Prawo czystej żywności

Transkrypt

1 Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Prawo czystej żywności Od Kodeksu Hammurabiego do Codex Alimentarius Wydanie I 2014 Wydanie II 2017 Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

2 Główna teza Człowiek fałszuje żywność od czasu gdy rozpoczął jej wytwarzanie w celach handlowych a batalia o czystą, niezafałszowaną żywność jest prawdopodobnie najdłuższą walką człowieka zaraz po wojnach terytorialnych

3 Stary Testament Trudno jest kupcowi ustrzec się przestępstw, a handlarz nie będzie wolny od grzechu K. Mądrość Syracha 26,29 (II w. p.n.e.) Będziecie mieć wagi sprawiedliwe, odważniki sprawiedliwe, sprawiedliwą efę, sprawiedliwy hin. K. Kapłańska 19, 36 (V w. p.n.e.) Hin starożytna hebrajska miara objętości płynów, równa około 6, lub 3,6 litra. Efa hebrajska miara objętości ciał sypkich i płynów, równa ok. 40 lub 22 l.

4 Cesarstwo Rzymskie W Cesarstwie Rzymskim fałszowano: Chleb (kreda), Wino (woda, gips wapno, marmur) Ser (ocet, tymianek) Pliniusz Starszy (23-79 n.e.) Historia naturalna

5 Władcy jako prawodawcy (do XV/XVI w.) Reinheitsgebot, czyli czystość piwa po bawarsku (1516) Jak piwo latem i zimą w kraju należy warzyć i podawać Dekret Wilhelma IV określał: ceny piwa, składniki: jęczmień, chmiel, woda kary za nieprzestrzeganie dekretu Piwowarowie aby nie śmieli z ięczmiennego słodu, albo z iakiego kolwiek zboża mięszanego warzyć piwa, ( ), tylko z czystéy przenicy, Taksa krakowska, 1573

6 Waga chleba (w funtach) Władcy jako prawodawcy (do XV/XVI w.) Olsztyńska taksa chlebowa Mikołaj Kopernik (1531?) Zależność wagi chleba od ceny zboża według Olsztyńskiej taksy chlebowej M. Kopernika 8,00 7,00 6,00 5,00 Przy stałej cenie chleba (6 półgroszy, 3 denary) 4,00 3,00 2,00 1,00 0, Cena zboża (w szelągach za korzec) M. Kopernik Taksę opracował na polecenie Feliksa Reicha (ok ) kanonika warmińskiego i administratora kapitulnego w Olsztynie.

7 Władcy jako prawodawcy (do XV/XVI w.) Olsztyńska taksa chlebowa Mikołaj Kopernik (1531?) press.com/tag/olsztynska-taksachlebowa/.

8 Organy kolegialne i administratorzy jako prawodawcy (XVI-XIX w.) Kontrola mięsa i ryb (Massachusetts Bay Colony), pierwsze prawo żywnościowe na kontynencie amerykańskim(1641) W celu zapobiegania oszustwom, przez wszelkie osoby, w pakowaniu ryb, wołowiny i wieprzowiny kierowanej do sprzedaży Ustawa regulowała: standaryzację beczek oraz urzędowy nadzór nad ich produkcją, sposób pakowania beczek oraz nadzór nad pakowaniem, urzędowe stemplowanie beczek załadowanych (znakowanie) ary (głównie konfiskata mienia) instytucję tzw. informatora (sygnalisty)

9 Rola jednostek lekarze, aptekarze, naukowcy, politycy Friedrich Christian Accum ( ) chemik, badacz, nauczyciel Cookery is a branch of chemical science (XIX w.) Podał do publicznej wiadomości nazwiska 134 fałszerzy

10 Rola jednostek lekarze, aptekarze, naukowcy, politycy Arthur Hill Hassall ( ) lekarz, chemik, microscopist (XIX w.)

11 Poziom zafałszowania wybranych artykułów spożywczych badanych przez A.H.Hassall a w latach (W. Brytania) Lp. Nazwa artykułu Ilość próbek: Udział próbek ogółem zafałszowanych zafałszowanych (w %) Kawa Cukier brązowy Cukier w kostkach Maranta (Arrow-root) Pieprz Musztarda Cykoria Chleb Mąka Kakao Herbata czarna Herbata zielona Płatki owsiane Mleko Żelatyna Ocet Pikle Masło Wyroby cukiernicze Piwo Przyprawy: - imbir - kurkuma - cynamon - gałka muszkatołowa - goździki - ziele angielskie - curry - przyprawy mieszane Pieprz Cayenne Anchovies Wekowane mięso i ryby Sosy Dżemy i marmolady Gin ,6 100,0 100,0 46,0 51,2 100,0 44,1 100,0 50,0 85,7 27,1 96,2 53,3 53,8 64,3 70,5 95,0 89,6 54,5 84,6 71,4 0,0 56,3 0,0 0,0 4,8 73,1 61,5 85,7 100,0 82,1 75,8 94,3 94,7 Średnio 68,0% próbki próbek

12 Poziom zafałszowania wybranych artykułów spożywczych w USA na przełomie wieków XIX i XX 11,0 85,0% Lp. Produkt Zafałszowanie (w %) a) Użyte substancje b) Rok publikacji wyników badań c) 1. Mięso wędzone 72,7 środki konserwujące Kiełbasa 65,9 kwas borny b.d. 3. Mleko 49,8 zawyżona zawartość wody Masło 52,4 tłuszcz roślinny Smalec 22,0 olej bawełniany Oliwa z oliwek 30,0 olej bawełniany, olej z orzeszków ziemnych Syrop klonowy 30,0 cukier trzcinowy, glukoza Miód 22,0 glukoza b.d. 9. Wyroby cukiernicze 41,2 środki barwiące, 28,8 żywica, glukoza d) Groszek konserwowy 83,6 związki miedzi e), 37,6 środki konserwujące Fasolka szparagowa konserwowa f) 81,1 środki konserwujące, 22,2 związki miedzi Kukurydza konserwowa 50,4 środki konserwujące, 21,4 związki siarki g) Pomidory konserwowe 64,6 środki konserwujące Keczup 85,1 środki konserwujące, 53,3 sztuczne barwniki Musztarda 49,7 kurkuma, skrobia 32,7, pszenica (mąka i ziarno) 27, Kakao i czekolada 63,8 nadmiar łupin kakaowych, 18,8 maranta, zboża różne, 17,7 inne niedozwolone substancje 43, Pieprz 21,1 nasiona zbóż, 18,0 łuski kakao, 14,8 gryka (mąka i łuski), 14,4 pieprz cayenne, ryż 13, ,9 łuski orzecha kokosowego, 18. Ziele angielskie 16,2 ziarna pszenicy, 11,0 goździki (łodygi i nasiona), ,2 różne zanieczyszczenia j) 19. Galaretki/kisiele 61,4 38,6 glukoza d), środki barwiące, ,1 środki konserwujące 20. Marmolady/dżemy 83,5 46,2 glukoza d), środki konserwujące, ,3 środki barwiące 21. Wino 17,1 środki konserwujące b.d. 22. Piwo 15,6 środki konserwujące k) 1899

13 Organy przedstawicielskie (XIX - XX w.) An Act for preventing Adulteration of Articles of Food or Drink (W. Brytania, 1860), (nowelizacje 1872, 1875) The Pure Food and Drugs Act (USA, 1906) Pierwszy projekt 1879 r. Łącznie wniesiono, rozpatrywano i odrzucono ponad 100 projektów

14 Organizacje międzynarodowe (połowa XX w.) Codex Alimentarius (1963) Codex Alimentarius Austriacus (1891) Das Schweizerische Lebensmittelbuch (1899) Codex Alimentarius Sudamericanus (1924, 1955) Codex Alimentarius Europaeus ( )

15 Organizacje międzynarodowe (połowa XX w.) Codex Alimentarius (1963) Tekst Rezolucji FAO z 1961 r. w sprawie Codex Alimentarius Tekst Rezolucji WHO z 1962 r. w sprawie Codex Alimentarius.

16 Organizacje międzynarodowe (połowa XX w.) Codex Alimentarius (1963) Współczesny Codex Alimentarius to: Członkowie: 188 krajów i UE (ponad 99,0 populacji świata) 222 standardy żywnościowe 131 wytycznych i pozostałych dokumentów 3500 limitów pozostałości pestycydów, 450 limitów leków weterynaryjnych, ponad 2000 substancji aromatycznych 460 substancji dodatkowych do żywności Agreement on the Application of Sanitary and Phytosanitary Measures SPS Agreement on Technical Barriers to Trade - TBT

17 Epoka globalizacji (XX w.) 18 krajów 70 firm Źródło: E. Poudelet, Fighting against food fraud, Horsemeat, state of play, DG SANCO, Safety of food chain 08/07/2013

18 Epoka globalizacji (XX w.) połowa francuskiego wina sprzedawana w Chinach jest zafałszowana co piąta partia mięsa i przetworów mięsnych w Wielkiej Brytanii jest zafałszowana 44% partii ryb w Kanadzie jest zafałszowane (w sieci HoReCa do 55%), Co druga partia oliwy z oliwek we Francji jest zafałszowana prawie 70% oliwy z oliwek extra virgin na rynku amerykańskim jest zafałszowane; tartego parmezanu - prawie 100% według Inscatech (USA) około 50 60% wszystkich partii żywności na świecie jest mniej lub bardziej zafałszowanych.

19 Wnioski I Fala fałszerstw: XIX w. Przyczyny: - industrializacja - powstanie anonimowego konsumenta Sposób: - stosowanie substancji szkodliwych dla zdrowia i życia II Fala fałszerstw: XX/XXI w. Przyczyny: - globalizacja, - wydłużone łańcuchy dostaw Sposób: - stosowanie substancji mniej szkodliwych dla zdrowia..bardziej dla portfela

20 Niezbędne działania poziom UE/globalny Obligatoryjne prawo żywnościowe (!?) Współpraca międzynarodowa instytucji kontrolujących żywność (OPSON - INTERPOL-Europol ) Wzmocnienie ruchów konsumenckich i edukacja konsumenta Promowanie żywności lokalnej Rozwój systemów jakości żywności

21 Dziękuję za uwagę!