O.1 w części III podsekcja Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z tabelą : Tabela Kryteria dla substancji stałych utleniających Kategoria Kryteria KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji i celulozy o stosunku masowym 4:1 lub 1:1 wykazuje średni czas palenia krótszy od średniego czasu palenia mieszaniny bromianu potasu i celulozy o stosunku masowym 3:2. KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji i celulozy o stosunku masowym 4:1 lub 1:1 wykazuje średni czas palenia równy lub krótszy od średniego czasu palenia mieszaniny bromianu potasu i celulozy o stosunku masowym 2:3 i która nie spełnia kryteriów dla kategorii 1. KaŜda substancja lub mieszanina, która badana w postaci mieszaniny substancji i celulozy o stosunku masowym 4:1 lub 1:1 wykazuje średni czas palenia równy lub krótszy od średniego czasu palenia mieszaniny bromianu potasu i celulozy o stosunku masowym 3:7 i która nie spełnia kryteriów dla kategorii 1 i 2. Uwaga 1: Niektóre substancje stałe utleniające równieŝ powodują zagroŝenie wybuchem w określonych warunkach (jeŝeli są przechowywane w duŝych ilościach). Niektóre rodzaje azotanu amonu mogą w warunkach ekstremalnych powodować zagroŝenie wybuchem. Do oceny tego zagroŝenia moŝna stosować test odporności na wybuch (Kod BC, załącznik 3, badanie 5). W karcie charakterystyki naleŝy zamieścić stosowne informacje. PE \ 81

86 Uwaga 2: Badanie naleŝy przeprowadzić na substancji lub mieszaninie w stanie fizycznym zgodnie z opisem. JeŜeli, na przykład do celów dostawy lub transportu, ta sama substancja chemiczna ma występować w innym stanie fizycznym niŝ poddany badaniu, uznawanym za mogący zasadniczo zmienić wyniki badania klasyfikacyjnego, to substancja ta poddawana jest badaniu równieŝ w tym innym stanie Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. Tabela Elementy etykiet dla substancji stałych utleniających Kategoria 1 Kategoria 2 Kategoria 3 Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Niebezpieczeństwo Niebezpieczeństwo Uwaga Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie H271: MoŜe powodować poŝar lub wybuch; silny utleniacz P210 P220 P221 P280 P283 P306 + P360 P371 + P380 + P375 P370 + P378 H272: MoŜe intensyfikować poŝar; utleniacz P210 P220 P221 P280 P370 + P378 H272: MoŜe intensyfikować poŝar; utleniacz P210 P220 P221 P280 P370 + P378 P501 P501 P /PE

87 (1) Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji W przypadku substancji lub mieszanin organicznych procedura klasyfikacji w niniejszej klasie nie ma zastosowania, jeŝeli: (a) (b) substancja lub mieszanina nie zawiera tlenu, fluoru lub chloru; lub substancja lub mieszanina zawiera tlen, fluor lub chlor i te pierwiastki są połączone wiązaniami chemicznymi tylko z węglem lub wodorem W przypadku substancji lub mieszanin nieorganicznych procedura klasyfikacji w niniejszej klasie nie ma zastosowania, jeŝeli nie zawierają one atomów tlenu lub fluorowców W razie rozbieŝności pomiędzy wynikami badań a posiadaną wiedzą praktyczną w zakresie obrotu i stosowania substancji lub mieszanin wskazującą na ich właściwości utleniające pierwszeństwo przed wynikami badań mają oceny oparte na wiedzy praktycznej. PE \ 83

88 2.15. NADTLENKI ORGANICZNE Definicja Nadtlenek organiczny oznacza ciekłą lub stałą substancję organiczną, która zawiera dwuwartościową strukturę -O-O- i którą moŝna uznać za pochodną nadtlenku wodoru, w którym jeden lub oba atomy wodoru zastąpiono rodnikami organicznymi. Określenie nadtlenek organiczny obejmuje mieszaniny (formulacje) nadtlenków organicznych zawierające co najmniej jeden nadtlenek organiczny. Nadtlenki organiczne są niestabilnymi termicznie substancjami lub mieszaninami, które mogą ulec egzotermicznemu samoprzyspieszającemu się rozkładowi. Ponadto mogą mieć jedną lub więcej z następujących właściwości: (i) (ii) podatność na rozkład wybuchowy; szybkie spalanie; (iii) wraŝliwość na wstrząs lub tarcie; (iv) niebezpieczne reagowanie z innymi substancjami Nadtlenki organiczne uwaŝa się za posiadające właściwości wybuchowe, jeŝeli w badaniu laboratoryjnym mieszanina (formulacja) wykazuje podatność na detonację, szybką deflagrację lub wykazuje gwałtowny efekt podczas ogrzewania pod zamknięciem. 84 /PE

89 (1) Kryteria klasyfikacji KaŜdy nadtlenek organiczny klasyfikuje się w niniejszej klasie, chyba Ŝe zawiera: (a) (b) nie więcej niŝ 1,0% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego zawierającego nie więcej niŝ 1,0% nadtlenku wodoru; lub więcej niŝ 0,5% tlenu aktywnego z nadtlenku organicznego zawierającego więcej niŝ 1,0%, ale nie więcej niŝ 7,0% nadtlenku wodoru. UWAGA: Zawartość tlenu aktywnego (%) w mieszaninie nadtlenku organicznego określa się za pomocą wzoru: gdzie: 16 n i n i c mi n i = liczba grup nadtlenkowych w cząsteczce nadtlenku organicznego i; c i = masowe stęŝenie (%) nadtlenku organicznego i; m i = masa molekularna nadtlenku organicznego i. i PE \ 85

90 Nadtlenki organiczne klasyfikuje się w jednej z siedmiu kategorii typu A do G dla niniejszej klasy, zgodnie z następującymi zasadami: (a) (b) (c) (d) kaŝdy nadtlenek organiczny, który moŝe ulec detonacji bądź szybkiej deflagracji, gdy jest zapakowany, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU A; kaŝdy nadtlenek organiczny posiadający właściwości wybuchowe, który, gdy jest zapakowany, nie ulega detonacji ani szybkiej deflagracji, ale moŝe ulec wybuchowi termicznemu w tym opakowaniu, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU B; kaŝdy nadtlenek organiczny, który posiada właściwości wybuchowe i który, gdy jest zapakowany, nie ulega detonacji ani szybkiej deflagracji, ani nie ulega wybuchowi termicznemu, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU C; kaŝdy nadtlenek organiczny, który w badaniu laboratoryjnym: (i) (ii) ulega częściowej detonacji, nie ulega szybkiej deflagracji i nie wykazuje Ŝadnych gwałtownych efektów podczas ogrzewania pod zamknięciem; lub nie ulega detonacji w ogóle, ulega powolnej deflagracji i nie wykazuje Ŝadnych gwałtownych efektów podczas ogrzewania pod zamknięciem; lub (iii) nie ulega detonacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje średni efekt podczas ogrzewania pod zamknięciem; określa się jako nadtlenek organiczny TYPU D; (e) kaŝdy nadtlenek organiczny, który w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje niski efekt lub jego brak podczas ogrzewania pod zamknięciem, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU E; 86 /PE

91 (1) (f) (g) kaŝdy nadtlenek organiczny, który w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji w stanie kawitacji ani deflagracji w ogóle lub wykazuje tylko niski efekt lub jego brak podczas ogrzewania pod zamknięciem, jak równieŝ niską lub siłę wybuchu lub jej brak, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU F; kaŝdy nadtlenek organiczny, który w badaniu laboratoryjnym nie ulega detonacji w stanie kawitacji ani deflagracji w ogóle i wykazuje brak efektu podczas ogrzewania pod zamknięciem, jak równieŝ brak siły wybuchu, pod warunkiem Ŝe jest stabilny termicznie, tzn. temperatura samoprzyspieszającego się rozkładu wynosi co najmniej 60 C dla opakowania 50 kg 1, a do odczulania mieszanin ciekłych stosuje się rozcieńczalnik o temperaturze wrzenia nie niŝszej niŝ 150 C, określa się jako nadtlenek organiczny TYPU G; jeŝeli nadtlenek organiczny nie jest stabilny termicznie lub do odczulania stosuje się rozcieńczalnik o temperaturze wrzenia niŝszej niŝ 150 C, nadtlenek organiczny określa się jako nadtlenek organiczny TYPU F. W przypadku, gdy wyrób badany jest w opakowaniu i opakowanie zostaje zmienione, naleŝy przeprowadzić dalsze badania, jeśli uznane zostanie, iŝ zmiana opakowania moŝe wpłynąć na wyniki badań. 1 Patrz Podręcznik Badań i Kryteriów ONZ, rozdział 28.1, 28.2, 28.3 i tabela PE \ 87

92 Kryteria kontroli temperatury Następujące nadtlenki organiczne naleŝy poddać kontroli temperatury: (a) (b) (c) nadtlenki organiczne typu B i C o TSR 50 C; nadtlenki organiczne typu D wykazujące średni efekt podczas ogrzewania pod zamknięciem 1 o TSR 50 C lub wykazujące niski efekt lub brak efektu podczas ogrzewania pod zamknięciem o TSR 45 C; oraz nadtlenki organiczne typu E i F o TSR 45 C. Metody badań słuŝące określeniu TSR, jak równieŝ ustalaniu wartości temperatur kontrolnych i krytycznych podane są w Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, część II sekcja 28. Wybrane badanie naleŝy przeprowadzić w sposób reprezentatywny dla opakowania, zarówno pod względem wielkości, jak i materiału Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝenia zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. 1 Zgodnie z ustaleniami za pomocą badania serii E, jak przewiduje Podręcznik badań kryteriów, część II. 88 /PE

93 (1) Tabela Elementy etykiet dla nadtlenków organicznych Klasyfikacja Typ A Typ B Typ C i D Typ E i F Typ G Piktogram GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Niebezpiecz eństwo H240: Ogrzewanie moŝe spowodować wybuch P210 P220 P234 P280 P411 + P235 P410 P420 Niebezpiecze ństwo H241: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar lub wybuch P210 P220 P234 P280 P411 + P235 P410 P420 Niebezpiecze ństwo H242: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar P210 P220 P234 P280 P411 + P235 P410 P420 Uwaga H242: Ogrzewanie moŝe spowodować poŝar P210 P220 P234 P280 P411 + P235 P410 P420 P501 P501 P501 P501 Nie ma elementów etykiet przypisanych do tej kategorii zagroŝeń Do typu G nie przypisano Ŝadnych elementów informacji o zagroŝeniach, ale jest on uwzględniany ze względu na właściwości naleŝące do innych klas zagroŝenia. PE \ 89

94 Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Nadtlenki organiczne klasyfikuje się na podstawie definicji opartej na ich budowie chemicznej oraz zawartości tlenu aktywnego i nadtlenku wodoru w mieszaninie (patrz ). Właściwości nadtlenków organicznych, które są potrzebne do ich klasyfikacji, określa się w sposób doświadczalny. Klasyfikacji nadtlenków organicznych dokonuje się zgodnie z badaniami serii A do H zgodnie z opisem w części II Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów. Procedurę klasyfikacji określa rys Mieszaniny nadtlenków organicznych juŝ sklasyfikowanych moŝna sklasyfikować jako taki sam typ nadtlenku organicznego, co ich najbardziej niebezpieczny składnik. JednakŜe jeŝeli dwa składniki stabilne mogą utworzyć mniej stabilną termicznie mieszaninę, to naleŝy dla niej określić temperaturę samoprzyspieszającego się rozkładu TSR. Uwaga: Suma pojedynczych części moŝe być bardziej niebezpieczna niŝ poszczególne komponenty. 90 /PE

95 (1) Rysunek Nadtlenki organiczne PE \ 91

96 SUBSTANCJA/MIESZANINA Pole 2 Badanie B 2.1 Tak Czy moŝe detonować w 2.2 Nie opakowaniu? Pole 6 Badanie D 6.1 Tak Czy szybko 6.2 Nie ulega deflagracji w opakowaniu? Pole 10 Badanie G Czy moŝe wybuchnąć w opakowaniu? 3.1 Tak, szybko 7.1 gwałtowny 3.2 Tak, powoli 3.3 Nie Czy moŝe wywołać deflagrację? Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 7.2 średni 7.2 niski 7.4 brak 10.2 Nie 1.1 Tak Pole 3 Badanie C 4.1 Tak, szybko Czy wywołuje detonację? Czy moŝe wywołać deflagrację? 4.2 Tak, powoli 4.3 Nie Pole 7 Badanie E 8.1 gwałtowny Pole 1 Badanie A Pole 4 Badanie C Pole 8 Badanie E Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 8.2 średni 8.2 niski 8.4 brak 1.3 Nie 1.2 Częściowo 5.1 Tak, szybko 5.2 Tak, powoli 9.1 gwałtowny Pole 5 Badanie C Czy moŝe wywołać deflagrację? 5.3 Nie Pole 9 Badanie E Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? 9.2 średni 9.2 niski 9.4 brak 10.1 Tak Pole 11 Czy moŝe być pakowany w opakowania większe niŝ 400 kg/450l lub uznany za wyłączony? 11.2 Brak 12.1 Nie niska 11.1 Tak Jaka jest jego siła wybuchu? Pole 12 Badanie F 12.2 niski 13.1 Niski 12.3 Brak Jaki jest skutek ogrzewania pod zamknięciem? Pole 13 Badanie E 13.2 brak TYP A TYP B TYP C TYP D TYP E TYP F TYP G 92 /PE

97 (1) SUBSTANCJE KORODUJĄCE METALE Definicja Substancja lub mieszanina korodująca metale oznacza substancję lub mieszaninę, która wskutek oddziaływania chemicznego moŝe powodować istotne uszkodzenie, a nawet zniszczenie metalu Kryteria klasyfikacji Substancje lub mieszaniny korodujące metale klasyfikuje się w jednej kategorii dla niniejszej klasy, przy uŝyciu metody opisanej w części III sekcja 37 pkt 37.4 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów, zgodnie z następującą tabelą: Tabela Kryteria dla substancji i mieszanin korodujących metale Kategoria 1 Kryteria Szybkość działania korodującego na powierzchnię stali lub aluminium jest większa niŝ 6,25 mm na rok w temperaturze badania 55 C w przypadku badania obu metali. Uwaga: JeŜeli pierwotne badanie stali lub aluminium wykaŝe, iŝ badana substancja lub mieszanina ma działanie korodujące, nie wymaga się przeprowadzenia kolejnego badania na powierzchni drugiego metalu Informacja o zagroŝeniach Dla substancji lub mieszanin spełniających kryteria klasyfikacji w niniejszej klasie zagroŝeń zgodnie z tabelą stosuje się następujące elementy etykiet. PE \ 93

98 Tabela Elementy etykiet dla substancji i mieszanin korodujących metale Klasyfikacja Kategoria 1 Piktogramy GHS Hasło ostrzegawcze Zwrot wskazujący rodzaj zagroŝenia Zwrot wskazujący środki ostroŝności Zapobieganie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Reagowanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Przechowywanie Zwrot wskazujący środki ostroŝności Usuwanie Uwaga H290: MoŜe działać korodująco na metale P234 P390 P Dodatkowe kwestie do rozwaŝenia przy klasyfikacji Szybkość działania korodującego moŝna zmierzyć zgodnie z metodą badania w części III podsekcja 37.4 Zaleceń ONZ dotyczących transportu towarów niebezpiecznych, Podręcznik badań i kryteriów. Próbka przeznaczona do badań składa się z następujących materiałów: (a) Dla celów badania stali stal typu S235JR+CR ( RSt 37-2), S275J2G3+CR ( RSt 44-3), ISO 3574 ze zmianami, Ujednolicony System Numeracji (Unified Numbering System - UNS) G 10200, lub SAE (b) Dla celów badania aluminium: typy niepowlekane 7075-T6 lub AZ5GU-T6. 94 /PE