KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Transkrypt

1 PL PL PL

2 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia KOM(2010) 704 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie przyszłego zapotrzebowania na mięso odkostnione mechanicznie i jego wykorzystywania w Unii Europejskiej, w tym polityki informacyjnej wobec konsumentów PL PL

3 KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie przyszłego zapotrzebowania na mięso odkostnione mechanicznie i jego wykorzystywania w Unii Europejskiej, w tym polityki informacyjnej wobec konsumentów SPIS TREŚCI 1. Streszczenie Wprowadzenie Konsultacje Prawodawstwo UE dotyczące mięsa odkostnionego mechanicznie Definicja mięsa odkostnionego mechanicznie Przepisy dotyczące gatunków zwierząt, z których produkuje się MOM Wymagania dotyczące zakładów produkcyjnych i surowców Wymogi dotyczące higieny w czasie produkcji i po niej Wymagania dotyczące etykietowania Ocena produkcji i wykorzystania MOM Metody produkcji MOM Wielkość produkcji MOM Wykorzystanie MOM Państwa członkowskie Przemysł mięsny Konsumenci Handel wewnątrzunijny, przywóz i wywóz MOM Wdrożenie wymogów dotyczących higieny i etykietowania MOM Kontrole urzędowe Bezpieczeństwo żywności Stosowanie definicji MOM Wymagania w zakresie etykietowania obu kategorii MOM Stanowisko Komisji ZAŁĄCZNIK I ZAŁĄCZNIK II PL 2 PL

4 1. STRESZCZENIE Zgodnie z art. 9 rozporządzenia (WE) nr 999/ (rozporządzenie w sprawie TSE) Komisja zobowiązana jest do przedstawienia komunikatu, skierowanego do Parlamentu Europejskiego i Rady, w sprawie przyszłego zapotrzebowania na mięso odkostnione mechanicznie (MOM) i jego wykorzystywania w Unii, w tym polityki informacyjnej wobec konsumentów. Mięso odkostnione mechanicznie (MOM) uzyskiwane jest poprzez usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych. Produkcja MOM może stanowić narzędzie pozwalające zwiększyć korzyści ekonomiczne, jakie wynikają z odzysku mięsa. W niniejszym komunikacie przedstawiono w zarysie szczegółowe wymagania w zakresie higieny i etykietowania określone w prawodawstwie UE, a także produkcję i wykorzystanie MOM (wraz z postrzeganiem przez konsumenta wykorzystywania MOM). Techniki produkcji MOM cechuje daleko idące zróżnicowanie, przez co produkty uzyskane z ich zastosowaniem różnią się znacząco pod względem wyglądu, na poziomie mikroskopowym (histologicznym) i w zakresie parametrów jakościowych. Wielkość produkcji MOM ogółem sięga ton rocznie; w 2007 r. MOM uzyskiwane z w procesie wysokociśnieniowym stanowiło 77 % łącznej produkcji, a pozostałe 23 % przypadało na MOM w procesie niskociśnieniowym. Jeżeli chodzi o gatunki, z których pozyskuje się MOM, to 88 % całości produkcji pochodzi z drobiu, a 12 % ze świń. Przepisy dotyczące BSE zabraniają natomiast produkcji MOM z przeżuwaczy. Łączną wartość zgłaszanej rocznej produkcji MOM można zatem szacować na mln EUR. 20 % unijnej produkcji MOM przeznaczane jest na wywóz. Wielkość przywozu MOM jest nieistotna. Komisja nie ma żadnych zastrzeżeń co do dalszego stosowania MOM; stanowisko to popierają generalnie państwa członkowskie i organizacje reprezentujące zainteresowane strony. W toku wprowadzania w życie wymogów z zakresu higieny i etykietowania, ustanowionych w prawodawstwie UE, napotkano pewne trudności, w szczególności w odniesieniu do mających zastosowanie definicji. W celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa UE i uczciwej konkurencji na unijnym rynku Komisja przedstawi wytyczne pozwalające udoskonalić identyfikację produktów, które należy uznać za MOM, lub, w stosownych przypadkach, zaproponuje zmiany w prawodawstwie. Komisja jest ponadto zdania, że aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące etykietowania MOM są odpowiednie, w związku z czym należy je utrzymać. 2. WPROWADZENIE Mięso odkostnione mechanicznie (MOM) to produkt uzyskiwany poprzez usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz 1 Rozporządzenie (WE) nr 999/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. ustanawiające zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii, zmienione rozporządzeniem (WE) nr 1923/2006. PL 3 PL

5 drobiowych 2 z zastosowaniem metod mechanicznych, w wyniku którego normalna struktura tkanki mięśniowej zostaje w przeważającym stopniu utracona lub zmieniona w taki sposób, że nie jest ono porównywalne ze zwykłym mięsem. MOM stanowi ważny surowiec stosowany w wyrobie produktów i przetworów mięsnych, a jego produkcja może w istotnym stopniu przyczyniać się do zwiększenia korzyści ekonomicznych z produkcji mięsnej. W przeszłości jednak stwierdzono, że z określonymi technikami produkcji MOM może wiązać się ryzyko dla zdrowia publicznego, między innymi potencjalne zagrożenie BSE. Od 2001 r. obowiązuje w UE zakaz stosowania kości przeżuwaczy jako surowca do produkcji MOM. W 2006 r., w ramach przeglądu rozporządzenia w sprawie TSE, Komisję poproszono o przedstawienie komunikatu, skierowanego do Parlamentu Europejskiego i Rady, w sprawie przyszłego zapotrzebowania na MOM pochodzące od przeżuwaczy i innych gatunków zwierząt i jego wykorzystywania w UE, w tym polityki informacyjnej wobec konsumentów. W związku z powyższym niniejszy komunikat ma na celu: przedstawienie w zarysie aktualnie obowiązujących przepisów prawa UE dotyczących MOM; przedstawienie ogólnego zarysu i oceny produkcji i wykorzystania MOM w UE; ocenę wdrożenia przepisów UE dotyczących produkcji i etykietowania MOM oraz ustalenie, czy zachodzi potrzeba ich przeglądu w perspektywie średnioterminowej. 3. KONSULTACJE Za podstawę do opracowania niniejszego komunikatu posłużyły Komisji informacje dostarczone przez państwa członkowskie w zakresie wykorzystywania MOM i metod stosowanych do jego produkcji na ich terytorium. Dla ujednolicenia sposobu gromadzenia takich informacji Komisja przesłała do wszystkich państw członkowskich kwestionariusz. Zakres wymaganych informacji obejmował szczegółowe dane dotyczące metod produkcji, parametrów stosowanych do rozróżnienia MOM uzyskiwanego przy pomocy poszczególnych metod, gatunków, z których produkuje się MOM, wielkości produkcji, sposobów wykorzystania, wartości ekonomicznej i zamiaru kontynuacji produkcji. Odpowiedzi na pytania w kwestionariuszu udzieliło wszystkie 27 państw członkowskich. Oprócz tego Komisja konsultowała się z głównymi organizacjami reprezentującymi zainteresowane strony w UE, tj. UECBV 3, AVEC 4, Clitravi 5, CIAA 6 i BEUC 7. Dodatkowe informacje na temat wdrażania prawodawstwa UE zebrano na podstawie sprawozdań z kontroli przeprowadzonych przez służby kontrolne Komisji, Biuro ds Większość przeznaczonych do celów handlowych kawałków drobiowych (piersi, nogi, skrzydła) oddziela się w inny sposób, na przykład odcinając przed poddaniem pozostałej tuszy procesowi odkostniania mechanicznego. UECBV European Livestock and Meat Trading Union. AVEC Association of Poultry Processors and Poultry Trade in the EU countries. Clitravi Liaison Centre for Meat Processing Industry in the European Union. CIAA Confederation of the Food and Drink Industries in the EU. BEUC The European Consumers Organisation. PL 4 PL

6 Żywności i Weterynarii (FVO) przy Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Konsumentów. 4. PRAWODAWSTWO UE DOTYCZĄCE MIĘSA ODKOSTNIONEGO MECHANICZNIE 4.1. Definicja mięsa odkostnionego mechanicznie Zgodnie z pkt 1.14 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/ oraz art. 3 ust. 1 lit. n) do rozporządzenia w sprawie TSE, mięso odkostnione mechanicznie definiuje się w następujący sposób: Mięso odkostnione mechanicznie lub MOM to produkt uzyskany poprzez usunięcie mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych, za pomocą środków mechanicznych, co prowadzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych. Definicja ta miała mieć charakter ogólny i obejmować wszystkie metody mechanicznego odkostniania, w celu rozróżnienia między MOM a np. mięsem krojonym lub mielonym, oraz odpowiedniego ustanowienia wymogów w zakresie higieny żywności. Ze względu na tempo postępu technicznego za stosowne uznano przyjęcie definicji cechującej się elastycznością. Na definicję MOM składają się następujące kryteria: charakter surowca: tkanki przylegające do kości po ich oddzieleniu od tuszy lub z tusz drobiowych ; zastosowanie środków mechanicznych; utrata lub modyfikacja struktury włókien mięśniowych Przepisy dotyczące gatunków zwierząt, z których produkuje się MOM Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie TSE zakazuje się we wszystkich państwach członkowskich wykorzystywania do produkcji MOM kości lub części kostnych bydła, owiec i kóz. Oprócz tego przywożone produkty pochodzące od bydła, owiec i kóz nie powinny zawierać MOM uzyskanego z kości bydła, owiec lub kóz ani być z niego wytwarzane. Produkcja i przywóz MOM uzyskiwanego ze zwierząt innych gatunków są dozwolone z zastrzeżeniem spełnienia określonych wymogów dotyczących higieny i etykietowania Wymagania dotyczące zakładów produkcyjnych i surowców Oprócz wymogów ogólnych, które ustanowiono w rozporządzeniu (WE) nr 852/2004 9, ustanowiono wymogi szczególne dotyczące zakładów produkcyjnych wytwarzających MOM oraz surowców, z których MOM można pozyskiwać; wymogi te zawarto w rozdziale I sekcji V załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 853/ rozporządzenie (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. L 226 z , s. 22). Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.U. L 226 z , s. 3). PL 5 PL

7 4.4. Wymogi dotyczące higieny w czasie produkcji i po niej Oprócz wymogów ogólnych ustanowionych w rozporządzeniu (WE) nr 852/2004, ustanowiono wymogi szczególne dotyczące higieny, jakie muszą być spełnione podczas produkcji MOM i po niej; wymogi te są zamieszczone w pkt 1 rozdziału III sekcji V załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 853/2004. Rozróżnienie między MOM uzyskanym z zastosowaniem poszczególnych technik (np. nisko- lub wysokociśnieniowych) uznano za niezbędne ze względu na wpływ, jaki dana technika wywiera na podatność tych produktów na zanieczyszczenie mikrobiologiczne na etapie produkcji i dalszej obróbki. W załączniku I zamieszczono zestawienie wymagań szczególnych dotyczących produkcji i wykorzystywania MOM w zależności od stosowanej techniki Wymagania dotyczące etykietowania Mięso odkostnione mechanicznie (określane również odzyskanym mechanicznie ) różni się w istotnym stopniu od wyobrażenia mięsa, jakie funkcjonuje w świadomości konsumenta. Z tego też względu wyłączono je z zakresu definicji mięsa określonej w dyrektywie Komisji 2001/101/WE 10 regulującej kwestię definicji mięsa na potrzeby etykietowania. W rezultacie wymagane jest wyraźne określenie produktu jako MOM i wskazanie gatunku zwierzęcia, z którego zostało ono uzyskane. Powyższą zasadę stosuje się do etykietowania produktów objętych unijną definicją mięsa odkostnionego mechanicznie 11. Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 wymaga ponadto, by opakowania przeznaczone dla konsumenta końcowego, zawierające mięso mielone z drobiu lub zwierząt nieparzystokopytnych albo wyroby mięsne zawierające MOM, były opatrzone informacją o konieczności ugotowania produktu przed jego spożyciem, o ile wymagają tego przepisy krajowe. 5. OCENA PRODUKCJI I WYKORZYSTANIA MOM 5.1. Metody produkcji MOM Poszczególne techniki różnią się pod względem stosowanego ciśnienia, którego wartość zależy od stosowanych maszyn i parametrów procesu. W większości przypadków dla MOM produkowanego w procesie niskociśnieniowym państwa członkowskie podają wartości ciśnienia poniżej 100 bar (nawet rzędu kilku bar), natomiast w przypadku MOM produkowanego w procesie wysokociśnieniowym najczęściej podawane jest ciśnienie powyżej 100 bar (do 400 bar). W niektórych przypadkach stosowane w obu metodach wartości ciśnienia pokrywały się. Z czasem opracowano także nowe technologie lub nowe metody wykorzystania istniejących urządzeń. Czasem różne technologie stosuje się łącznie. Parametry jakościowe MOM różnią się w zależności od zastosowanej maszyny i uzależnione są od szeregu parametrów technicznych (zob. załącznik II) Dyrektywa Komisji 2001/101/WE z dnia 26 listopada 2001 r. zmieniająca dyrektywę 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do etykietowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych, Dz.U L 310 z , s. 19. Punkt 1.15 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004. PL 6 PL

8 Pod względem wizualnym MOM produkowane w procesie wysokociśnieniowym cechuje charakterystyczna, przypominająca ciasto konsystencja wynikająca z utraty lub modyfikacji pierwotnej struktury tkanki mięśniowej. Inne techniki (niskociśnieniowe) pozwalają uzyskać produkt, który pod względem wyglądu z trudem lub w ogóle nie daje się odróżnić od mięsa mielonego 12. Utratę lub modyfikację struktury włókien mięśniowych można stwierdzić analizując próbki mięsa pod mikroskopem. Obserwowany zakres modyfikacji struktury produktu może być bardzo duży, w zależności od zastosowanych parametrów technologicznych produkcji Wielkość produkcji MOM W czterech państwach członkowskich nie ma zakładów zatwierdzonych do produkcji MOM. Część państw członkowskich z różnych powodów nie dostarczyła danych na temat produkcji. W rezultacie wielkości przedstawione w tabeli 3 są zaniżone. Inne państwa członkowskie nie mogły dostarczyć danych dotyczących różnic między MOM uzyskiwanym w procesie nisko- i wysokociśnieniowym oraz gatunków zwierząt, których mięso stanowi surowiec w produkcji MOM na terytorium tych państw. Dane pochodzące od przedsiębiorstw wskazują na znaczne wahania szacunków dotyczących wielkości produkcji MOM. Tabela 3: Produkcja MOM w latach zgłoszona przez państwa członkowskie (w tonach) Gatunek zwierzęcia Drób Świnie Króliki Brak danych Ogółem Proces wysokociśnie niowy Proces niskociśnieni owy Brak danych Ogółem Wielkość produkcji MOM ogółem w 20 państwach członkowskich jest bliska ton rocznie (lata ). W przypadkach, w których określono metodę produkcji, 77 % produkcji stanowiło MOM uzyskiwane w procesie wysokociśnieniowym, a 23 % niskociśnieniowym. 88 % produkcji MOM, dla której podano gatunek zwierzęcia, pochodziło od drobiu (przede wszystkim 12 Mięso mielone zdefiniowane jest w rozporządzeniu (WE) nr 853/2004 jako mięso bez kości, które zostało rozdrobnione na kawałki i zawiera mniej niż 1 % soli. PL 7 PL

9 brojlerów, a następnie indyków), a ponad 11 % od świń. Wielkość produkcji MOM z innych zwierząt jest aktualnie nieistotna. Wartość MOM produkowanego w procesie wysokociśnieniowym kształtowała się w przedziale 0,3-0,6 euro/kg. Dla MOM z produkcji niskociśnieniowej państwa członkowskie podały wartość rzędu 0,6-1,5 euro/kg. Łączną wartość zgłaszanej rocznej produkcji MOM można zatem szacować na mln EUR. Wielkość produkcji mięsa drobiowego w UE-27 przekracza 11 mln ton rocznie, a szacowany obrót kształtuje się na poziomie 20 mld euro. Udział produkcji MOM w powyższej wartości wynosi 2-4 %. Wielkość produkcji mięsa wieprzowego w UE-27 przekracza 22,5 mln ton rocznie, a szacowany obrót kształtuje się na poziomie 35 mld euro. Udział produkcji MOM w powyższej wartości wynosi 0,1-0,3 %. W przypadku MOM wieprzowego zasadniczą część produkcji stanowi mięso uzyskiwane w procesie niskociśnieniowym Wykorzystanie MOM Państwa członkowskie MOM uzyskiwane w procesie nisko- i wysokociśnieniowymi wykorzystuje się w większości do produkcji żywności przeznaczonej do spożycia przez ludzi; pewną ograniczoną część MOM uzyskiwanego pod wysokim ciśnieniem przeznacza się do produkcji karm dla zwierząt domowych. Większość państw członkowskich podała informację, że MOM stosuje się w produktach mięsnych wymagających obróbki termicznej, np. parówkach. Część państw członkowskich poinformowała o stosowaniu MOM uzyskiwanego w procesie niskociśnieniowym w produkcji przetworów mięsnych (np. pulpetów). Inne państwa członkowskie poinformowały, że w produktach mięsnych wykorzystuje się wyłącznie MOM uzyskiwane w procesie niskociśnieniowym, a MOM z produkcji pod wysokim ciśnieniem stosuje się jedynie w karmie dla zwierząt domowych. 23 państwa członkowskie zadeklarowały chęć kontynuowania produkcji MOM. W dwóch z nich zezwala się wyłącznie na produkcję MOM pod niskim ciśnieniem. W czterech państwach członkowskich w ogóle nie produkuje się MOM. Większość państw członkowskich (20) jest zdania, że ze spożyciem żywności zawierającej MOM nie wiąże się szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności, ponieważ w prawodawstwie UE określono szczególne wymogi dotyczące bezpieczeństwa żywności. Wykluczono ponadto ryzyko BSE, dzięki zakazowi produkcji MOM pozyskiwanego z kości bydła, owiec i kóz pochodzących z krajów lub regionów o kontrolowanym lub nieokreślonym ryzyku BSE Przemysł mięsny Przemysł mięsny wyraził zainteresowanie produkcją MOM, zarówno w procesie nisko-, jak i wysokociśnieniowym. Poszczególne państwa członkowskie w istotnym stopniu różnią się pod względem wielkości produkcji, metod produkcji oraz wykorzystania obu rodzajów MOM. Zainteresowanie produkcją MOM w procesie niskociśnieniowym uzależnione jest od możliwości uzyskania wyższej jakości produktu w porównaniu z MOM wysokociśnieniowym. MOM w produktach mięsnych stosuje się również ze względu na jego strukturę i zdolność wiązania. PL 8 PL

10 Konsumenci Istotną kwestią dla konsumentów jest jakość produktów mięsnych. Z tego też powodu konsumenci są żywo zainteresowani składem produktów mięsnych znajdujących się w sprzedaży. Obecność MOM w składzie uważa się za ważny wskaźnik względnej jakości produktu mięsnego. Często obecność MOM w składzie kojarzy się z tanimi produktami o niskiej jakości. Stowarzyszenia konsumenckie byłyby nastawione przychylnie do produkcji MOM pod warunkiem, że w przypadku wykorzystania go w składzie podlegałoby ono odpowiedniemu etykietowaniu oraz ustanowiono by bardziej przejrzyste przepisy dotyczące produkcji i wykorzystania MOM. W związku z tym, z punktu widzenia konsumentów, włączenie MOM w zakres definicji mięsa do celów etykietowania jest nie do przyjęcia Handel wewnątrzunijny, przywóz i wywóz MOM Państwa członkowskie poinformowały o handlu wewnątrzunijnym, nie były natomiast w stanie przekazać dokładnych danych na jego temat. Zasadniczy wywóz obejmuje MOM produkowany pod wysokim ciśnieniem. Szacuje się, że w 2008 r. dokonano wywozu ok ton MOM, a głównymi rynkami przeznaczenia były Rosja (49 %), Ukraina (33 %) i inne kraje byłego Związku Radzieckiego. W 2008 r. na wywóz ten przypadało 20 % unijnej produkcji MOM o wartości 83 mln EUR; w stosunku do 2007 r. nastąpił wzrost wywozu o 32 %. Do czasu przyjęcia rozporządzenia (WE) nr 853/2004 obowiązywał zakaz przywozu MOM. Co się tyczy mięsa pochodzącego od zwierząt parzystokopytnych, to od momentu przyjęcia rozporządzenia (WE) nr 853/2004 państwa trzecie wymienione w wykazie importerów mięsa świeżego mogą zwrócić się o umieszczenie zakładu produkcji MOM w wykazie. Na mocy porozumienia w sprawie równoważności zamieszczono w wykazie cztery zakłady z Nowej Zelandii; uzyskały one zezwolenie na wywóz MOM. Jeżeli chodzi o mięso drobiowe, to ponieważ nie ustalono świadectwa przywozowego zgodnego z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 798/ , przywóz MOM drobiowego jest zakazany. 13 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 798/2008 z dnia 8 maja 2008 r. ustanawiające wykaz państw trzecich, terytoriów, stref lub grup, z których dopuszczalny jest przywóz do i tranzyt przez terytorium Wspólnoty drobiu i produktów drobiowych oraz wymogów dotyczących świadectw weterynaryjnych (Dz.U. L 226 z , s. 1). PL 9 PL

11 6. WDROŻENIE WYMOGÓW DOTYCZĄCYCH HIGIENY I ETYKIETOWANIA MOM 6.1. Kontrole urzędowe Ocena systemu urzędowych kontroli przeprowadzanych przez właściwe organy w zakładach, w których ma miejsce produkcja, obróbka i wykorzystanie MOM, stanowi element kontroli prowadzonych przez Biuro ds. Żywności i Weterynarii (FVO) w państwach członkowskich i państwach trzecich. Mimo że stwierdzono pewne niedociągnięcia (np. w zakresie jakości surowca czy spełnienia kryteriów mikrobiologicznych), to generalnie jak wynika ze sprawozdań pod względem warunków produkcji, obróbki i wykorzystania MOM wymogi UE były spełnione. Jeżeli chodzi o kontrole urzędowe w państwach członkowskich, można posłużyć się wskaźnikami wizualnymi lub mikroskopowymi na poziomie produkcji MOM lub w przypadkach wykorzystania MOM w charakterze surowca. Na poziomie detalicznym, w przypadku którego kontrole urzędowe skupiają się między innymi na właściwym etykietowaniu produktu końcowego zawierającego MOM, zakres zastosowania takich wskaźników jest ograniczony, w szczególności w przypadku MOM uzyskiwanego w procesie niskociśnieniowym Bezpieczeństwo żywności Generalnie MOM można stosować wyłącznie w produktach mięsnych poddawanych obróbce termicznej, wytwarzanych w zatwierdzonych zakładach. Pod pewnymi warunkami MOM uzyskiwane w procesie niskociśnieniowym może być stosowane w przetworach mięsnych, które nie są przeznaczone do spożycia po uprzedniej obróbce termicznej. W świetle dotychczasowych doświadczeń w zakresie stosowania obowiązujących przepisów dotyczących higieny można stwierdzić, że ryzyko dla zdrowia publicznego związane ze spożyciem przetworów mięsnych i produktów mięsnych, w których surowcem jest MOM, jest nieistotne. Dlatego nie ma powodu uważać, by dalsza produkcja MOM, o ile tylko odbywa się zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami dotyczącymi higieny, mogła stwarzać ryzyko dla zdrowia publicznego; w związku z tym nie ma potrzeby zmiany stosownych przepisów prawa. Dane dotyczące spełnienia kryteriów mikrobiologicznych, takich jak nieobecność pałeczek Salmonella w MOM, zestawione są w dorocznym sprawozdaniu UE dotyczącym tendencji i źródeł chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych oraz ognisk chorób odzwierzęcych przenoszonych drogą pokarmową w UE, sporządzanym przez Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) i Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). Najnowsze dane, pochodzące z 2008 r. 14, wskazują, że od 2006 r. poprawia się przestrzeganie kryterium nieobecności pałeczek Salmonella w MOM. I tak, w 2008 r.: kryterium nie spełniało 1,6 % próbek MOM; wynik ten jest zbliżony do niespełniającego kryteriów dotyczących salmonelli odsetka próbek mięsa mielonego, preparatów mięsnych i produktów mięsnych; odsetek partii MOM, które nie spełniały kryterium, wyniósł 2,7 % i był nieznacznie wyższy niż w przypadku partii pozostałych produktów mięsnych. 14 Dziennik EFSA (2010), s PL 10 PL

12 Odsetek ten jest wyższy niż odsetek próbek dodatnich, ponieważ do uznania partii za dodatnią wystarczyło, że zawierała ona jedną próbkę dodatnią Stosowanie definicji MOM Od czasu wejścia w życie rozporządzenia (WE) nr 853/2004 zgłaszano pewne trudności w zakresie stosowania definicji MOM. Na przykład do produkcji MOM stosowane jest nie tylko mięso z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych, lecz także mięso odkostnione. W niektórych państwach członkowskich produkt uznaje się za MOM w przypadku zastosowania techniki mechanicznego oddzielania, nawet jeżeli surowiec nie zawiera mięsa z tkanek przylegających do kości po ich oddzieleniu od tuszy, lub z tusz drobiowych lub nie dochodzi do utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych. Z kolei w innych państwach członkowskich do uznania produktu za MOM wymagane jest spełnienie wszystkich kryteriów zawartych w definicji. Przemysł mięsny popiera to drugie podejście i stoi na stanowisku, że produkt końcowy należy uznawać za mięso lub oddzielną kategorię mięsa niezależnie od metody produkcji. Oprócz tego, dzięki dużemu postępowi technologicznemu w tej dziedzinie, niektóre technologie pozwalają uzyskać mięso oddzielone mechanicznie, które jako produkt końcowy ma właściwości zbliżone lub podobne do mięsa mielonego. Komisja uważa, że zgodnie z aktualnie obowiązującym prawodawstwem produkt taki mieści się w definicji MOM, w związku z czym musi być stosownie do tego etykietowany. Ponadto metody, które podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze stosują do produkcji MOM, wykorzystywane są także do oddzielania mięsa od kości po obróbce termicznej. Za surowiec do produkcji MOM uznaje się wyłącznie świeże mięso zgodnie z definicją w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 853/2004. Odnotowano niepewność co do tego, czy otrzymany produkt należy uznać za MOM (i stosownie etykietować). Metody analityczne, jakie stosuje się w ramach urzędowych badań laboratoryjnych w celu wykrycia MOM w produktach mięsnych, nie pozwalają odróżnić, czy użyty surowiec to MOM, czy też produkt uzyskany z kości po ich obróbce termicznej. Stwarza to trudności podczas urzędowych kontroli w niektórych państwach członkowskich. Efektem takich rozbieżności w zakresie stosowania definicji MOM może być nieuczciwa konkurencja, ponieważ ten sam produkt stosowany do wyrobu produktów mięsnych może być w niektórych państwach członkowskich etykietowany jako MOM, a w innych jako mięso Wymagania w zakresie etykietowania obu kategorii MOM Oprócz zharmonizowanego na poziomie UE kryterium zawartości wapnia, do rozróżnienia między MOM uzyskiwanym w procesie nisko- i wysokociśnieniowym państwa członkowskie stosują kryteria zmienne. Kryteria te oparte są na czynnikach takich jak metoda produkcji, wartość zastosowanego ciśnienia i rozmiar filtra, wzrokowa ocena uzyskanego MOM, zawartość tłuszczu i białka oraz wynik analizy histologicznej wykonanej w celu określenia stopnia utraty lub modyfikacji struktury włókien mięśniowych. W zakres definicji MOM wchodzi MOM uzyskane w obu procesach nisko- i wysokociśnieniowym, w związku z czym konieczne jest odpowiednie etykietowanie (zob. powyżej). Jeżeli chodzi o MOM uzyskiwane w procesie wysokociśnieniowym, PL 11 PL

13 wszystkie konsultowane organy zgodziły się na stosowanie aktualnie obowiązujących reguł etykietowania. Jeżeli natomiast chodzi o MOM uzyskiwane w procesie niskociśnieniowym, przemysł mięsny jest zdania, że w przypadku braku możliwości odróżnienia, przede wszystkim wzrokowo, produktu od mięsa mielonego, może on być etykietowany jako mięso (mięso lub określona kategoria mięsa), niezależnie od metody produkcji. Przytaczanym tu argumentem jest jakość MOM produkowanego w procesie niskociśnieniowym w porównaniu z MOM uzyskiwanym pod wysokim ciśnieniem. Organizacja konsumentów oraz większość państw członkowskich, które przedstawiły swoje stanowisko w tej kwestii, są zdania, że rozróżnienie obu typów MOM na potrzeby etykietowania nie byłoby właściwe w świetle wątpliwości, czy konsument zrozumie różnicę między MOM uzyskiwanym w procesie nisko- i wysokociśnieniowym. Dla organizacji konsumentów najważniejsze jest, by konsument był prawidłowo poinformowany co do składników i ich jakości. Z ich perspektywy obowiązek zamieszczenia na etykiecie informacji o wykorzystaniu MOM musi być utrzymany, a fakt wykorzystania w produkcie jakiegokolwiek MOM nie powinien być ukrywany, ponieważ MOM w znaczącym stopniu różni się od wyobrażenia mięsa istniejącego w świadomości konsumenta. W interesie konsumentów jest także nieograniczanie zakresu obowiązku etykietowania MOM wyłącznie do żywności pakowanej. 7. STANOWISKO KOMISJI W wyniku konsultacji Komisja przyjęła stanowisko, które przedstawiono poniżej. Nie ma zastrzeżeń co do dalszego wykorzystywania MOM ze świń i drobiu. Państwa członkowskie i organizacje przemysłu mięsnego popierają dalsze wykorzystywanie MOM. Tylko niektóre państwa członkowskie skłaniają się ku wykorzystywaniu wyłącznie MOM uzyskanego w procesie niskociśnieniowym. Takie powszechne poparcie wynika częściowo z korzyści ekonomicznych, jakie przynosi produkcja MOM. Oprócz tego stopień przestrzegania wymogów higienicznych (w tym kryteriów mikrobiologicznych) nie daje podstaw do dalszego ograniczania aktualnej produkcji MOM. Można stwierdzić, że ryzyko dla zdrowia publicznego związane ze spożyciem przetworów mięsnych i produktów mięsnych, w których surowcem jest MOM, jest nieistotne. W związku z tym nie ma konieczności zmiany stosownych przepisów prawa. Komisja nie popiera przywrócenia produkcji MOM z bydła, kóz i owiec. Uważa, że konieczne jest lepsze i ujednolicone definiowanie produktów, które mają wchodzić w zakres definicji MOM. W celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa UE i uczciwej konkurencji na unijnym rynku Komisja przedstawi wytyczne pozwalające udoskonalić identyfikację produktów, które należy uznać za MOM, lub, w przypadkach uzasadnionych z punktu widzenia prawa, zaproponuje zmiany w prawodawstwie. Komisja uważa, że należy utrzymać obowiązek umieszczenia na etykiecie informacji o zastosowaniu MOM, aby konsument był ogólnie poinformowany PL 12 PL

14 o wykorzystaniu MOM. Ponadto Komisja nie popiera zróżnicowania przepisów w zakresie etykietowania odnośnie do, odpowiednio, MOM uzyskiwanego w procesie nisko- i wysokociśnieniowym. Dlatego też Komisja jest zdania, że aktualnie obowiązujące przepisy w dziedzinie etykietowania są odpowiednie i tym samym nie należy ich zmieniać. PL 13 PL

15 ZAŁĄCZNIK I Wymogi szczególne w zakresie higieny mające zastosowanie do MOM (rozporządzenia (WE) nr 853/2004 i 2074/2005) Tabela 1: Porównanie wymogów w zakresie higieny dotyczących surowców do produkcji MOM MOM proces niskociśnieniowy MOM proces wysokociśnieniowy Tusze drobiowe Nie starsze niż 3 dni Nie starsze niż 3 dni Inne surowce z rzeźni własnej Inne surowce pochodzące z innych lokalizacji Nie starsze niż 7 dni Nie starsze niż 5 dni Nie starsze niż 7 dni Nie starsze niż 5 dni Oddzielenie mechaniczne Natychmiast po odkostnieniu Jeżeli nie nastąpi natychmiast po odkostnieniu, przechowywanie i transport w temperaturze < 2 C lub zamrożenie w temperaturze < -18 C kości (bez ponownego zamrażania) PL 14 PL

16 Tabela 2: Porównanie wymogów w zakresie higieny dotyczących MOM po produkcji MOM proces niskociśnieniowy MOM proces wysokociśnieniowy Przechowywanie przypadku natychmiastowego wykorzystania w braku Opakowanie jednostkowe i zbiorcze, schłodzenie do maksymalnie 2 C lub zamrożenie do temperatury wewnętrznej T < -18 C Opakowanie jednostkowe i zbiorcze, schłodzenie do maksymalnie 2 C w przypadku przetworzenia w ciągu 1 do 24 godzin; W pozostałych przypadkach, zamrożenie w ciągu 12 godzin od wytworzenia, osiągnięcie temperatury wewnętrznej T < - 18 C w ciągu 6 godzin. Przechowywanie zamrożonego MOM maksymalnie przez 3 miesiące w temperaturze < -18 C. Wykorzystanie Jeżeli podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze wykonał analizy, których wynik potwierdza spełnienie przez MOM kryteriów mikrobiologicznych dotyczących mięsa mielonego 15 : w przetworach mięsnych, które wyraźnie nie są przeznaczone do spożycia bez uprzedniej obróbki termicznej w produktach mięsnych Jeżeli MOM nie spełnia kryteriów mikrobiologicznych: wyłącznie w produktach mięsnych poddanych obróbce termicznej, produkowanych w wyłącznie w produktach mięsnych poddanych obróbce termicznej, produkowanych w zatwierdzonych zakładach 15 Nieobecność pałeczek Salmonella w 25 g (pięć próbek), jeżeli jest przeznaczone do spożycia w stanie surowym lub pochodzi z mięsa drobiowego. Nieobecność pałeczek Salmonella w 10 g (pięć próbek), jeżeli pochodzi z mięsa gatunków zwierząt innych niż drób i jest przeznaczone do spożycia po ugotowaniu. PL 15 PL

17 zatwierdzonych zakładach Zawartość wapnia 16 nie przekracza 0,1 % (=100 mg/100 g lub 1000 ppm) świeżego produktu Nie określono 16 Zgodnie z art. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 2074/2005 z dnia 5 grudnia 2005 r. i załącznikiem IV do tego rozporządzenia zawartości wapnia w MOM nieprzekraczającej 0,1 % (100 mg/100 g lub 1000 ppm) i oznaczonej standardową metodą nie uważa się za istotnie wyższą niż w przypadku mięsa mielonego. PL 16 PL

18 ZAŁĄCZNIK II Przykłady parametrów technicznych istotnych dla parametrów jakościowych MOM zależących od różnic w maszynach stosowanych do produkcji Średnica otworów sita Średnica perforacji bębna Prędkość maszyny Ciśnienie maszyny Ciśnienie w różnych modułach Wydajność w funkcji ciśnienia/czasu Wsad kawałków mięsa PL 17 PL