SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2016) 768 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW dotyczące wdrażania zalecenia Rady w sprawie propagowania we wszystkich sektorach prozdrowotnej aktywności fizycznej PL PL

2 1. WPROWADZENIE I KONTEKST Rada zwróciła się do Komisji z wnioskiem o składanie co trzy lata sprawozdań dotyczących postępów we wdrażaniu zalecenia Rady w sprawie propagowania we wszystkich sektorach prozdrowotnej aktywności fizycznej (zwanego dalej zaleceniem Rady ) 1 przyjętego w listopadzie 2013 r. oraz dotyczących jego wartości dodanej. Niniejsze sprawozdanie z postępu prac obejmuje lata Większość osób w Europie nie osiąga minimalnego poziomu aktywności fizycznej zalecanego przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) 2. W szczególności osoby o niskim statusie społeczno-ekonomicznym, członkowie mniejszościowych grup etnicznych oraz osoby niepełnosprawne nie są wystarczająco aktywne fizycznie. Państwa członkowskie UE uznały potrzebę pobudzenia polityki w dziedzinie prozdrowotnej aktywności fizycznej na poziomie krajowym oraz dostrzegły korzyści płynące z działań na poziomie UE, które doprowadziły do przyjęcia zalecenia Rady w sprawie prozdrowotnej aktywności fizycznej w 2013 r. na podstawie wniosku Komisji. Ostatnio Rada przyjęła konkluzje w sprawie promowania zajęć w zakresie sprawności ruchowej, aktywności fizycznej i zajęć sportowych dla dzieci 3. Zaprosiła państwa członkowskie do podnoszenia świadomości w zakresie korzyści płynących z regularnej aktywności fizycznej już od wczesnego dzieciństwa oraz do zachęcania dzieci do większej aktywności przez wprowadzenie w życie międzysektorowych polityk np. w sektorze edukacji, młodzieży i zdrowia. W zaleceniu Rady zachęca się państwa członkowskie UE do prowadzenia działań we wszystkich sektorach oraz do uwzględniania obszarów polityki, takich jak sport, zdrowie, edukacja, środowisko i transport, w ich krajowych strategiach i planach działania. W zaleceniu zachęca się również państwa członkowskie do ścisłej współpracy pomiędzy nimi oraz z Komisją przez regularną wymianę informacji i najlepszych praktyk. Ponadto Rada uznała, że bardziej wiarygodne i aktualne informacje dotyczące sytuacji w całej UE są kluczowe dla wsparcia krajowego i regionalnego kształtowania polityki, a zatem zaproponowała ramy monitorowania oparte na wytycznych UE dotyczących aktywności fizycznej 4 ( ramy monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej ). 1 Dz.U. C 354 z , s Jak wynika z danych liczbowych uzyskanych w specjalnym badaniu Eurobarometru dotyczącym sportu i aktywności fizycznej z 2014 r., sześć na dziesięć osób w wieku powyżej 15 lat nigdy nie wykonuje ćwiczeń fizycznych ani nie uprawia sportu lub robi to rzadko, przy czym ponad połowa z nich nigdy nie podejmuje innego rodzaju aktywności fizycznej, takiej jak jazda na rowerze, chodzenie pieszo, wykonywanie obowiązków domowych lub ogrodnictwo, lub robi to rzadko. Podobnie, jak twierdzi WHO, jedynie 34 % osób w wieku lat jest wystarczająco aktywnych, by spełnić obecne zalecenie WHO dotyczące dzieci i osób młodych. 3 Dz.U. C 417 z , s Wytyczne UE dotyczące aktywności fizycznej. Zalecane działania polityczne wspierające aktywność fizyczną wpływającą pozytywnie na zdrowie. Bruksela: Komisja Europejska; 2008 r. 2

3 2. METODA Ramy monitorowania prozdrowotnej aktywności składają się z 23 wskaźników obejmujących następujące obszary tematyczne mające znaczenie w odniesieniu do prozdrowotnej aktywności fizycznej: międzynarodowe zalecenia i wytyczne w sprawie aktywności fizycznej, podejście międzysektorowe, sport, zdrowie, edukację, środowisko (w tym urbanistykę i bezpieczeństwo publiczne), środowisko pracy, osoby starsze, ocenę i świadomość publiczną. W zaleceniu Rady wezwano wszystkie państwa członkowskie UE do wyznaczenia krajowego punktu kontaktowego ds. aktywności fizycznej w celu skoordynowania gromadzenia informacji dotyczących ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej na poziomie krajowym. Wszystkie 28 państw członkowskich UE wyznaczyło punkty kontaktowe do połowy 2014 r., a w październiku 2014 r. w Rzymie uruchomiono sieć punktów kontaktowych ds. aktywności fizycznej. Dane, które miały zostać wykorzystane w ramach monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej, zebrano w 2015 r. we współpracy z WHO. Przy wsparciu ze strony Komisji członkowie sieci spotkali się w styczniu 2015 r. oraz w czerwcu 2015 r., by podzielić się napotkanymi trudnościami i omówić je, oraz w kwietniu 2016 r. i we wrześniu 2016 r., by omówić wyciągnięte wnioski oraz przyszłe rundy zbierania danych. Ponadto Komisja pracowała z konsorcjum badaczy kierowanym przez Universität Erlangen- Nürnberg (Niemcy), by zapewnić punktom kontaktowym pomoc w zakresie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej 5. Konsorcjum przeprowadziło również niezależną ocenę ram monitorowania oraz procesu monitorowania (badanie prozdrowotnej aktywności fizycznej) 6. W ramach tego badania w kilku państwach przeprowadzono szczegółową analizę sytuacji, by zgromadzić informacje zwrotne, wyciągnięte wnioski oraz sugestie związane z wdrażaniem ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej oraz by przedstawić Komisji zalecenia dotyczące poprawy różnych elementów ram monitorowania i wsparcia zapewnionego państwom członkowskim. Podstawą niniejszego sprawozdania z postępu prac jest wkład wniesiony przez państwa członkowskie, otrzymany głównie za pośrednictwem sieci punktów kontaktowych ds. aktywności fizycznej, oraz przez WHO. Sprawozdanie opiera się na wspomnianym powyżej badaniu prozdrowotnej aktywności fizycznej. 3. BAZA DANYCH WHO NA TEMAT ODŻYWIANIA, OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ (NOPA) ORAZ KRAJOWE NOTY INFORMACYJNE DOTYCZĄCE PROZDROWOTNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Wszystkie dane zabrane za pośrednictwem ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej włączono do istniejącej europejskiej bazy danych WHO na temat odżywiania, otyłości i 5 Zapewniono sesje szkoleniowe w ramach seminarium internetowego, jak również stałe wsparcie za pośrednictwem telefonu i gorącej linii owej. 6 Badanie dotyczące wdrażania wytycznych UE dotyczących aktywności fizycznej sprawozdanie końcowe Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg ( 3

4 aktywności fizycznej (NOPA) 7. Głównymi elementami bazy danych NOPA są dane epidemiologiczne i dane w zakresie chorobowości, działania w ramach polityki oraz dobre praktyki związane z odżywianiem, otyłością i aktywnością fizyczną. Komisja wspierała dalsze rozwijanie przez WHO części bazy danych związanych z aktywnością fizyczną, by dostosować je do ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej oraz udoskonalić interfejs użytkownika. Komisja wspierała Biuro Regionalne WHO dla Europy oraz ściśle z nim współpracowała, by przedstawić wkład państw członkowskich w krajowych notach informacyjnych dotyczących prozdrowotnej aktywności fizycznej 8. Wspomniane noty informacyjne opublikowano przy okazji Europejskiego Tygodnia Sportu we wrześniu 2015 r. Przedstawiają one przeglądy sytuacji dotyczącej prozdrowotnej aktywności fizycznej w poszczególnych krajach (w tym dobrych praktyk) oraz zawierają analizę tendencji i sytuacji w zakresie prozdrowotnej aktywności fizycznej w UE. Biuro Regionalne WHO dla Europy poinformowało, że w maju 2016 r. krajowe noty informacyjne znalazły się na szczycie listy 20 elementów najczęściej sprawdzanych na stronie internetowej WHO. 4. OPRACOWYWANIE I WDRAŻANIE POLITYKI W DZIEDZINIE PROZDROWOTNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA POZIOMIE KRAJOWYM W tej pierwszej rundzie gromadzenia danych w ramach monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej 27 z 28 państw członkowskich UE 9 wzięło udział w badaniu dotyczącym wdrażania 23 wskaźników. Zgromadzone dane stanowią satysfakcjonujący przegląd sytuacji pod względem propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej w UE. Można się z nimi zapoznać w bazie danych NOPA WHO. Przegląd znajduje się w krajowych notach informacyjnych dotyczących aktywności fizycznej opublikowanych przez Biuro Regionalne WHO dla Europy oraz Komisję. W związku z przyjęciem zalecenia Rady w listopadzie 2013 r. wszystkie 27 ankietowanych państw opracowało krajowe polityki lub plany działania w co najmniej jednym sektorze objętym ramami monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej. W szczególności państwa członkowskie przyjęły nową politykę w sektorze sportu (13 państw członkowskich), w sektorze zdrowia (10 państw członkowskich), w sektorze edukacji (8 państw członkowskich), w sektorze środowiska, urbanistyki i bezpieczeństwa publicznego (w tym transportu; 3 państwa członkowskie) oraz w sektorze osób starszych (3 państwa członkowskie). Spośród 152 zgłoszonych polityk i planów działania wdrażanie wielu zostało jednak rozpoczęte jeszcze przed przyjęciem zalecenia Rady. Wskaźnik uznaje się za wdrożony, jeżeli dane państwo członkowskie wprowadziło politykę monitorowaną z wykorzystaniem wskaźnika lub program monitorowany z wykorzystaniem wskaźnika. Istnieją 23 wskaźniki w ramach monitorowania; 23 państwa wdrożyły co najmniej 10 wskaźników, podczas gdy pięć państw wdrożyło co najmniej 20 wskaźników. Jedynie jedno W badaniu nie wzięła udziału Grecja. 4

5 państwo w pełni uwzględniło i wdrożyło wszystkie 23 wskaźniki ram monitorowania. Należy zaznaczyć, że jedynie siedem państw wdrożyło polityki obejmujące wszystkie obszary tematyczne ram monitorowania. Poniższy wykres przedstawia liczbę wskaźników wdrożonych przez 27 państw członkowskich UE. Przegląd wyników dotyczących ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej z podziałem na obszary tematyczne został przedstawiony poniżej 10. Zalecenia krajowe dotyczące polityki w zakresie prozdrowotnej aktywności fizycznej zostały wdrożone przez 19 państw. Grupę docelową 18 spośród wspomnianych zaleceń stanowią osoby dorosłe, 17 osoby młode, a 16 starsze osoby dorosłe. W 10 państwach zalecenia krajowe opierały się na zaleceniach WHO. W jednym państwie zalecenia opierały się na wytycznych UE dotyczących aktywności fizycznej. Osiem państw opierało się na innych zaleceniach międzynarodowych lub na ich połączeniu. Łącznie 16 państw zgłosiło posiadanie w pełni opracowanego i wdrożonego szczególnego mechanizmu koordynacyjnego w zakresie promowania prozdrowotnej aktywności fizycznej. Jedno państwo zgłosiło istnienie znaczącej współpracy międzyministerialnej, której skutki były tożsame ze skutkami mechanizmu koordynacyjnego, a cztery kolejne państwa planują wprowadzenie mechanizmu w ciągu dwóch lat. 10 Promoting physical activity for health in the European Union: current state of surveillance, policy development and implementation: Jelena Jakovljevic, Joao Breda, Olivier Fontaine, Susanne Hollmann, Alfred Rutten, Gauden Galea (praca dotychczas nieopublikowana). 5

6 Krajowe polityki w zakresie dostępności sportu dla wszystkich wdrożono w 22 państwach. Siedem państw wdrożyło polityki, które nie dotyczyły wyłącznie dostępności sportu dla wszystkich, ale obejmowały dostępność sportu dla wszystkich jako jeden z tematów. Programy Klub sportowy dla zdrowia (w ramach których zachęca się kluby sportowe do inwestowania w prozdrowotne zajęcia sportowe i do promowania zdrowia w związku z zajęciami sportowymi) wdrożono w siedmiu państwach. Dwa kolejne państwa planują wdrożenie takich programów w niedalekiej przyszłości. Niektóre państwa uwzględniły potrzeby więcej niż jednej grupy docelowej w zintegrowany sposób, podczas gdy inne państwa uwzględniły potrzeby poszczególnych grup docelowych w zależności od sektora prozdrowotnej aktywności fizycznej. W szczególności 10 państw zgłosiło wdrożenie konkretnych ram mających na celu wspieranie większej dostępności ośrodków rekreacyjnych lub sportowych dla grup w niekorzystnej sytuacji społecznej (imigrantów lub osób wymagających szczególnego traktowania pod względem społecznym). Dwa państwa członkowskie skoncentrowały się w większym stopniu na wykorzystywaniu sportu jako nieodłącznej części programów rehabilitacji i reintegracji osób niepełnosprawnych. Politykę w dziedzinie prozdrowotnej aktywności fizycznej wdrożono w sektorze zdrowia w 22 państwach. Szkolenie poświęcone aktywności fizycznej zawarto w programach szkolenia pracowników służby zdrowia w 17 państwach. W 14 państwach aktywność fizyczną uwzględniono w modułach szkoleniowych dla lekarzy i fizjoterapeutów; w ośmiu państwach uwzględniono ją w modułach szkoleniowych dla pielęgniarek. Ponadto 13 państw wdrożyło programy mające na celu promowanie poradnictwa w zakresie aktywności fizycznej udzielanego przez pracowników służby zdrowia. Programy te obejmowały głównie zapobieganie chorobom niezakaźnym i dostarczyły pracownikom służby zdrowia wskazówek, czasami w formie bezpłatnych kursów internetowych. W 19 państwach wdrożono polityki w dziedzinie prozdrowotnej aktywności fizycznej w zakresie środowiska, urbanistyki oraz bezpieczeństwa publicznego (w tym transportu). Chodzenie pieszo zgłoszono jako jeden z trzech głównych środków transportu używanych na co dzień w 20 państwach; jazda na rowerze znalazła się w pierwszej trójce w ośmiu państwach. Ponadto niektóre państwa wprowadziły środki, takie jak zachęty podatkowe (np. zwroty VAT za zakupione rowery, zwolnienia z VAT lub wynagrodzenie pracowników za przychodzenie pieszo lub przyjeżdżanie na rowerze do pracy), wysokie opłaty parkingowe oraz opłaty z tytułu zatoru. Wdrożenie systemów aktywnego podróżowania do pracy zgłosiło 14 państw (kolejne państwo planuje ich wdrożenie w niedalekiej przyszłości), podczas gdy 12 państw wdrożyło systemy mające na celu zachęcenie do aktywności fizycznej w miejscu pracy (sześć kolejnych państw planuje ich wdrożenie w niedalekiej przyszłości). Cztery państwa zgłosiły wdrożenie europejskich wytycznych w sprawie poprawy infrastruktury umożliwiającej aktywność fizyczną w czasie wolnym 11 na poziomie krajowym, a kolejnych sześć państw planuje ich wdrożenie w niedalekiej przyszłości. 11 Więcej informacji dotyczących sfinansowanego przez Komisję projektu Poprawa infrastruktury umożliwiającej aktywność fizyczną w czasie wolnym na arenie lokalnej (IMPALA) można uzyskać pod 6

7 Politykę w dziedzinie prozdrowotnej aktywności fizycznej wdrożono w sektorze edukacji w 19 państwach. Podczas gdy wszystkie państwa członkowskie wdrożyły środek przewidujący pewną liczbę obowiązkowych godzin wychowania fizycznego w szkołach (która wynosi od jednej do blisko pięciu w zależności od klasy i państwa/regionu), sześć państw zezwoliło na połączenie obowiązkowych i nieobowiązkowych zajęć wychowania fizycznego w szkołach podstawowych, a pięć państw zezwoliło na to w szkołach średnich. Kilka państw zgłosiło również wdrożenie różnych programów propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej w środowisku szkolnym obejmujących: aktywne przerwy między lekcjami (osiem państw), aktywne przerwy podczas lekcji szkolnych (cztery państwa) oraz zajęcia pozalekcyjne (11 państw). Aby zachęcić do aktywnego podróżowania do szkoły, dziewięć państw zgłosiło wdrożenie programów obejmujących działania mające na celu zapewnienie bezpieczniejszej podróży do szkoły pieszo i rowerem. Prozdrowotną aktywność fizyczną włączono do szkolenia nauczycieli wychowania fizycznego w 20 państwach. Społecznościowe działania na rzecz propagowania aktywności fizycznej osób starszych zgłoszono w 13 państwach, w tym w przypadku dwóch państw planuje się wdrożenie takich projektów w niedalekiej przyszłości (np. programy mające na celu wzmocnienie równowagi i koordynacji starszych osób dorosłych, w tym zapobieganie słabowitości i upadkom, edukację i poradnictwo w zakresie ćwiczeń fizycznych). Skuteczne kampanie informacyjne mające na celu podniesienie świadomości publicznej w zakresie korzyści płynących z aktywności fizycznej oraz zwiększenie liczby osób aktywnych fizycznie zgłosiło 18 państw. Jedno państwo zgłosiło aż 14 różnych kampanii. Podczas gdy grupą docelową niektórych kampanii byli wszyscy obywatele, inne były ukierunkowane na grupy szczególnie wrażliwe, takie jak dzieci lub osoby starsze. Zasięg kampanii czasami był ogólnokrajowy, a czasami ograniczony do określonego regionu lub miasta. 5. POMIAR POWSZECHNOŚCI AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Monitorowanie tendencji i zmian dotyczących poziomu aktywności fizycznej społeczeństwa w czasie ma istotne znaczenie dla opracowywania, oceny i udoskonalania krajowych polityk w zakresie aktywności fizycznej. W ramach monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej poziom aktywności fizycznej w państwach członkowskich UE zgłoszono jako dane procentowe dotyczące osób dorosłych, dzieci i nastolatków, które osiągnęły minimalny poziom aktywności fizycznej zalecany przez WHO 12. Wdrożenie systemów mających na celu monitorowanie poziomu aktywności fizycznej zgłoszono w 17 państwach członkowskich (oczekuje się ich wdrożenia w 5 kolejnych państwach w ciągu dwóch lat). Systemy te opierały się jednak na różnych narzędziach badań i kwestionariuszach. Ponadto kilka państw zgłosiło dane w zakresie poziomu aktywności fizycznej pochodzące z więcej niż jednego źródła lub uzyskane za pomocą więcej niż jednego narzędzia. Dwanaście państw dostarczyło dane dotyczące poziomu aktywności fizycznej osób dorosłych uzyskane w adresem Projekt stanowiący kontynuację programu Erasmus+ jest wdrażany w latach (IMPALA.net)

8 niezależnych badaniach krajowych. Zgłoszono również dane uzyskane w badaniach UE (sześć państw zgłosiło dane uzyskane w badaniu Eurobarometru 13, a dwa państwa wykorzystały wyniki Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia 14 jako swoje dane krajowe dotyczące poziomu aktywności fizycznej). Jedno państwo zgłosiło również dane uzyskane podczas obiektywnego pomiaru aktywności fizycznej z wykorzystaniem takich urządzeń jak mierniki przyspieszenia. Dane dotyczące dzieci i nastolatków pochodziły głównie z badania ankietowego nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej 15, które stanowi szeroko akceptowane i znormalizowane źródło danych w zakresie międzynarodowych porównań i obserwacji tendencji, lub z badań reprezentatywnych na poziomie krajowym. W przypadku braku dostępności danych krajowych skorzystano z szacunków dotyczących poziomu aktywności fizycznej ze Światowego Obserwatorium Zdrowia (ang. Global Health Observatory) WHO 16. Ze zgłoszonych danych wynika, że istnieją duże różnice w obrębie państw i między nimi, w zależności od zastosowanych narzędzi i metodyk badania. Przede wszystkim zauważono istotne różnice między danymi otrzymanymi za pośrednictwem niektórych badań krajowych, badań UE takich jak Eurobarometr i Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia oraz w szczególności szacunków Światowego Obserwatorium Zdrowia WHO. Państwa członkowskie zgłosiły, że były świadome tego problemu i powiązanych z nim trudności w zapewnieniu ważności i porównywalności danych na temat aktywności fizycznej w UE. Publikowanie sprzecznych danych pochodzących z różnych narzędzi badań uznano za zagrożenie dla propagowania aktywności fizycznej oraz za problem, który należy rozwiązać. 6. WSPÓŁPRACA MIĘDZY PAŃSTWAMI CZŁONKOWSKIMI ORAZ Z KOMISJĄ W ZAKRESIE PROZDROWOTNEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ W zaleceniu Rady zachęca się państwa członkowskie do ścisłej współpracy pomiędzy sobą oraz z Komisją w zakresie propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej przez uczestnictwo w procesie regularnej wymiany informacji i najlepszych praktyk. Komisję poproszono o ułatwienie tej wymiany oraz o wsparcie państw członkowskich w ich pracy w tym obszarze. Obowiązek koordynacji wdrażania zalecenia Rady powierzono Grupie eksperckiej ds. prozdrowotnej aktywności fizycznej ustanowionej na podstawie planu prac Unii Europejskiej w dziedzinie sportu na lata Podczas posiedzeń 18 państwa członkowskie i organizacje będące obserwatorami systematycznie przedstawiały dobre praktyki w zakresie propagowania (2014/C 183/03) 18 Siódmy program ramowy oraz projekty programu Horyzont

9 prozdrowotnej aktywności fizycznej (w tym badań finansowanych przez UE 19 ), aby ułatwić wymianę doświadczeń i wyciągniętych wniosków. Dodatkowo grupa ekspercka sporządziła zestaw dobrych praktyk z wszystkich państw członkowskich i organizacji sportowych, które uczestniczyły w posiedzeniach jako obserwatorzy 20. Działanie to miało na celu zapewnienie inspiracji tym państwom, które są w trakcie opracowywania lub modyfikacji swoich strategii i polityk krajowych. Również sieć punktów kontaktowych stworzyła możliwości wymiany informacji oraz wzajemnego uczenia się (podczas posiedzeń sieci regularnie przedstawiane były także różnego rodzaju prezentacje z państw członkowskich). Komisja wsparła WHO w zapewnianiu pomocy technicznej kilku państwom członkowskim, które opracowywały i wdrażały krajowe wytyczne dotyczące aktywności fizycznej. A dokładniej, Komisja wsparła rozwój i wdrażanie zestawu narzędzi, którego celem jest usprawnienie propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej w obszarach podstawowej opieki zdrowotnej w Chorwacji oraz rozwój krajowej strategii w dziedzinie aktywności fizycznej na Malcie i w Portugalii. Dodatkowo wśród celów określonych w rozdziale dotyczącym sportu w programie Erasmus+ 21, który obejmuje lata , uwzględniono promowanie świadomości na temat znaczenia prozdrowotnej aktywności fizycznej poprzez zwiększone uczestnictwo w sporcie oraz równy dostęp do sportu dla wszystkich. W 2014 i 2015 r. UE w sumie współfinansowała 26 partnerstw współpracy, których celem jest zachęcenie do uczestnictwa w sporcie i aktywności fizycznej. Projekty te zostały wdrożone w wielu państwach członkowskich, dzięki czemu dotarły one do obywateli Unii w ich środowisku lokalnym, i były skierowane do różnych grup społeczeństwa, w tym do dzieci, osób starszych i osób niepełnosprawnych. W ramach programu Erasmus+ wsparto wysiłki różnych zainteresowanych stron ze środowiska akademickiego, organów publicznych, NGO oraz klubów sportowych w zakresie wdrażania wytycznych UE dotyczących aktywności fizycznej w państwach członkowskich. Co więcej, państwa członkowskie i Komisja współpracują również w kontekście Europejskiego Tygodnia Sportu, ogólnoeuropejskiej inicjatywy podjętej w 2015 r. i mającej na celu zwiększenie świadomości na temat korzyści płynących ze sportu i aktywności fizycznej bez względu na wiek, pochodzenie i poziom sprawności fizycznej. W kontekście Europejskiego Tygodnia Sportu w 2015 r. współfinansowano pięć partnerstw, a w 2016 r. osiem. Dwie pierwsze edycje zakończyły się powodzeniem. Uczestniczyło w niej 31 państw europejskich, a inicjatywę zorganizowano we współpracy z dużymi organizacjami sportowymi i związanymi ze sportem, które zobowiązały się do organizacji wydarzeń oraz ogólniej do propagowania aktywności fizycznej. Współpracę nawiązano między innymi z Europejskim Stowarzyszeniem Stolic Sportowych, które każdego roku decyduje o przyznaniu tytułu Europejskiej Stolicy Sportu. 19 Zob. sprawozdania z posiedzeń:

10 7. STATYSTYKI EUROPEJSKIE DOTYCZĄCE AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ Ponieważ sport stał się istotną częścią strategii i programów europejskich, stworzenie zharmonizowanych i porównywalnych statystyk jest w coraz większym stopniu niezbędne, by wzmocnić oparte na dowodach polityki w tym obszarze. W zaleceniu Rady zwrócono się do Komisji o zbadanie możliwości stworzenia statystyk europejskich dotyczących poziomu aktywności fizycznej w oparciu o dane zgromadzone na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej. W 2016 r. Eurostat i Komisja zaczęły rozpowszechniać zharmonizowane statystyki dotyczące wyników w zakresie aktywności fizycznej w oparciu o istniejące już badania UE 22. W szczególności w Europejskim programie statystycznym określono zasady zapewniania statystyk dotyczących aktywności fizycznej. W 2016 r. rozpowszechnione zostaną dane z europejskiego ankietowego badania zdrowia (EHIS) 24 i z badań dotyczących wykorzystania czasu 25 dotyczące poziomu aktywności fizycznej, uprawiania sportu, zajęć fitness i rekreacyjnej aktywności fizycznej. Trzecia edycja badania EHIS planowana jest na 2019 r. zgodnie z obecnym rozporządzeniem ramowym w zakresie statystyk dotyczących zdrowia publicznego; kolejne badania zostaną przeprowadzone w ramach przyszłego rozporządzenia w sprawie badań w zakresie gromadzenia społecznych danych jednostkowych, na mocy którego częstotliwość tych badań zostanie zwiększona z pięciu do sześciu lat. Eurostat, Komisja i państwa członkowskie współpracują nad uzgodnieniem narzędzi badań. W kontekście ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej jedynie dwa państwa członkowskie wykorzystały dane pochodzące z EHIS w sprawozdaniach dotyczących poziomu aktywności fizycznej. Głównym ograniczeniem tego badania jest fakt, że nie obejmuje ono wolniejszych zajęć rekreacyjnych. Co więcej, w badaniu tym nie ocenia się, w jakim zakresie zalecenia WHO dotyczące aktywności fizycznej są realizowane przez społeczeństwo, co jest wymagane na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej. Aby badanie EHIS było wykorzystywane jako jednolite narzędzie monitorowania aktywności fizycznej w całej UE, należy zaradzić tego rodzaju ograniczeniom Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 99/2013 z dnia 15 stycznia 2013 r. w sprawie Europejskiego programu statystycznego , Dz.U. L 39 z , s EHIS to badanie ankietowe populacji ogólnej, które zapewnia informacje na temat statusu zdrowotnego, uwarunkowań zdrowia (takich jak aktywność fizyczna) oraz działań w zakresie opieki zdrowotnej w UE. Obecnie jest ono przeprowadzane co pięć lat na mocy rozporządzenia nr 1338/2008 w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy (

11 8. OCENA WARTOŚCI DODANEJ ZALECENIA RADY Zalecenie Rady stanowiło dla państw członkowskich bodziec do rozwiązania problemu braku aktywności fizycznej w ramach polityki publicznej. Po przyjęciu zalecenia w listopadzie 2013 r. przyjęto 37 z ogółu 152 polityk i planów działania zgłoszonych przez państwa członkowskie ze wszystkich sektorów istotnych pod względem propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej. Można oczekiwać, że strategia WHO dotycząca aktywności fizycznej dla regionu europejskiego na lata dodatkowo wzmocni motywację państw członkowskich, aby podejmować działania w tym obszarze 26. Zalecenie Rady przyczyniło się również do usprawnienia monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej w państwach członkowskich UE od danych epidemiologicznych po rozwój polityki. W rezultacie kilka państw rozszerzyło, zintensyfikowało, a nawet sformalizowało swoje krajowe sieci międzysektorowe lub planuje uczynić to w przyszłości. Dane zgromadzone na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej po raz pierwszy zapewniły przegląd wdrażania polityk i działań związanych z prozdrowotną aktywnością fizyczną w całej UE. Informacje te umożliwiły porównanie stanu prac w zakresie wdrażania polityki dotyczącej prozdrowotnej aktywności fizycznej między państwami członkowskimi UE oraz ułatwiły wymianę dobrych praktyk, zapewniając inspirację tym państwom, które są w trakcie opracowywania lub modyfikacji swoich strategii i polityk krajowych. Z rezultatów skorzystają organy krajowe i zainteresowane strony, które zajmują się określaniem potrzeb i postępów w zakresie polityki. Dane zgromadzone na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej są również przydatne w przypadku niektórych wskaźników monitorowania aktywności fizycznej w planach działania państw członkowskich dotyczących otyłości dziecięcej 27. Pierwsza runda monitorowania stanowi punkt odniesienia dla oceny kolejnych rund monitorowania mającej na celu zmierzenie zmian i postępów. Aby ocenić wpływ i skuteczność polityk i planów działania na poziomie krajowym, niezbędne jest zastosowanie planów oceny. Większość (116) ze 152 zgłoszonych polityk lub planów działania obejmowała plan oceny. W sprawozdaniach brakowało jednak informacji na temat tego, czy oceny te zostały przeprowadzone. Ogólnie punkty kontaktowe wniosły zadowalający wkład w ramy monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej, co należy uznać za bardzo pozytywne zjawisko w przypadku pierwszej rundy monitorowania. Jeżeli chodzi o przyszłe rundy gromadzenia danych, przydatne będzie 26 Wspomnianą strategię dotyczącą aktywności fizycznej, przyjętą we wrześniu 2015 r., przygotowano w świetle istniejących dobrowolnych celów globalnych określonych w globalnym planie działania WHO na lata dotyczącym zapobiegania chorobom niezakaźnym i kontrolowania tych chorób zatwierdzonym przez 66. Światowe Zgromadzenie Zdrowia w maju 2013 r. Jednym z dziewięciu celów globalnych jest względne ograniczenie powszechnego występowania niewystarczającej aktywności fizycznej o 10 % do 2025 r _en.pdf 11

12 zmodyfikowanie narzędzia badań dla kilku wskaźników oraz bardziej precyzyjne zdefiniowanie niektórych wskaźników, aby ograniczyć pole do interpretacji (np. które wytyczne dotyczące statusu należało uwzględnić w sprawozdaniu). Działanie to umożliwiłoby lepsze porównywanie danych między państwami. Z oceny pierwszej rundy monitorowania wynika, że istnieją szczegółowe konteksty krajowe i problemy, które odkryto, gdy respondenci wypełniali ankietę. Po pierwsze, międzysektorowy charakter ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej nadal stanowi ewentualne wyzwanie. Punkty kontaktowe mogły nie odnotować niektórych informacji na poziomie krajowym, ponieważ nie dysponowały odpowiednią siecią kontaktów lub środkami spoza własnego sektora. Po drugie, niektóre programy i polityki są wdrażane nie przez krajowe organy rządowe, lecz głównie na szczeblu regionalnym lub lokalnym (np. w państwach federacyjnych) lub muszą zostać wdrożone przez zainteresowane strony, które nie składają sprawozdań organom rządowym. W procesie monitorowania nie zbadano szczegółowo żadnych osiągnięć na szczeblu regionalnym i lokalnym. Można by usprawnić przyszłe rundy monitorowania na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej, aby lepiej uchwycić wysiłki podejmowane na tych szczeblach. Po trzecie, państwa członkowskie przekazały pewne informacje na temat finansowania w ramach prozdrowotnej aktywności fizycznej, lecz, ponieważ wsparcie finansowe dla prozdrowotnej aktywności fizycznej pochodzi z różnych polityk i linii budżetowych na poziomie krajowym lub z kilku szczebli administracji, na tym etapie dokładna sprawozdawczość w zakresie tego wskaźnika nie była możliwa. Usystematyzowana współpraca z WHO w kontekście zalecenia Rady okazała się korzystna dla obu stron i obejmowała wspólne działania w zakresie rozpowszechniania i ulepszanie bazy danych NOPA. W szczególności wsparcie zapewnione przez Komisję, WHO i specjalistów naukowych okazało się przydatne dla punktów kontaktowych. Komisja otrzymała od punktów kontaktowych i Grupy Roboczej Rady ds. Sportu pozytywne informacje zwrotne na temat krajowych not informacyjnych. Zarówno treść, jak i format tych not uznano za odpowiednie. Zaproponowano, aby przegląd not informacyjnych miał miejsce co trzy lata, ponieważ umożliwiłoby to terminowe podejmowanie działań następczych w związku z zaplanowanymi programami i politykami. 9. WNIOSKI Z przedmiotowej oceny wdrażania zalecenia Rady na lata wynika, że dokonano kilku pozytywnych zmian, w tym: przyjęto wiele nowych polityk i planów działania na poziomie krajowym; wzmocniono współpracę międzysektorową na poziomie krajowym; usprawniono monitorowanie na poziomie krajowym; zapewniono przegląd polityk i działań związanych z prozdrowotną aktywnością fizyczną w UE, który stanowi bogate źródło danych dla dalszej analizy; oraz usprawniono współpracę transgraniczną opartą na wymianie najlepszych praktyk. Ostatecznie powodzenie propagowania prozdrowotnej aktywności fizycznej zależy w dużej mierze od zdolności państw członkowskich do skutecznego wdrożenia zalecenia Rady we wszystkich sektorach oraz do zaoferowania obywatelom ram promujących aktywny tryb życia. Komisja dodatkowo wzmocni jednak również współpracę z kluczowymi zainteresowanymi stronami w państwach członkowskich. 12

13 Zgromadzone dane umożliwiają zidentyfikowanie luk w politykach publicznych na poziomie krajowym. Ocena wpływu i skuteczności istniejących polityk i planów działania na poziomie krajowym również jest jednak niezbędna. W tym celu potrzebne są wiarygodne dane dotyczące poziomu aktywności fizycznej w społeczeństwie. Publikowanie sprzecznych danych pochodzących z różnych narzędzi badań uznano za problem, który należy rozwiązać. Komisja z zadowoleniem przyjmuje fakt, że państwa członkowskie w dalszym ciągu inwestują w monitorowanie i nadzór prozdrowotnej aktywności fizycznej. Przyszłe rundy monitorowania będą bazować na pierwszej rundzie gromadzenia danych i powinny być łatwiejsze. Gromadzenie danych nie jest celem samym w sobie; wartość tego działania zależy od tego, w jakim stopniu możliwe jest przewidzenie tendencji epidemiologicznych na podstawie danych oraz czy można dzięki tym danym zidentyfikować potrzeby i luki w zakresie polityki, a także dobre praktyki, które można by rozpowszechnić. Komisja, wykorzystując dobre praktyki zidentyfikowane w całej UE i poza nią, a także istniejące sieci, struktury i instrumenty finansowania, będzie kontynuować pracę na rzecz wsparcia państw członkowskich. Komisja zbada możliwość zapewnienia dodatkowej pomocy technicznej i naukowej w trakcie przyszłych rund monitorowania. Komisja uważa, że przydatne byłoby dodatkowe wzmocnienie współpracy z WHO i społecznością naukową, szczególnie w celu poprawy porównywalności danych zgromadzonych w całej UE. Komisja w ciągu trzech lat przedłoży kolejne sprawozdanie w sprawie wdrażania zalecenia Rady i jego wartości dodanej. Działanie to zostanie poprzedzone nową rundą gromadzenia danych na podstawie ram monitorowania prozdrowotnej aktywności fizycznej oraz drugą publikacją krajowych not informacyjnych dotyczących aktywności fizycznej. 13