Samorząd gospodarczy. wykład nr 1. dr Karol Dąbrowski

Transkrypt

1 Samorząd gospodarczy wykład nr 1 dr Karol Dąbrowski

2 samorząd -> samo-zarząd samodzielne zarządzanie sprawami publicznymi przez wspólnotę samorządową Johann August Schlettwein ( )

3 J.A. Schlettwein, Grundfeste der Staaten oder die politische Oekonomie, Giessen 1779.

4 wspólnota samorządowa - określona przez przepisy prawa państwowego grupa społeczna, w której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do samodzielnego wykonywania zadań z zakresu administracji publicznej, w formach właściwych dla administracji rządowej, posiadająca organizację ustawowo ustaloną, o charakterze przedstawicielskim, kontrolowana przez grupę, podlegająca nadzorowi ze strony Państwa, ponosząca odpowiedzialność za swoje działania, wykonująca zadania własne i zlecone, posiadająca osobowość prawną i przysługujące jej prawo własności.

5 * przymusowość 1) przymusowa przynależność (obligatoryjność) 2) uprawnienie do posługiwania się przymusem w egzekwowaniu decyzji administracyjnych * władztwo administracyjne zdolność do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków adresatów decyzji administracyjnych; nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjno-prawnego

6 Osobowość prawna wspólnoty samorządowej jest osobowością publicznoprawną i prywatnoprawną. Publicznoprawną ponieważ wspólnota może kształtować prawa i obowiązki adresatów swoich decyzji. Wpływać na zachowania obywateli w sposób wiążący, korzystając ze swego imperium. Prywatnoprawną natomiast, gdy może zawierać umowy, pozywać i być pozywaną przed sądami powszechnymi.

7 rodzaje samorządu zakładowy korporacyjny terytorialny nieterytorialny

8 administracja publiczna - rządowa - samorządowa - nierządowa -- samorząd -- samorząd terytorialny nieterytorialny

9 akademicki gospodarczy narodowościowy parafialny pracowniczy robotniczy spółdzielczy studencki ubezpieczeniowy uczniowski wyznaniowy zakładowy zawodowy

10 głównym wyznacznikiem samorządu terytorialnego jest więź terytorialna, gdyż do wspólnoty przynależą wszyscy zamieszkujący dane terytorium bez względu na inne cechy, które różnią ich między sobą. podmiot samorządu = wspólnota przedmiot samorządu = administracja

11 jak odróżnić samorząd gospodarczy od zawodowego? samorząd zawodowy - samorząd osób wykonujących wolny zawód, w szczególności zawód zaufania publicznego, reprezentujący ich interesy, tworzony przez Państwo, sprawujący pieczę nad wykonywaniem danego zawodu celem ochrony interesu publicznego

12 cechy * przymusowa przynależność; * dopuszczanie do wykonywania zawodu; * prowadzenie rejestru osób wykonujących dany zawód; * ustalanie zasad kształcenia zawodowego; * określanie reguł wykonywania zawodu i egzekwowanie ich w drodze postępowania dyscyplinarnego; * prawo zawieszania lub odbierania uprawnień do wykonywania zawodu; * niezależność od władz publicznych.

13 zawód zaufania publicznego * szczególne znaczenie świadczonych usług w zakresie dóbr osobistych, bezpieczeństwa, życia, zdrowia, wolności, godności itp.; * więź zaufania i dbanie o prywatne (często intymne) sprawy klientów; * intelektualny charakter pracy; * specjalistyczne wykształcenie, wysokie kwalifikacje zawodowe, przygotowanie praktyczne; * obowiązek doszkalania;

14 * misyjny charakter pracy; * obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej; * immunitet zwalniający od odpowiedzialności za nieujawnienie informacji objętych tajemnicą zawodową; * kierowanie się zasadami etyki zawodowej; * odpowiedzialność dyscyplinarna; * niezależność.

15 wolny zawód * wykonywanie indywidualnych zleceń; * brak przełożonego; * działanie na własny rachunek i ryzyko; każdy zawód zaufania publicznego jest wolnym zawodem, ale nie każdy wolny zawód jest zawodem zaufania publicznego

16 art. 17 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. w przypadku samorządu gospodarczego chodzi o inny rodzaj samorządu niż terytorialny i zawodowy; samorząd gospodarczy, przeciwnie niż zawodowy, nie może ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej

17 Przedwojenne izby przem.-handl., instytucje samorządu przemysłowo-handlowego, nie decydowały o przyznaniu statusu przedsiębiorcy. Nie prowadziły sądów dyscyplinarnych, nie decydowały o utracie praw przysługujących przedsiębiorcom, nie określały przedsiębiorcom miejsca lub formy prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo przymusowego charakteru izb przem.-handl., fakt przyjęcia do samorządu nie zależał od ich władz. Przynależność do izby była pochodną faktu uzyskania statusu przedsiębiorcy.

18 Przedsiębiorca, jeśli nie chciał, nie musiał uczestniczyć w życiu samorządu, teoretycznie nie pociągało to dla niego negatywnych konsekwencji. Wówczas jedynym jego związkiem z właściwą jemu izbą przem.-handl. było opłacanie raz do roku dodatku do świadectw przemysłowych lub karty rejestracyjnej, który to dodatek przekazywany był na rachunek izb. Przedsiębiorca nie opłacał go zresztą w izbie, ale w gminie wykupując świadectwo przemysłowe lub kartę rejestracyjną, a że dodatek był zawarty w cenie świadectwa/karty, to kupujący nawet nie miał świadomości jego istnienia. Co istotne, wysokość tego dodatku nie ustalały izby przem.-handl. samodzielnie, lecz Minister Przemysłu i Handlu. Wysokość opłat za czynności własne izb również zatwierdzał Minister Przemysłu i Handlu.

19 Przedsiębiorca nie musiał żyć w zgodzie z władzami izby. Naturalnie w rzeczywistości mogło pociągać to za sobą negatywne poczynania prezydium izby, np. dyskryminację przy rozdziale kontyngentów importowych, ale nie uniemożliwiało prowadzenia codziennej działalności.

20 Izby przem.-handl. nie były instytucjami zamkniętymi. Były to samorządy otwarte, oparte na fundamentalnej zasadzie swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Swojego rodowodu nie wywodziły ze średniowiecznych cechów, lecz z instytucji raczkującego kapitalizmu. Można uważać, że dla izb byłoby korzystne, aby jak najwięcej (w granicach rozsądku) przedsiębiorczych osób zajmowało się przemysłem i handlem, bowiem wówczas ich środowisko byłoby liczniejsze i silniejsze. Powołaniem izb było reprezentowanie przedsiębiorców wobec państwa i wykonywanie zadań publicznych. Położono nacisk na aspekt samoorganizacji i wzajemnego wspierania się przedsiębiorców. W izbach nie występował konflikt między starymi a młodymi przedsiębiorcami. Kupiec rozpoczynający działalność nie musiał odbywać nauki u patrona czy mistrza.

21 Dziedziny, w których działały izby przem.-handl., nie zostały pozostawione do ich wyłącznej właściwości. Były to bowiem dziedziny zbyt ważne, fundamentalne dla życia ogółu społeczeństwa. Samorząd gospodarczy miał być nie tylko czynnikiem wspomagającym państwo w administrowaniu, ale także czynnikiem, który ograniczał swobodę władz państwowych. Dlatego też władze II RP nigdy nie powołały zapowiedzianych w konstytucjach izb pracy i Naczelnej Izby Gospodarczej, ponieważ samorząd obywateli zawsze wiąże się z samoograniczeniem się władzy.

22 Izby przem.-handl. w przeciwieństwie do zrzeszeń gospodarczych czy związków przedsiębiorstw nie miały kartelowego charakteru. Nie dążyły do zmonopolizowania przemysłu, handlu, komunikacji, sektora ubezpieczeń, finansów czy usług. Co więcej, to izby samorządu zawodowego w przeciwieństwie do izb przem.-handl. określano mianem faktycznych karteli, regulujących dany fragment rynku.

23 Izby przem.-handl. nie brały odpowiedzialności za działania osób do nich należących. Władze izb nie miały faktycznych możliwości eliminowania z rynku niesolidnych przedsiębiorców. Nie miały uprawnień do zwalczania osób prowadzących nielegalną, niezarejestrowaną działalność gospodarczą. Nawet gdyby walne zebranie izby jednomyślnie ustanowiło kodeks etyczny, to nie można byłoby go egzekwować. Takimi sprawami mogło zajmować się państwo, a izby mogły jedynie przedstawiać dezyderaty, które nie musiały być przez władze rządowe uwzględniane.

24 Faktyczna władza izb opierała się na autorytecie osób wchodzących w skład prezydium, znaczeniu, popularności i personalnych wpływach co znaczniejszych członków izb. Istotny był także fakt, że większość radców była reprezentantami największych zrzeszeń gospodarczych ówczesnej Polski. Dlatego w 1938 r. W. Toczyłowski napisał: społeczeństwo jest dziś zupełnie prawie bezradne na wypadek niesolidnego postępowania ze strony przemysłowca.

25 Różnica między samorządem przemysłowohandlowym a zawodowym polegała także na tym, że samorząd przemysłowo-handlowy był samorządem liczniejszym. Trudno jest porównywać rynek przedsiębiorców do rynku członków samorządów zawodowych. Co wydaje się najważniejsze, zawód przedsiębiorcy nie był zawodem publicznego zaufania. Właścicielem przedsiębiorstwa mogła być przecież osoba małoletnia lub nieumiejąca pisać i czytać. K. Dąbrowski, Izby przemysłowo-handlowe Drugiej Rzeczypospolitej jako instytucje samorządu przemysłowo- handlowego. Ujęcie doktrynalne i konstytucyjne, "Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego" 2007, t. 10, s

26 KONIEC