ENERGY INNOVATION PROCUREMENT ZAMÓWIENIA PUBLICZNE W DZIEDZINIE INNOWACJI ENERGETYCZNYCH SKRÓCONY PRZEWODNIK DLA WŁADZ MIEJSKICH

Transkrypt

1 ENERGY INNOVATION PROCUREMENT ZAMÓWIENIA PUBLICZNE W DZIEDZINIE INNOWACJI ENERGETYCZNYCH SKRÓCONY PRZEWODNIK DLA WŁADZ MIEJSKICH

2 Energy innovation procurement A guide for cities Publisher ICLEI Local Governments for Sustainability, European Secretariat Authors Gaynor Whyles (JERA Consulting), John Taylor & Angus Hunter (Optimat), Simone Idler (Steinbeis Transferzentrum für Energie, Gebäude- und Solartechnik), John Watt (ICLEI Local Governments for Sustainability) Photos Cover image: ID Hs3rus Dreamstime.com. All other images: pixabay.com (under Creative Commons CC0) and unsplash.com (no attribution required). Design EMGE DESIGN GbR Copyright ICLEI European Secretariat GmbH, Freiburg, Germany, 2018 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or copied in any form of by any means without written permission of ICLEI Local Governments for Sustainability, European Secretariat. Acknowledgements This publication has been produced as part of the CEPPI project, which has received funding from the European Union s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No The sole responsibility for any error or omissions lies with the editor. The content does not necessarily reflect the opinion of the European Commission. The European Commission is also not responsible for any use that may be made of the information contained herein.

3 Streszczenie Miasta odpowiadają za trzy czwarte światowego zużycia energii. Obecnie obserwujemy transformację energetyczną, polegającą m.in. na odchodzeniu od paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii oraz zastępowaniu pojazdów z silnikami spalinowymi pojazdami bezemisyjnymi. Fundamentem tych przemian jest połączenie polityki ograniczania emisji dwutlenku węgla i poprawy jakości powietrza oraz polityki gospodarczej. Aby umożliwić wspomniany przełom, innowatorzy z sektora publicznego i prywatnego reagują na wyzwania stojące przed zróżnicowanymi miejskimi systemami energetycznymi, podejmując zdecydowane działania i wdrażając nowe rozwiązania, od wytwarzania energii po jej końcowe wykorzystanie. Zamówienia publiczne są kluczowym, ale często pomijanym narzędziem napędzającym innowacje. W tym raporcie pokażemy, że wdrażając, demonstrując i rozpowszechniając sprzyjające innowacjom praktyki i procesy związane z zamówieniami publicznymi, władze miejskie mogą pomagać w tworzeniu ekosystemu innowacji i osiąganiu lepszych wyników energetycznych w całym organizmie miejskim. Niniejszy przewodnik zawiera praktyczne narzędzia, informacje i spostrzeżenia z projektu CEPPI, które mogą pomóc władzom miejskim w podejmowaniu pozytywnych działań w celu umożliwienia innowacji wspierających transformację energetyczną. Pokazano w nim, w jaki sposób można tworzyć warunki dla innowacji energetycznych zarówno we władzach miejskich, jak w i szerszym ekosystemie miejskim, określać i planować konkretne działania w celu wprowadzenia zmian, a także umożliwiać i wspierać innowacje w łańcuchu dostaw w ramach podejścia opartego na zamówieniach publicznych w podsumowaniu można natomiast znaleźć informacje dotyczące mechanizmów stymulacji popytu oraz innowacji finansowych i technologicznych. 3

4 PRZYGOTOWANIE STWORZENIE WARUNKÓW DLA INNOWACJI Elastyczne Ramy Zamówień Publicznych w Dziedzinie Innowacji Energetycznych opracowano w laboratorium CEPPI Living Lab, aby odpowiedzieć na potrzebę przygotowania i stworzenia przez władze miejskie ramowych warunków dla zamówień publicznych w dziedzinie innowacji energetycznych (Energy Innovation Procurement, EIP). Stanowią one praktyczne narzędzie rozwoju organizacyjnego dla władz miejskich, wspierające je w odgrywaniu pozytywnej, postępowej roli w transformacji energetycznej. Ramy te mogą pomóc władzom miejskim w przejściu od koncentracji na działaniach wewnętrznych i efektywności energetycznej do przyjęcia roli liderów w zakresie transformacji energetycznej i przekształcania rynku. Role i odpowiedzialność każdy wie, jaką rolę powinien odgrywać Zdolności i możliwości zapewnienie, aby właściwe osoby posiadały odpowiednie umiejętności i zasoby. Praktyka zamówień publicznych zamówienia publiczne są zgodne z wizją i polityką oraz opierają się na umiejętnościach i odpowiedzialności. Elastyczne Ramy można wykorzystać do zwrócenia uwagi na konkretne działania, które będą napędzać ten proces. Najlepiej byłoby, gdyby plany działania zawierały zakres czynności i wyznaczone cele wraz z wszelkimi zobowiązaniami politycznymi podjętymi przez władze, opisem zainteresowanych stron i przypisanych zakresów odpowiedzialności, odpowiednimi wskaźnikami postępu oraz ramami czasowymi. Elastyczne Ramy obejmują pięć poziomów osiągnięć w zakresie transformacji energetycznej, innowacji i zamówień publicznych. Władze miejskie powinny przyjąć sobie za cel czynienie postępów w ramach tych poziomów w odpowiedni dla siebie sposób i we właściwym dla siebie tempie. Każdy poziom tworzy solidne podstawy dla kolejnego kroku, antycypując go. Poziom 1: Fundament: operacyjna efektywność energetyczna umożliwianie innowacji Poziom 2: Rozwój: kluczowe obszary zużycia energii oraz energia odnawialna zachęcanie do innowacji Poziom 3: Wbudowanie: energia osadzona żądanie innowacji Poziom 4: Ekspansja: wpływa na miejskie wybory w zakresie energii napędzanie innowacji Poziom 5: Inspirowanie: Strategiczne Zarządzanie Energią przekształcanie rynku dla potrzeb innowacji w dziedzinie energetyki Ocena poziomu EIP organizacji dokonywana jest na podstawie pięciu kategorii wskaźników, odzwierciedlających niezbędne warunki ramowe EIP. Zadawane są pytania dotyczące każdego ze wskaźników, co skłania władze miasta do oceny, gdzie znajdują się pod względem innowacji w dziedzinie energii. Wizja i przywództwo tworzy solidne podstawy dla EIP Polityka i cele w jaki sposób EIP jest wdrażane w organizacji PLANOWANIE IDENTYFIKACJA POTRZEB I PLANOWANIE Bez wiedzy o tym, gdzie w mieście zużywa się energię, trudno jest z jakąkolwiek dozą pewności ustalić priorytety działań. Pierwszym ważnym krokiem władz miejskich jest zatem określenie, jakie informacje na temat zużycia energii są już w ich posiadaniu, a w razie potrzeby pogłębienie wiedzy na ten temat. Bez względu na punkt wyjścia, warto jest podjąć próbę przeanalizowania wszystkich obszarów zużycia energii w mieście. Władze miasta mają największy wpływ na energię zużywaną przez nie same. Po zidentyfikowaniu kluczowych obszarów zużycia energii należy rozpocząć od zbadania, czy planowane są dla nich zamówienia publiczne. Punktem wyjścia w tym zakresie jest nawiązanie współpracy z osobami odpowiedzialnymi za zamówienia publiczne w poszczególnych obszarach zużycia energii. Może to być scentralizowany dział zaopatrzenia urzędu miasta lub wyspecjalizowany dział zaopatrzenia spółki będącej własnością gminy miejskiej lub kontrolowanej przez nią. Jeżeli planowane są zamówienia publiczne, należy rozważyć interwencje mające na celu poprawę efektywności energetycznej. Oprócz poszukiwania możliwości wykorzystania zamówień publicznych opartych na zidentyfikowanych kluczowych obszarach zużycia energii, przydatne może być również rozważenie szerszego zakresu planowanych zamówień. Dzięki systematycznemu określaniu i analizo- 4

5 waniu planów zamówień można określić listę priorytetowych obszarów, w których możliwe jest wywieranie wpływu na zużycie energii. Można rozważyć opracowanie planu podsumowującego działania niezbędne do lepszego zrozumienia zużycia energii w mieście, kluczowych obszarów zużycia energii oraz potencjalnych możliwości w zakresie zamówień publicznych, które mogłyby zostać wykorzystane w celu zwiększenia efektywności energetycznej. Główne sekcje takiego planu mogłyby obejmować opis działań mających na celu: zbadanie kluczowych obszarów dotyczących zużycia energii, rozpoznanie i przygotowanie możliwości w zakresie zamówień publicznych oraz wywarcie wpływu na ich wykorzystanie, ocenę możliwości finansowania inwestycji, a ponadto ocenę szerszej roli władz miejskich w zakresie promowania i stwarzania możliwości. DZIAŁANIE INTERWENCJE W ZAKRESIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH Wprowadzenie prostych zmian w tak zwanym zwykłym procesie składania zamówień publicznych może wyzwalać 5

6 innowacje, gdy klienci zaczynają wymagać towarów i usług, które nie są jeszcze dostępne na rynku lub nie są dostępne w formie lub po cenie możliwej do zaakceptowania przez klienta. Zmiany w procesie składania zamówień mogą również umożliwić klientom pozytywne reagowanie na innowacje, pozwalając nowym i powstającym technologiom na konkurowanie na równych warunkach z istniejącymi towarami i usługami. Innowacje i proinnowacyjne zamówienia publiczne zasady Innowacje są ryzykowne: musi istnieć wyraźny powód do wprowadzania innowacji, a jeśli będziemy nadal kupować te same towary i usługi, nie sprostamy temu wyzwaniu. Należy zrozumieć perspektywę dostawcy w zakresie innowacji: stworzenie wiarygodnego zapotrzebowania jest kluczowym zadaniem z zakresu proinnowacyjnych zamówień publicznych. To właśnie taki nowy popyt napędza innowacje. Innowacje wymagają czasu: dlatego ważne jest, aby klienci odpowiednio wcześnie informowali o swoich potrzebach i dawali dostawcom czas na wprowadzenie innowacji. Praktyki proinnowacyjnych zamówień publicznych Dostawcy są wysoce kreatywni, gdy mają taką możliwość zwłaszcza gdy muszą utrzymać lub zdobyć udział w rynku. Proinnowacyjne zamówienia publiczne oznaczają 6

7 realizację cyklu zamówień w sposób, który uwalnia potencjał twórczy i innowacyjny dostawców w zakresie osiągania lepszych wyników, przy zachowaniu efektywności pod względem kosztów. Oznacza to zmianę podejścia organizacji i osób do zamówień oraz procesu ich składania, a ponadto bardzo często zmianę ogólnego sposobu postrzegania zakupów w organizacji, tj. jako funkcji strategicznej, a nie zaplecza. Równoległe studium przypadku z projektu CEPPI pokazuje, w jaki sposób można realizować etapy przygotowania, planowania i działania zaprezentowano w nim m.in. bariery i potencjalne rozwiązania, z którymi mają do czynienia miasta rozpoczynające swoją podróż w kierunku osiągnięcia celu, jakim jest strategiczne wykorzystanie innowacji do transformacji systemów energetycznych. Pełna wersja niniejszego przewodnika w języku angielskim oraz inne zasoby projektu dostępne są w witrynie internetowej CEPPI. 7

8 PROJECT PARTNERS I C L E I Local Governments for Sustainability