Propozycja programowa dla gromad i drużyn ZHP. Sola Scriptura. Pod redakcją. Angeliki Szelągowskiej-Mironiuk. i Piotra Dziewulskiego

Transkrypt

1

2

3 Propozycja programowa dla gromad i drużyn ZHP Sola Scriptura Pod redakcją Angeliki Szelągowskiej-Mironiuk i Piotra Dziewulskiego

4 Redakcja: Piotr Dziewulski, Angelika Szelągowska-Mironiuk Autorzy: Piotr Dziewulski, Magdalena Malinowska, Kacper Mironiuk, Martyna Rulka, Angelika Szelągowska-Mironiuk, Łukasz Woźniak Opracowanie graficzne: Piotr Dziewulski Konsultacja: ks. Karol Długosz - Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP Publikacja została wydana z okazji Jubileuszu 500 lat Reformacji przy wsparciu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP Wydział Wychowania Duchowego i Religijnego Głowna Kwatera Związku Harcerstwa Polskiego Warszawa, ul. M. Konopnickiej 6 tel , silniduchem@zhp.pl Łódź Warszawa 2017

5 DRUHNO DRUŻYNOWA! DRUHU DRUŻYNOWY! Historia świata jest zapisem nieustannych podziałów i pojednań. Pięć stuleci temu miał miejsce jeden z takich właśnie podziałów narodziny protestantyzmu, czyli reformacja. Przyniosła ona wiele zmian w otaczającym nas świecie i na zawsze odmieniła oblicze Europy. Chrześcijanie wyznań protestanckich wpływali na kulturę i naukę swoich czasów. Wśród nich znalazło się także wielu wybitnych Polaków. Piękne w polskiej historii jest to, że nasz kraj był otwarty na wyznawców różnych religii stąd też nazywano, że jest bez stosów. Niekiedy jednak stosy płoną w naszych sercach. Dzieje się to, gdy myślimy o kimś z pogardą, nieuzasadnionym lękiem lub gdy zamiast zrozumienia odmienności, próbujemy się wywyższać. W roku pięćsetlecia reformacji prezentujemy Wam materiały dla wszystkich grup metodycznych, które pomogą Wam zapoznać Waszych podopiecznych z reformacją i protestantyzmem. Być może także na co mamy nadzieję ugaszą niejeden stos i pomogą w budowaniu jedności. Członkowie Wydziału Wychowania Duchowego i Religijnego Głównej Kwatery ZHP

6 PRZESŁANIE NACZELNEGO KAPELANA ZHP Rok 2017 jest niezwykle ważną datą dla mieszkańców Polski i Europy. Obchodzimy bowiem pięćsetną rocznicę wydarzenia, które na zawsze odmieniło oblicze naszego kontynentu - Reformacji. Marcin Luter, Jan Kalwin oraz inni reformatorzy wpłynęli na kształt chrześcijaństwa, a także kultury i tradycji. Podziały zawsze wiążą się z konfliktami i trudnościami - wiemy jednak, że państwo polskie może poszczycić się wyjątkowo piękną tradycją tolerancji i poszanowania praw drugiego człowieka, niezależnie od jego wyznania. O naszej Ojczyźnie mówiło się, że jest krajem bez stosów. Jesteśmy zatem zobowiązani do tego, by szanować tę różnorodność - a pierwszym krokiem w tym kierunku powinno być poznanie jej. Temu właśnie służy ten zbiór. Znajdziecie tutaj gawędy, zadania i gry, które przybliżą Wam i Waszym podopiecznym historię Reformacji oraz wybitne postaci, które związane były (lub są) z Kościołami reformowanymi. ks. hm. Wojciech Jurkowski SAC Naczelny Kapelan ZHP

7 ANNO DOMINI 1517 Wszystko zaczęło się w roku 1517 trzydziestego pierwszego października, od zawieszenia 95-tez na drzwiach kościoła w Wittenberdze. W dokumencie sporządzonym przez Lutra znajdowały się głównie zapisy odnośnie bezsensowności sprzedawania odpustów i wyjaśnieniu jaka jest idea pokuty. Początkowo jego działania spotkały się z małym odzewem, dopiero jak przesłał je do swoich przyjaciół, rozpowszechniły się one dzięki drukowi. Działania Marcina Lutra poskutkowały wytoczeniem mu procesu w Rzymie przez papieża oraz bullą Exsurge Domine, w której kazano się Lutrowi przyznać do błędu i publicznie ukorzyć przed papieżem. Jednak Luter nie przejął się nakazem papieża i publicznie spalił kopię bulli papieskiej. Na odpowiedź od papieża nie trzeba było długo czekać, ogłosił on w kolejnej bulli, że przeklina on Lutra za jego działania, jednak nie spłonął on na stosie ponieważ miał silnych protektorów. Mimo tego i tak został skazany na banicję, co oznaczało, że nikt nie może udzielić mu schronienia i może bezkarnie zabić. Aby chronić jego osobę upozorowano porwanie aby zapewnić jemu bezpieczeństwo. W ślady reformatora z Niemiec poszli: Jan Kalwin we Francji, Thomas Müntzer także z Niemiec jednak dużo bardziej radykalny w swoich tezach niż Luter. 5

8 REFORMACJA NA ZIEMIACH POLSKICH Reformacja na ziemiach polskich była ruchem religijnym i społecznym, wnioskującym o zmiany w polskim Kościele. Istniała od lat 20. XVI w. do połowy XVI jednak ostatecznie zwyciężyła kontrreformacja. Polską reformację cechował dynamiczny rozwój od XVI do XVII w., jednakże bardzo szybko straciła na znaczeniu, aż do całkowitej marginalizacji. Według niektórych naukowców reformacja w Polsce, w odróżnieniu od innych krajów Europy, gdzie doprowadziła do wzmocnienia władzy monarchicznej, tylko w Rzeczypospolitej nadszarpnęła jednocześnie władzę monarchiczną i kościelną. Polska reformacja początkowo ograniczyła się tylko do wyższych i średnich warstw społecznych, zwłaszcza w miastach północnej i zachodniej Polski, na Kielecczyźnie, Lubelszczyźnie i na Żmudzi. Nigdy nie miała większego wpływu na mieszkańców wsi, wyjątkiem byli tylko mieszkańcy zachodniego pogranicza. W Polsce prawie nie było bogatych protektorów, wspierających ten ruch, magnaci traktowali zmianę wyznania jako swoją prywatną sprawę i jako część złotej wolności szlacheckiej. Jedynie na Litwie istnieli magnaci tacy jak Mikołaj Radziwiłł Czarny i Jan Kiszka, którzy finansowali reformację. Sytuacja Kościoła rzymskokatolickiego nigdy nie była poważnie zagrożona. W Rzeczypospolitej pojawiły się trzy kolejne nurty reformacji: pierwszy był luteranizm, kalwinizm oraz tzw. arianizm, czyli ruch braci polskich. Reformacja wniosła znaczący wkład w rozwój języka polskiego, kultury i literatury, przyczyniła się do rozkwitu nauki i oświaty przez rozwój edukacji i wydawnictw. Jej działaczami było wielu wybitnych pisarzy, teologów i naukowców. 6 REFORMACJA A KULTURA EUROPEJSKA Wpływ reformacji na kształt cywilizacji europejskiej jest znaczny, zważywszy że ten nurt religijny jest stosunkowo młody. Już na samym początku istnienia reformacja wpłynęła na kulturę europejską, przyczyniając się do jej rozwoju. Luter przetłumaczył Biblię na język niemiecki, i wprowadził to tłumaczenie do liturgii, za czym poszło wiele innych przekładów Pisma Świętego na języki ojczyste. Zarówno niemieckie tłumaczenia Biblii, jak i prace Lutra i pozostałych reformatorów, przyczyniły się do wzrostu liczby drukarni i wysokości nakładów, gdyż niedawno wynaleziony druk był jedną z najskuteczniejszych metod propagowania założeń i idei reformacji. Wiązał się z tym gwałtowny rozwój zmonopolizowanego do tej pory przez kościół pa-

9 pieski szkolnictwa od poziomu podstawowego, na uniwersyteckim kończąc. Duże zasługi na tym polu ma wspomniany już Melanchton, który zreorganizował niemiecką edukację w oparciu o zasady pedagogiki humanistycznej. Reformacja przyczyniła się znacznie do rozkwitu kultur poszczególnych krajów, a zwłaszcza literatury, która coraz częściej publikowana była w językach narodowych, co można zauważyć chociażby w działalności wydawniczej braci polskich. Równie istotny wpływ wywarła reformacja na stosunki gospodarczospołeczne w Europie. Tu szczególną rolę niektórzy badacze (Max Weber) przypisują kalwinizmowi, zwłaszcza w dziedzinie rozwoju stosunków wczesnokapitalistycznych, a także i republikańskich teorii źródeł władzy. W doktrynie kalwińskiej nie było już potępienia dla pobierania procentów od pożyczek, dotychczas uznawanego za lichwiarstwo. Podkreślano w niej też rolę pracowitości, a powodzenie materialne na ziemi było traktowane jako zwiastun zbawienia. Również bardziej demokratyczna organizacja kościoła kalwińskiego sprzyjała pozyskiwaniu zwolenników szlachty i magnaterii, co przy malejących uprawnieniach monarchy, choć ciągle jeszcze silnych w niektórych państwach, postępującym powoli rozdziale władz, uniezależnianiu się do pewnego stopnia od monarchów i zwiększających się swobodach osobistych tworzyło bazę do rozwoju społecznogospodarczego, gdyż szlachta i magnateria stanowiły zalążki późniejszych przemysłowców. Z drugiej strony wobec faktycznego podporządkowania kościoła władzy świeckiej, stała się ona ostateczną instancją wyznaczającą normy moralne co otwierało drogę absolutyzmowi. Konfiskując dobra Kościoła katolickiego, państwo przejmowało też obowiązek kontynuowania jego charytatywnej działalności. Luter dobitnie sformułował program opieki społecznej państwa nad sierotami, wdowami, kalekami i chorymi. Jednakże zadanie to było przez państwa protestanckie zaniedbywane. Problem wrócił dopiero po stu Strona tytułowa Nowego Testamentu tłumaczenia Lutra latach, w programie tak zwanej drugiej reformacji, którą był ruch pietyzmu. 7

10 Reformacja odrzucając władzę papieża, odrzuciła doktryny uniwersalistyczne, wspomagając tym samym tworzenie się państw narodowych. Przyczyniła się do tego także innymi drogami, podnosząc rangę języków narodowych Wskazówki bibliograficzne Appodla K., Reformacja. Krótka historia Dawson C., Podział chrześcijaństwa na Zachodzie Laboa J., Reformacja i kontrreformacja Uglorz M., Marcin Luter Ojciec Reformacji 8

11 OD ROZŁAMU DO KOMUNII Czasami jedność doprowadza do podziałów bywa jednak i tak, że podzielone części na nowo próbują się zjednoczyć. Takim działaniem jest właśnie ruch ekumeniczny, zapoczątkowany przez wspólnoty protestanckie i od kilkudziesięciu lat kontynuowany przez Stolicę Apostolską w Watykanie. Ekumenizmem lub ruchem ekumenicznym nazywamy zbiór działań, mających na celu przywrócenie jedności między wszystkimi wyznaniami chrześcijańskimi w ramach jednego, świętego, powszechnego i apostolskiego Kościoła. Przed religiami stoi wyzwanie pojednania się w tym, co je łączy. Idea wiąże się z koncepcją ekumenizmu stworzoną podczas Soboru Watykańskiego II w latach Samo słowo ekumenizm pochodzi od dwóch greckich słów - pierwsze, oikos, oznacza dom, a drugie mene - znaczy zamieszkiwać. Cały ruch ma za zadanie stworzenie i zamieszkanie we wspólnym domu, w którym jest miejsce dla różnych odłamów chrześcijańskich, złączonych wspólnymi prawdami i zasadami, w tym najważniejszą- wiarą w Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, narodzonego z Maryi Dziewicy, który umarł śmiercią krzyżową i zmartwychwstał dla zbawienia świata. Pomimo różnic, które nie pozwalają wszystkim chrześcijanom mówić jednym głosem, ekumenizm stanowi wielki krok naprzód- wyznacza kierunek drogi zbawienia w Chrystusie. 9

12 Z okazji przypadającej w tym roku 500. rocznicy Reformacji kościoły chrześcijańskie na świecie podjęły szereg wspólnych działań, mających na celu upamiętnienie jubileuszu, w tym m.in.: o Obecność papieża Franciszka na inauguracji Jubileuszu reformacji w Lund i Malmö; o Przyjęcie przez papieża Franciszka reprezentacji Kościoła Ewangelickiego Niemiec (EKD); o ekumeniczne rekolekcje anglikańskich i rzymskokatolickich biskupów na terenie Birmingham; o Luterański i rzymskokatolicki biskup Saksonii wystosowali wspólny list z okazji 500 lat Reformacji; o Staraniem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ukazało się drugie wydanie rzymskokatolicko-luterańskiego dokumentu na jubileusz 500 lat reformacji Od konfliktu do komunii. Wskazówki bibliograficzne: W. Hryniewicz, Mądrość serca, Kraków 2016 P. Kantyka, S. Pawłowski, Ekumenizm dla ewangelizacji, Lublin 2016 Autor zbiorowy, Ekumenizm w posoborowym półwieczu, Lublin 2013 K. Bielawny, Kościół katolicki i ewangelicki, Olsztyn 2009 U. Tworuschki, Religie świata w dialogu, Poznań

13 PROTESTANCKA RADA PRZEWODNICZEK I SKAUTÓW Skautki i skauci w Niemczech oraz we Francji poczuli potrzebę połączenie wszystkich organizacji skautowych na całym świecie, gdzie dominująca ilość członków stanowią chrześcijanie różnych wyznań. W 1965 r. przy strukturach Światowej Organizacji Ruchu Skautowego powołane zostaje Chrześcijańskie Forum Przewodniczek i Skautów, które miało być miejscem wymiany doświadczeń i dyskusji nad kierunkiem rozwoju i doskonalenie programu duchowego organizacji skautowych. Forum nie spełniało jednak swojego zadania. Organizacje, których członkowie stanowią katolicy powołują przy wsparciu Stolicy Apostolskiej w 1977 r. Międzynarodowe Katolicką Konferencję Skautingu (International Catholic Conference of Scouting - ICCS), która odwołuje się do tradycji przedwojennego Biura Skautów Katolickich zorganizowanego w 1920 r. przez sł. Bożego o. Jakuba Sevin. W strukturach forum pozostają protestanci i nieliczne środowiska prawosławne. Organizacje z dominującymi wyznawcami prawosławia w 1996 r. zawiązują Międzynarodowe Porozumienie Skautów Prawosławnych DESMOS (w zawiązaniu uczestniczy również Związek Harcerstwa Polskiego) a Chrześcijańskie Forum Przewodniczek i Skautów w 2006 r. formalnie zmienia nazwę na Protestancką Radę Przewodniczek i Skautów (Council of Protestants in Guiding and Scouting - CPGS). Od tej pory wszystkie trzy kluczowe wyznania chrześcijańskie są reprezen- 11

14 towane przez swoje struktury w Światowej Organizacji Ruchu Skautowego (WOSM). CPGS łączy wyznawców kościołów, które są zrzeszone w Światowej Radzie Kościołów. Forum wspiera program edukacji w wierze w organizacjach członkowskich i organizuje formy szkoleniowe dla protestanckich liderów skautowych jednostek. Obecnie do struktur należą organizacje z Argentyny, Danii, Finlandii, Francji oraz Niemiec. Związek Harcerstwa Polskiego nie jest członkiem CPGS. Council of Protestants in Guiding and Scouting Wichernweg Kassel GERMANY cpgs@vcp.de Nabożeństwo ewangelickie, XXIII Światowe Jamboree Skautowe w Japonii

15 SCENARIUSZ ZBIÓRKI GROMADY ZCUHOWEJ 1. ZZZOiT. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki zgodnie ze zwyczajem. 2. REBUS. To trzy religie czy jedna? Rebus zdradzający temat zbiórki (Załącznik 1) 3. CZY TA RYBKA COŚ OZNACZA? Z kartek wycinamy rybki, po jednej stronie przyklejamy informacje, po drugiej piszemy numerki chronologicznie do tekstu w Załączniku 2. Przy ustach rybek mocujemy spinacz biurowy lub jakiś inny kawałek metalu. Aby wykonać wędkę musimy do sznurka zamocować: po jednej stronie magnes, po drugiej kij, którym będzie nam wygodnie operować. 4. TEATR ZUCHOWY. Zuchy pracują w kilku grupach, w których przygotowują krótkie scenki, bazujące na informacjach przedstawionych w poprzednim zadaniu. 5. O RÓŻNICACH. Zuchy szukają kolorowych kartek, na których są umieszczone podstawowe informacje na temat prawosławia, katolicyzmu i protestantyzmu. Zuchy za pomocą kolorów i kształtów kartek określają różnice pomiędzy kościołami (kolor żółty to prawosławie, niebieski to katolicyzm, a zielony protestantyzm; jeśli kartki są tego samego kształtu, to oznacza, że opowiadają o tej samej cesze kościoła, która je rozróżnia Załącznik 3). Po odnalezieniu kartek zuchy przyporządkowują je do konkretnych religii i odnajdują różnice pomiędzy religiami. 6. SAŁATKA. Zuchy stoją w kole. Każdy otrzymuje jeden znaczek (Załącznik 4), który przyporządkowuje je do jednej z grup: prawosła- 13

16 wia, katolicyzmu lub protestantyzmu. Drużynowy stojący w środku kręgu wymienia jedną z trzech nazw, wtedy dzieci, które posiadają dany znaczek wstają i zamieniają się miejscami. Jeśli pada hasło chrześcijaństwo, wszyscy w dowolny sposób zamieniają się miejscami. 7. BUDUJEMY KOŚCIÓŁ. Każda z trzech grup otrzymuje materiały plastyczne, dzięki którym tworzy budowlę przedstawiającą kościół według koncepcji grupy. Następnie zuchy prezentują swoje budowle. 8. PODSUMOWANIE. Zuchy siedzą w dwóch grupach naprzeciwko siebie. Pomiędzy zespołami ustawionymi w rzędy znajdują się dwa krzesła: jedno z nich oznacza Prawdę, drugie Fałsz. Każda para siedząca naprzeciwko siebie (para to dwie osoby z różnych grup) posiada swój numer. Prowadzący grę wyczytuje zdanie dotyczące tematu zbiórki oraz numer pary. Zuchy z wywołanej pary starają się zająć jak najszybciej odpowiednie krzesło (Prawdę, jeśli zdanie jest prawdziwe, Fałsz, jeśli jest fałszywe). Osoba, która zajmie krzesło jako pierwsza na odpowiednim krześle, zdobywa punkt dla swojej grupy (Załącznik 4). 9. ZZZOiT. Obrzędowe zakończenie zbiórki. ZADANIE MIĘDZYZBIÓRKOWE. W domu dowolną techniką pokoloruj portret ks. Marcina Lutra (Załącznik 5). Zuchy mogą podczas zbiórki realizować zadania na sprawności indywidualne, np. znawca Reformacji (str. 78), plastyczka/plastyk czy charakteryzatorka/charakteryzator. 14

17 ZAŁĄCZNIK 1 NI E=O PA=CJA ZAŁĄCZNIK 2 1. Chrześcijaństwo to jedna z wielu religii świata, której wyznawcy zamieszkują głównie tereny Europy, Ameryk, Australii a także Afryki. 2. Chrześcijaństwo bierze swój początek od Jezusa z Nazaretu. 3. Chrześcijanie, czyli wyznawcy tej religii wierzą, że Bóg występuje w trzech osobach: Boga - Stwórcy Świata, Jezusa Chrystusa - Jego Syna oraz Ducha Świętego, który przedstawiany jest jako gołębica. 4. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia składająca się ze Starego oraz Nowego Testamentu. 5. Symbolem chrześcijaństwa była pierwotnie ryba, zaś później stał się nim krzyż. 6. Pomimo, iż wszyscy chrześcijanie wierzą w Jezusa Chrystusa, dziś istnieje wiele odłamów tej religii, z których głównymi są prawosławie, katolicyzm i protestantyzm. 15

18 7. Drugi z rozpadów kościoła miał miejsce aż 500 lat temu i nazywamy go reformacją. 8. Reformację zapoczątkował Marcin Luter, który przybił 500 lat temu na drzwiach 95 tez, które mówiły o nowym porządku Kościoła. ZAŁĄCZNIK 4 Prawosławie Katolicyzm Protestantyzm ZAŁĄCZNIK 5 1. Marcin Luter przybił na drzwiach kaplicy 95 tez. Odp. Prawda 2. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia. Odp. Prawda 3. Symbolem chrześcijan na początku był ptak. Odp. Fałsz 4. Nie wszyscy wyznawcy chrześcijaństwa wierzą w Jezusa Chrystusa. Odp. Fałsz 5. Reformacja to ruch religijny, który zapoczątkował Marcin Luter. Odp. Prawda 16

19 ZAŁĄCZNIK 3 Informacje do umieszczenia na kartkach: Różnica 1: na okrągłych kartkach Kolor żółty: Wyznawcy tej religii obchodzą Wigilię Świąt Bożego Narodzenia 6 stycznia. Kolor niebieski: Wyznawcy tej religii obchodzą Wigilię Świąt Bożego Narodzenia 24 grudnia. Kolor zielony: Kolor niebieski: Wyznawcy tej religii obchodzą Wigilię Świąt Bożego Narodzenia 24 grudnia. Różnica 2: na trójkątnych kartkach Kolor żółty: Nazwa świątyni wyznawców tej religii to cerkiew. Kolor niebieski: Nazwa świątyni wyznawców tej religii to kościół. Kolor zielony: Nazwa świątyni wyznawców tej religii to zbór. Różnica 3: na kwadratowych kartkach Kolor żółty: W świątyni wyznawców tej religii nie ma żadnych instrumentów. Kolor niebieski: W świątyni wyznawców tej religii są instrumenty. Kolor zielony: W świątyni wyznawców tej religii są instrumenty. Różnica 4: na kwadratowych kartkach Kolor żółty: W świątyni wyznawców tej religii używa się tylko języka starocerkiewnego. Kolor niebieski: W świątyni wyznawców tej religii można używać języka polskiego. Kolor zielony: W świątyni wyznawców tej religii można używać języka polskiego. Różnica 5: na sześciokątnych kartkach Kolor żółty: Na czele tego kościoła nie stoi jedna osoba. Kolor niebieski: Na czele tego kościoła stoi papież. Kolor zielony: Na czele tego kościoła nie stoi jedna osoba. 17

20 ZAŁĄCZNIK 5 Rok Reformacji 2017 Ojciec Reformacji ks. Marcin Luter 18

21 SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA HARCERZY 1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w drużynie. 2. GAWĘDA. Wyruszmy w historyczną podróż do średniowiecznego miasta. Zobaczcie w swojej wyobraźni miasto otoczone grubymi obronnymi murami. Do miasta można było się dostać jedynie przez most i wielką bramę. Wchodząc przez bramę można wyjść na niezliczone ciasne uliczki, przy których jadna przy drugiej stoją kilkupiętrowe kamienice oraz budynki z drewna. Dochodząc o centralnego punktu miasta, stajemy na dużym rynku. Przy rynku wznosi się majestatyczny ratusz, gdzie zapadają najważniejsze decyzje w temacie miasta. Obok stoi budynek Wagi Miejskiej, w którym można było sprawdzić czy zakupiony na targu towar został dobrze zważmy lub zmierzony. Przy placu znajduje się również wysoki z dwiema strzelistymi wieżami kościół. Z wierz kościelnych rozbrzmiewają dzwony, które zachęcają mieszkańców do uczestnictwa w nabożeństwach. Na samym środku rynku, obok kuglarzy, cyrkowców, handlarzy ryb i kwiaciarek stoi młody mężczyzna w habicie. Młody mężczyzna nazywa się Marcin Luter. On jeszcze tego nie wie ale za jakiś czas zrobi coś tak wyjątkowego, że zmieni cały świat. Marcin Luter bardzo kochał Boga i dlatego zaczytywał się w Piśmie Świętym, które miało mu pomóc poznać Stwórcę. Gdy poznawał 19

22 nauki Jezusa i Apostołów dostrzegł, że wielu ludzi, w tym również duchowni nie przestrzegają Bożych Zaleceń. Co takiego wyjątkowego zrobił? O tym dowiecie się na dzisiejszej zbiórce! 3. GRA TERENOWA. Zastępy otrzymują mapę z zaznaczanymi punktami gry. Kolejność ich odwiedzenia musi być wcześniej ustalona. Nawet jeśli zastępy nie odwiedzą punktów chronologicznie, dla uświadomienia sobie kolejności zdarzeń powinny na koniec gry prawidłowo ułożyć wydarzenia na osi czasu. Na każdym punkcie na uczestników czeka prowadzący z fragmentem wiadomości z historii Reformacji i zadanie. Poniżej przykładowe punkty. PUNKT 1. MARCIN LUTER Nieodpowiedni styl życia kleru, handel odpustami i relikwiami było powodem ostrego sprzeciwu niemieckiego teologa, mnicha z Wittenbergii, Marcina Lutra. 31 października 1517 r. zakonnik ogłasza 95 tez, w których wyraził swoje poglądy dotyczące kościoła oraz program jego naprawy. Luter zaczyna skupiać wokół siebie oponentów ale również staje się przedmiotem potępienia ze strony duchowieństwa. W 1520 r. teolog pali bullę, w której papież nawoływał do odwołania poglądów pod karą wykluczenia z Kościoła (ekskomuniki). Marcin Luter organizuje struktury nowego kościoła, którego poglądy oraz program zostaje wyłożony w Dużym Katechizmie. Głosi w nim, że Biblia jest głównym autorytetem w sprawach wiary, odrzuca odpusty, kult świętych, zwierzchność papieża i likwiduje zakony. Znosi celibat duchownych i wprowadza narodowy język do liturgii. Luter staje się ojcem ruchu zawianego Reformacją. Zadanie: Korzystając z Załącznika 1 zastęp odnajduje jak najwięcej różnic między wnętrzem kościoła katolickiego a luterańskiego. PUNKT 2. JAN KALWIN Reformacja dotarła szybko do krajów sąsiadujących z Niemcami. Początki reformacji w Szwajcarii wiążą się z pewnym teologiem, który w Zurichu nawoływał do zniesienia mszy świętej, usunięcia z kościołów ołtarzy i obrazów, uznania Pisma świętego za jedyne źródło wiary. Mimo sporego sprzeciwu jego działo było kontynowanie. Inny Szwajcar zakłada gminę wyznaniową, która nie uznaje władzy papieża, celi- 20

23 batu kleru i praktykowania kultu świętych. Naucza się również o predestynacji: Bóg z góry przeznacza jednych na zbawienie, innych na potępienie. W 1536 r. wydaje traktat teologiczny, w którym usystematyzowuje doktrynę nowego kościoła. Kalwiniści bo tak ich nazwano byli ofiarami prześladowania m.in. we Francji. Zadanie: Korzystając z Załącznika 2 zastęp odczytuje szyfr. PUNKT 3. HENRYK VIII Król Anglii Henryk VIII po konflikcie z papieżem w 1534 r. wydaje akt o supremacji, którym odłącza się od Stolicy Apostolskiej i organizuje struktury nowego kościoła anglikańskiego. Pozostawiono dwa sakramenty - chrzest i kominie oraz uznano prym Biblii nad tradycją. Anglikanizm odrzuca kult świętych i zwierzchność papieża. Zniesiono celibat duchownych i wprowadzono język narodowy to liturgii. Rozpoczęto prześladowania katolików na terenie państwa angielskiego. Zadanie: Henryk VIII okrutnie prześladował katolików, niszczył klasztory, przejmował kościoły oraz doprowadzał do publicznych egzekucji i masowych mordów. Jedną z ofiar prześladowania był członek Izby Lordów, przyszły święty katolicki, Tomasza More. Dziś żyjemy w czasach pokoju, powszechnej tolerancji poglądów i wierzeń. W duchu słów św. Pawła abyście byli zgodni (1Kor 1:10) nauczcie się fragmentu piosenki Abyśmy byli jedno (tekst dostępny na str. 80). PUNKT 4. WOJNY RELIGIJNE Europa w epoce średniowiecza była jednolitym obszarem, w którym dominował katolicyzm. Większość struktur państwowych za wschodnią granicą Rzeczypospolitej i Węgier podlegały prawosławiu. Reformacja przyniosła rozbicie jednolitości i uniwersalności kontynentu. Rzeczypospolita i Hiszpania pozostała przy Stolicy Apostolskiej. Władca angielski, Henryk VIII wprowadziła w Anglii i Irlandii anglikanizm. Cała Skandynawia przeszła na protestantyzm. Francja pozostała w większości katolicka. Różnorodność można było dostrzec w państwach Włoskich, Niemieckich, Królestwie Czech i Węgier. Konflikty religijne w Czechach i Niemczech oraz rywalizacja rodów królewskich o wpływ w Europie doprowadziły do międzynarodowego konfliktu zwanego Wojną Trzydziestoletnią. Wyrzucenie przez okno 21

24 posłów katolickich podczas spotkania na Hradczanach w 1618 r. doprowadziło do konfliktu z katolickimi książętami niemieckimi związanymi w tzw. Ligę Katolicką. Wkroczenie wojsk króla duńskiego Chrystiana IV do Niemiec w 1625 r. rozpoczęło drugi etap tego konfliktu. Do wojny dołączyło jeszcze inne państwo skandynawskie Szwecja. W 1629 r. zajęła Pomorze i wkroczyła do Niemiec. Francja wsparła Szwecję i wypowiedziała wojnę Hiszpanii. Konflikt zakończył się pokojem westfalskim w 1648 r. Zadanie: Korzystając z uzyskanych informacji pokolorujcie mapę konturową kontynentu europejskiego (Załącznik wybranymi kolorami obszary wpływów określonych wyznań chrześcijańskich w XVII wieku. Zaznaczcie również współczesne granice państw, które wzięły udział w tzw. wojnie trzydziestoletniej. PUNKT 5. REFORMACJA W POLSCE Rzeczypospolita była państwem wielonarodowym i wielowyznaniowym. Spotykali się tu katolicy, wyznawcy prawosławia, judaizmu i islamu. Pojawienie się nowych wyznań w okresie reformacji nie spotkało się więc z prześladowaniami religijnymi, jak to miało miejsce za zachodzie Europy. W 1573 r. podpisano tzw. Konfederację warszawską, która gwarantowała swobody religijne w państwie. Zadanie: Prowadzący punkt przypomina uczestnikom, że wśród nas żyją ewangelicy, dlatego członkowie zastępu zagrają w memory. Prowadzący punktu dzieli zastęp na dwie części i rozkłada przed nimi karty z Załącznika 3 w taki sposób, by obrazki były przykryte. Uwaga! Po odkryciu dwóch takich samych kart należy je głośno nazwać tzn. wymienić poprawnie imię i nazwisko przedstawionych na kartach osób np. Adam Małysz, Mikołaj Rej. Jeśli gracze nie potrafią podać imienia i nazwiska postaci, muszą odłożyć i zakryć odkryte karty. 7. PODSUMOWANIE. Podczas podsumowania uczestnicy sami, na podstawie zdobytej wiedzy opracowują na forum o wydarzeniach i osobach związanych z Reformacją. Na podsumowanie przygotuj też (na dużym arkuszu) Różę Lutra, symbol luteranizmu. Wypiszcie na jej płatkach najważniejsze daty z każdego punktu gry. 8. ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w drużynie. 22

25 ZAŁĄCZNIK 1 Różnice: brak tabernakulum, wiecznej lampki, zacheuszków (świeczniki w miejscu namaszczenia kościoła), Pismo Święte w centrum ołtarza, skromny wystrój, brak figur, brak wizerunków świętych i Maryi. 23

26 ZAŁACZNIK 2 I II III IV V VI 1 A Ą B C Ć D 2 E Ę F G H I 3 J K L Ł M N 4 Ń O Ó P R S 5 Ś T U W Y Z 6 Ź Ż Kalwinizm wywodzi się z reformacji szwajcarskiej, której działaczem był III 5 V 4 III 3 VI 2 IV 1 V 2 VI 5 IV 5 VI 2 VI 3 IV 2 III 3 VI 2 Ostateczną postać nadał jej I 3 I 1 VI 3 II 3 I 1 III 3 IV 5 VI 2 VI 3 24

27 ZAŁĄCZNIK 3 25

28 ZAŁĄCZNIK 4 W kolejności od lewej: Jerzy Buzek, Mikołaj Rej, Eugeniusz Boda, Władysław Anders, Józef Piłsudski i Adam Małysz. 26

29 SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA HARCERZY STARSZYCH 1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w drużynie. 2. GAWĘDA. Uczestnicy słuchają o rozpadzie Kościoła na wschodni i zachodni oraz o powstaniu protestantyzmu. Chrześcijaństwo to religia monoteistyczna, której wyznawcy stanowią około 1/3 populacji świata i zamieszkują głównie tereny Europy, obu Ameryk, Australii, a także Afryki. Chrześcijaństwo bierze swój początek od Jezusa z Nazaretu, który jest Synem Bożym oraz Zbawicielem, który odkupi świat za grzechy ludzi. Świętą księgą chrześcijan jest Biblia składająca się ze Starego oraz Nowego Testamentu. Symbolem chrześcijaństwa była pierwotnie ryba, zaś później stał się nim krzyż. Religia chrześcijańska skupia w sobie obecnie wiele odłamów, ale każda z nich nadal bazuje na naukach Jezusa Chrystusa. Większość wyznań uznaje dogmat trynitarny, czyli fakt, że Bóg występuje występującego w trzech osobach Boga Ojca, Syna Bożego (Chrystusa) oraz Ducha Świętego. Niektóre wyznania uznają także Matkę Jezusa Chrystusa, Maryję, za osobę świętą. Pierwszy rozłam na kościół wschodni i zachodni nastąpił w 1054 roku i podzielił chrześcijan na prawosławie (kościół wschodni) oraz katolicyzm (kościół zachodni). Wydarzenie to nazwano schizmą 27

30 wschodnią. W 1517 roku ponownie nastąpił rozłam kościoła, ale katolickiego, poprzez który powstał protestantyzm. Ruch ten, zapoczątkowany przez Marcina Lutra, mający na celu odnowę chrzęścijaństwa, nazywamy reformacją. 3. OD POCZĄTKU. Harcerze dzielą się na zastępy. Każdy zastęp ma pięć minut na zastanowienie się, na czym polegają różnice pomiędzy prawosławiem, katolicyzmem oraz protestantyzmem. Drużynowy zawiesza na ścianie brystol podzielony na trzy kolumny po jednej dla każdego wyznania. Następnie przed ścianą z brystolem prowadzący zbiórkę stawia stolik, a na nim zszywacz, ustawia zastępy w rzędach skierowanych ku brystolowi, po czym czyta trzy fakty/pytania dotyczące zasad panujących w danych wyznaniach. Po odczytaniu pierwsze osoby z rzędów po konsultacji z grupą (jeśli jest taka potrzeba) biegną do zszywacza. Kto pierwszy naciśnie na zszywacz, ma prawo odpowiedzi. Jeśli prawidłowo przyporządkuje fakty do wyznań, zastęp otrzymuje punkt. 4. DZIENNIK INFORMACYJNY. Uczestnicy działają w zastępach. Zadaniem każdej z grup będzie ułożenie piramidy z kubków bez dotykania ich i używania słów, mając do dyspozycji sznurek i gumkę recepturkę. Grupa, która ułoży piramidę, otrzymuje od prowadzącego kopertę z następnym zadaniem - każdy zastęp otrzymuje taką samą informację na temat reformacji. Zadaniem grup jest przedstawienie ich z punktu widzenia różnych osób jako serwis informacyjny. Postacie do rozdzielenia w grupach: Marcina Lutra; biskupa katolickiego i wiernego kościoła katolickiego, który dowiaduje się o zdarzeniu w Wittenberdze. 5. ZWIAD. Harcerze dzielą się na trzy grupy, których każda otrzymuje po trzy pytania. Zadaniem grup jest przeprowadzenie sondy ulicznej, w której ankietowani będą odpowiadać na przydzielone grupom pytania (Załącznik 2). Omówienie wyników zwiadu. 6. REFORMACJA W POLSCE. Harcerze dzielą się na dwie grupy. Wybrany lider pierwszej grupy czyta tekst dotyczący reformacji w Polsce (patrz Załącznik 3) ostatniemu zawodnikowi drużyny przeciwnej. Pozostała część zespołu drużyny przeciwnej nie słyszy komunikatu zawodnicy mają założone słuchawki na uszy i słuchają głośno muzyki. Następnie zawodnicy, po kolei zdejmują słuchawki i przekazują sobie nawzajem informacje, do momentu aż dotrą do kapitana. Zadanie polega na tym, aby drugi lider (nie czytający tekstu) jak najdokładniej 28

31 przedstawił oryginalny tekst, używając dziewięciu słów kluczowych, za które przyznawane są punkty. Następuje zmiana ról w grupach. 7. PODSUMOWANIE. Uczestnicy poprzez burzę mózgów opowiadają co zapamiętali ze zbiórki. Wszystkie zebrane informacje należy umieścić na mapie myśli. 8. ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w drużynie. Nabożeństwo ewangelickie, XXIII Światowe Jamboree Skautowe w Japonii

32 30 ZAŁACZNIK 1 W średniowieczu chrześcijaństwo było główną religią wyznawaną w Europie. Jednak sprzedaż odpustów, odchodzenie od celibatu, handel relikwiami, czy bogacenie się duchowieństwa prowadziło do upadku moralnego tego wyznania. Duchowni byli mało wykształceni. Często swoje posady zajmowali często dzięki znajomościom. Ponadto duchowni mieli duże znaczenie w państwie. Sytuację tę postanowił zmienić w 1517 r. mnich, augustianin Marcin Luter, który przybił na drzwiach kaplicy w Wittenberdze 95 tez, będących programem reform Kościoła. Wystąpił w nich przede wszystkim przeciwko sprzedaży odpustów i innym nadużyciom w Kościele. Wydarzenie to jest uznawane za początek reformacji. Fakt ten odbił się szerokim echem po Europie, przez co popularność Lutra rosła. Nawet sam papież wezwał zakonnika do odwołania swoich nauk, jednakże Marcin Luter, popierany przez coraz większą liczbę ludzi, spalił publicznie dokument od papieża. Do sporu wmieszał się cesarz Karol V Habsburg, który wezwał Lutra na sejm Rzeszy do Wormacji, by ten zaprezentował publicznie swoją naukę. Aby skryć się przed prześladowaniami, Luter uciekł na zamku w Wartburgu, gdzie przetłumaczył Biblię na język niemiecki. Tezy Marcina Lutra sprowadzały się do kilku głównych punktów: Pismo Święte jest jedynym źródłem wiary, wiara jest wystarczającym czynnikiem potrzebnym do uzyskania zbawienia, zniesienie celibatu księży, ograniczenie ilości sakramentów do dwóch: chrztu i komunii, która ma być udzielana pod dwoma postaciami, odrzucenie kultu świętych, Maryja jest jedynie matką Boga, której nie należy czcić, ale szanować, zwierzchnikiem Kościoła jest Bóg, a nie papież. Kościół ewangelicko-augsburski św. Mateusza w Łodzi

33 ZAŁĄCZNIK 2 Grupa 1: a) Co to jest protestantyzm? b) Czy w naszej okolicy znajduje się jakaś świątynia protestancka? c) Jakie wydarzenie zapoczątkowało rozpad na katolicki i protestancki? Grupa 2: a) Czym jest reformacja? b) Czym jest zbór? c) Dlaczego nastąpił rozpad kościoła na katolicki i protestancki? Grupa 3: a) Kim był Marcin Luter? b) Ile tez wywiesił na drzwiach kościoła w Wittenberdze Marcin Luter? c) Czy zna Pan/Pani jakieś nazwy kościołów protestanckich? 31

34 ZAŁĄCZNIK 3 TEKST 1 Reformacja pojawiła się w Polsce około lat dwudziestych XVI wieku i rozpowszechniła się wśród szlachty oraz mieszczaństwa. Pod wpływem ruchów reformatorskich podatek kościelny przestał być przekazywany na rzecz duchownych. Pomimo to majątki ziemskie nie zostały odebrane duchowieństwu w takim stopniu, jak to miało miejsce na zachodzie Europy. Popularności reformacji w Polsce sprzyjała także liberalna atmosfera na dworze królewskim, na dworach magnackich czy biskupich. Dla uboższych warstw społeczeństwa reformacja była rodzajem buntu, społecznego protestu. W Polsce jednocześnie rozpowszechniły się różne odłamy chrzęścijaństwa. Kalwinizm stał się głównym wyznaniem szlachty, głównie małopolskiej. Luteranizm rozwijał się w Wielkopolsce, na Śląsku, Pomorzu, w Prusach Książęcych i w Kurlandii. Wielu zwolenników mieli również tzw. bracia czescy. TEKST 2 Reformacja w Polsce doprowadziła do powstania nowego wyznania, którego twórcami byli tzw. bracia polscy, czyli arianie. Głosili zasadę braterstwa wszystkich ludzi oraz tolerancji. Nie uznawali dogmatu Świętej Trójcy. Byli przeciwni udziałowi w wojnach, odbywaniu służby wojskowej i ingerencji państwa w sprawy religii. Reformacja u nas w kraju nie miała jednak dużych szans rozwoju ze względu na brak protektorów oraz funduszy. Na Litwie magnaci Mikołaj Radziwiłł Czarny i Jan Kiszka finansowo wspomagali ruch reformatorski. Sytuacja Kościoła katolickiego była poważnie zagrożona i z tego powodu ostatecznie kontrreformacja przyniosła oczekiwane skutki. Reformacja miała jednak wpływ na kulturę polską. Powstało bowiem wiele dzieł literatury o tematyce religijnej. Utwory były pisane w języku polskim, co miało wpływ na rozwój i rozpowszechnienie języka narodowego. 32

35 PROJEKT STARSZOHARCERSKI Projekt starszoharcerski jest doskonałym narzędziem współpracy dla harcerzy starszych. Jego celem jest podjęcie działań będących odpowiedzią na potrzeby drużyny oraz środowiska. Z tego powodu nie ma uniwersalnego planu na realizację takiego projektu. Poniższe prpozycje mają być inspiracją do podjęcia działań przez poszukujących harcerzy. ZAŁOŻENIA Reformacja była wydarzeniem przełomowym dla kościoła katolickiego. Jego skutkiem było utworzenie się nowego odłamu chrześcijaństwa, co łączyło się z falą nietolerancji, podziałów oraz różnic pomiędzy wiernymi. Celem projektu jest odnalezienie i zrozumienie kontrastów pomiędzy katolicyzmem a protestantyzmem oraz podjęcie działań mających na celu przybliżenie tematu reformacji oraz protestantyzmu harcerzom oraz lokalnemu środowisku. ZADANIE Wybierzcie 2-3 zadania, które będą miały na celu przybliżenie tematu reformacji oraz protestantyzmu. PRZYKŁADY 1. Sporządźcie mapę waszego miasta z zaznaczonymi miejscami związanymi z protestantyzmem. 2. Zorganizujcie spotkanie z duchownym protestanckim. 3. Przygotujcie i przeprowadźcie zbiórkę na temat reformacji dla harcerzy w waszym hufcu. 4. Przeprowadźcie sondę w lokalnym środowisku na temat wiedzy o Reformacji. 5 Sporządźcie listę różnic pomiędzy katolicyzmem, prawosławiem a protestantyzmem. Wszystkie wasze działania udokumentujcie i pochwalcie się nimi całej społeczności harcerskiej! Materiały oraz zdjęcia prześlijcie do Wydziału Wychowania Duchowego i Religijnego Głównej Kwatery ZHP pod adres silniduchem@zhp.net.pl. 33

36 PROPOZYCJE DLA WĘDROWNIKÓW WYJDŹ W ŚWIAT, ZOBACZ, POMYŚL, POMÓŻ CZYLI DZIAŁAJ! Nawiążcie współpracę z protestanckimi środowiskami harcerskimi w ramach Związku Harcerstwa Polskiego lub innych organizacji skautowych na terenie Polski (Royal Rangers, Związek Harcerstwa Adwentystycznego Pathfinder). Z okazji Jubileuszu 500. lecia Reformacji Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ustanowiło odznakę Szlakiem protestantyzmu w Polsce. Celem odznaki jest promowanie i popularyzacja obiektów związanych z przeszłością i teraźniejszością protestantyzmu w Polsce oraz jego wkładu w kulturę i historię kraju. Wybierzcie się w wędrówkę po obiektach związanych z ruchem Reformacji i zdobądźcie wspólnie odznakę. Udajcie się na wycieczkę do najbliższego zboru ewangelickiego. Poznajcie jego historię oraz wyposażenie. Znajdźcie różnice między wyglądem kościoła katolickiego a ewangelickiego. Przeprowadźcie kuźnicę pt. Abyśmy byli jedno", korzystając z zamieszczonego na str. 36 tekstu i poszerzając znajomość zagadnienia na podstawie samodzielnie znalezionych artykułów, książek, filmów lub spotkań ze specjalistami z dziedziny etyki, religioznawstwa i teologii. Celem kuźnicy jest wewnętrzna refleksja i nauka wyrażania własnych odczuć oraz opinii. 34

37 Nawiążcie kontakt z Protestancką Radę Przewodniczek i Skautów (Council of Protestants in Guiding and Scouting). Poznajcie ich działania, materiały programowe oraz informacyjne. Więcej o CPGS przeczytanie na str. 11. Ewangelicy żyją między nami. Często nie zdajemy sobie sprawy jak ich wiele. Jak podaje Mały Rocznik Statystyczny Polski w ostatnich latach wyznawców samego Kocioła Ewangelicko-Augsburskiego w RP jest ponad 61 tys. Spróbujcie utworzyć mapę zagęszczenia parafii ewangelickich w całej Polsce. Korzystając z artykułów naukowych, książek oraz źródeł internetowych dowiedzcie się czemu takie a nie inne zagęszczenie występuje w waszym regionie. Zapewne nurtuje was wiele pytań dotyczących nie tylko funkcjonowania społeczności ewangelickich w Polsce ale typowych doktrynalnych zagadnień. Najlepszym źródłem informacji może być spotkanie ze specjalista: duchownym lub teologiem danego kościoła ewangelickiego. Skontaktujcie się z najbliższą parafią ewangelicką i zaproście przedstawiciela na zbiórkę. Takie spotkanie bardzo dobrze połączyć ze zwiedzaniem ewangelickiej świątyni. Obejrzyjcie film Luter (2003) reż. Eric Till przedstawiający postać ks. Marcina Lutra oraz jego miejsce w ruchu Reformacji. Przeprowadźcie dyskusję pt. Moralność Lutra. Czy wystąpienie ks. Marcina lutra było konieczne? lub Wiara Dialog Zaangażowanie, korzystając z zamieszczonych na str tekstów i poszerzając znajomość zagadnień na podstawie samodzielnie znalezionych artykułów, książek, filmów lub spotkań ze specjalistami z dziedziny etyki, religioznawstwa i teologii. Dyskusja może posłużyć poszerzeniu przez uczestników wiedzy historycznej dotyczącej Reformacji oraz teologicznej. Pozowali także kształtować umiejętności wyrażania własnego zdania oraz krytycznej analizy przedstawionych faktów i pokaże, że wykorzystanie siły do forsowania własnych interesów nie jest dobrą metodą. Idealnym podsumowaniem waszego poznawania Reformacji może być układanka (Załącznik), która po poprawnym dopasowaniu terminów z wyjaśnieniami, odwracając da obraz Róży Lutra. Wszystkie Wasze działania udokumentujcie i pochwalcie się nimi całej społeczności harcerskiej! Materiały oraz zdjęcia prześlijcie do Wydziału Wychowania Duchowego i Religijnego Głównej Kwatery ZHP pod adres silniduchem@zhp.net.pl. 35

38 ABYŚMY BYLI JEDNO Rozpoczęcie i zakończenie czasu przeznaczonego na odpowiedzi uczestników spotkania sygnalizuj dzwonkiem, gongiem lub kołatką. Wprowadź uczestników w klimat prosząc o zamknięcie oczu. Niech wyobrażą sobie duże pomieszczenie w wielkim drewnianym stołem po środku. Na stole stoi kielich oraz talerzyk z chlebem. Wokół stołu siedzi dwunastu mężczyzn. Po środku zobaczyć można samego Jezusa, a obok jedenastu apostołów - tak, jest to ten słynny wieczernik, w którym przed chwilą odbyła się tzw. Ostatnia Wieczerza. Judasz już wyszedł. Na twarzach apostołów widać zakłopotanie i przerażenie. Co się teraz stanie? - myślą biesiadnicy. Twarz Jezusa jest jednak inna. Kreuje się na niej pełne opanowanie. Za chwilę wszyscy udadzą się do ogrody oliwnego, gdzie Jezus całą noc będzie czuwać przed swoją ostatnią drogą. Drogą na krzyż. Jezus modli uczniom: Nie tylko za nimi proszę, ale i za tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie; aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, aby świat uwierzył, żeś Ty Mnie posłał. I także chwałę, którą Mi dałeś, przekazałem im, aby stanowili jedno, tak jak My jedno stanowimy. Ja w nich, a Ty we Mnie! Oby się tak zespolili w jedno, aby świat poznał, żeś Ty Mnie posłał i żeś Ty ich umiłował tak, jak Mnie umiłowałeś. Ojcze, chcę, aby także ci, których Mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby widzieli chwałę moją, którą Mi dałeś, bo umiłowałeś Mnie przed założeniem świata. Ojcze sprawiedliwy! Świat Ciebie nie poznał, lecz Ja Ciebie poznałem i oni poznali, żeś Ty Mnie posłał. Objawiłem im Twoje imię i nadal będę objawiał, aby miłość, którą Ty Mnie umiłowałeś, w nich była i Ja w nich". Ewangelia wg. św. Jana 17:20-26 Biblia Tysiąclecia, wyd. V 36

39 MORALNOŚĆ LUTRA. CZY WYSTĄPIENIE KS. MARCINA LUTRA BYŁO KONIECZNE? Zastanówcie się nad tym, czy ks. Marcin Luter postąpił słusznie zapoczątkowując reformację? Korzystając z wybranej formy dyskusji przedstawcie argumenty za i przeciw działaniom Lutra. Przykładowe argumenty za działaniem Lutra: o Chciał reformować (zmieniać) kościół, a nie tworzyć nowy. o Został instrumentalnie wykorzystany przez niemieckich władców. o Merytorycznie nikt nie był w stanie mu dorównać, wygrał dyskusję teologiczną z Janem Mayerem von Eckiem. Przykładowe argumenty przeciw działaniem Lutra: o Nie był tolerancyjny, występował przeciw Żydom, np. Pismo przeciw Sabatyjczykom do przyjaciela. o o Brak mu było ostatecznie pokory, spalił publicznie bullę papieską. Przedłożyć można postawę św. Katarzyny ze Sieny ( ), która negowała polityka Stolicy Papieskiej, mimo to zachowała pokorę i nie wystąpiła przeciwko papieżowi (który z czasem i tak przychylił się do jej próśb). Był targany wątpliwościami, sam do końca nie był pewien jak powinien postąpić. Pamiętajcie, by podczas dyskusji osądzać postawę ks. Marcina Lutra, nie wyznawców Kościoła Ewangelickiego! 37

40 WIARA DIALOG ZAANGAŻOWANIE Zanim zaczniecie dyskusję, spróbujcie zdefiniować trzy kluczowe słowa: braterstwo, kościół i ekumenizm. Arkusz papieru podzielnie na dwie części. Pierwszą zatytułujcie Kościół Katolicki", a drugą Kościół Ewangelicki". Na podstawie wiadomości z lekcji języka polskiego, historii, religii oraz innych źródeł wypiszcie cechy związane z tymi kościołami. Po wypisaniu cech znajdźcie wspólne - te które jednoczą kościoły. Wypiszcie je na osobnej kartce i miejcie przed oczami podczas dyskusji. Zastanówcie się nad ruchem ekumenicznym między kościołem katolickim a ewangelickim. Czy taki ruch jest w ogóle potrzebny? Jakie niesie ze sobą szanse a jakie zagrożenia? Jak świeccy mogą wpłynąć na pogłębienie relacji ekumenicznej? Przykładowe argumenty za ekumenizmem: o Ruch ekumeniczny może doprowadzić do zaniechania wojen między wyznawcami różnych wyznań chrześcijańskich (np. Irlandia Północna); o Ekumenizm uczy poszanowania, tolerancji i otwartości serca na innych; o Rozwój teologii i apologetyki. Przykładowe argumenty przeciwko ekumenizmowi: o Pogląd, że inne religie i wyznania chrześcijańskie zostały zwiedzone przez Szatana. Prawdziwy i prawowierny kościół nie może współpracować z takimi tworami; o Zagrożenie prozelityzmem; o Niektóre wydarzenia ekumeniczne odbywają się w świątyniach różnych wyznań. Wielu uczestników takich wydarzeń, taktuje ten czas na zwiedzanie a nie na wspólnej modlitwie. 38

41 ZAŁĄCZNIK (REWERS) Sola gratia Zbawienie nie jest zapłatą za dobre czyny człowieka, ale skutkiem łaski Boga. Sola scriptura 1517 r. Pismo Święte jest ostatecznym autorytetem i najwyższą normą życia człowieka Marcin Luter ogłasza 95 tez dotyczących reform Kościoła 1520 r. Kazanie Papież wydaje bullę potępiającą M. Lutra. Mnich ją odrzuca. Początek kościoła luterańskiego. Zbór Eksponowany element nabożeństwa Obszary realizacji pobożności protestanta Protestancka świątynia Rodzina i praca Purytanie Zbawienie przychodzi tylko z łaski Boga jako "niezasłużony dar" Protestanci o surowej pobożności Sola gratia Solus Christus Soli deo honor et gloria Jedynie Chrystus jest pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem (nieuznawanie Maryi i świętych) Inna nazwa kościoła ewangelicko -augsburskiego Samemu Bogu cześć i chwała! Pastor Luterański Protestancki duchowny Śpiew Ważna forma wyrażania wdzięczności Bogu 39

42 40 ZAŁĄCZNIK (AWERS)

43 SCENARIUSZE ZAJĘĆ DLA SZCZEPU Zajęcia należy przeprowadzić w całości, piątkowy wieczór jest jedynie wprowadzeniem w tematykę i charakter następnego dnia. Ze względu na dużą ilość wymaganego czasu, zalecaną formą do realizacji jest biwak lub obóz szczepu. Zajęcia 1 REFORMACJA - START! 1. ROZDZIELENIE RÓL. Każdy uczestnik ma przydzieloną rolę wcześniej w zależności od metodyki. Poszczególne osoby grupują się w nacje i od tej pory aż do zakończenia gry wieczorem następnego dnia działają wspólnie w trakcie zajęć programowych. Przy podziale należy zadbać o to, by w każdej grupie: o była możliwie równa liczba osób, o były podobne proporcje wiekowe, np. 3 zuchów, 2 harcerzy, 2 harcerzy starszych i 1 wędrownik, było do 10 osób. Ponadto liczba nacji po stronie reformacji i kontrreformacji musi być taka sama. Szczegóły podziału znajdują się w Załączniku 1. 41

44 2. ZAPOZNANIE SIĘ. Uczestnicy poznają swoje imiona (jeśli się nie znają), charakter nacji i państwowości. Zapoznają się ze swoimi rolami z Załącznika 1. Przejście na ognisko rodami. 3. OBRZĘDOWE ROZPALENIE OGNISKA w sposób przyjęty w szczepie. 4. INSCENIZACJA. Scenariusz zamieszczony w Załączniku WYBUCH WOJNY I PODZIAŁ NA UNIE. Wszyscy władcy trzymają zapalone pochodnie. Jedna pełnoletnia osoba z kadry staje w pewnym oddaleniu od kręgu ogniskowego i odpala petardę hukową, krzycząc: WOJNA! Po wybuchu każdy z władców zabiera swoją grupę w odpowiednie miejsce. W tym czasie po obu stronach kręgu w pewnym oddaleniu ustawia się osoba grająca wysłannika papieża i przedstawiciela reformacji. Zwołują do siebie odpowiednio członków Ligii Katolickiej i Unii Ewangelickiej. Zwracają się do nich w następujących lub podobnych słowach (patrz Załącznik 3). 6 ZAWIĄZANIE KRĘGÓW w obrębie każdej unii. Fryderyk V Wittelsbach Ferdynand II Habsburg 42

45 ZAŁĄCZNIK 1 A. REFORMATORZY. UNIA EWANGELICKA 1. PALATYNAT REŃSKI WĘDROWNIK Jesteś Fryderykiem V, elektorem Palatynatu Reńskiego. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie za=pamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Unii Ewangelickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Fryderyk V, elektor Palatynatu Reńskiego. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Fryderyk V, elektor Palatynatu Reńskiego. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 43

46 2. KRÓLESTWO DANII WĘDROWNIK Jesteś Chrystianem IV, królem Danii. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Unii Ewangelickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Chrystian IV, król Danii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Chrystian IV, król Danii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 44

47 3. KSIĘSTWO KONDE WĘDROWNIK Jesteś Ludwikiem II, księciem Konde. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Unii Ewangelickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Ludwik II, książę Konde. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Ludwik II, książę Konde. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 45

48 4. KSIĘSTWO SAKSONII WĘDROWNIK Jesteś Bernardem, księciem Saksonii. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Unii Ewangelickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Bernard, książę Saksonii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Bernard, książę Saksonii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 46

49 B. KONTRREFORMATORZY. LIGA KATOLICKA 1. CESARSTWO RZYMSKIE WĘDROWNIK Jesteś Ferdynandem II, cesarzem Rzymskim. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Ligii Katolickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Ferdynand II, cesarz Rzymski. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Ferdynand II, cesarz Rzymski. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 47

50 2. KSIĘSTWO BAWARII WĘDROWNIK Jesteś Maksymilianem I, księciem Bawarii. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Ligii Katolickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Maksymilian I, książę Bawarii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Maksymilian I, książę Bawarii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 48

51 3. KRÓLESTWO HISZPANII WĘDROWNIK Jesteś Filipem IV, królem Hiszpanii. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Ligii Katolickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Filip IV, król Hiszpanii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Filip IV, król Hiszpanii. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 49

52 4. ELEKTORAT PRUS WĘDROWNIK Jesteś Jerzym Wilhelmem, elektorem Prus. Zbierz swoich ludzi i poznajcie swoje role. Od teraz będziesz odpowiedzialny za swoją grupę podczas zajęć programowych aż do jutra wieczorem. Po zebraniu się Waszym pierwszym zadaniem będzie zapoznanie się i swoich ról. Musicie zapamiętać swoje godło. Po tym przejdźcie razem na miejsce ogniskowe i usiądźcie wspólnie. TAJNE: Należysz do Ligii Katolickiej. Powiedz to dopiero swoim ludziom na dźwięk petardy. HARCERZ STARSZY Jesteś rycerzem. Twój władca to Jerzy Wilhelm, elektor Prus. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. HARCERZ Jesteś dworzaninem. Twój władca to Jerzy Wilhelm, elektor Prus. Znajdź go i czekaj na dalsze instrukcje od niego. ZUCH Jesteś giermkiem. Znajdź kogoś z tym samym symbolem, to od teraz Twoja grupa. 50

53 ZAŁĄCZNIK 2 Inscenizacja ma za zadanie przedstawić realia epoki. Forma przeprowadzenia jest dowolna: zależy od inwencji twórczej kadry i warunków. Może być pantomima, teatr cieni, przedstawienie. Scena 1: Marcin Luter i jego tezy Występują: Marcin Luter, dwóch przechodniów Postać przebrana za Marcina Lutra siedzi i wygłasza monolog dotyczący zepsucia kościoła, przeciwstawia się sprzedawaniu odpustów i zwyczajom panującym w kościele. W przypływie emocji spisuje (symbolicznie) 95 tez i zawiesza je na drzewie, które ma kapliczkę i symbolizuje kościół zamkowy w Wittenberdze. Po tym geście pojawia się dwóch przechodniów którzy żywo komentują tezy twierdząc, że to bardzo ważne postulaty i na pewno uzyskają europejski rozgłos. Piosenka J. Kaczmarskiego: Wojna postu z karnawałem Scena 2: Pokój w Augsburgu Występują: Karol V (cesarz), dwóch książąt religii protestanckiej Wychodzi na środek Karol V. Opowiada historię krwawych wojen wewnątrz jego cesarstwa z powodu różnic religijnych. Mówi o tym, że jako gorliwy katolik chciał nawracać po dobroci, a jak to nie pomogło, ogniem i mieczem osoby wyznania protestanckiego. Ze względu na klęskę, godzi się zawrzeć pokój z przeciwnikami. Wchodzą książęta religii protestanckiej. Każdy podaje rękę cesarzowi i w trójkę wykrzykują Cuius regio, eius religio - Kraj, tego wyznanie! Książęta wspólnie wyjaśniają zasadę. Każdy z obecnych przywódców rodów-państw dostaje pochodnię i zapala ją na znak zawartego pokoju. Po zapaleniu wracają na swoje miejsce. Piosenka J. Kaczmarskiego: Przybycie tytanów Scena 3: Defenestracja praska Występują: cesarski namiestnik, dwóch przywódców czeskich protestantów Namiestnik cesarski przyjmuje delegację czeskich protestantów na Hradczanach. Mają oni skargi na cesarskich urzędników, którzy dyskryminują ludzi ich wiary i łamią zasadę Cuius regio, eius religio. Namiestnik nie bierze ich postulatów pod uwagę. Twierdzi, że to są zwykłe wymysły ludzi, którym kłamliwe wyznanie pomyliło rozum. Wywiązuje się sprzeczka. W przypływie złości czeska delegacja wyrzuca przez okno cesarskiego namiestnika. W tym momencie następuje odpalenie petardy przez inną osobę kadry. UWAGA! Scenę defenestracji należy dobrze zaplanować i wcześniej przećwiczyć, by wypadającemu aktorowi nie wyrządzono przypadkiem szkody na zdrowiu. 51

54 ZAŁĄCZNIK 3 Słowa wysłannika papieża Moi drodzy! Bracia! Po raz kolejny nasi przeciwnicy religijni pokazali, że są hipokrytami. Głoszą chęć pokojowego rozwiązania sporów, a kiedy kończą się im argumenty, sięgają do przemocy. Wyrzucili naszego namiestnika, który z woli cesarza sprawował pieczę nad nimi. Sprzeciwili się nam, ponieważ kieruje nimi niewłaściwa wiara. Nadszedł czas, by siłą odpowiedzieć na siłę! Do broni, Bóg wspiera zwolenników papieża! Jutro zaraz po śniadaniu macie czas na przygotowanie swoich proporców. Każda grupa musi mieć na nim swój herb, który otrzymaliście losując rolę. Zadbajcie też o wykonanie odpowiednich strojów z epoki, np.. lance, kapelusze. Będą dostępne materiały. Słowa przedstawiciela reformacji Moi drodzy! Bracia! Doświadczyliśmy w ostatnich latach jawnej dyskryminacji ze strony rzymskich katolików. Nie przestrzegali zasady czyj kraj, tego wyznanie. Urzędnicy cesarscy nie reagowali na nasze liczne prośby i skargi. Musimy siłą wywalczyć swoje prawa! Do broni, Bóg wspiera reformację! Jutro zaraz po śniadaniu macie czas na przygotowanie swoich proporców. Każda grupa musi mieć na nim swój herb, który otrzymaliście losując rolę. Zadbajcie też o wykonanie odpowiednich strojów z epoki, np. lance, kapelusze. Oblężenie Budziszyna w 1620 r.

55 Zajęcia 2 REFORMACJA - TRUDNE POCZĄTKI 1. TWORZENIE STROJÓW I PROPORCÓW. Uczestnicy pracują we wczoraj utworzonych grupach. Ważne jest to, by każdy miał chociaż jeden element stroju z epoki. Proporzec musi mieć przynajmniej z jednej strony namalowany herb danej nacji (jest wydrukowany obok opisu funkcji). Ponadto każdy musi zabrać chustę od munduru. 2. ZBIÓRKA LIGII KATOLICKIEJ I UNII PROTESTANCKIEJ. Przegląd wojsk. Forma przeglądu jest dowolna. Może być zabawna, z ukłonami i pozdrowieniami lub zupełnie poważna, z zaimprowizowaną musztrą XVI-wieczną i motywującym przemówieniem. 3. WPROWADZENIE DO GRY. Wyjaśnienie zasad gry przywódcom nacji i rozdanie kart patrolowych (patrz Załącznik 4). Podczas całej gry przemieszczacie się swoimi nacjami w pełnym rynsztunku bojowym. Szukacie różnych punktów oznaczonych różą Lutra - Załącznik 5. Instrukcje dla każdej nacji są oznaczone odpowiednim herbem, innych nie ruszamy! Dla ułatwienia każdy z władców otrzyma kartę patrolową. Waszym celem jest odwiedzenie wszystkich 10 punktów w dowolnej kolejności i wykonanie swoich zadań. Po drodze możecie wchodzić w pojedynki, ale jedynie wśród osób innego wyznania. ZASADY POJEDYNKOWANIA Na pojedynek można wyzwać jedynie osobę, która ma ten sam status: dworzanin-dworzanina, władca-władcę itd. Pojedynek wygrywa ten, który pierwszy wyrwie chustę przeciwnika zatkniętą za pasek z tyłu. Zwycięzca zabiera chustę przeciwnika. Nie ma możliwości pojedynków grupowych. Kiedy spotkają się dwa wrogie sobie narody, można stoczyć między sobą maksymalnie trzy pojedynki. Punktowane jest dziesieć zadań (ich wykonanie oraz jakość) oraz liczba zabranych chust przeciwnikom. Symbole do oznaczenia kopert i innych elementów dedykowane dla konkretnych grup znaleźć można w Załączniku GRA TERENOWA. Punkty gry są podzielone na punkty z obstawą i bez obstawy kadry. 53

56 PUNKTY Z OBSTAWĄ OSOBY Z KADRY: Punkt 2. Kryza. Uczestnicy dostają zszywacze, kleje i rolki kasowe. Każdy ma za zadanie wykonać dla siebie kryzę i ją założyć. Starsi pomagają młodszym, jeśli sobie jeszcze nie radzą. Proponowany sposób wykonania kryzy zajdziecie m.in. na YouTube. Punkt 2. Szermierka. Na tym punkcie wyjątkowo dobierają się dwie grupy różnych wyznań i po kolei pojedynkują się osoby o tym samym statusie (np. dworzanin z dworzaninem, giermek z giermkiem). Pojedynek odbywa się na ławeczce, a zawodnicy mają specjalne pałki - kije owinięte po obu końcach karimatami. Celem jest zrzucenie przeciwnika z ławki, a uderzać można jedynie częścią z karimatą. Końcowy wynik punktowy zapisuje na karcie patrolowej. Punkt 3. Symbole. Na drzewach są wywieszone i podpisane symbole różnych odłamów protestantyzmu. Przez 3 minut grupa zaznajamia się z nimi i stara się je zapamiętać. Następnie patrol rozpoznaje symbolu po ukazanym fragmencie lub po dwusekundowej ekspozycji (patrz Załącznik 6). PUNKTY BEZ OSOBY: Punkt 4. Marcin Luter. Po okolicy na drzewach i krzewach są zawieszone fragmenty portretu Lutra - Załącznik 7. Ułóżcie go i wyślijcie zdjęcie przedstawicielowi Ligii/Unii. Punkt 5. Znane postacie historyczne i współczesne wyznania protestanckiego. Na drzewach pozawieszane są wizerunki znanych postaci. Postarajcie się odgadnąć imiona i nazwiska tych postaci i skąd są znani. Zadbajcie, by każdy się czegoś dowiedział (patrz Załącznik 8). Punkt 6. Różnice. Wyjmijcie z koperty odpowiednie hasła i przyporządkujcie je do katolicyzmu oraz protestantyzmu (patrz Załącznik 9). Punkt 7. Pieśń luterańska. Na punkcie znajduje się odtwarzacz mp3 i tekst pieśni luterańskiej. Waszym zadaniem jest nauczyć się tekstu, by umieć zaśpiewać chociaż fragment (patrz Załącznik 10). Punkt 8. Róża Lutra. Uczestnicy grają w głuchy telefon. Pierwsza osoba, podająca hasło, widzi obrazek. Opisuje go krótkimi zdaniami kolejnej osobie. Ostatnia ma zadanie jak najwierniej odtworzyć rysunek (patrz Załącznik 5). Punkt 9. Tezy Lutra. W ciągu 30 sekund grupa ma za zadanie przykleić jak najwięcej tez Lutra (patrz Załącznik 11) na drzewach. Po 54

57 tym czasie władca krzyczy STOP! i liczy jak sprawnie poszło jego poddanym. Na jednym drzewie może być tylko jedna teza. Zaliczane są tylko te tezy, które nie spadły z drzew. Wynik zapisuje się na karcie patrolowej. Na słowie harcerza! Punkt 10. Skojarzenia. Wypiszcie jak najwięcej skojarzeń ze słowami protestanci, luteranie, ewangelicy w ciągu 5 min. Uzupełnioną kartkę oddacie na koniec gry. 5. PODSUMOWANIE GRY. Wysłannik papieża zbiera karty patrolowe oraz informację o wyniku pojedynków od Ligii Katolickiej, a przedstawiciel reformacji od Unii Protestanckiej. Następnie chusty wracają do właścicieli.

58 ZAŁĄCZNIK 4 KARTY PATROLOWE PALATYNAT REŃSKI RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: UNIA EWANGELICKA WŁADCA: kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do przedstawiciela reformacji: KRÓLESTWO DANII RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: UNIA EWANGELICKA WŁADCA: kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do przedstawiciela reformacji: 56

59 KSIĘSTWO KONDE RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: WŁADCA: UNIA EWANGELICKA kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do przedstawiciela reformacji: KSIĘSTWO BAWARII RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: LIGA KATOLICKA WŁADCA: kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do wysłannika papieża: 57

60 KSIĘSTWO SAKSONII RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: UNIA EWANGELICKA WŁADCA: kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do wysłannika papieża: CESARSTWO RZYMSKIE RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: WŁADCA: LIGA KATOLICKA kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do wysłannika papieża: 58

61 KRÓLESTWO HISZPANII RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: LIGA KATOLICKA WŁADCA: kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do wysłannika papieża: ELEKTORAT PRUS RYCERZE: DWORZANIE: GIERMKOWIE: WŁADCA: LIGA KATOLICKA kryza szermierka symbole Marcin Luter znane postacie różnice pieśń róża tezy skojarzenia Telefon do wysłannika papieża: 59

62 ZAŁĄCZNIK 5 RÓŻA LUTRA Służy do oznaczenia poszczególnych punktów i jako obrazek do punktu w grze terenowej. Fot. Daniel Csörföly 60

63 ZAŁĄCZNIK 6 anabaptyści luteranie prezbiterianie kalwini anglikanie metodyści 61

64 ZAŁĄCZNIK 7 Ks. Marcin Luter obrazek należy pociąć i fragmenty pozawieszać na drzewach 62

65 ZAŁĄCZNIK 8 Adam Małysz - polski skoczek narciarski, multimedalista Mikołaj Rej - pisarz, jako jeden z pierwszych pisał po polsku, a nie po łacinie 63

66 Jerzy Buzek - polski premier, w czasie jego rządów Polska przystąpiła do NATO Władysław Anders - polski generał, twórca 2 Korpusu Polskiego; dzięki jego działaniom wielu Polaków uniknęło śmierci w ZSRR 64

67 Stefan Starzyński - prezydent przedwojennej Warszawy, podczas wojny obronnej Polski pozostał w stolicy i podtrzymywał warszawiaków na duchu patriotycznymi wystąpieniami Eugeniusz Bodo - polski aktor filmowy, rewiowy i teatralny okresu międzywojennego 65

68 ZAŁĄCZNIK 9 katolicyzm protestantyzm religia monoteistyczna najważniejszym świętem jest Wielkanoc siedem sakramentów na czele kościoła stoi papież nie ma rozwodów, co najwyżej jest unieważnienie małżeństwa religia monoteistyczna najważniejszym świętem jest Wielkanoc dwa sakramenty: chrzest i Eucharystia brak uhierarchizowanej struktury dopuszczalne są rozwody i ponowne zawarcie związku małżeńskiego kościół zbór w świątyni obecne rzeźby, obrazy celibat duchownych wiara opiera się na Piśmie Świętym i Tradycji brak wizerunków religijnych w świątyni dopuszczalne małżeństwa duchownych wiara opiera się tylko na Piśmie Świętym 66

69 ZAŁĄCZNIK 10 PIEŚŃ Na melodię Cicha noc Cicha noc! W górze skrzy Mnóstwo gwiazd, wszystko śpi Lecz z ócz Marii odszedł dziś sen W świętej ciszy Wiecznego to Syn Leży na łonie jej Święta noc! Dobrą wieść Anioł sam śpieszy nieść Wpierw pasterzom co strzegą swych stad Że Zbawiciel już przyszedł na świat Którym jest Chrystus Pan Cicha noc! Święta noc! Chryste, Twej łaski moc. Śmierć zwycięża, moc grzechu i cień; Więc zabłysnął zbawienia już dzień Nam w narodzeniu Twym Ciekawostka: Tekst został zmieniony m. in. dlatego, że w oryginale pojawia się zwrot Matka Święta. Ewangelicy nie uznają jej wyjątkowej roli w zbawieniu, tytułują po prostu Marią. 67

70 ZAŁĄCZNIK 11 TEZY LUTRA Jest to pewne, że gdy grosz w skrzynce brzęknie, urosnąć może skąpstwo i chęć zysku; skuteczność modlitwy przyczynnej Kościoła zależy natomiast od upodobania Bożego. Nikt nie jest pewny, czy jego żal był szczery, tym mniej może być pewny, czy otrzymał zupełne odpuszczenie. Każdy chrześcijanin, prawdziwie żałujący za swoje grzechy, ma i bez listu odpustowego zupełne odpuszczenie męki i winy. O apostolskim odpuście trzeba przezornie nauczać, by lud nie powziął błędnego mniemania, że odpust przewyższa inne dobre uczynki miłości chrześcijańskiej. Odpust zachwalany przez kaznodziejów, jako wielka łaska, jest istotnie łaską wielką, gdyż im przynosi wiele pieniędzy. W rzeczywistości jednak jest najmniejszą łaską w porównaniu z łaską Bożą i błogosławieństwem krzyża. Biskupi i duszpasterze są obowiązani z należnym uszanowaniem przyjmować delegatów apostolskiego odpustu. Ale równocześnie są obowiązani uważać pilnie, aby komisarze ci zamiast rozkazów papieskich nie wygłaszali własnych urojeń. Kto przeciw samowolnym i kłamliwym słowom kaznodziei odpustowego występuje niech będzie błogosławiony! Jak papież słusznie niełaską i klątwą karze tych, którzy podstępnie działają na szkodę odpustów. Tak również słusznie dotyka niełaską i klątwą tych, którzy pod osłoną odpustu używają swoich sztuczek na szkodę świętej miłości i prawdy. 68

71 ZAŁĄCZNIK 12 PALATYNAT REŃSKI KRÓLESTWO DANII KSIĘSTWO KONDE KSIĘSTWO SAKSONII CESARSTWO RZYMSKIE KSIĘSTWO BAWARII KRÓLESTWO HISZPANII ELEKTORAT PRUS 69

72 Zajęcia 3 REFORMACJA ZWIAD 1. ALERT. Alarm mundurowy i zbiórka w Unii Protestanckiej i Lidze Katolickiej. Przegląd umundurowania. 2. ZWIAD PO OKOLICY. Nacje przemieszczają się w swoich grupach, każdy ma swoje pytania do zadania. Każdy stara się zadać pytania jak największej liczbie osób. Pytania dotyczą bezpośrednio zagadnień, które zostały poruszone w skojarzeniach z gry przedobiedniej. 3. PRZYGOTOWANIE DO BITWY NA PĘDZLE. Każda nacja ma wyznaczony swój kolor, różny od innych. Uczestnicy przebierają się w stroje kąpielowe i otrzymują pędzle do malowania ścian (szerokość 5 cm) i farbę w barwie nacji. Nacje budują fortyfikacje poprzez owinięcie drzew folią stretchową i zatknięcie proporców w widocznym miejscu. 4. BITWA NA PĘDZLE. Celem gry jest pozostawienie w jak największej ilości farby na swoich przeciwnikach religijnych lub na ich fortyfikacjach. Można jedynie pozostawiać swój kolor za pomocą pędzla. Podczas tego współzawodnictwa kadra uważnie kontroluje grę, by nie doszło do przemocy. Zajęcia 4 REFORMACJA PODSUMOWANIE 1. OBRZĘDOWE ROZPALENIE OGNISKA w sposób przyjęty w szczepie. Zbiórka na ognisko odbywa się w strojach, w których każdy z uczestników miał podczas porannych zajęć. Zbierają się najpierw poszczególne nacje i wspólnie siadają w kręgu ogniskowym. 2. GAWĘDA Wojna trwała 30 lat. W niektórych krajach straty wynosiły 50% populacji, łącznie zginęło 8 milionów Ludzi. To są jedynie liczby, które nam za wiele nie mówią. Każdy człowiek miał swoją rodzinę, zawód, posługiwał się jakimś językiem i w coś wierzył. Pokój został podpisany przez zwaśnione strony w Münster i Osnabrück. [W tym momencie symbolicznie wysłannik papieża i przedstawiciel reformacji podają 70

73 sobie dłonie]. Jego skutkiem religijnym była akceptacja dla katolicyzmu, luteranizmu i kalwinizmu w całym cesarstwie. Jednak daleko było do braterstwa wtedy, a i teraz jest ono niezwykle trudne. Proszę wszystkich władców o złożenie proporców wokół ogniska na znak pokoju między nami. 3. PIEŚŃ: Już rozpaliło się ognisko 4. PODSUMOWANIE SKOJARZEŃ, które zostały wypisane podczas porannej gry cz.1. Kadra przygotowuje się wcześniej i wyjaśnia czy hasła i opinie dotyczące reformacji i protestantyzmu są prawdziwe czy błędne. 5. PIEŚŃ: Dym z jałowca łzy wyciska 6. PODSUMOWANIE SKOJARZEŃ, które zostały wypisane podczas porannej gry cz PIEŚŃ: Mundur chusta pas zuchowy 8. PODSUMOWANIE ZWIADU. Każda grupa relacjonuje swoje przygody i spostrzeżenia, a kadra wyjaśnia ewentualne nieprawdziwe informacje, które podawali mieszkańcy okolicy. 9. SŁOWO NA ZAKOŃCZENIE prowadzącego ognisko o tolerancji religijnej i braterstwie. 10. ZAWIĄZANIE KRĘGU, podczas którego każdy kończy zdanie: Powinniśmy szanować innych ludzi, ponieważ. 11. OBRZĘDOWE ZAKOŃCZENIE OGNISKA w sposób przyjęty w szczepie. 71

74 SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA KRĘGU SENIORÓW Zadaniem przedzbiórkowym było przygotowanie przez każdego krótkiej wypowiedzi o doświadczeniach spotkania osób innego wyznania w trakcie swojego życia. Ponadto chętne osoby miały przygotować krótką opowieść o sławnych osobach wyznania luterańskiego: Mikołaju Reju, Stefanie Starzyńskim i Jerzym Buzku. 1. ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w kręgu. 2. GAWĘDA. W dwudziestoleciu międzywojennym żył pewien człowiek, wdowiec. Wychowywał dwóch synów: starszego Stefana i młodszego Tomasza. Bracia byli ze sobą bardzo zżyci i wzajemnie sobie pomagali. Kiedy starszy z nich wyjechał na studia do innego miasta, młodszemu bardzo trudno było się z tym pogodzić. Stefan kiedy tylko mógł przyjeżdżał w rodzinne strony. Pewnego wieczoru Stefan siedział nad książkami ucząc się do egzaminu. Puk puk. Ktoś dobijał się do drzwi. Kto może przyjść o tej porze? pomyślał student spoglądając na zegarek. Kiedy otworzył drzwi, ujrzał gońca pocztowego. Pilny telegram oznajmił mu gość. Stefan podpisał odbiór i otworzył drżącymi dłońmi dokument. TATA BARDZO CHORY STOP PRZYJEŻDŻAJ SZYBKO TOMEK STOP W trzy minuty ubrał się i zabrał najpotrzebniejsze rzeczy. Na dworcu 72

75 okazało się, że nie ma bezpośredniego pociągu tego dnia. Pojechał z przesiadką, a ostatni odcinek drogi do domu pokonał rowerem. Kiedy wpadł do domu, zastał brata i resztę rodziny w żałobie. Nie zdążył uścisnąć dłoni ojca i podziękować za jego trud w wychowaniu. Wypytywał Tomka o ostatnie słowa ojca, ale ten był zbyt wstrząśnięty, by przekazać cokolwiek bratu. Po dwóch dniach miał się odbyć pogrzeb i Tomek nalegał, że to on zajmie się wszystkimi formalnościami, ponieważ ostatnie lata mieszkał w domu i zna te okolice. W przeddzień obrzędu Stefan został wyciągnięty przez brata na stronę. Słuchaj Stefek, muszę ci coś powiedzieć. Od pół roku jesteśmy z ojcem innego wyznania. To też wspólnota chrześcijańska, ale Stefan otrząsnął się z pierwszego szoku i zaczął nerwowo zasypywać pytaniami brata. Jak to? Zdradziliście naszą wiarę? Dlaczego? Co w niej jest nie tak? Wykorzystałeś chorobę ojca! Tomek próbował tłumaczyć i łagodzić sytuację: Pamiętasz, rok temu mówiliśmy ci, że przyjechał nowy ksiądz innego wyznania i zaczął głosić naukę. Z ojcem z ciekawości zaczęliśmy go słuchać. Nie wykorzystałem sytuacji, wspólnie o tym zdecydowaliśmy i chcieliśmy ci powiedzieć przy najbliższej okazji. Ogromnie mi przykro, że tak wyszło Stefan mu przerwał: Dość! Namówiłeś ojca do zdrady swojej wiary, wiary naszych dziadków, naszej tradycji! Może jeszcze zmienisz narodowość?! Idę stąd, moja noga dłużej tu nie pozostanie! Po tej deklaracji targany emocjami jak najszybciej wrócił do miasta, gdzie studiował. Pogrzeb odbył się w obecności jednego syna. Mijały miesiące, a Stefan nie zmienił swojego nastawienia. Nie utrzymywał żadnych kontaktów z bratem. Tomek po jakimś czasie przestał wysyłać mu listy i życzenia świąteczne. Po 3 latach od pogrzebu ojca wybuchła wojna. Stefan, już jako inżynier mechanik, został zmobilizowany do służby w pułku dywizji. Dostał się do niewoli niemieckiej i mimo prób ucieczki, całą wojnę przesiedział w oflagu. Podświadomie drżał o Tomka i wyszukiwał informacji czy nie jest gdzieś w obozie jenieckim. Tomek przed wojną ukończył pierwszy rok studiów w Dęblinie. Trudno było powiedzieć czy dostał się do niewoli niemieckiej czy sowieckiej. Stefan słyszał makabryczne opowieści o losach polskich żołnierzy schwytanych przez Armię Czerwoną. Obiecał sobie, że jeśli przeżyje wojnę, pojedzie w rodzinne strony i pomodli się przy grobie ojca. W lutym 1945 roku strażnicy obozu uciekli i Stefan był wolny. Kusił go wyjazd na zachód. W wojennej zawierusze nie byłby to taki duży problem. Bał się komunistów. Jednak zachował w pamięci swoją 73

76 obietnicę i udał się do swojej rodzinnej miejscowości. Prosto z drogi poszedł na cmentarz, gdzie ukląkł i zaczął modlić się za duszę zmarłego ojca. Po chwili poczuł dłoń na swoim ramieniu. Odwrócił się i ujrzał brata. Rozpłakali się obaj i rzucili się sobie w objęcia. Wiesz, co powiedział wtedy tata przed śmiercią? Stefan nie zrozumie nigdy naszej decyzji. Jestem jednak przekonany, że po jakimś czasie się dojdziecie do porozumienia. Powiedz mu też, że nie będę miał do niego żalu, jeśli nie weźmie udziału w moim pogrzebie. Słowa ojca okazały się prorocze i pomogły zasypać ostatni dół między braćmi. Stefan pozostał przy swojej wierze, a Tomek przy swojej. Każdy z nich był szczęśliwy i spełniony w wierze. 3. OPOWIEŚĆ O MIKOŁAJU REJU Mikołaj Rej ( ) - polski poeta, prozaik oraz tłumacz. Nazwany ojcem piśmiennictwa polskiego. Czołowy przedstawiciel polskiego odrodzenia. Twórczość Reja odzwierciedla obyczajowość czasów zygmuntowskich. Pisarz posługiwał się wieloma gatunkami literackimi: dialogiem obyczajowym i politycznym, dramatem, fraszką, epigramem, facecją, traktatem prozą i dialogiem. 4. PIEŚŃ: Dalej, wesoło 5. OPOWIEŚĆ O STEFANIE STARZYŃSKIM Starzyński Stefan ( ) - polski działacz niepodległościowy, polityczny, ekonomista, publicysta. Przed I wojną światową członek organizacji niepodległościowych i paramilitarnych. Członek Związku Strzeleckiego w Warszawie. Oficer I Brygady Legionów Polskich, następnie w Polskiej Organizacji Wojskowej. W latach wiceminister skarbu i wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego. 6. PIEŚŃ: Jak dobrze nam 7. OPOWIEŚĆ O JERZYM BUZKU Jerzy Buzek (ur. 1940) - działacz społeczny, polityk. Pracownik Instytutu Inżynierii Chemicznej PAN w Gliwicach. Od 1979 profesor nauk technicznych. W latach pełnił funkcję premiera rządu koalicji Akcja Wyborcza Solidarność - Unia Wolności, potem mniejszościowego rządu AWS. W okresie jego rządów Polska przystąpiła do NATO, prowadzono także negocjacje nad członkostwem w Unii Europejskiej. W 2004 r. został wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego. W latach przewodniczący Parlamentu Europejskiego. 74

77 8. DOBRY HUMOR TO PODSTAWA. Przerywnik humorystyczny, kilka żartów z przedstawicielami różnych wyznań (Załącznik) 9. STEREOTYPY A PRAWDA O PROTESTANTYZMIE. Każdy dzieli się pewnymi wiadomościami o protestantyzmie, które prowadzący weryfikuje czy jest zgodne z prawdą. W razie potrzeby pewne zagadnienia mogą być odłożone do kolejnej zbiórki, by zweryfikować informacje. 10. PIEŚŃ: Ogień, ogień, ogień 11. NASZE DOŚWIADCZENIA. Każdy krótko dzieli się o swoim doświadczeniu spotkania i współpracy z osobą innego wyznania. 12. ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI w sposób przyjęty w kręgu. Komitet Protestanckiej Rady Przewodniczek i Skautów

78 ZAŁĄCZNIK Przy wspólnym obiedzie rozmawiają katolik, protestant, muzułmanin i żyd. Katolik: - Jestem tak bogaty, że zamierzam kupić CitiBank. Protestant: - Ja jestem bardzo bogaty i kupię sobie General Motors. Muzułmanin: - Ja jestem bajecznie bogatym księciem... Kupię Microsoft Zapadła cisza, wszyscy czekają co odpowie żyd. Ten spokojnie zamieszał kawę, oblizał łyżeczkę i odłożył ją na spodek. Następnie popatrzył na pozostałych biesiadników i mówi: - A ja nie sprzedaję. Luterański Różaniec Ksiądz, pastor i rabin chcieli sprawdzić kto jest lepszy w swoim fachu. Postanowili, że pójdą do lasu, znajdą niedźwiedzia i postarają się go nawrócić. Spotykają się wieczorem. Zaczyna ksiądz: - Kiedy znalazłem niedźwiedzia, nauczyłem go Katechizmu i pokropiłem wodą święconą. W przyszłym tygodniu p rzyjmie pierwszą komunię. - Znalazłem niedźwiedzia przy strumieniu mówi pastor i wykrzyczałem święte słowa Boga. Niedźwiedź był tak zachwycony, że pozwolił się ochrzcić. Obaj spoglądają w dół na rabina, który leży na wpół żywy na noszach. - Jak teraz o tym myślę - mówi. Może nie powinienem zaczynać od obrzezania Księga zgody - zbiór ksiąg wyznaniowych Kościoła luterańskiego.

79 Katolik, prawosławny i protestant łowią ryby z łodzi. Skończyły się robaki. Katolik przeżegnał się, zrobił krok za burtę, przeszedł po wodzie do brzegu, nakopał robaków i tak samo wrócił do łodzi. Za jakiś czas znów skończyły się robaki. Prawosławny przeżegnał się, zrobił krok za burtę, przeszedł po wodzie do brzegu, nakopał robaków i wrócił do łodzi. Niestety, ponownie skończyły się robaki. Protestant wstał i od razu dał krok za burtę. Poszedł pod wodę, utonął. Katolik i prawosławny milcząc wpatrują się w rozchodzące się po wodzie kręgi. Katolik po dłuższej chwili mówi w zadumie: - Trzeba mu było powiedzieć o palach... Prawosławny: - O jakich palach?! Spotykają się mułła, rabin i pastor i opowiadają jakich cudów byli świadkami. Mułła: Idziemy kiedyś przez pustynię, nagle rozpętała się burza piaskowa. Już miało nas zasypać, kiedy zawołałem do Allaha i stał się cud - wszędzie burza, a dookoła nas spokój, tak doszliśmy do domu. Pastor: To nic, kiedyś udając się na misję płynąłem po morzu, rozpętał się straszliwy sztorm. Już myśleliśmy że zginiemy, kiedy zawołałem Boże, czy pozwolisz żebym tu zginął i nie nawrócił zagubionych owieczek na twoją drogę?. I oto stał się cud - wszędzie był sztorm, a dookoła w promieniu 100 metrów piękna, słoneczna pogoda. Tak dotarliśmy do celu. Rabin: To też nic, idę sobie przez Lubartów w szabas. Nagle widzę - walizka. Ciekaw jestem co jest w środku, ale nie mogę się po nią schylić, bo szabas. Ale walizka jest piękna, skórzana, z mosiężnymi okuciami. Kopnąłem ją, przewróciła się i wysypały się z niej złote dolary. Nie mogę ich podnieść - szabas. Wtedy zawołałem Boże, czy pozwolisz żeby tak na środku miasta w szabas się złote dolary marnowały?. I oto stał się cud. Wszędzie dookoła szabas - a w promieniu 30m - środa. Pomnik Lutra w Eisenach, Niemcy 77

80 SPRAWNOŚCI WSPIERAJĄCE REALIZACJĘ PROPOZYCJI SPRAWNOŚĆ ZUCHOWA ZNAWCA REFORMACJI ANNO DOMINI Wiemy, czym była Reformacja. Znamy nazwiska kilku reformatorów. 2. Znamy główne wyznania chrześcijańskie i ich symbole. Wykonaliśmy oś czasu lub drzewo, na którym zaznaczyliśmy, kiedy miały miejsce najważniejsze podziały w historii Kościoła. 3. Odwiedziliśmy co najmniej jedno miejsce związane z działalnością dowolnego Kościoła protestanckiego. 4. Znamy postaci wybitnych polskich ewangelików. Urządziliśmy zuchowy teatrzyk na temat życia wybranej postaci. 5. Dowiedzieliśmy się, czym jest ekumenizm. Zaprosiliśmy na zbiórkę osobę innego wyznania chrześcijańskiego. 6. Znamy główne tezy Marcina Lutra. Przedstawiliśmy je w ciekawej formie. 78

81 SPRAWNOŚCI HARCERSKIE RÓŻA LUTRA* 1. Wie, czym jest Reformacja i kiedy się odbyła. Potrafi wskazać na mapie miejsce, gdzie doszło do wystąpienia ks. Marcina Lutra. 2. Wie, kim byli jaki wpływ mieli na Reformację ks. Jan Hus, ks. Marcin Luter, Jan Kalwin, Huldrych Zwingli oraz Henryk VIII. 3. Przygotowała/przygotował prezentację lub planszę na temat Reformacji, a następnie przedstawiła/przedstawił ją swojemu zastępowi. 4. Potrafi wymienić różnice w wyposażeniu świątyni ewangelickiej a katolickiej. 5. Dowiedziała/dowiedział się, jak wygląda godło Reformacji i przygotowała/przygotował jego wizerunek do harcówki, korzystając z dowolnej techniki plastycznej. RÓŻA LUTRA** 1. Zna treść i genezę powstania Wyznania augsburskiego" oraz Małego katechizmu. Wie czym są tzw. księgi zgody i co wchodzi i w ich skład. 2. Odnalazła/odnalazł w swojej miejscowości lub regionie miejsca związane z protestantyzmem. Wykonała/wykonał album lub prezentację tych miejsc, przedstawiła/przedstawił zastępowi lub zamieściła/zamieścił ją w Internecie. 3. Omówiła/omówił rolę Reformacji w historii Europy i Polski. 4. Potrafi wymienić główne zasady wyznaniowe luteranizmu i kalwinizmu. 5. Zna historię oraz rolę Światowej Federacji Luterańskiej. 6. Zna obecną sytuację dialogu ekumenicznego między Kościołami ewangelickimi a Kościołem katolickim. RÓŻA LUTRA*** 1. Zaprezentowała/zaprezentował przyczyny oraz skutki Reformacji, przybliżyła/przybliżył to zagadnienie młodszym kolegom. 2. Odwiedziła/odwiedził wybrane miejsce związane z początkiem Reformacji w państwie Polskim, zapoznała/zapoznał się z jego rolą w przeszłości, stanem zachowania i znaczenia dla współczesnych Polaków. 3. Poznała/poznał rolę Reformacji i jego wartości w różnych sferach życia Polaków na przestrzeni dziejów (sztuka, nauka, życie społeczne, polityka, konflikty). 4. Zapoznała/zapoznał się z przebiegiem obchodów 500. lecia Reformacji w Polsce oraz na świecie. 5. Zorganizowała/zorganizował dla zastępu lub drużyny spotkanie z przedstawicielem wyznania ewangelickiego (duchownym, osobą świecką) i przeprowadziła/przeprowadził wycieczkę do świątyni ewangelickiej. 79

82 PIOSENKI MARCIN LUTER sł. Jacek Kaczmarski W zamku Warburg, na stromym urwisku (Te niemieckie przepaście i szczyty) Wbrew mej woli, a gwoli ucisku Wyniesiony pod boskie błękity Pismo Święte z wszechwładnej łaciny Na swój własny język przekładam: Ożywają po wiekach, dawne cuda i czyny, Matką Ewa znów, Ojcem znów Adam. Bliźnim jest mi tragiczny Abraham Gdy poświęcić ma syna w ofierze; Widzę ogień na Sodomy dachach, Gdzie zwęglają się grzeszni w niewierze. Bezmiar winy i kary surowość Brzmią prawdziwie w mym szorstkim języku. Na początku jest słowo, I okrutnie brzmi słowo, Ale spójrz wokół siebie, krytyku! Grzechy Rzym za gotówkę odpuszcza, Lecz w wojennej się nurza rozkoszy. Papież w zbroi, w ubóstwie tkwi tłuszcza, Z której groszy katedry się wznosi. W nawach katedr transakcje wszeteczne, Ksiądz spowiednik rozgrzesza za bilon. Tak jest, było i będzie, Zło i dobro jest wieczne, Lecz nie może być wieczny Babilon. Z tym więc walczę ja, mnich Augustianin, Moralności teolog - to przytyk, Bo w stolicy wołają - poganin! Reformator, heretyk, polityk! Tak, papieską ja bullę spaliłem, Lecz szukajcie miast, które on spalił! Ja na wrotach kościelnych tezy przybiłem, On mnie wyklął, a mnisi śpiewali. ABYŚMY BYLI JEDNO sł. bp Józef Zawitkowski Patrzę na ptaki i lilie polne, widzę, jak Ojcze troszczysz się o nie; tylko my, ludzie, na Twojej ziemi nie potrafimy chlebem się dzielić. Ref. Abyśmy byli jedno, podajmy sobie ręce. Abyśmy byli razem i jedno mieli serce. Dzielmy się chlebem, dzielmy się niebem; Niech się odmieni, niech się odmieni oblicze ziemi, tej ziemi. Przymnóż nam wiary i odmień serca niechaj zapłonie ogień braterstwa; i niech już przyjdzie na ludzką ziemię oczekiwane wciąż nowe plemię. Ref. Abyśmy byli jedno... O ludzie, bracia, do was wołamy - niech się zakończą grzechów rozłamy i w ocalonym rodzinnym domu obdzielmy siebie znakiem pokoju. Ref. Abyśmy byli jedno... O Chryste, Królu przyszłego wieku niechaj blask prawdy w każdym człowieku uczyni jedno ludzkie wyznanie - żeś Ty nam Bogiem, żeś Ty nam Panem. Ref. Abyśmy byli jedno... Słowa palą, więc pali się słowa: Nikt o treści popiołów nie pyta. Ale moja ze Stwórcą rozmowa Jak Syn Jego - do drzewa przybita! Niech się gorszy prałacia elita, Niech się w mękach świat tworzy od nowa! Lecz niech czyta, kto umie. 80

83 WAROWNYM GRODEM JEST NASZ BÓG sł. Marcin Luter Warownym grodem jest nasz Bóg, Orężem nam i zbroją. Wybawia On ze wszelkich trwóg, Co nas tu niepokoją! Stary, chytry wróg Czyha, by nas zmógł; Swych mocy złych rój Prowadzi na nas w bój, Na ziemi któż mu sprosta? My złego nie zdołamy zmóc, Nam zginąć wnet by trzeba; Lecz walczy za nas chrobry Wódz Anielskich hufców z nieba. Kto On? pytasz się, Jezus On się zwie, To Chrystus, nasz Pan, Szatański zburzy plan, Innego nie masz Boga. Choć diabłów pełen byłby świat, Co połknąć nas by chcieli, My nie boimy się ich zdrad, Będziemy tryumf mieli. Książę ziemi tej W całej złości swej Nie szkodzi już nam, Bo jest skazany sam Wszechmocnym Boga Słowem. Drzewo genealogiczne ks. Marcina Lutra Niech Słowo wzruszać strzegą się, Im go nie zawdzięczamy, Sam Chrystus przy nas z Duchem swym I z łaski swej darami. Niech pozbawią źli Żony, dzieci, czci; Niech biorą, co chcą, Ich zyski liche są, Królestwo nam zostanie! Warownym grodem jest nasz Bóg jest to pieśń napisana podczas podróży na sejm Rzeszy w Augsburgu przez ks. Marcina Lutra w 1529 r. Traktowany jako hymn Reformacji. Znaczek pocztowy z wizerunkiem Lutra, Niemcy 1952 r. 81

84 SŁOWNICZEK 95 tez dokument ogłoszony przez ks. Marcina Lutra 31 października 1517 roku w Wittenberdze. Podważał on skuteczność odpustów i był wezwaniem do dyskusji. Artykuły szmalkaldzkie jedna z sześciu ksiąg zawierających nauki luteranizmu. Befka część szat liturgicznych w kształcie dwóch, najczęściej białych, połączonych lub rozdzielonych pasów o długości ok. 20 cm; noszona jest jak krawat. Biblia Lutra - przekład Biblii na język niemiecki wykonany przez Marcina Lutra w XVI wieku. Dysputa lipska dyskusja przeprowadzona w Lipsku w 1519 roku, w której udział wzięli katolicki duchowny, zwolennicy reform oraz twórcy reformacji. Wynikiem dyskusji było zaostrzenie sporu między zwolennikami Lutra a papieskiej koncepcji kościoła. Edykt wormacki edykt ogłoszony 26 maja 1521 roku w katedrze wormackiej przez cesarza Karola V. edykt był skierowany przeciwko Marcinowi Lutrowi i jego poplecznikom. Ewangelicy nazwą tą od XVI wieku określa się w Polsce protestantów z najstarszych Kościołów reformacji, czyli luteran i kalwinów. Heretyk osoba kwestionująca nauki kościoła. Kalwinizm - jeden z głównych (obok luteranizmu) nurtów protestanckich stworzony przez Jana Kalwina w XVI wieku. Konfirmacja - (łac. confirmo - potwierdzam) obrzęd potwierdzenia wyznawanej wiary przed całą wspólnotą parafialną lub jej reprezentacją. Ma być dowodem, że wierny wyznaję wiarę w sposób świadomy i dojrzały. 82

85 Konwertyta osoba, która zmieniła wyznanie w obrębie chrześcijaństwa, lub z innego na chrześcijaństwo. Luteranizm chrześcijański ruch reformacyjny, zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku. Jest to najstarszy i czołowy nurt protestantyzmu. Ojcowie reformacji założyciele dwóch głównych nurtów protestantyzmu Marcin Luter i Jan Kalwin. Pastor protestancki duchowny. Postylla zbiór kazań komentujących fragmenty Biblii. Predestynacja koncepcja, według której los ludzki jest z góry określony przez Boga. Róża Lutra znak reformacji zaprojektowane przez Marcina Lutra w 1530 roku; dziś używana m.in. jako godło kościołów luterańskich. Sola Fide doktryna, według której grzesznik może przyjąć ułaskawienie przez wiarę w Jezusa. Sola Gratia doktryna, według której zbawienie przychodzi tylko z łaski Boga, nie jest nagrodą za zasługi grzesznika. Sola Scriptura doktryna, według której Biblia jest źródłem doktryny chrześcijańskiej. Soli Deo Gloria doktryna, według której wszelka chwała należy się Bogu. Solus Christus doktryna, według której tylko Jezus jest pośrednikiem między Bogiem a ludźmi. Wojna trzydziestoletnia konflikt toczony w latach pomiędzy habsburskimi cesarzami i katolickimi książętami niemieckiej Rzeszy, skupionymi w tzw. Lidze Katolickiej, których popierały Hiszpania, Niderlandy i okresowo Dania, a obozem protestanckim, tzw. Unią Protestancką, oraz jego sprzymierzeńcami: Francją. Zbór - słowo używane do określenia wspólnoty protestanckiej lub domu modlitwy 83

86 SPIS TREŚCI DRUHNO DRUŻYNOWA! DRUHU DRUŻYNOWY!... 3 PRZESŁANIE NACZLNEGO KAPELANA ZHP... 4 ANNO DOMINI...5 OD ROZŁAMU DO KOMUNII... 9 PROTESTANCKA RADA PRZEWODNICZEK I SKAUTÓW SCENARIUSZ ZBIÓRKI GROMADY ZCUHOWEJ...13 SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA HARCERZY SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA HARCERZY STARSZYCH PROPOZYCJE DLA WĘDROWNIKÓW SCENARIUSZE ZAJĘĆ DLA SZCZEPU SCENARIUSZ ZBIÓRKI DLA KRĘGU SENIORÓW SPRAWNOŚCI WSPIERAJĄCE REALIZACJĘ PROPOZYCJI PIOSENKI SŁOWNICZEK

87 Zdjęcia: Agnieszka Medetko-Kurczab s. 19, 27, Piotr Rodzioch s. 13, 34, 78, Jakub Pokora s. 72 oraz Archiwum Protestancka Rada Przewodniczek i Skautów - s. 11,12, 29, 75, Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburska św. Mateusza w Łodzi s. 30, Biblioteka Śląska w Katowicach s. 81, s. 5, s. 7, - s. 9, s. 8, - s. 23, 63, - s. 23, 64, - s. 65, - s. 26, 65, - s. 42, s. 42, s. 52, - s. 82 Na okładce: Marcin Luter na portrecie Lucasa Cranacha Starszego z 1535 r.

88