ROSZCZENIA WŁAŚCICIELI DZIAŁEK, PRZEZ KTÓRE PRZEBIEGAJĄ LINIE NAPOWIETRZNE DOŚWIADCZENIA Z PRACY BIEGŁEGO SĄDOWEGO

Transkrypt

1 ROSZCZENIA WŁAŚCICIELI DZIAŁEK, PRZEZ KTÓRE PRZEBIEGAJĄ LINIE NAPOWIETRZNE DOŚWIADCZENIA Z PRACY BIEGŁEGO SĄDOWEGO Mirosław Schwann - KENTIA Firma Konsultingowa

2 Informacje o autorze Mirosław Schwann biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku od 4 grudnia 2017 r.

3 Wstęp

4 Wstęp Jak traktują pracownicy operatora systemu dystrybucyjnego właściciela gruntów, przez które przebiegają elektroenergetyczne linie napowietrzne?

5 Wstęp Jakie są, a jakie powinny być, relacje właściciela gruntów z pracownikami operatora systemu dystrybucyjnego?

6 Wstęp Jak traktują pracownicy operatora systemu dystrybucyjnego właściciela gruntów, przez które przebiegają elektroenergetyczne linie napowietrzne?

7 Wstęp Jak traktują pracownicy operatora systemu dystrybucyjnego właściciela gruntów, przez które przebiegają elektroenergetyczne linie napowietrzne?

8 Wstęp Jak traktują właściciele gruntów, przez które przebiegają elektroenergetyczne linie napowietrzne pracowników operatora systemu dystrybucyjnego?

9 Służebność przesyłu Służebność przesyłu jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych, których istotą jest możliwość ingerencji w cudzą własność [2]. Zgodnie z art Kodeksu cywilnego [5] nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możliwości dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykorzystywać określonego uprawnienia, które mu względem nieruchomości władnącej przysługuje na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności [2].

10 Służebność przesyłu Służebność przesyłu jest zatem ograniczonym prawem rzeczowym, którego podstawą jest możliwość korzystania przez przedsiębiorcę z nieruchomości stanowiącej prywatną własność w precyzyjnie określonym zakresie wybudowania i/lub korzystania z urządzeń i instalacji określonych w art. 49 Kodeksu cywilnego [5] w sposób zgodny z przeznaczeniem tych urządzeń i instalacji. Może ono przysługiwać jedynie przedsiębiorcom, których własność stanowią lub którzy zamierzają wybudować urządzenia i instalacje określone w art. 49 Kodeksu cywilnego [5], a więc służące do przesyłu gazu, wody, prądu, pary, itp. Pojęcie służebności przesyłu jest stosunkowo młode, bo do polskiego ustawodawstwa zostało wprowadzone dopiero w 2008 r. (Kodeks cywilny, Dział III Służebność przesyłu, Art , t.j. Dz.U [5]) [1].

11 Służebność przesyłu Tak opisany cywilnoprawny tytuł dostępu do nieruchomości na potrzeby inwestycji linowych jest modyfikowany przez ustawy szczegółowe. I tak, np. art. 39a ustawy o lasach [6] stanowi, że nieruchomość pozostająca w zarządzie Lasów Państwowych może zostać obciążona m.in. służebnością przesyłu za obligatoryjnym wynagrodzeniem. Ustawa wskazuje również sposób wyliczenia wysokości tegoż wynagrodzenia, a także ustanawia o obowiązku uprawnionego przedsiębiorcy do usuwania drzew, krzewów i gałęzi zagrażającym urządzeniom i instalacjom wskazanym w art. 49 Kodeksu Cywilnego [5]. Art. 39a ust. 2 dość precyzyjnie określa wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej. Poziom wynagrodzenia ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez Lasy Państwowe od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością [6]. W podobny sposób wiele jednostek samorządu terytorialnego decyduje o możliwości ustanowienia służebności przesyłu na gruntach gminnych, za obligatoryjnym wynagrodzeniem [4].

12 Służebność przesyłu Ze względu na fakt, że szerokość pasów służebności nie jest określona żadnymi obowiązującymi przepisami i aktualnymi normami, traktowanymi jako zasady wiedzy technicznej w myśl Prawa budowlanego, istniała duża dowolność, a przede wszystkim rozbieżność, w zakresie określania pasów służebności określanych w wytycznych Spółek Dystrybucyjnych [11]. Należy podkreślić, że w polskim prawie również nie określono sposobu wyliczania wynagrodzenia za służebność przesyłu dla linii elektroenergetycznych dla gruntów innych niż leśnych. Dlatego też w opiniach biegłych sądowych również istnieje bardzo duża dowolność i rozbieżność w określaniu zarówno szerokości pasów służebności, jak i również wysokości wynagrodzenia za służebność przesyłu [1]. W opiniach biegłych dość często myli się pojęcia: pasa zajętości linii, pasa służebności oraz pasa ochronnego poniżej zostaną zdefiniowane ww. pojęcia.

13 Służebność przesyłu Widok pasów: zajętości, służebności i ochronnego i wzajemne relacje między nimi. Źródło: [1].

14 Służebność przesyłu - pas zajętości linii zwany też szerokością elektroenergetycznej linii napowietrznej, rozumiany jako poziomą odległość rzutów pionowych skrajnych przewodów roboczych/fazowych linii napowietrznej; pas zajętości linii napowietrznej zależy od wielu czynników, w tym w szczególności od napięcia znamionowego linii, liczby torów linii, układu przewodów na słupie i rodzaju przewodów (gołe lub izolowane). W przypadku linii napowietrznej 110 kv pas zajętości linii można podzielić na pas zajętości linii do korzystania wyłącznie przez właściciela linii napowietrznej (teren wewnątrz stanowisk słupowych wraz z terenem dodatkowym) oraz pas zajętości linii do ograniczonego korzystania przez właściciela nieruchomości i właściciela elektroenergetycznej linii napowietrznej 110 kv (teren pod przewodami elektroenergetycznej linii napowietrznej).

15 Służebność przesyłu - pas służebności zwany też pasem służebnym rozumianym jako powierzchnię wzdłuż linii konieczną dla właściwego korzystania z urządzeń ; pas ten nazywany jest też przez właścicieli sieci pasem eksploatacyjnym lub technicznym albo technologicznym; szerokość tego pasa powinna być przyjęta w taki sposób, aby zapewnić prawidłowy, nieskrępowany dostęp dla wykonywania czynności eksploatacyjnych, tj. oględzin, niezbędnych napraw, przeglądów i konserwacji oraz do usuwania awarii; szerokość pasa służebności nie wynika wprost z obowiązujących przepisów prawnych lub aktualnych norm. Pas służebności zawiera pas zajętości linii i podobnie jak pas zajętości linii można podzielić na pas służebności linii do korzystania wyłącznie przez właściciela linii napowietrznej (teren wewnątrz stanowisk słupowych wraz z terenem dodatkowym) oraz pas służebności linii do ograniczonego korzystania przez właściciela nieruchomości i właściciela elektroenergetycznej linii napowietrznej 110 kv (teren pod przewodami elektroenergetycznej linii napowietrznej z dodatkowym terenem niezbędnym dla eksploatacji linii).

16 Służebność przesyłu Występuje tu wyraźna kolizja interesów właściciela linii, któremu zależy, aby szerokość tego pasa była jak najmniejsza, i właściciela lub wieczystego użytkownika nieruchomości, któremu zależy zwykle na jak najszerszym pasie służebności. Należy wskazać na bardzo małą częstotliwość prac eksploatacyjnych związanych z wykonywaniem służebności, na małą awaryjność linii napowietrznych, w szczególności o napięciu 110 kv (rzadko występujące awarie i w związku z tym małe potrzeby przeprowadzania remontów i przebudów), na niewielkie potrzeby obszarowe właściciela linii na wykonywanie prac eksploatacyjnych ze względu na liniowy charakter urządzenia elektroenergetycznego. Często w praktyce, także w opiniach niektórych biegłych sądowych, pojęcie pasa służebności jest zastępowane pojęciem pasa ochronnego, choć są to zupełnie inne pojęcia i nie mogą być stosowane zamiennie. W zasadzie można przyjąć, że szerokość pasa służebności powinna być określona przez właściciela linii na poziomie niezbędnym do dla wykonywania czynności eksploatacyjnych, tj. oględzin, niezbędnych napraw, przeglądów i konserwacji oraz do usuwania awarii.

17 Służebność przesyłu - pas ochronny rozumiany jako pas o szerokości większej niż pas zajętości, a więc o szerokości przekraczającej szerokość linii napowietrznej; pojęcie to uwzględnia potrzebę zachowania bezpiecznych odstępów izolacyjnych będących pod napięciem przewodów fazowych linii od innych obiektów (np. budynków, rurociągów, dróg kołowych i kolejowych) oraz w przypadku wyższych napięć konieczność zapewnienia ograniczenia pola elektromagnetycznego do poziomu dopuszczalnego; pas ochronny linii określa szerokość pasa wzdłuż linii, w którym istnieją istotne ograniczenia dla jego wykorzystania, odnoszące się na przykład do lokalizowania obiektów budowlanych w sąsiedztwie linii. Szerokość pasa ochronnego jest ustalana indywidualnie dla danej linii przy uwzględnieniu wymagań podanych w normach oraz danych konstrukcyjnych linii. Pas ochronny to obszar do ograniczonego korzystania wyłącznie przez właściciela nieruchomości. Należy podkreślić, że pas ochronny jest pojęciem nie mającym nic wspólnego z pojęciem pasa służebności, więc przyjmowanie, także przez niektórych biegłych sądowych, szerokości pasa służebności odpowiadającej szerokości pasa ochronnego jest niewłaściwe.

18 Przykład 1 linia napowietrzna 110 kv Rok początek sporu. Właściciel gruntu o powierzchni ok m 2, na którym znajduje się dom mieszkalny oraz budynki służące działalności gospodarczej, wystąpił z prośbą do operatora sytemu dystrybucyjnego z prośbą o wyrażenie zgody na wybudowanie na skraju nieruchomości warsztatu samochodowego z domem mieszkalnym dla krewnego. Koniec nowej nieruchomości miał znajdować się w poziomej odległości ok. 5 m od skrajnego przewodu linii. Operator sytemu dystrybucyjnego nie wyraził zgody. W tym samym czasie, ten sam operator zezwolił na wybudowanie Multikina bezpośrednio pod linią napowietrzną 110 kv oraz stacji benzynowej również bezpośrednio pod linią. Z późniejszej opinii biegłego wynika, że można budować obiekty również pod linią napowietrzną 110 kv. Właściciel gruntu zdecydował się przekazać sprawę do kancelarii prawnej. Kancelaria prawna, jako pełnomocnik właściciela występuje do operatora systemu dystrybucyjnego z roszczeniem za bezumowne korzystanie z gruntu.

19 Przykład 1 linia napowietrzna 110 kv Operator sytemu dystrybucyjnego nie może udowodnić, że posiada jakąkolwiek zgodę właściciela gruntu na budowę linii napowietrznej. W piśmie odrzuca roszczenie jako bezzasadne. Sprawa trafia do sądu. Operator systemu dystrybucyjnego wyznacza prawnika jako swojego pełnomocnika. Ten wnioskuje o zasiedzenie w dobrej wierze, a jak sąd odrzuca taki wniosek, wybiera strategię procesową przewlekłość postępowania. Pełnomocnik operatora systemu dystrybucyjnego uważa, że to pełnomocnik właściciela gruntu ma wskazać jaki teren ma być wyznaczony dla służebności przesyłu. Neguje ekspertyzy wykonane na zlecenie właściciela gruntu. Podważa opracowane przez biegłych sądowych opinie, nie wyraża zgody na korzystanie z opinii sporządzonych na okoliczność innego postępowania dotyczącego tej samej nieruchomości i tej samej linii. Konsekwentnie trzyma się wybranej strategii procesowej - przewlekłość postępowania.

20 Przykład 1 linia napowietrzna 110 kv Pracownik operatora sytemu dystrybucyjnego, na wniosek biegłego, dla celów sporządzenia pierwszej opinii, udostępnia dane do stosownych wyliczeń. Pełnomocnik operatora kwestionuje opinię biegłego w zakresie długości przęsła i wnosi o sporządzenie kolejnej. Nie dostrzega wielu innych błędów znajdujących się w opinii. Dzieje się tak zapewne ze względu na brak bieżącej współpracy pełnomocnika operatora z pracownikiem inżynieryjno-technicznym operatora. Autor referatu był czwartym biegłym w tej sprawie. Ponownie wystąpił do tego samego pracownika o udostępnienie danych. Został przekierowany do pełnomocnika operatora. Pełnomocnik nie raczył nawet odpowiedzieć na . Przyjęto zasadę, że nie będzie się pomagać biegłym. Na wizje w terenie organizowane przez kolejnych biegłych pełnomocnik nie pojawia się w ogóle. Przekierowuje sprawę, nawet nie sprawdzając czego dotyczy, na pracowników Rejonu Dystrybucji (Rejony Dystrybucji nie zajmują się eksploatacją linii 110 kv).

21 Przykład 1 linia napowietrzna 110 kv Z analizy zachowania pełnomocnika operatora wyłania się następujący obraz: - Operator Systemu Dystrybucyjnego nie ma wypracowanego procesu w zakresie roszczeń właścicieli nieruchomości (stanowisko braku zgody na zamierzenia inwestycyjne właściciela gruntu); - Podczas prowadzenia postępowania sądowego brak ścisłej i bieżącej współpracy pomiędzy pełnomocnikiem operatora a pracownikiem inżynieryjnotechnicznym, biegle znającym przepisy i normy dotyczące linii napowietrznych, zagadnienia związane z pracą sprzętu pod i w pobliżu linii napowietrznej, zagadnienia związane z obecnością pola elektromagnetycznego w pobliżu przewodów linii napowietrznej; - Pełnomocnik operatora traktuje właściciela gruntu jako przeciwnika procesowego, nie biorąc pod uwagę, że jest to partner w biznesie operatora; - Jakość relacji operator-właściciel gruntu jest przekazywana innym właścicielom i nic nie wskazuje, że będą to w przyszłości partnerzy w biznesie operatora systemu dystrybucyjnego.

22 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv W celu wyznaczenia pasa służebności należy w pierwszej kolejności wyznaczyć pas (obszar) zajętości. Do wyznaczenia/obliczenia pasa zajętości przez przewody należy posłużyć się rzutem prostokątnym obszaru zajętego przez przewody. Do tego obszaru należy dodać obszar zajęty przez słupy. Widok pasów: zajętości, służebności i ochronnego i wzajemne relacje między nimi. Źródło: [1].

23 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv W celu wyznaczenia pasa służebności należy w pierwszej kolejności wyznaczyć pas (obszar) zajętości. Do wyznaczenia/obliczenia pasa zajętości przez przewody należy posłużyć się rzutem prostokątnym obszaru zajętego przez przewody. Do tego obszaru należy dodać obszar zajęty przez słupy. Rys. 7. Schemat sposobu przyjmowania pasa wokół słupa kratowego: a- długość pomiędzy osiami śrub kotew, b- szerokość pomiędzy osiami śrub kotew, c- szerokość pasa. Źródło: [3] str. 393

24 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv W celu wyznaczenia pasa służebności należy do wyznaczonego pasa (obszaru) zajętości dodać pewną odległość. Do niedawna operatorzy systemów dystrybucyjnych nie mieli wypracowanego wspólnego stanowiska w tej sprawie. Biegły stoi na stanowisku, że pas służebności dla napowietrznej linii napowietrznej 110 kv powinien być wyznaczony w takim zakresie jaki jest niezbędny dla prawidłowej jej eksploatacji (przesył energii elektrycznej, kontrole, przeglądy, modernizacje, remonty, usuwanie awarii, itp.). Co do zasady to właściciel infrastruktury powinien określić jaki obszar jest niezbędny do eksploatacji linii napowietrznej 110 kv, a jego podejście powinno być jednolite dla wszystkich urządzeń i instalacji elektroenergetycznych tego samego typu. Np. do niedawna ENERGA-OPERATOR S.A. zalecała w swoich wytycznych, aby szerokość pasa służebności przesyłu ustalać zgodnie ze wzorem [1]: S = B + 2 x (2,5 + Un/150) gdzie: S oznacza szerokość pasa służebności (m); B oznacza szerokość linii, czyli odległość mierzoną między skrajnymi przewodami linii (m); Un oznacza napięcie znamionowe linii (kv).

25 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Dla linii napowietrznych przyjęto stanowisko zgodne z poglądem autora [1], że pas służebności przesyłu należy wyznaczać poprzez powiększenie pasa zajętości linii o 2 m z każdej ze stron. 2 m 2 m Widok pasów: zajętości, służebności i ochronnego i wzajemne relacje między nimi. Źródło: [1].

26 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Operatorzy systemów dystrybucyjnych zapewne są przekonani, że tak wyznaczony pas służebności będzie służył jako baza do wypłaty ewentualnych roszczeń z tytułu bezumownego zajmowania gruntów. Jednocześnie podkreślić należy, że w judykaturze ostatnich lat (m.in. III CZP 118/17) utrwalił się pogląd, że obszar służebności przesyłu stanowi obszar niezbędny dla wykonywania uprawnień objętych treścią tej służebności, w szczególności: eksploatacji, konserwacji, remontów i usuwania awarii urządzenia przesyłowego. Jeżeli zaś chodzi o wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu oraz pas terenu, który powinien być uwzględniany przy jego ustalaniu, to należy podkreślić, iż istotne są okoliczności konkretnego przypadku. Zatem nie wyklucza się, że wynagrodzenie może zostać ustalone przy uwzględnieniu większego obszaru nieruchomości niż pas służebności przesyłu, w szczególności na obszarach zurbanizowanych, co jednak wymaga rozważenia całokształtu indywidualnych uwarunkowań na danej nieruchomości.

27 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Operatorzy systemów dystrybucyjnych doskonale wiedzą, że właściciel ma ograniczone prawa w dysponowaniu nieruchomością w pasie ochronnym. Czynniki mające wpływ na wyznaczenie pasa ochronnego: - zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym; - prowadzenie wycinki drzew i krzewów; - ograniczenia w realizacji budowy obiektów; - oddziaływanie składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego; - ograniczenia w zakresie pracy sprzętu i składowania materiałów, pod elektroenergetyczną linią napowietrzną i w jej pobliżu. Wyznaczenie pasa ochronnego dla czterech pierwszych czynników wykonuje się w oparciu o odległość od skrajnych przewodów linii napowietrznej. Dlatego też biegły w pierwszej kolejności wyznaczy te odległości by później wyznaczyć pas ochronny dla najostrzejszego spośród badanych czynników.

28 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym Odległość na którą może zbliżyć się osoba postronna do będących pod napięciem przewodów elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu znamionowym 110 kv. Odległość ta jest podana w 25 ust. 2 jest Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz.U ). Dla napięcia znamionowego 110 kv wynosi ona 2 m. Odległość ta jest równa odległości wyznaczającej obszar służebności przesyłu i zazwyczaj nie jest brana pod uwagę w dalszej analizie.

29 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Prowadzenie wycinek drzew i krzewów Pamiętać należy, że należy stosować wymagania techniczne, w tym normatywne, aktualne na dzień wydania pozwolenia na budowę. Najczęściej normą regulującą wycinkę drzew będzie PN-E-05100:1975 Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Projektowanie i budowa (norma została wycofana ze zbioru Polskich Norm i zastąpiona PN-E :1998 Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Projektowanie i budowa - Linie prądu przemiennego z przewodami roboczymi gołymi). Wymagania w zakresie prowadzenia wycinki drzew są jednakowe w obu ww. normach. Odległość od skrajnych przewodów linii wynosi: D = 2,5 + Un/150 + s, gdzie: D odległość drzewa lub gałęzi drzewa od przewodów (m); Un napięcie znamionowe linii (kv); s pięcioletni przyrost drzewa (m). Autor referatu założył najostrzejsze warunki, że dopuszcza się drzewa o wysokości przekraczającej najniższe położenie przewodu, czyli przy zwisie maksymalnym przewodu, odległość ta będzie odległością poziomą (przy niższych drzewach i po uwzględnieniu przyrostu odległość pozioma będzie mniejsza). Na podstawie powyższego założenia biegły mógł przyjąć przyrost na poziomie 0 m dla drzewa dorosłego.

30 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Odległość od skrajnych przewodów linii napowietrznej 110 kv wynosi 3,23 m i po zaokrągleniu w górę otrzymujemy odległość poziomą 3,30 m. Z ostrożności biegły zwiększył tą odległość o 1 m ze względu na uzasadnione okoliczności ze względu na przypadek drzew ozdobnych podlegających przycinaniu i strzyżeniu i konieczności użycia narzędzi ogrodniczych (pkt normy PN E 05100:1975). Tak więc ostatecznie odległość od skrajnych przewodów linii napowietrznej 110 kv wynosi 4,30 m. Dodatkowo należy uwzględnić wymóg pozostawienia terenu nie zalesionego wokół trzonu słupa w odległości 4 m od obrysu trzonu słupa przy powierzchni terenu (pkt normy PN E 05100:1975). Ze względu na fakt, że obszar ten w całości zawiera się w obszarze wyznaczonym przez odległość od skrajnych przewodów dla wycinki drzew obszar wynikający z wymogu pozostawienia terenu nie zalesionego wokół trzonu słupa w odległości 4 m od obrysu trzonu słupa przy powierzchni terenu zazwyczaj nie jest brany pod uwagę w dalszej analizie w opiniach sądowych.

31 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Ograniczenia w realizacji budowy obiektów Plan zagospodarowania przestrzennego dopuszcza na konkretnej nieruchomości budynki o określonej maksymalnej wysokości od poziomu terenu, którą należy brać pod uwagę przy opracowywaniu opinii biegłego sądowego. Należy podkreślić, że rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U z późn. zm.) [6] nie reguluje odległości budynków od linii i urządzeń elektroenergetycznych. Przy założeniu najostrzejszych warunków, że na dachu będzie taras odległość pionowa przewodów linii elektroenergetycznych od budynków w przypadku skrzyżowania przy największym zwisie normalnym będzie wynosiła: 5 + Un/150 = 5,73 m (Tablica 16 normy PN-E-05100:1975 Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Projektowanie i budowa, Tablica 17 w normie PN-E :1998 Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Projektowanie i budowa - Linie prądu przemiennego z przewodami roboczymi gołymi). Dla maksymalnego zwisu przewodów można realizować budowę obiektów nawet pod linią. W takich przypadkach odległości poziomej nie należy brać pod uwagę. W takim przypadku nie występują ograniczenia w realizacji budowy obiektów.

32 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv

33 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Dla inwestycji realizowanych obecnie, czy też przy założeniu modernizacji linii napowietrznej należy zastosować aktualną normę. Dla linii napowietrznych aktualną normą jest PN-EN : Elektroenergetyczne linie napowietrzne prądu przemiennego powyżej 1 kv - Część 1: Wymagania ogólne - Specyfikacje wspólne oraz jej załącznik krajowy PN-EN : Elektroenergetyczne linie napowietrzne prądu przemiennego powyżej 1 kv - Część 2-22: Krajowe Warunki Normatywne (NNA) dla Polski (oparte na EN :2012). Podkreślić należy, że w innych opiniach biegłych podane zostały nieaktualne normy. Minimalne odstępy izolacyjne od budynków mieszkalnych i innych zostały podane w Tablicy 5.11 normy PN-EN : Elektroenergetyczne linie napowietrzne prądu przemiennego powyżej 1 kv - Część 1: Wymagania ogólne - Specyfikacje wspólne. Załącznik krajowy PN-EN : Elektroenergetyczne linie napowietrzne prądu przemiennego powyżej 1 kv - Część 2-22: Krajowe Warunki Normatywne (NNA) dla Polski (oparte na EN :2012) nie wprowadza zmian do tych regulacji.

34 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv

35 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Minimalny odstęp w powietrzu dla najwyższego napięcia sieci 123 kv podany został w Tablicy 5.6 normy PN-EN : i wynosi Del= 1 m, przy czy pojawia się zastrzeżenie, że kwestia ta może być bardziej szczegółowo uregulowana w NNA. I w przypadku Polski tak się stało.

36 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Tak więc biorąc powyższe pod uwagę odległość (odstęp) pionowa przewodów linii elektroenergetycznych od budynków w przypadku skrzyżowania przy największym zwisie normalnym będzie wynosiła 5 m. Postanowienia tej normy są łagodniejsze niż opisane powyżej wg normy PN-E-05100:1975 Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Projektowanie i budowa.

37 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Oddziaływanie składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego Większość biegłych sądowych przy ocenie oddziaływania składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego (wymagania są ostrzejsze niż dla składowej magnetycznej, która maleje z kwadratem wartości prądu) powołują się na uznany za uchylony akt prawny Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 stycznia 1985 r. w sprawie szczegółowych wytycznych projektowania i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakresie ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego (M.P ) [8]. Akt ten określał w Tabeli znajdującej się w załączniku do zarządzenia m.in. najmniejszą odległość w metrach między najbliższym przewodem linii a krawędzią balkonu lub tarasu oraz dachem, tarasem lub płaszczyzną poziomą przy której natężenie pola elektrycznego nie przekroczy wartości dopuszczalnej dla stałego pobytu ludzi. Odległości zostały wyliczone przy przyjęciu najostrzejszych warunków atmosferycznych i maksymalnego napięcia linii aby ułatwić projektowanie linii elektroenergetycznych w zakresie usytuowania od budynków.

38 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Ww. zarządzenie dopuszcza co prawda mniejsze odległości pod warunkiem dotrzymania wartości dopuszczalnej natężenia pola elektrycznego (1 kv/m na wysokości 1,8 m od poziomu tarasu lub innych powierzchni poziomych przeznaczonych na pobyt ludzi przez czas dłuższy niż 8 godzin na dobę, ale większość biegłych z ostrożności przyjmuje wartości z powyższej tabeli. Stosowanie ww. zarządzenia jest słuszne i łatwiejsze niż każdorazowe wykonywanie stosownych obliczeń, symulacji i pomiarów w terenie.

39 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Warto natomiast zauważyć, że zapisy zarządzenia często są nieprawidłowo interpretowane w opiniach sądowych jako odległość pozioma od skrajnych przewodów linii. Patrz przykład poniżej. W wielu przypadkach obszar oddziaływania składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego będzie tworzył dwie figury zbliżone do trójkąta. Odległość od balkonu: a) w miejscu największego zwisu, b) pod słupem

40 Sposób wyznaczania/wyliczenia pasa służebności dla linii napowietrznej 110 kv Ograniczenia w zakresie pracy sprzętu i składowania materiałów, pod elektroenergetyczną linią napowietrzną i w jej pobliżu Ograniczenia w zakresie pracy sprzętu i składowania materiałów, pod elektroenergetyczną linią napowietrzną i w jej pobliżu są regulowane rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U ) [9]. Ograniczenia te dotyczą przede wszystkim zakazu sytuowania stanowisk pracy, składowisk wyrobów i materiałów lub maszyn i urządzeń budowlanych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów, mniejszej niż 15 m dla linii o napięciu znamionowym 110 kv. Dla wykonywania prac opisanych powyżej należy albo wyłączyć linię napowietrzną albo zastosować specjalne procedury bezpieczeństwa pracy (zależy to od zagrożeń głównie wynikających z wysokości sprzętu i jego strefy działania). Z doświadczenia biegłego wynika, że właściciel linii w przypadku konieczności prowadzenia prac z użyciem sprzętu po odpowiednim zgłoszeniu i uzgodnieniu tych prac nie robił problemów z wyłączeniem linii. Ze względu na fakt sporadycznego prowadzenia prac sprzętem pod lub w pobliżu linii napowietrznej autor jako biegły nie uwzględnia tego obszaru jako obszar ochronny.

41 Przykład 2 linia napowietrzna SN Wniosek właściciela gruntu o usunięcie linii z powodu wygaśnięcia służebności przesyłu Właściciel gruntu próbuje na drodze sądowej udowodnić, że operator systemu dystrybucji utracił służebność przesyłu z powodu zlikwidowania przęsła linii napowietrznej 15 kv (co jest zresztą nieprawdą). Operator systemu dystrybucyjnego wyznacza prawnika jako swojego pełnomocnika. W księdze wieczystej (prowadzonej dla większej liczby działek) znajduje się zapis o służebności. Pełnomocnik bez weryfikacji zapisów, wnioskuje o odrzucenie pozwu. Okazało się, że owszem, służebność jest, ale dla zupełnie innego nr działki. Pełnomocnik nie stawia się na posiedzenia sądu, na niektóre z nich wyznacza kolejnego pełnomocnika (początkującego prawnika). Biegły, z własnego doświadczenia wiedział o zapisach potwierdzających rok budowy linii, i w swojej opinii opisał szczegółowo ten fakt. Pełnomocnik nie raczył nawet skorzystać z tego faktu i go udokumentować.

42 Podsumowanie Z analizy zachowania pełnomocników operatorów w omawianych przykładach wyłania się następujący obraz: - Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych nie mają wypracowanego procesu i procedur w zakresie roszczeń właścicieli nieruchomości (w tym liczne stanowiska braku zgód na zamierzenia inwestycyjne właściciela gruntu); - Podczas prowadzenia postępowań sądowych mocno zauważalny brak ścisłej i bieżącej współpracy pomiędzy pełnomocnikami operatorów a pracownikami inżynieryjno-technicznymi, biegle znającymi przepisy i normy dotyczące linii napowietrznych, zagadnienia związane z pracą sprzętu pod i w pobliżu linii napowietrznej, zagadnienia związane z obecnością pola elektromagnetycznego w pobliżu przewodów linii napowietrznej; - Pełnomocnicy operatorów traktują właścicieli gruntów jako przeciwników procesowych, nie biorąc pod uwagę, że są to partnerzy w biznesie operatorów; - Jakość relacji operator-właściciel gruntu jest przekazywana innym właścicielom i nic nie wskazuje, że będą to w przyszłości partnerzy w biznesie operatora systemu dystrybucyjnego.

43 Podsumowanie Postępowania w sprawach roszczeń są prowadzone długo, przez wiele lat. Postanowienia sądów w zakresie odszkodowań w różnych sądach są różne i trudno szukać powtarzalności. Zaangażowanie zasobów ludzkich w tych sprawach jest znaczne. Celowe jest opracowanie procesów i procedur dotyczących postępowania w przypadku roszczeń właścicieli gruntów, przez które przebiegają linie napowietrzne w oparciu o wydzielone zasoby operatora systemu dystrybucji. Pilne wydaje się opracowanie regulacji prawnych, na wzór regulacji dotyczących Lasów Państwowych (o innej wyskości stawek), regulujących użytkowanie gruntu w ramach służebności przesyłu.

44 Literatura [1] Strzałka J., Zasady wyznaczania pasów służebności dla linii energetycznych [2] Gogojewicz P., Służebność przesyłu energii elektrycznej. Elektro.Info nr r. [3] Dąbek J., Nowakowska M., Zamroch P., Wybrane zagadnienia wyceny nieruchomości a problematyka prawna, ekonomiczna i przestrzenna związana z infrastrukturą techniczną. Replika, 2015 r. [4] ACTA ERASMIANA VII. Z badań nad prawem i administracją. Pod red. Sadowski M., Wrocław, 2014 r. [5] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz.U ) [6] Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz.U z późn. zm.) [7] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U z późn. zm.) [8] Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 stycznia 1985 r. w sprawie szczegółowych wytycznych projektowania i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakresie ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego (M.P ) [9] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U ) [10] Wytyczne Spółek Dystrybucyjnych w sprawie określania powierzchni służebności przesyłu. [11] Katalog słupów i fundamentów linii 110 kv. Zestawienie podstawowych rozwiązań technicznych słupów i fundamentów linii 110 kv. Tom I Linie jednotorowe, opr. ENERGOPROJEKT Kraków, Dystr. PTPiREE. [12] Katalog słupów i fundamentów linii 110 kv. Zestawienie podstawowych rozwiązań technicznych słupów i fundamentów linii 110 kv. Tom II Linie dwutorowe, opr. ENERGOPROJEKT Kraków, Dystr. PTPiREE.

45 Dziękujemy za uwagę, www.