IDENTYFIKACJA WŁAŚCIWOŚCI ŚWIETLNYCH REKLAM USYTUOWANYCH W OTOCZENIU DRÓG

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 118 Transport 2017 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki Politechnika Warszawska, Wydział Transportu Marcin Chrzanowicz Politechnika Warszawska, Wydział Elektryczny Anna Wytrykowska Wydział Transportu, Koło Naukowe Elektrotechniki w Systemach Transportowych IDENTYFIKACJA WŁAŚCIWOŚCI ŚWIETLNYCH REKLAM USYTUOWANYCH W OTOCZENIU DRÓG Rękopis dostarczono: maj 2017 Streszczenie: Reklamodawcy lokalizujący nośnik reklamowy w otoczeniu drogi wprowadzają do istniejącej sytuacji drogowej kolejny element niebędący elementem infrastruktury drogowej, którego głównym zadaniem jest czasowe skupienie na nim uwagi kierowcy. Reklamy usytuowane w otoczeniu dróg charakteryzują się określonymi parametrami lokalizacyjnymi, technicznymi, treściowymi i emisyjnymi. Poszczególne cechy można zdefiniować i przypisać im w przyszłości wartości graniczne, które mogą wprost określić wymagania dla nośników reklamowych instalowanych w otoczeniu dróg. Zdefiniować można szereg parametrów oświetleniowych, które w jednoznaczny sposób opiszą emisję światła z powierzchni nośnika reklamowego. Niektóre nich mogą wpływać degradująco na odbiór wrażeń wzrokowych kierowcy. Można wyróżnić parametry związane z luminancją, kontrastem luminancji, natężeniem oświetlenia, barwą, sposobem oraz czasem emisji światła. W artykule, omówione zostały parametry emisyjne nośników reklamowych oraz przykłady pomiarów poszczególnych parametrów oświetleniowych, które są możliwe do zarejestrowania w warunkach terenowych. Słowa kluczowe: oświetlenie, reklamy uliczne, BRD 1. WSTĘP Reklama jest od dawna integralną częścią architektury i urbanistyki miejskiej, ingeruje w przestrzeń publiczną i jej krajobraz. Często jej lokalizacja jest przypadkowa i opiera się na realizacji interesów gospodarczych właściciela [2, 6, 9]. Szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego stanowią reklamy, umieszczone w otoczeniu dróg [9], nie są one elementem infrastruktury drogowej, znajdują się jednak w polu widzenia kierowcy, przez co mogą powodować wzbudzenie zainteresowania i skupienie na nich uwagi kierowców [3, 7, 14, 15, 20].

2 288 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska Pod pojęciem reklama widziana z drogi, w niniejszym artykule rozumie się rodzaj informacji wizualnej, o stałej lub zmiennej treści przedstawionej w jakiejkolwiek formie i przy wykorzystaniu różnych środków i nośników, prezentującej informacje o towarach, usługach, zdarzeniach, podmiotach gospodarczych lub organizacjach zlokalizowanych w miejscu lub poza miejscem prowadzenia działalności. Reklamy te dzieli się ze względu na: sposób oddziaływania na uczestników ruchu drogowego, własności emisyjne, czytelność treści, zawartość informacji wizualnej, sposób przekazywania informacji, formę przekazywania informacji, lokalizację nośników reklam, umiejscowienie nośników w polu widzenia kierującego pojazdem [9]. W przepisach krajowych brak jest metody oceny parametrów świetlnych lokalizowanych reklam [4, 5, 18]. Ustawodawca sprecyzował jedynie liczne obostrzenia. Przykładem jest określenie minimalnej odległość instalowania reklamy od krawędzi jezdni (w ustawie o drogach publicznych) [17]. Istotnym jest również, aby nośniki reklamowe nie imitowały znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego [5,11]. W przypadku nośników na stałe związanych z gruntem spełnione muszą zostać przepisy prawa budowlanego [6]. Istotną zmianą polskich przepisów jest ustawa w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu [18]. W ustawie znalazły się zapisy dotyczące reklam o dynamicznej treści, które wedle badań przyciągają uwagę kierowców w większym stopniu niż nośniki statyczne [2, 14, 20]. Wprowadzono zakaz wyświetlania ruchomych obrazów oraz efektów wizualnych wskazując jednocześnie na minimalny czas prezentacji informacji na 10 sekund. Ustawa wprowadza również parametr techniczny do oceny reklam, którym została luminancja. Dopuszczalne wartości maksymalne luminancji będą określone na drodze rozporządzenia Ministra ds. Transportu. Projekt rozporządzenia znajduje się obecnie w konsultacjach społecznych, a wstępnie przyjęte wartości zależą od lokalizacji reklamy i pory dnia. Dla pory dziennej niezależnie od miejsca lokalizacji reklamy wstępnie przyjęto maksymalną wartość luminancji na poziomie 4000 cd/m 2, natomiast w porze nocnej dla terenu zabudowanego jest to 600 cd/m 2. a dla pozostałych przypadków 400 cd/m 2 [18]. Pomimo wprowadzenia przepisów [18] pozwalających na ograniczenie oddziaływania światła pochodzącego z nośników reklamowych zarządcy dróg w Polsce nie dysponują wiedzą, jakiego typu nośniki reklamowe i w jaki sposób oddziałują na kierowców. Ocena stanu istniejącego w zakresie emisji światła z nośników reklamowych pozwoli na wskazanie zagrożeń dla uczestników ruchu drogowego. Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja właściwości świetlnych nośników reklamowych instalowanych w lokalizacjach widocznych z drogi. Na Wydziale Transportu Politechniki Warszawskiej prowadzone są obecnie prace badawcze zmierzające do identyfikacji zagrożeń wywołanych emisją światła z nośników reklamowych i ich wpływu na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego. Badania prowadzone w Polsce [2, 3, 16, 21] oraz w szeregu krajów [1, 14, 19] wykazują słuszność posługiwania się parametrami oświetleniowymi, jako jednym z kryteriów oceny oddziaływania reklamy na kierowców. Istotnym zagadnieniem jest ustalenie wartości parametrów emisyjnych nośników reklamowych [16, 21]. Wiąże się to z przeprowadzeniem szeregu specjalistycznych pomiarów poszczególnych parametrów oświetleniowych, do których można zaliczyć: luminancję powierzchni nośnika reklamowego LN [cd/m 2 ], luminancję otoczenia nośnika reklamowego LT [cd/m 2 ], kontrast luminancji nośnika z tłem (otoczeniem) C,

3 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg 289 barwę nośnika reklamowego (współrzędne trójchromatyczne x, y w układzie CIE 1931), natężenia oświetlenia na płaszczyźnie oczu kierowcy Eoka [lx], luminancji zamglenia wynikającej z obserwacji nośnika reklamowego Lv [cd/m 2 ]. 2. PARAMETRY EMISYJNE NOŚNIKÓW REKLAMOWYCH Podstawowym parametrem emisji światła z powierzchni nośnika informacji wizualnej jest luminancja nośnika reklamowego. Luminancja L (opisana wzorem 1) [10, 13] wyraża obiektywne wyrażenie za pomocą wielkości fizycznej intensywności świecenia powierzchni nośnika. Jednostką luminancji są kandele przypadające na metr kwadratowy powierzchni (cd/m 2 ). Jeżeli powierzchnia ds (rys. 1) jest źródłem promieniowania o światłości I, wówczas : di L (1) ds cos di - światłość emitowana z powierzchni nośnika w kierunku obserwacji [cd], ds - pole powierzchni przekroju wiązki promieniowania zawierającej ten punkt [m 2 ], - kąt pomiędzy normalną do powierzchni tego przekroju, a kierunkiem rozchodzenia się wiązki promieniowania. Rys. 1. Graficzne wyjaśnienie luminancji Źródło: opracowanie własne na podstawie [10] Pomiar luminancji może być realizowany za pomocą klasycznych lub matrycowych mierników luminancji. W przypadku punktowych mierników klasycznych wartość luminancji uśredniana jest w obszarze pomiarowym zależnym od przyjętego rozmiaru kątowego plamki pomiarowej, odmiennie niż w przypadku pomiaru miernikiem matrycowym gdzie luminancja wyznaczona jest dla każdego piksela przetwornika

4 290 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska pomiarowego. Przyrządy pomiarowe powinny posiadać pole pomiarowe o rozmiarze kątowym nieprzekraczającym 1. Od wielkości pola pomiarowego zależeć będzie odległość, z jakiej dokonać można pomiaru wartości luminancji powierzchni mierzonej przy zachowaniu granicznej odległości fotometrowania. W przypadku pomiaru luminancji nośników informacji wizualnej (reklam emitujących światło) wyznaczone powinny być następujące parametry: luminancja minimalna na powierzchni nośnika reklamowego LNmin [cd/m 2 ], luminancja maksymalna na powierzchni nośnika reklamowego LNmax [cd/m 2 ], luminancja średnia na powierzchni nośnika reklamowego LNśr [cd/m 2 ]. Nośniki reklamowe charakteryzują się zmienną luminancją na swojej powierzchni, szczególnie widoczne jest to w przypadku nośników emisyjnych (tj. telebimy RGB, jednobarwne reklamy LED) i podświetlanych od przodu (frontlight). Wyznaczenie tego parametru możliwe jest przez wyznaczanie maksymalnej luminancji powierzchni informacji wizualnej, czyli maksymalnej wartości jaskrawości informacji wizualnej określonej spośród wszystkich możliwych kierunków obserwacji nośnika związanych z kierunkami ruchu pojazdów, wyznaczoną na podstawie pomiarów wykonanych na powierzchni mierzonej, za pomocą miernika luminancji o rozmiarze pola pomiarowego nie większym niż 1/100 wymiaru maksymalnego powierzchni mierzonej, przy ustawieniu maksymalnych parametrów emisyjnych powierzchni informacji wizualnej. Wartość maksymalnej luminancji powinna być wyznaczona dla obrazu statycznego, badając powierzchnię reklamy prostopadle do osi geometrycznej nośnika reklamy. W przypadku nośników LED wraz z wzrostem kąta obserwacji wartość ta ulega spadkowi, dlatego istotnym zagadnieniem jest ustalenie rzeczywistych poziomów luminancji reklam z kierunków obserwacji kierowcy związanych z kierunkami ruchu pojazdów. Poza parametrami luminancji samego nośnika należy dokonać pomiaru luminancji otoczenia reklamy, w jakim znajduje się nośnik informacji wizualnej. Można wyznaczyć następujące parametry otoczenia nośnika: luminancja minimalna otoczenia, tła nośnika reklamowego LTmin [cd/m 2 ], luminancja maksymalna otoczenia, tła nośnika reklamowego LTmax [cd/m 2 ], luminancja średnia otoczenia, tła nośnika reklamowego LTśr [cd/m 2 ]. Należy zaznaczyć, że luminancja nie opisuje jednoznacznie jaskrawości obiektu (czyli odczucia obserwatora), a jedynie właściwości fizyczne powierzchni wysyłającej lub odbijającej światło. Pomiar wartości luminancji otoczenia, w jakim znajduje się nośnik informacji wizualnej ma na celu określenie wartości statycznego kontrastu luminancji powierzchni nośnika informacji wizualnej z tłem. Wartość ta odpowiada za odczucie jaskrawości obiektu (nośnika) przez obserwatora. Im ciemniejsze jest otoczenie, w jakim znajduje się nośnik tym odczucia obserwatora są intensywniejsze. Związane jest to między innymi z adaptacją obserwatora, do nocnych warunków oświetleniowych. Nadmierna wartość kontrastu luminancji w polu zadania wzrokowego kierowcy może powodować zaburzenie postrzegania obiektów drogowych przez kierowców. W polskich przepisach nie określono wartości dopuszczalnego kontrastu luminancji. Na ten czynnik zwrócono uwagę w publikacji [1] gdzie przyjęto maksymalną dopuszczalną wartość kontrastu luminancji równą 12. Kontrast luminancji powierzchni reklamy z tłem [1] jest to stosunek różnicy luminancji obserwowanego obiektu i luminancji tła do luminancji tła i może być obliczony ze wzoru (2):

5 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg 291 (2) C - kontrast luminancji, - wartość maksymalna luminancji nośnika reklamowego [cd/m 2 ], - wartość średnia luminancji otoczenia, tła nośnika reklamowego [cd/m 2 ]. Jednym z istotnych parametrów świetlnych związanych z emisją promieniowania z powierzchni nośnika reklamowego jest barwa emitowanego światła. Istnieje potencjalna możliwość wprowadzenia w błąd kierowcy emitowaną przez nośnik reklamowy barwą światła. W przypadku nośników reklam świetlnych usytułowanych w otoczeniu dróg istnieje duże zagrożenie wytworzenia przez nośnik reklamowy zbliżonych wartości parametrów barwnych do emitowanych sygnałów przez uliczne sygnalizatory świetlne, w szczególności przez nośniki emisyjne (tj. telebimy RGB i jednobarwne reklamy LED). Parametr ten może wpływać na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Uzasadnione jest zatem zbadanie emisji światła reklamy pod względem chromatyczności i zgodności z barwami sygnalizatorów świetlnych podanych w normie [5, 11]. Barwy świateł używanych w sygnalizacji powinny być zgodne z współrzędnymi chromatyczności umieszczonymi na wykresie chromatyczności (tab. 1). Określone gamuty barwne (rys. 2) są obszarami, w których nie powinny znajdować się barwy wyświetlane na reklamie. Trudno jednak zabronić stosowania dostępnych palet barw reklamodawcom, w szczególności na telebimach, które umożliwiają wygenerowanie praktyczne dowolnych barw dostępnych dla technologii RGB LED. Skutkuje to występowaniem w polu widzenia kierowców barw nośników reklamowych niejednoznacznie interpretowanych, jako sygnały sygnalizacji ulicznej. Pomiar barwy należy zrealizować za pomocą wzorcowanych przyrządów pomiarowych, kolorymetrów posiadających ograniczone pole pomiarowe. Tablica 1 Współrzędne barw poszczególnych sygnałów świetlnych sygnalizacji ulicznej [5, 11] Barwa x y x y x y x y Czerwona 0,660 0,320 0,680 0,320 0,710 0,290 0,690 0,290 Żółta 0,536 0,444 0,547 0,452 0,613 0,387 0,593 0,387 Zielona 0,009 0,720 0,284 0,520 0,209 0,400 0,028 0,400 Kolejnym parametrem związanym z oddziaływaniem światła nośnika reklamowego na kierowcę jest luminancja równoważna zamglenia LV (ang. Veiling Luminance) [10, 12, 13] związana pośrednio z wartością natężenia oświetlenia wytworzonego na gałce ocznej kierowcy. Zainstalowane w otoczeniu drogi nośniki reklamowe emitują wiązkę świetlną w kierunku przeciwnym do ruchu pojazdów, a jej część trafia bezpośrednio do oczu obserwatora. Wytwarzana w gałce ocznej wartość nazywana jest luminancją równoważną zamglenia i może wywołać pogorszenie percepcji wzrokowej lub uczucie niewygody. Efekt ten uzależniony jest od odziaływania opraw oświetleniowych, reklam emitujących światło i innych źródeł światła (np. pojazdów samochodowych) znajdujących się w bezpośrednim polu widzenia kierowcy. Wpływa on na poziom i czas adaptacji oczu obserwatora. Luminancja równoważna zamglenia sumuje się w gałce ocznej z luminancją obrazu

6 292 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska obserwowanego obiektu znajdującego się na jezdni [12, 13]. Otrzymana wartość wpływa na zmianę luminancji postrzeganego obiektu i tła. Wyznaczanie wartości luminancji równoważnej zamglenia LV [10, 12, 13] wiąże się z obliczeniem bądź pomiarem w warunkach rzeczywistych, natężenia oświetlenia w płaszczyźnie oczu obserwatora. Rys. 2. Przestrzeń barw sygnałów świetlnych sygnalizacji ulicznej Źródło: opracowanie własne na podstawie [5,11] Obliczeń i pomiarów dokonuje się w ustalonej za pomocą płaszczyzn obserwacji nośnika reklamowego z uwzględnieniem wytycznych zawartych w normie [13]. Wyznaczenie parametru LV dla nośnika informacji wizualnej wymaga zachowania geometrii, przedstawionej na rys. 3: Dla obserwatora wszystkie znajdujące się w polu widzenia obiekty są źródłami światła i nie ma znaczenia czy światło jest w nich wytwarzane w wyniku przemiany energetycznej, czy tez jest ono odbijane od obserwowanych nośników (obiektów). Istotna jest natomiast intensywność światła emitowanego przez widziany przedmiot, którą charakteryzuje się przez określenie wartości luminancji. Rys. 3. Geometria pomiaru nośnika reklamowego do wyznaczenia luminancji równoważnej zamglenia Źródło: opracowanie własne na podstawie [13]

7 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg 293 Wartość ta jest określona poprzez strumień świetlny wysyłany przez źródło światła w kierunku obserwatora, który jest zawarty w przestrzeni wyznaczonej przez kąt bryłowy, w którym jest widziane to źródło o powierzchni świetlnej S oraz którego obserwacja jest dokonywana pod kątem. Zatem luminancję nośnika informacji wizualnej można opisać wzorem (3): L S cos [cd/m2] (3) - strumień świetlny źródła światła [lm], - kąt bryłowy opisujący emisję w kierunku obserwatora [sr], S - powierzchnia źródła światła [m 2 ], - kąt pomiędzy kierunkiem obserwacji jedni a kierunkiem nośnika reklamowego [ ]. Wykorzystując zależność (4): d I [cd] (4) d Można zdefiniować luminancję zamglenia pochodzącą od nośnika informacji wizualnej (5) i zapisać następującym wzorem: I I L V [cd/m 2 ] (5) S cos S' I - światłość wytworzona przez nośnik informacji wizualnej w kierunku obserwatora [cd], S - powierzchnia pozorna nośnika informacji wizualnej [m 2 ]. Uwzględniając prawo odwrotności kwadratu odległości (6) dla wartości natężenia na oku kierowcy: I E oka [lx] (6) 2 r r - odległość od nośnika informacji wizualnej do obserwatora [m]. Oraz mając na uwadze spełnienie warunku granicznej odległości fotometrowania dla gabarytowego źródła światła (7), jakimi jest powierzchnia nośników reklamowych: r 5 max( a, b) a,b - wymiary źródła światła (nośnika informacji wizualnej) [m], Luminancję równoważną zamglenia można wyrazić wzorem (8) : (7) 2 Eoka r LV [cd/m 2 ] (8) S'

8 294 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska W raporcie IESNA [8] wskazane są dopuszczalne wartości parametru natężenia oświetlenia na gałce ocznej (tab.2) obliczonego na podstawie wzoru 6, w zależności od obszaru zlokalizowania nośnika. Raport zaleca stosowanie nośników reklamowych o parametrach emisyjnych nie wyższych niż z obszaru E2. Obszar E1 E2 E3 E4 Wartości graniczne natężenia oświetlenia na gałce ocznej kierowcy [2] Opis Oznacza całkowicie ciemne strefy, jak parki narodowe lub miejsca chronione Oznacza strefy o niskiej jaskrawości, jak tereny przemysłowe lub wiejskie tereny zamieszkałe Oznacza strefy o średniej jaskrawości, jak tereny przemysłowe lub podmiejskie tereny zamieszkałe Oznacza strefy o wysokiej jaskrawości, jak centra miast i strefy komercyjne Tablica 2 Graniczna wartość natężenia oświetlenia na gałce ocznej Eoka (lx) 1,0 3,0 8,0 15,0 Luminancję równoważną zamglenia LV można także obliczyć ze wzoru empirycznego (9 lub 10) [13], dla znanych wartości pionowego natężenia oświetlenia pochodzących od kolejnych opraw oświetleniowych, nośników reklamowych i źródeł światła znajdujących się w polu zadania wzrokowego: lub L V 4 A 9,86 Ek 1 [cd/m 2 66,4 2 ], kiedy: k 1,5 o o 60 (9) A LV Ek 1 [cd/m 2 o o ], kiedy: 0,1 1,5 (10) 3 2 k k 62,5 gdzie : E k - pionowe natężenie oświetlenia wytwarzane przez źródła światła k w płaszczyźnie oka obserwatora [lx], - kąt pomiędzy kierunkiem obserwacji a kierunkiem źródła olśnienia ( wg. [13] maksymalnie 60º), A - wiek obserwatora, ( wg. [13] typowo 23 lata). Przeprowadzenie pomiaru wiąże się z utrudnieniami technicznymi, polegającymi na wyłączaniu poszczególnych źródeł światła znajdujących się w polu obserwacji określonym kątem. Jednak możliwe jest wyznaczenie parametru LV, szczególnie w warunkach, w których znajdują się nieliczne źródła światła, w tym inne nośniki reklamowe. Jednym z kolejnych aspektów emisji światła z powierzchni nośników reklamowych jest problem ograniczenia emisji światła przeszkadzającego opisywanego w literaturze pod pojęciem światła zanieczyszczającego, które może stwarzać fizjologiczne i ekologiczne problemy dla otoczenia i ludzi. W przypadku emisji światła z nośników reklamowych

9 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg 295 znajdujących się na terenach zamieszkałych można mówić o świetle intruzyjnym wpływającym na dyskomfort mieszkańców, rozproszenie uwagi i pogorszenie percepcji obserwatorów w tym kierowców. Zanieczyszczenie środowiska światłem pochodzącym od nośników reklamowych polega na emisji światła w górną półprzestrzeń, w kierunku nieboskłonu lub emitowaniem światła w kierunku fasad budynków i okien pomieszczeń, w których przebywają ludzie. Nadmierna emisja światła może wywoływać u ludzi uczucie dyskomfortu, niewygody lub generować problemy zdrowotne. W celu zminimalizowania uciążliwości dla ludzi, roślin i zwierząt dąży się do ograniczania emisji światła intruzyjnego wprowadzając zalecenia i ograniczenia prawne dla oświetlenia zewnętrznego [8, 12] przyjmując wymagania jak w tablicy 3. Tablica 3 Wymagania w odniesieniu do światła intruzyjnego instalacji oświetlenia zewnętrznego [8] Strefa środowiskowa Światło na nieruchomościach Światłość oprawy oświetleniowej Światło wypromi eniowane w górę E v [lx] I [cd] ULR [%] Luminancja L b [cd/m 2 ] L s [cd/m 2 ] przed czasem po czasie przed czasem po czasie fasada przyciemniania 1) - przyciemniania przyciemniania przyciemniania budynku znaki E E , E , E , ) w przypadku braku ustaleń czasu przyciemnienia nie powinny być przekraczane wartości wyższe, a wartości niższe zleca się, jako granice preferowane. E1 E4 strefy, jak w tablicy 2. Ev maksymalna wartość pionowego natężenia oświetlenia w obrębie nieruchomości [lx], I światłość każdego źródła światła w potencjalnie przeszkadzającym kierunku [cd], ULR część strumienia świetlnego oprawy (opraw), która jest emitowana powyżej horyzontu, gdy oprawa (oprawy) jest (są) montowana(-e) w przewidzianej do instalacji pozycji i pochyleniu [%], Lb maksymalna średnia luminancja fasady budynku [cd/m 2 ], Ls maksymalna średnia luminancja znaków [cd/m 2 ]. W przypadku nośników reklam ulicznych ważny jest parametr rozmiaru powierzchni emitującej światło. Definiuje on rozmiar kątowy obiektu (nośnika reklamowego) obserwowanego przez kierowcę (rys. 4). W ogólnym ujęciu powierzchnia wpisana w płaszczyznę nośnika reklamowego o promieniu d (gdzie d jest promieniem okręgu wpisanego w prostokąt o wymiarach a szerokość i b wysokość nośnika) widziana z odległości r ma miarę kąta obserwacji opisanego równaniem: 1 d 2tan [ ] (11) r

10 296 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska Rys. 4. Zdefiniowanie wartości kąta bryłowego obserwowanego nośnika reklamowego Źródło: opracowanie własne 3. PRZYKŁAD POMIARU PARAMETRÓW OŚWIETLENIOWYCH NOŚNIKA REKLAMOWEGO W niniejszym artykule przytoczono wyniki badań nośnika reklamy typu frontlight o wymiarach 6 x 3 m, w zakresie pomiarów luminancji powierzchni wizualnej nośnika reklamowego, pomiaru barwy i obliczenia wartości parametrów oświetleniowych. Pomiar wykonano w porze nocnej dla nośnika zlokalizowanego w m. st. Warszawa (rys. 5). Pomiary luminancji wykonano z odległości 30 m od nośnika reklamowego, dwoma przyrządami pomiarowymi: miernikiem matrycowym LMK Mobile Advanced firmy Techoteam (tab. 4. matrycowy) [16] (rys. 6) i miernikiem punktowym CS200 firmy Konica Minolta (tab. 4. punktowy) umożliwiającym na jednoczesny pomiar współrzędnych barwy. Rys. 5. Zdjęcie nośnika reklamowego Rys. 6. Zdjęcie luminancji nośnika reklamowego [cd/m 2 ] skala log 3 Źródło: opracowanie własne W dalszej kolejności za pomocą miernika natężenia oświetlenia L100 firmy Sonopan przeprowadzono pomiar wartości natężenia oświetlenia Eoka w miejscu pomiaru luminancji. W tablicy 4 zestawiono dane nośnika, wyniki pomiarów i obliczonych parametrów oświetleniowych. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że nośnik reklamowy charakteryzuje się stosunkowo niskimi poziomami luminancji maksymalnej (tab.4. p.8), natomiast jego

11 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg 297 zlokalizowanie w ciemnym otoczeniu sprzyja wytworzeniu wysokiego kontrastu luminancji (tab.4. p.14), który może wpływać na skupienie uwagi kierowcy. Otrzymana wartość światłości kierunkowej I (tab.4. p.16), mieści się w grupie nośników charakterystycznych dla obszaru E2 (tab. 3). Wytworzona wartość luminancji równoważnej zamglenia nie wskazuje na wystąpienie zjawiska olśnienia kierowcy. Dla nośnika przeprowadzono także pomiary współrzędnych trójchromatycznych, wybierając środki obszarów barw występujących na reklamie. Następnie sprawdzono czy zmierzone współrzędne barwy znajdują się w obszarach gamutów określonych dla sygnalizacji świetlej (tab.5). Otrzymane wartości nie mieszczą się w przedziałach przewidzianych przez przepisy i można je w powiązaniu z emitowaną światłością uznać za bezpieczne dla użytkowników dróg. Dane techniczne nośnika reklamowego, wyniki pomiarów i obliczeń Tablica 4 l.p. Opis Jednostka Wartość Parametry ogólne 1. Szerokość nośnika a [m] 6,0 2. Wysokość nośnika b [m] 3,0 3. Pole powierzchni nośnika [m 2 ] 18,0 4. Odległość w osi X od środka nośnika [m] 30,0 5. Odległość w osi Y od środka nośnika [m] 10,0 Odległość środka nośnika od punktu pomiarowego r [m] 32,6 6. Rozmiar kątowy nośnika Θ [ ] 5,3 7. Kąt pomiędzy kierunkiem obserwacji jedni a kierunkiem nośnika reklamowego α [ ] 23,4 Parametry emisyjne Matrycowy Punktowy 8. Luminancja minimalna na powierzchni nośnika reklamowego L Nmin [cd/m 2 ] 0,92 1,14 9. Luminancja maksymalna na powierzchni nośnika reklamowego L Nmax [cd/m 2 ] 66,98 63, Luminancja średnia na powierzchni nośnika reklamowego L Nśr [cd/m 2 ] 18,24 17, Luminancja minimalna otoczenia, tła nośnika reklamowego L Tmin [cd/m 2 ] 0,02 0, Luminancja maksymalna otoczenia, tła nośnika reklamowego L Tmax [cd/m 2 ] 0,17 0, Luminancja średnia otoczenia, tła nośnika reklamowego L Tśr [cd/m 2 ] 0,12 0, Kontrast luminancji C - 557,1 419,8 15. Natężenie oświetlenia na oku E oka [lx] 2,9 16. Światłość w kierunku obserwatora I [cd] 3082,0 17. Luminancja równoważna zamglenia L V [cd/m 2 ] 18,27 Współrzędne barwne nośnika reklamowego Tablica 5 l.p. Barwa na nośniku x y Spełnienie warunku 1. czerwona 0,6413 0,3231 nie 2. żółta 0,4345 0,4454 nie 3. zielona brak brak -

12 298 Piotr Tomczuk, Andrzej Czerepicki, Marcin Chrzanowicz, Anna Wytrykowska 4. WNIOSKI Obecne obowiązujące przepisy ograniczają luminancję reklam do 600 cd/m 2 w porze nocnej w obszarze zabudowanym oraz 4000 cd/m 2 w ciągu dnia bez względu na lokalizację [18]. Jednak nawet przy tych ograniczonych wartościach luminancji, w późnych godzinach nocnych, w ciemnym otoczeniu, reklamy o niskiej emisji światła mogą być zagrożeniem dla kierowców wytwarzając wysoką wartość kontrastu luminancji w polu widzenia kierowcy. W artykule wykazano, że oprócz wartości luminancji maksymalnej istnieje szereg parametrów opisujących emisję pochodzącą z nośnika reklamowego zlokalizowanego w otoczeniu drogi. Zidentyfikowane i zaprezentowanie w artykule właściwości oświetleniowe będą podstawą do przeprowadzenia badań terenowych różnego rodzaju nośników reklamowych instalowanych w otoczeniu dróg. Na podstawie przeprowadzonych badań zostaną wytypowane te nośniki, których emisja światła w istotny sposób może oddziaływać na kierowców i powodować zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Podjęte prace zmierzają do określenia precyzyjnych wymagań oświetleniowych dotyczących nośników informacji wizualnej instalowanych w otoczeniu dróg. Wnioski z przeprowadzonych badań wykorzystane zostaną przez zarządców infrastruktury drogowej do stworzenia wymagań technicznych, jakie będą egzekwowane od reklamodawców w procesie wydawania zgody na lokalizację nowego nośnika informacji wizualnej oraz na etapie kontroli istniejących nośników. Ważnym zadaniem jest opracowanie jednolitej procedury pomiarowej niezbędnej do prawidłowej i porównywalnej oceny oddziaływania światła pochodzącego z nośników reklamowych instalowanych w otoczeniu dróg. W stworzonych zaleceniach powinny być wskazane wartości parametrów świetlnych oraz sposób przeprowadzenia pomiaru, uwzględniający obserwację płaszczyzny reklamy z pozycji kierowcy. Podjęte w artykule zagadnienia nie opisują całego spektrum problemów związanych z badaniami emisji światła nośników reklamowych. W artykule świadomie skupiono się na parametrach statycznych i pominięto zagadnienia emisji dynamicznej, która w przyszłości będzie przedmiotem badań i publikacji. Zagadnienia prezentowane w niniejszym artykule są przedmiotem badań i analiz w realizowanym przez Wydział Transportu Politechniki Warszawskiej projekcie pod tytułem: Wpływ reklam na poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego, umowa numer: DZP/RID-I-33/4/NCBR/2016 (Rozwój Innowacji Drogowych), finansowanym przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. Bibliografia 1. Deparment of Transport United Arab Emirates: Roadside advertising manual, Document No: AD-R-03 First Edition, Abu Dhabi Domke K., Wandachowicz K., Zalesińska M., Mroczkowska S., Skrzypczak P.: Ocena zagrożeń występujących w ruchu drogowym powodowana przez wielkopowierzchniowe reklamy z diodami świecącymi, Nr pracy , Urząd Miasta Poznania, grant nr RoM.III/ /10, Poznań 2010.

13 Identyfikacja właściwości świetlnych reklam usytuowanych w otoczeniu dróg Domke K., Zalesińska M., Wandachowicz K., Skrzypczak P., Mroczkowska S.: Wielkoformatowe elektroniczne reklamy a bezpieczeństwo użytkowników ruchu drogowego, Logistyka 3/ Dz. U. 2012, poz z dnia 30 sierpnia 2012 r. Prawo o ruchu drogowym. 5. Dz. U. 220, poz z dnia 23 grudnia 2003 r. Szczegółowe warunki techniczne dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunki ich umieszczania na drogach. 6. Glicz M., Jamroz K., Mackun T.: Aktualny stan prawny w zakresie reklam widzianych z drogi i rekomendacje do zmian. Transport Miejski i Regionalny 12/2013, s Hardyś D.: Urządzenia świetlne w pasie drogowym i ich wpływ na bezpieczeństwo użytkowników drogi, Magazyn Autostrady, 1-2/ IESNA publication no. TM-11-00, Light Trespass: Research, Results and Recommendations, New York, USA, Mackun, T., Jamroz, K., Rychlewska, J., Żukowska, J. Zagrożenie dla uczestników ruchu drogowego stwarzane przez reklamy widziane z drogi. Drogownictwo, Mazur J.W., Żagan W.: Samochodowa Technika Świetlna, OWPW PN-EN 12368: , Urządzenia do sterowania ruchem drogowym - Sygnalizatory. 12. PN-EN : 2008, Światło i oświetlenie Oświetlenie miejsc pracy Część 2: Miejsca pracy na zewnątrz. 13. PN-EN : , Oświetlenie dróg - Część 3: Obliczenia parametrów oświetleniowych. 14. Speirs S., Winmill, A., & Kazi, T.: The Impact of Roadside Advertising on Driver Distraction: Final Report. Basingstoke, Hampshire, England: WSP Development and Transportation, Tantala M.W., Tantala P.J.: An examination of the relationship between advertising signs and traffic safety. 84th Annual Meeting of the Transportation Research Board TRB, Washington, D.C Tomczuk P., Jaskowski P.: Pomiary luminancji wybranych reklam usytuowanych w pasie drogowym, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, Transport z. 108, Wybrane problemy ekonomiczne, organizacyjne i techniczne w transporcie, str Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, ISSN , Warszawa Ustawa z dnia 21 marca 1985r. O drogach publicznych, Dz. U. z 2013r. poz Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015r. O zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu Dz.U. poz. 774 pos. nr 91 z 2015r. 19. Young M.S. et al: Conflict of interest: the implications of roadside advertising for driver attention, Transportation Research: Part F, vol. 12, nr.5, str , Young, M.S.,Mahfoud, J.M., Stanton, N.A., Walker, G.H., et al.: Eyes front! Are roadside billboards bad for driver attention? In: Traffic Engineering & Control, vol. 48, nr. 8, p , Zalesińska M., Wandachowicz K.: Badanie reklam zewnętrznych z diodami świecącymi za pomocą miernika rozkładu luminancji,.poznan University of Technology, Academic Journals, Electrical Engineering, Issue 69, ISSN , , Poznań IDENTIFICATION OF COMMERCIALS LIGHT PROPERTIES SURROUNDED BY ROADS ADVERTISEMENTS Summary: Advertisers locating the advertising media in the vicinity of the road introduce another element not part of the road infrastructure to the existing traffic situation, the main task of which is to focus the driver's attention temporarily. Ads located in the vicinity of roads are characterized by specific location, technical, content and emission parameters. Individual features can be defined and attributed to them in the future limit values that may directly specify the requirements for advertising media installed in the road environment. A number of lighting parameters can be defined which will clearly describe the light emission from the advertising media surface. Some of them may affect the visual perception of the driver. That can be distinguished by parameters related to luminance, contrast, luminance, illumination, color, mode and time of light emission. In the article, there are presented, examples of measurements of individual lighting parameters that can be recorded in field conditions are discussed. Keywords: lighting, street advertisements, BRD