Zasady kosztorysowania prac 27

Transkrypt

1 Zasady kosztorysowania prac 27 ZAGADNIENIA Jakie zasoby są niezbędne do realizacji projektu? W jaki sposób tworzy się budżet projektu? Co to są kamienie milowe projektu? Jakie czynniki ograniczają projekt? Realizacja każdego przedsięwzięcia, również projektu, wymaga określonych zasobów. Z każdym zasobem związane są koszty jego zaangażowania w projekt. Zasobami mogą być: Ludzie - pracownicy wykonujący poszczególne zadania. Na koszt składa się nie tylko pensja wypłacana pracownikom, ale również niezbędne szkolenia personelu lub dodatkowego zatrudnienia specjalisty w danej dziedzinie, np. konsultanta. Maszyny i narzędzia - koszt zakupu, eksploatacji lub amortyzacji. Materiały i urządzenia niezbędne do wykonania prac - koszt urządzeń i materiałów niezbędnych do realizacji projektu, np. kable, urządzenia pasywne, przełączniki itp. Czas potrzebny do realizacji zadań - podczas realizacji projektu normalne funkcjonowanie firmy jest utrudnione lub niemożliwe. Z punktu widzenia firmy są to straty (lub brak zysków) i powinny być wliczone w koszty realizacji projektu. Usługi obce - usługi realizowane przez firmy zewnętrzne na potrzeby projektu, np. po zakończeniu etapu budowy okablowania należy uzyskać odpowiedni certyfikat zgodności - zatrudnić specjalistę posiadającego odpowiednie uprawnienia. Środki finansowe Inne zasoby, np. wiedza pracowników, doświadczenie w realizacji i zdolności przywódcze kadry kierowniczej, budynki i pomieszczenia itp. Przed rozpoczęciem realizacji projektu należy oszacować jego budżet; inwestor powinien wiedzieć, czy jego zasoby są wystarczające do ukończenia projektu. Powinien również wiedzieć, jakie zasoby i w jakich ilościach będą potrzebne w danym momencie realizacji. W czasie realizacji projektu zwykle występują jakieś okoliczności, nieprzewidziane na etapie planowania. Dlatego warto posiadać pewien zapas zasobów na wypadek pojawiających się problemów. Istnieje wiele metod tworzenia budżetu. W przypadku małych projektów można zastosować metodę sumowania kosztów - sporządzić listę wszystkich produktów niezbędnych do realizacji, a następnie zsumować ich koszty. W metodzie tej istnieje jednak niebezpieczeństwo pominięcia ważnych szczegółów i wystąpienia dużego błędu. Mniejsze niebezpieczeństwo występuje przy szacowaniu etapowym. Cały projekt podzielony zostaje na etapy. Zakończenie każdego etapu uzależnione jest od spełnienia określonego warunku lub zrealizowania pewnego produktu cząstkowego (tzw. kamienie milowe). Realizacja projektu etapami pozwala na dokładniejsze szacowanie kosztów poszczególnych etapów, a następnie ich zsumowanie. W zależności od umowy pomiędzy inwestorem a wykonawcą możliwe jest przekazanie, po zakończeniu etapu, części środków finansowych. Umożliwi to kontynuowanie prac przy zachowaniu kontroli nad przebiegiem realizacji projektu. Metodę sumowania kosztów i szacowania etapowego zaliczamy do metod oddolnych tworzony jest szacunek kosztów dla każdego elementu i zmierza się do uzyskania całkowitego kosztu. W metodach odgórnych na ogół dysponujemy wiedzą o wcześniej zrealizowanych podobnych projektach. W metodzie porównawczej wykorzystuje się rzeczywisty budżet podobnego projektu, jako bazę do szacowania kosztów aktualnego projektu. Szacowany budżet otrzymuje się po pomnożeniu budżetu bazowego przez współczynniki, np. wielkości, zakresu, trudności realizacji itp. Kolejna metoda odgórna - metoda parametryczna ustalania budżetu - korzysta z modelu matematycznego, opartego na znanych parametrach. Parametrem może być np. koszt okablowania przypadający na pojedyncze gniazdo abonenckie. Przykładowo, jeżeli koszt średni koszt okablowania strukturalnego wynosi 100 zł, a w budynku ma być 100 gniazd, to koszt budowy okablowania można oszacować na zł.

2 Kolejnym czynnikiem dotyczącym budżetu projektu jest jakość jego wykonania. Zasada jest prosta - im wyższa ma być jakość, tym wyższe koszty jego wykonania. Realizacja projektu związana jest z ograniczeniami - są to czynniki, które ograniczają do pewnego stopnia możliwości realizacji projektu. Typowe trzy główne ograniczenia to: Harmonogram - ograniczenia takie jak stała data zakończenia lub termin ostateczny ukończenia. Zasoby - materiał, wyposażenie, sprzęt i ludzie oraz skojarzone z nimi koszty; ograniczenie, jak np. budżet. Zakres - ograniczenie takie jak zakładana funkcjonalność, technologia, produkty itp. Zmiana jednego z wymienionych ograniczeń zwykle wpływa na dwa pozostałe, a także na jakość projektu. Na przykład zmniejszenie czasu trwania projektu (harmonogram) może zwiększyć liczbę pracowników potrzebnych do realizacji planu (zasoby) oraz zmniejszyć liczbę właściwości cechujących produkt (zakres). Taki związek jest nazywany potrójnym ograniczeniem zarządzania projektem lub trójkątem ograniczeń projektu. Podczas procesu planowania należy sporządzić listę ograniczeń projektu, aby upewnić się, że wszyscy uczestnicy projektu zostali o niej powiadomieni i mogą się do niej odnieść. Należy również uzgodnić sposób reakcji na niespodziewane ograniczenia, które mogą ujawnić się w czasie trwania projektu. Na przykład, jeżeli koszty pracy okażą się wyższe od przewidywanych, to wykonawcy mogą zażądać zmniejszenia zakresu projektu lub zwiększenia budżetu. 1. Wypisz zasoby potrzebne do zrealizowania Twojego projektu. 2. Podziel projekt na etapy tworzenia i określ kamienie milowe projektu. Zasady kosztorysowania prac I. Zasoby projektu tworzące koszty 1. Ludzie 2. Maszyny i narzędzia. 3. Materiały i urządzenia niezbędne do wykonania prac 4. Czas potrzebny do realizacji 5. Usługi obce. 6. Środki finansowe 7. Inne zasoby II. Metody tworzenia budżetu 1. Metoda oddolna 1.1. Metoda sumowania kosztów 1.2. Szacowaniu etapowym Kamienie milowe 2. Metoda odgórna 2.1. Metoda porównawcza 2.2. Metoda parametryczna III. Czynniki ograniczające możliwości realizacji projektu 1. Harmonogram 2. Zasoby 3. Zakres 4. Trójkąt ograniczeń projektu 5. Jakość wykonania projektu

3 Dokumenty źródłowe, pomocne przy sporządzaniu budżetu projektu 28 ZAGADNIENIA Do czego służą jednostkowe nakłady rzeczowe? Co to jest katalog nakładów rzeczowych KNR? W jaki sposób obliczać koszt prac? 1. Szacowanie budżetu. Opracowanie budżetu jest zadaniem bardzo trudnym, ale koniecznym dla właściwej realizacji projektu. W przypadku, gdy budżet jest nieoszacowany, czyli do jego realizacji zaplanowano zbyt małe środki, może zdarzyć się sytuacja, że projekt nie zostanie dokończony - straty poniesie inwestor i wykonawca. Gdy szacowany budżet jest zbyt duży, inwestor poniesie koszty niższe od planowanych, ale może mieć wątpliwości dotyczące kompetencji wykonawcy lub jakości wykonania. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której wykonawca nie informuje inwestora o rzeczywistych, niższych od planowanych, kosztach - nieuczciwość w biznesie nie jest mile widziana i taki wykonawca więcej już nie będzie mógł liczyć na kolejne zlecenia. Podczas szacowania budżetu można korzystać z jednostkowych nakładów rzeczowych. 2. Jednostkowy nakład rzeczowy, to wielkość danego nakładu, przypadająca na wybraną jednostkę obmiarową (czyli jeden etap) danego rodzaju robót. Nakłady jednostkowe określa się w odniesieniu do poszczególnych rodzajów robót: 1. Roboczogodziny- wyrażane są w roboczogodzinach [r-g], na jednostkę obmiarową danej roboty, np. instalacja systemu operacyjnego na pojedynczym komputerze (czyli jeden etap instalacji systemu operacyjnego w firmie) -1 roboczogodzina. 2. Materiałów- wyrażane są w wybranej jednostce miary ilości danego materiału (np. kg, m3, m, szt. itp), na jednostkę obmiarową danej roboty, np. w okablowaniu strukturalnym na każde 10 m2 powierzchni powinno przypadać jedno podwójne gniazdo abonenckie. 3. Czasu pracy - wyrażane są w maszynogodzinach [m-g], na jednostkę obmiarową danej roboty, np. koparka w ciągu godziny pracy może wykopać rów o długości 100 m. 3. Katalogi nakładów rzeczowych KNR. Nakłady rzeczowe przypadające na dany rodzaj robót mogą być obliczone jako iloczyn ilości robót i jednostkowego nakładu rzeczowego. Jednostkowe nakłady rzeczowe mogą być ustalane na podstawie gotowych katalogów nakładów rzeczowych. W tabeli 1 pokazano przykładowe jednostkowe nakłady związane z budową okablowania strukturalnego. Informacje te pochodzą z katalogu nakładów rzeczowych dla prac związanych z montażem sieci Okablowanie strukturalne w technologii firmy TYCO", oznaczonego symbolem KNR AT-28. Wymagania dotyczące montażu nieekranowego modułu RJ-45 zgodnie z tabelą 2 KNR: - 0,07 roboczogodziny montera-instalatora grupy V (robocizna), - l kpl. modułu nieekranowego RJ-45 (materiały), - 0,07 maszynogodziny narzędzia z matrycą do zarabiania gniazd (czas pracy sprzętu). Nakłady związane z realizacją całego projektu są sumą wszystkich nakładów cząstkowych. Aby wyznaczyć wysokość budżetu, wykonawca powinien sporządzić i przedstawić do zaakceptowania kalkulację stawki godzinowej pracownika. Jej wysokość może być również ustalana jako wartość rynkowa", negocjowana pomiędzy wykonawcą a inwestorem. Stawki godzinowe mogą być różne dla pracowników o odmiennych kwalifikacjach i uprawnieniach. Całkowity koszt robocizny będzie iloczynem całkowitych nakładów pracy i stawki godzinowej. Jeżeli przyjmiemy stawkę godzinową 14 zł/h, to wartość pracy wyniesie 0,98 zł. W podobny sposób ustalana jest stawka maszynogodziny pracy maszyn i narzędzi. Jeżeli dla narzędzia do zarabiania gniazd przyjmiemy stawkę 45 zł/h, to wartość pracy wyniesie 3,15 zł. Koszt materiałów niezbędnych do wykonania pracy można ustalić na podstawie cenników dostawców. Katalogi wyrobów i cenniki materiałów i urządzeń dostępne są na stronach internetowych dostawców lub producentów. W cennikach oprócz ceny podawane są również najważniejsze informacje charakteryzujące dane urządzenie. Przykład fragmentu cennika

4 pokazano na rysunku 1. Do kosztów producenta dodaje się koszt zakupu -zwykle obliczany procentowo od wartości zakupu (np. 5 %). Jeżeli przyjmiemy, że cena wtyczki RJ-45 wynosi 0,45 zł i zsumujemy wszystkie koszty to łączny budżet dla naszego przykładu wyniesie 4,58 zł. Rys.1. Fragment cennika sieciowego sprzętu aktywnego Na rynku dostępnych jest wiele aplikacji komputerowych wspomagających kosztorysanta. Kosztorysant wybiera w takim programie podstawę wyceny i liczbę jednostek obmiarowych, a program sam wykonuje wszystkie niezbędne obliczenia. Tabela Tabela 0102 z KNR AT-28 Poziome okablowanie strukturalne (układanie kabla do gniazda użytkownika) Wyszczególnienie robót: 1. Przygotowanie trasy przebiegu kabla pod wzglądem technologii instalacyjnej. 2. Przygotowanie kabla. 3. Instalacja kabla zgodnie z przyjętą technologią. 4. Sprawdzenie poprawności ułożenia kabla. Nakłady na 100 m ułożonego kabla Tablica 0102 Układanie odcinków SymLp bol eto a b poziomych pionowych 1 kabel miedziany światłomiedziany światłodo 8 mm wodowy do 8 mm wodowy C d Monter-instalator - grupa V r-g 0,86 1,6 1,8 1,33 Monter-instalator - grupa V r-g 0, ,13 Kabel okablowania struktural- m nego miedziany Tyco Electronics/AM P NETCONNECT Wyszczególnienie Kabel okablowania strukturalnego światłowodowy Tyco Elec-tronics/AMP NETCONNECT m Każdy następny kabel w wiązce Miedziany Światłodo 8 mm wodowy ,41 0,55 0,41 0,55 -

5 Tabela 28 Tabela 0108 z KNR-AT28 Montaż na skrętce 4-parowej modułu RJ45 i złącza krawędziowego Wyszczególnienie robót: 1. Usunięcie izolacji z kabla. 2. Obcięcie ekranu kabla (kol.02). 3. Ułożenie par wg kolejności na matrycy. 4. Montaż modułu matrycy. 5. Zaciśnięcie modułu z jednoczesnym obcięciem naddatków żył. 6. Połączenie ekranu kabla (kol.02). 7. Kontrola poprawności montażu. Lp Symbol eto Nakłady na 1 szt. Tablica 0108 Wyszczególnienie Jm. Moduł a b C d nieekranowany Ekranowany Monter-instalator - grupa V r-g 0,07 0, Moduł nieekranowany RJ45 SLTyco Electronics/AM P NETCONNECT Moduł ekranowany RJ45 SLTyco Electronics/AM P NETCONNECT Moduł ekranowany RJ45 AWCTyco Electronics/AM P NETCONNECT Ekranowane złącze krawędziowe Tyco Electronics/AM P NETCONNECT Narzędzie z matrycą do zarabiania gniazd SL i złącz krawędziowych m-g 0,07 0,1 SPRAWDŹ SWOJE UMIEJĘTNOŚCI Korzystając z katalogu KNR AT-28, oblicz koszt montażu 1000 m skrętki nieekranowanej (okablowanie poziome) i wykonania dziesięciu złączy RJ-45. kpl. kpl. kpl. kpl. 1 1 (1) (1) Rodzaje kosztorysów W zależności od funkcji, jakie mają pełnić kosztorysy oraz w zależności od etapu prac projektowych lub wykonawczych, rozróżniamy następujące kosztorysy: wstępny, inwestorski, ślepy, ofertowy, powykonawczy. 1. Kosztorys wstępny (ang. preliminary cost estimate) a) sporządzony zarówno przez inwestora, jak i przez wykonawcę. Kosztorys wstępny jest dla inwestora informacją o przewidywanym koszcie inwestycji, a dla wykonawcy oznacza cenę, za jaką będzie skłonny wykonać zlecenie. b) sporządzany przed rozpoczęciem inwestycji. Dzięki niemu można optymalizować koszty inwestycji, ponieważ zawiera wstępne dane na temat kosztów robocizny i materiałów eksploatacyjnych. 2. Kosztorys inwestorski (ang. investment cost estimate) a) sporządzany przez zamawiającego usługę lub może być przygotowany przez firmę zewnętrzną świadczącą usługi w tym zakresie. b) na jego podstawie inwestor poszukuje wykonawcy lub ogłasza przetarg celem znalezienia najlepszej oferty złożonej przez firmy wykonawcze Skład kosztorysu inwestorskiego: 1. projekt techniczny, 2. koszty robocizny, 3. koszty materiałów. Kosztorys inwestorski może pełnić funkcję kosztorysu wstępnego. 3. Kosztorys ślepy (ang. blind cost estimate) a) sporządza go firma projektowa wykonująca dokumentacje techniczną b) zawiera orientacyjne dane i w związku z tym nie może być stosowany w zamówieniach publicznych Skład kosztorysu ślepego: 1. szczegółowy przedmiar robót, wraz z opisem robót w kolejności technologicznej ich wykonania, 2. podstawy do ustalania nakładów rzeczowych. 4. Kosztorys ofertowy (ang. offer cost estimate) służy do uzgodnienia ceny wykonania tej

6 usługi. a) sporządza go wykonawca robót, gdy firma staje do przetargu. b) określa przewidywane koszty wykonawcy. Również może pełnić funkcję kosztorysu wstępnego. Podstawa przygotowania kosztorysu ofertowego: 1. dane zawarte w ogłoszeniu ofertowym: - informacje o rodzaju i zakresie robót oraz lokalizacji inwestycji, - specyfikacja istotnych warunków zamówienia (SIWZ), - opisu przedmiotu zamówienia (OPZ), - terminy wykonania robót, - inne postanowienia, 2. nakłady rzeczowe robocizny, materiałów i pracy sprzętu wg KNR, a przy ich braku ustalone indywidualnie, «koszty robocizny wg załączonej kalkulacji, 3. koszty materiałów. Firma składająca ofertę w kosztorysie powinna uwzględnić koszty stałe oraz zysk liczone, np. narzutem procentowym na pozostałe koszty. 5. Kosztorys powykonawczy (ang. post-completion cost estimate) a) sporządzany przez wykonawcę b) sporządzony po zrealizowaniu robót. Może on być sporządzony w formie rozliczenia wcześniejszych uzgodnień lub wykonanej inwestycji, gdy w chwili zawierania umowy nie można dokładnie ustalić zakresu rzeczowego robót i warunków ich wykonania. Podstawą do sporządzenia kosztorysu powykonawczego są: 1. dokumentacja techniczna powykonawcza, 2. nakłady rzeczowe ustalone w zatwierdzonym przez inwestora kosztorysie ofertowym, 3. koszty stałe, koszty zakupu i stawki zysku w wysokościach wynegocjowanych między inwestorem a wykonawcą w zatwierdzonej ofercie lub w umowie. Tabela 1. Porównano rodzaje kosztorysów

7 Struktura kosztorysu Kosztorys zazwyczaj składa się z następujących elementów: 1. Karta tytułowa, w której są podane: - nazwa firmy wykonującej kosztorys, - tytuł, - nazwa inwestycji, - branża, - imię i nazwisko osoby sporządzającej kosztorys, - data opracowania kosztorysu, m stawka roboczogodziny, - ceny materiałów, - ogólna wartość kosztorysowanych robót, podana także słownie, - podpis wykonawcy i inwestora, - data opracowania i zatwierdzenia. 2. Ogólna charakterystyka robót objętych kosztorysem, która zawiera krótki opis techniczny inwestycji, np. liczbę punktów abonenckich i punktów dystrybucyjnych, urządzeń aktywnych oraz pasywnych, kategorii okablowania. 3. Przedmiar robót wraz z ich opisem technologicznym, czyli wykaz w porządku chronologicznym robót objętych kosztorysem montaż listew, montaż kabli teleinformatycznych, zaciskanie kabli w punktach abonenckich. 4. Nakłady rzeczowe: - robocizny, - materiałów i pracy sprzętu ustalonej do każdych pozycji kosztorysowej. 5. Nakłady finansowe, czyli wycena wartości nakładów rzeczowy oraz pozostałych składników. Cenniki materiałów do montażu okablowania strukturalnego 42 ZAGADNIENIA W jakim celu stworzono systemy okablowania strukturalnego? Z jakich elementów składają się systemy okablowania strukturalnego? Jak dobrać system okablowania strukturalnego? Wykonanie instalacji okablowania strukturalnego wymaga poniesienia nakładów finansowych. Wysokość tych nakładów powinna być oszacowana przed przystąpieniem do realizacji zadania, tak aby zamawiający miał świadomość koniecznych do poniesienia kosztów. Po zakończeniu inwestycji należy sporządzić dokładny kosztorys powykonawczy, aby rozliczyć z zamawiającym poniesione nakłady. Podstawą do sporządzania kosztorysu powykonawczego jest dokumentacja budowy, która obejmuje: dokumentację techniczną wykonywanych robót, książkę obmiaru robót i potwierdzone przez zamawiającego zapisy w dzienniku budowy (dzienniku montażu), protokoły konieczności, np. zakupu dodatkowych materiałów, wprowadzenia zmian w projekcie, normy nakładów rzeczowych, ceny czynników produkcji - koszty robocizny, materiałów, sprzętu oraz dodatkowe koszty zakupu, koszty pośrednie i zysk, w wysokościach wynegocjowanych między zamawiającym i wykonawcą, obowiązujące zasady obliczania podatku VAT. Przy obliczaniu kosztów materiałów należy uwzględnić koszty materiałów bezpośrednich, np. kable, złącza, jak i pośrednich, np. listwy montażowe, kołki mocujące itp. Wielu producentów oferuje systemy instalacji okablowania (rys. 1) zawierające różne elementy umożliwiające wykonanie instalacji (rys. 2). Systemy te składają się z kanałów kablowych oraz zestawu typowych gniazd i elementów

8 łączących, np. łączników, narożników itp. Ceny jednostkowe tych materiałów można znaleźć w cennikach materiałów dostępnych na stronach internetowych producentów lub dystrybutorów. Fragment cennika producenta systemu okablowania pokazany jest na rysunku 3. Fragment cennika producenta kabli pokazano na rysunku 4. Przy ustalaniu kosztorysu okablowania należy wziąć również pod uwagę koszt związany z przeprowadzeniem odbioru instalacji. Aby sieć mogła uzyskać odpowiedni certyfikat potwierdzający zgodność wykonania z przyjętymi normami i standardami, należy wykonać pomiary każdego toru transmisyjnego. Pomiar wykonuje uprawniony pracownik za pomocą urządzenia diagnostycznego. Ponieważ koszt takiego urządzenia jest bardzo wysoki, można zlecić wykonanie tej usługi firmie zewnętrznej lub wypożyczyć tester. Usługi tego typu świadczy wiele firm. Rys. 1 Składniki systemu okablowania strukturalnego Rys. 2 Elementy systemu okablowania strukturalnego

9 Rys. 3. Fragment cennika producenta systemu okablowania Rys. 4. Fragment cennika kabli miedzianych SPRAWDŹ UMIEJĘTNOŚCI 1. Wyszukaj w internecie ofertę firmy (wskazanej przez nauczyciela lub działającej w Twojej miejscowości) produkującej lub będącej dystrybutorem systemów okablowania strukturalnego. Dobierz z jej oferty elementy potrzebne do wykonania okablowania Twojej sieci. Oblicz koszt instalacji.

10 Kosztorysowanie i dokumentacja powykonawcza sieci komputerowej Z PODSTAWY PROGRAMOWE): E.13.l(8) sporządza kosztorys projektowanej sieci komputerowej; E.13.1(16) opracowuje dokumentację powykonawczą lokalnej sieci komputerowej; PKZ(E.b)(13) stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. - utrwalisz wiadomości na temat zasad projektowania okablowania strukturalnego, kosztorysowania robót montażowych i wyposażenia sieciowego; - powtórzysz i utrwalisz zdobyte wiadomości i umiejętności dotyczące sporządzania dokumentacji projektowej i powykonawczej. 1. Wprowadzenie Kosztorysowanie projektu sieci komputerowej może być realizowane w trzech fazach prac projektowych Kosztorysowanie wstępne lub ofertowe jest przeprowadzane na etapie początkowym prac, kiedy inwestor często oczekuje oferty cenowej przed podpisaniem umowy na wykonawstwo projektu i jego wdrożenie. Kosztorys ten jest przeznaczony do ustalenia wynagrodzenia, za które wykonawca może zrealizować określone roboty Kosztorys zamienny W przypadku zmian z powodu zwiększenia ustalonego w umowie zakresu rzeczowego robót lub zmian wprowadzonych przez zleceniodawcę w dokumentacji technicznej albo zmian cen wykonawca opracowuje kosztorys zamienny 1.3. Kosztorys powykonawczy Jeżeli zakres zlecanych robót oraz techniczne warunki ich wykonania nie mogą być szczegółowo ustalone przy zawieraniu umowy między inwestorem a wykonawcą, wówczas rozliczeń za wykonane roboty dokonuje się na podstawie kosztorysu powykonawczego 2. Przedmiar robót W dokumentacji projektowej występuje pojęcie przedmiaru robót. Przedmiar taki obejmuje opis robót w kolejności technologicznej ich wykonywania oraz ilości poszczególnych robót wynikającej z projektu i podstawy do ustalenia nakładów rzeczowych. 3. Obmiar z natury W kosztorysach powykonawczych natomiast występuje obmiar z natury. 4. Katalogi Norm Nakładów Rzeczowych (KNNR) stanowią podstawę sporządzenia kosztorysów. 5. Nakłady jednostkowe określa się w odniesieniu do poszczególnych rodzajów robót: 1. robocizny w roboczogodzinach [rg. lub r-g]; 2. materiałów (wyrażone w określonej jednostce miary); 3. czasu pracy maszyn i narzędzi w maszynogodzinach [mg.]. ZAPAMIĘTAJ W podręczniku źródłowym przedstawiono na stronie 93 przykłady jednostkowych nakładów związanych z montażem okablowania strukturalnego (tabela 28.1, 28.2). Kalkulacja cen sprzedaży 6. Marża handlowa jest to różnica między ceną zakupu a ceną sprzedaży towaru, która jest pobierana na każdym etapie obrotu towarami. Marża musi uwzględniać zysk z transakcji, a także pokryć koszty prowadzenia działalności przypadające na jednostkę towarową. Cena z marżą musi uwzględniać sytuację na rynku, czyli popyt i podaż danego towaru oraz ceny konkurencji Cena sprzedaży brutto musi zawierać takie elementy, jak cena zakupu netto, koszty zakupu, marżę sprzedawcy oraz podatek VAT (podatek od wartości dodanej) 7.Programy kosztorysujące Do wykonywania zaawansowanych kosztorysów wykorzystuje się programy kosztorysujące. Pozwalają one skalkulować ceny robót na podstawie norm z cenników i katalogów KNR. Pozwala to na znaczne skrócenie prac kosztorysujących. Do programów kosztorysujących można zaliczyć: Normę Pro, Zuzię czy Winbud. 8. Rodzaje dokumentacji powykonawczej

11 Do podstawowych rodzajów dokumentacji powykonawczej zaliczamy: 1. kosztorys powykonawczy, 2. protokoły odbioru, 3. dokumenty finansowe rozliczenia prac, 4. raporty z testów i pomiarów, 5. audyty powykonawcze, 6. gwarancje, procedury itp.