Nowe rozdanie nowa ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Webcast, 27 czerwca 2018 roku

Transkrypt

1 Nowe rozdanie nowa ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych Webcast, 27 czerwca 2018 roku

2 W trakcie dzisiejszego webcastu zostaną przedstawione wyłącznie ogólne informacje, które nie mogą być traktowane jako doradztwo prawne czy biznesowe, a w szczególności jako zabronione usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 537/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu [publicznego. 2

3 Agenda Tło proponowanych zmian 4 5 Kluczowe zmiany Sankcje Konsekwencje dla firm Sesja pytań 3

4 Tło proponowanych zmian

5 Tło proponowanych zmian Cel nadrzędny wzrost efektywności wymierzanych sankcji Rozwiązania przyjęte w projektowanej ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych zmierzają do zwiększenia efektywności narzędzi służących do wymierzenia sankcji podmiotom zbiorowym, zwłaszcza w przypadku zwalczania poważnej przestępczości gospodarczej i skarbowej. Potrzebę realizacji powyższego celu uzasadnia dotychczasowa praktyka, która wskazuje na znikomą efektywność przyjętego obecnie ustroju odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. - Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 25 maja 2018 r. Od 1992 roku w Polsce wydano 66 orzeczeń a najwyższa kara wyniosła 12 tys. zł. Liczba spraw wobec podmiotów zbiorowych, które wpłynęły do sądu w ostatnich latach Źródła: Uzasadnienie do projektu ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych z dnia 25 maja 2018, 5

6 Tło proponowanych zmian Zobowiązania międzynarodowe podjęte przez Polskę Obowiązek wprowadzenia sprawnie funkcjonującego systemu odpowiedzialności osób prawnych i zapewnienia, by osoby prawne podlegały skutecznym i odstraszającym sankcjom, proporcjonalnym do wagi popełnionych przestępstw Konwencja o zwalczaniu przekupstwa zagranicznych funkcjonariuszy publicznych w międzynarodowych transakcjach handlowych z 17 grudnia 1997 r. Źródło: Raport z Fazy 3 implementacji przez Polskę Konwencji (czerwiec 2013 r.): Wymóg uprzedniego skazania osoby fizycznej, by skazać osobę prawną stanowi lukę w implementacji art. 2 konwencji. Ograniczenie wysokości kary do 3% przychodu w roku popełnienia przestępstwa uniemożliwia nakładanie efektywnych, adekwatnych i odstraszających sankcji na podmioty zbiorowe 6

7 Kluczowe proponowane zmiany

8 Kluczowe proponowane zmiany Wprowadzenie (1/2) Stan obecny Wymóg uprzedniego uzyskiwania wyroku skazującego osobę fizyczną Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego tylko w przypadku wykrycia i skazania sprawcy osoby fizycznej Brak prowadzenia postępowania przygotowawczego Ustawa nie przewiduje dobrowolnego poddania się odpowiedzialności Zmiana modelu funkcjonowania Rezygnacja z wymogu uprzedniego uzyskiwania wyroku skazującego osobę fizyczną Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego nawet jeśli: brak możliwości ustalenia sprawcy czynu (osoby lub organu) skład osobowy organu uległ zmianie czyn został popełniony przez wiele organów i osób Prowadzenie postępowania przygotowawczego Możliwość dobrowolnego podania się odpowiedzialności 8

9 Kluczowe proponowane zmiany Wprowadzenie (2/2) Stan obecny Zmiana zakresu odpowiedzialności Podmiot zbiorowy odpowiada za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe z zamkniętego katalogu (art. 16) popełnione przez osoby fizyczne Zwiększenie zakresu odpowiedzialności za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione m.in. przez: sam podmiot oraz partnerów biznesowych będących podmiotami zbiorowymi. Stan obecny Należyta staranność w wyborze i nadzorze nad działalnością partnerów biznesowych (ale ograniczona do osób fizycznych) oraz organizacji działalności firmy (w sposób ogólny) Brak odniesienia do roli sygnalisty Nowe obowiązki dla firm Należyta staranność w wyborze i nadzorze nad działalnością partnerów biznesowych oraz modyfikacja w kontekście organizacji działalności firmy Konieczność przyjmowania i weryfikacji zgłoszeń od sygnalistów Ochrona sygnalistów 9

10 Kluczowe proponowane zmiany Harmonogram działań 28 maja 2018 wysłanie pisma dot. konsultacji międzyresortowych (termin na zgłaszanie uwag 14 dni) wysłanie pisma dot. konsultacji publicznych (termin na zgłaszanie uwag 21 dni) wysłanie pisma dot. opiniowania w Sądzie Najwyższym, Prokuraturze Krajowej i Krajowej Radzie Sądownictwa Czas na dostosowanie maj 2018??? 3 miesiące 28 maja 2018 Przedstawienie projektu??? Wejście w życie ustawy 10

11 Sankcje

12 Sankcje (1/2) Dotychczasowe przepisy przewidywały: Kary pieniężne Ograniczony wachlarz pozostałych sankcji Obecne granice odpowiedzialności finansowej podmiotu zbiorowego: Nowa ustawa przewiduje szereg typów sankcji: Kary pieniężne Rozwiązanie lub likwidacja podmiotu Szeroki wachlarz pozostałych sankcji Zmiana granic odpowiedzialności finansowej podmiotu zbiorowego: Kary pieniężne wynoszą 1 tys. do 5 milionów zł Kara pieniężna ograniczona do poziomu 3% przychodu uzyskanego w roku popełnienia przestępstwa Brak odniesienia do otrzymanych przez przedsiębiorstwo sygnałów o popełnieniu czynu zabronionego Kary pieniężne mają wynosić od 30 tys. do 30 milionów zł Kara ma być niezależna od poziomu przychodów Jeśli podmiot zignorował otrzymane sygnały o popełnieniu czynu zabronionego, nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego i nie usunął nieprawidłowości, kara może wynosić nawet 60 mln zł 12

13 Sankcje (2/2) Rozszerzenie zakresu możliwych sankcji Przepadek mienia lub korzyści majątkowych albo ich równowartości Zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju Zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi Zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem Zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne Obowiązek zwrotu na rzecz Skarbu Państwa równowartości wsparcia finansowego środkami publicznymi, otrzymanego od chwili popełnienia czynu zabronionego do chwili wydania orzeczenia w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego Podanie wyroku do publicznej wiadomości Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę Nawiązka Stałe albo czasowe zamknięcie oddziału podmiotu zbiorowego 13

14 Konsekwencje dla firm Należyta staranność

15 Należyta staranność Wprowadzenie Z wywiadu z doktorem Marcinem Warchołem, wiceministrem sprawiedliwości [16 listopada 2017 roku] ( ) Pytanie: Chodzi więc o to, by skłonić przedsiębiorstwa do lepszej prewencji? Zgodnie z proponowanym przez nas rozwiązaniem, jeśli wszystkie organy i uprawnione osoby w spółce zachowały należytą staranność w zakresie jej organizacji czy nadzoru, to taki podmiot nie podlega odpowiedzialności. Kluczowe jest zatem wdrożenie procedur compliance, czyli prowadzenie firmy nie tylko zgodnie z prawem, lecz także z normami etycznymi, zasadami zarządzania ryzykiem i innymi standardami wewnętrznymi. Wiąże się to z działaniami prewencyjnymi, które pozwolą spółce uniknąć w przyszłości odpowiedzialności za niepożądane zachowania pracowników. Mogą one obejmować np. ustanowienie procedur dochodzeń wewnętrznych, zmierzających do wykrycia nieprawidłowości na wczesnym etapie i zapobiegania poważniejszym naruszeniom. 15

16 Należyta staranność Praktyczne znaczenie Wybór lub nadzór nad sprawcą czynu zabronionego Organizacja działalności podmiotu zbiorowego mająca przeciwdziałać istotnym zagrożeniom Połączenie lub podział podmiotu Należyta staranność Brak dochowania należytej staranności Brak odpowiedzialności Uwzględniane przez sąd podczas orzekania kary Brak okoliczności pozwalających uniknąć odpowiedzialności lub złagodzić sankcje 16

17 Należyta staranność Wymogi i praktyczne wyzwania Ograniczony zakres definicji Wyzwania: Należyta staranność w organizacji obejmuje (art. 6) m.in.: Określenie zasad postępowania w wypadku nieprawidłowości, Ustalenie zakresów odpowiedzialności organów podmiotu, pełnomocników, pracowników i reprezentantów, Brak kompleksowej definicji należytej staranności, w tym w zakresie wyboru i nadzoru nad działalnością partnerów biznesowych Możliwe rozbieżności interpretacyjne Porównywanie do rynku Wskazanie organu podmiotu zbiorowego nadzorującego przestrzeganie prawa, Weryfikację zgłaszanych nieprawidłowości (art.12), Ocena organów post factum Dotyczy znaczącego zakresu działalności firmy I wiele innych 17

18 Konsekwencje dla firm Whistleblowing i postępowania wyjaśniające

19 Whistleblowing i postępowania wyjaśniające Wprowadzenie Najczęstszym źródłem informacji o nadużyciu jest zgłoszenie (według badania ACFE) 40% wykrytych nadużyć udaje się zidentyfikować dzięki zgłoszeniu 53% zgłoszeń zostało dokonanych przez pracowników poszkodowanych organizacji Proponowane zmiany Konieczność weryfikacji przez Spółkę informacji o możliwych nieprawidłowościach zgłaszanych przez (art. 12): Pracowników Członków organów Reprezentantów i partnerów biznesowych Źródło: Stowarzyszenie ACFE, Report to the Nations, kwiecień

20 Whistleblowing i postępowania wyjaśniające Nowe obowiązki i konsekwencje (1/2) Sytuacja wyjściowa Reakcja Potencjalne konsekwencje Organizacja otrzymuje zgłoszenie o popełnieniu czynu zabronionego rodzącego odpowiedzialność z tytułu ustawy Przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego, podjęcie działań naprawczych Brak reakcji, brak działań naprawczych Brak ryzyka zwiększenia górnej granicy kary Dwukrotne zwiększenie górnej granicy kary (do 60 mln zł) 20

21 Whistleblowing i postępowania wyjaśniające Nowe obowiązki i konsekwencje (2/2) Jak należy się przygotować? Ochrona sygnalistów uruchomienie kanałów zgłaszania naruszeń rozpatrywanie zgłoszeń i prowadzenie postępowań wyjaśniających dedykowane szkolenia dla pracowników i partnerów ochrona tożsamości sygnalistów, bezwzględny zakaz jakichkolwiek represji wyznaczenie dedykowanych osób odpowiedzialnych za powyższe działania Jeżeli w związku ze zgłoszonymi przez sygnalistę informacjami doszło do naruszenia uprawnień pracowniczych osoby zgłaszającej informacje lub zakończenia stosunku pracy lub umowy wzajemnej z tą osobą, sąd może orzec: przywrócenie jej do pracy odszkodowanie świadczenie pieniężne do wysokości 1 mln zł 21

22 Whistleblowing i postępowania wyjaśniające Praktyczne wyzwania dla firm System zgłaszania nieprawidłowości Postępowania wyjaśniające Budowanie kultury etycznej Wstępna weryfikacja zgłoszeń Różne kanały zgłaszania, dostosowane do potrzeb organizacji Możliwość zgłoszenia anonimowego Jasne wytyczne Niezależność i obiektywizm Kompetencje i narzędzia Przypisanie zadań i odpowiedzialności Działania naprawcze Komunikacja i szkolenia Ochrona sygnalistów 22

23 Konsekwencje dla firm Nowe przepisy a spory podatkowe

24 Nowe przepisy a spory podatkowe Przykładowe sytuacje dotyczące rozliczeń podatkowych, w przypadku których mogą mieć zastosowanie nowe przepisy osiągniecie korzyści majątkowej: Niepowstanie zobowiązania podatkowego; Odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego; Obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego; Powstanie straty podatkowej; Zawyżenie straty podatkowej; Powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku; Podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku; Inne przypadki osiągniecia korzyści majątkowej 24

25 Nowe przepisy a spory podatkowe Praktyczne przykłady Przykładowe praktyczne zdarzenia mogące powodować zastosowanie nowych przepisów: Wykazanie w deklaracji niższego zobowiązania poprzez nieodnotowanie w księgach niektórych zdarzeń lub odnotowanie zdarzeń, które nie miały miejsca; Posługiwanie się nieprawdziwymi / fałszywymi dokumentami (faktury, potwierdzenia dokonania transportu, dane nieistniejącego podmiotu); Brak rejestracji (np. w związku z obowiązkami wynikającymi z przepisów akcyzowych, celnych); Wykorzystanie zwierzchności w celu wywarcia wpływu. Postępowania na podstawie: 1 2 Kodeksu karno-skarbowego np. art. 54, art. 56; Kodeksu karnego np. art. 270a, art

26 Nowe przepisy a spory podatkowe Zastosowanie W jaki sposób nowe przepisy mogą być zastosowane w trakcie sporów podatkowych (kontrole, postępowania): 1 Faktyczne zastosowanie konkretnych przepisów: kary, środki zabezpieczające; 2 Funkcja prewencyjna, wykorzystywana do wywierania wpływu. Główne mechanizmy mogące być wykorzystane przez podatnika: 1 2 Właściwe procedury potwierdzające dochowanie należytej staranności; Procedura dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. 26

27 Nowe przepisy a spory podatkowe Należyta staranność Przykładowe obszary: 1 Rozliczenia dotyczące CIT / PIT: 2 wprowadzanie danych, kalkulacja podatku, terminowa wpłata podatku, obieg dokumentów, dwustopniowa weryfikacja, konsultacje / szkolenia; Rozliczenia dotyczące VAT: weryfikacja nowych kontrahentów, weryfikacja kontrahentów i dostarczanych przez nich dokumentów, nadzór nad transakcjami prowadzonymi z kontrahentami, nietypowe transakcje, nietypowe warunki handlowe. 27

28 Nowe przepisy a spory podatkowe Należyta staranność Jak się przygotować na nowe przepisy: 1 Wykorzystać dotychczasowe, istniejące w spółkach procedury i regulaminy; 2 Dokonać przeglądu istniejących procedur i regulaminów pod kątem możliwego wpływu nowych przepisów: Identyfikacja obszarów wymagających zmiany, Identyfikacja nowych obszarów wymagających uwzględnienia; 3 Zaktualizować istniejące procedury: Ujęcie praktycznych wskazówek i wymogów, Odpowiednie wdrożenie dla osób mających stosować nowe procedury na co dzień. 28

29 Nowe przepisy a spory podatkowe Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności Kiedy można zastosować dobrowolne poddanie się odpowiedzialności: Okoliczności czynu nie budzą wątpliwości; Cele postępowania zostaną osiągnięte; Podmiot zbiorowy: ujawnił informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu czynu zabronionego, oraz inne istotne okoliczności, uiścił kwotę stanowiącą równowartość szkody, uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze pieniężnej (nie więcej niż 3 mln PLN), wyraził zgodę na przepadek mienia lub korzyści majątkowych, lub uiścił równowartość pieniężną, uiścił równowartość kosztów postępowania, nie został uprzednio skazany na podstawie niniejszej (nowej) ustawy 29

30 Nowe przepisy a spory podatkowe Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności Skutki dobrowolnego poddania się odpowiedzialności: 1 Prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne podanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego; Sąd nie może nałożyć dodatkowych środków, jak np. zakazu prowadzenia dalszej działalności gospodarczej, czy ubiegania się o zamówienia publiczne; Brak długiego i często kosztownego postępowania; Potencjalny wpływ na postępowania wobec osób fizycznych; Konieczność weryfikacji w stosunku do przeszłych zdarzeń. 30

31 Nowe przepisy a spory podatkowe Przepisy przejściowe Przepisy przejściowe zakładają że: 1 Do toczących się postępowań będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe; ALE. 2 Do nowych postępowań będą miały zastosowanie nowe przepisy, nawet jeżeli dotyczą zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie nowych przepisów. Możliwość stosowania kar oraz procedur wynikających z nowych przepisów, w stosunku do zdarzeń mających miejsce przed wejściem w życie nowych przepisów 31

32 Podsumowanie O co warto zadbać? Zrozumienie świadomość konsekwencji wynikających z projektu Diagnoza gdzie jesteśmy względem wymagań projektu Czas zaplanowanie dalszych kroków (wdrożenia) Zasoby zabezpieczenie wsparcia wewnętrznego i zewnętrznego 32

33 Dziękujemy Mariusz Witalis Partner Gdańsk Jarosław Grzegorz Doświadczony Menedżer Tomasz Rolewicz Associate Partner Poznań Wrocław Łódź WARSZAWA Michał Klimczak Menedżer Katowice Kraków 33