Spis treści tomu 1. Rozdział 1 Rozwój fizyczny oraz motoryczny dzieci i młodzieży Barbara Woynarowska... 1

Transkrypt

1 Rozdział 1 Rozwój fizyczny oraz motoryczny dzieci i młodzieży Barbara Woynarowska Rozwój osobniczy podstawowe pojęcia Sfery rozwoju i ich wzajemny związek Dojrzałość Etapy w rozwoju osobniczym Rozwój fizyczny Aspekty rozwoju fizycznego Czynniki wpływające na rozwój fizyczny dzieci i młodzieży Metody oceny rozwoju fizycznego Długookresowe tendencje przemian w rozwoju fizycznym Zaburzenia w rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży Rozwój motoryczny Charakterystyka rozwoju motorycznego w wieku rozwojowym Czynniki wpływające na rozwój motoryczny w dzieciństwie Metody oceny rozwoju motorycznego dzieci i młodzieży Charakterystyka rozwoju fizycznego i motorycznego w poszczególnych okresach wieku rozwojowego Okres noworodkowy Okres niemowlęcy Okres poniemowlęcy Okres przedszkolny Młodszy wiek szkolny Okres dojrzewania płciowego Okres młodzieńczy Rozdział 2 Rozwój psychiczny dziecka Anna Jakubowska-Winecka Kryteria rozwoju Rozwój jako przyrost ilościowy Rozwój jako osiąganie standardów Rozwój jako ukierunkowane zmiany jakościowe XI

2 2.2 Przebieg rozwoju i mechanizmy zmian Zmiany zachodzące w różnych sferach i ich integracja Dynamika rozwoju, przebieg i kierunki zachodzących zmian Charakterystyka rozwoju psychicznego w kolejnych okresach życia Okres prenatalny Okres noworodkowy Okres niemowlęcy Wczesne dzieciństwo Okres przedszkolny Młodszy wiek szkolny Okres dorastania Dorosłość Psychologiczna diagnoza rozwoju Diagnoza psychologiczna a diagnoza medyczna Narzędzia oceny rozwoju a metody diagnozy psychologicznej Rozdział 3 Żywienie dzieci zdrowych Mieczysława Czerwionka-Szaflarska Zapotrzebowanie energetyczne Zapotrzebowanie na białko Zapotrzebowanie na tłuszcze Zapotrzebowanie na węglowodany Zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne Zalecenia dotyczące suplementacji witaminą D 3 i K Zapotrzebowanie na wapń i fosfor Karmienie naturalne Porównanie składu mleka kobiecego z mlekiem krowim Właściwości ochronne pokarmu kobiecego Zalety karmienia naturalnego Wskazania i przeciwwskazania do karmienia naturalnego Karmienie sztuczne niemowląt Mieszanki początkowe Mieszanki następne Pokarmy uzupełniające Zalecenia dotyczące dzieci w wieku 1 3 lat Rozdział 4 Diagnostyka prenatalna Maria Respondek-Liberska Badania USG Badania w tygodniu życia płodowego Biochemiczne testy skriningowe Badania w tygodniu życia płodowego Diagnostyka kardiologiczna Wskazania do badania echokardiograficznego płodu Rezonans magnetyczny XII

3 4.7 Prenatalne badania inwazyjne Przykładowe anomalie w diagnostyce prenatalnej Patologia I trymestru ciąży Patologia II trymestru ciąży Ocena przedporodowa III trymestr ciąży Okres okołoporodowy Terapia płodu Rozdział 5 Badanie kliniczne dziecka Maciej Kaczmarski Charakter badania Badanie podmiotowe wywiad pediatryczny Badanie przedmiotowe dziecka Zasady przeprowadzania badania przedmiotowego Oglądanie pacjenta Badanie palpacyjne Opukiwanie Osłuchiwanie Ocena stanu ogólnego i rozwoju fizycznego Stan ogólny Charakterystyka wybranych objawów klinicznych Ocena stanu ogólnego noworodka i jego dojrzałości morfologicznej Badanie powłok ciała Skóra Przydatki skóry Obrzęki Badanie głowy Oglądanie głowy Badanie palpacyjne głowy Osłuchiwanie głowy Badanie nosa, jamy ustnej, gardła i uszu Badanie narządu wzroku Badanie szyi Badanie tarczycy Ocena naczyń szyjnych Badanie węzłów chłonnych Badanie układu oddechowego Wywiad i charakterystyka wybranych objawów chorobowych Odrębności badania układu oddechowego u dzieci Układ krążenia Badanie podmiotowe układu krążenia Badanie przedmiotowe serca Badanie naczyń Badanie jamy brzusznej Autorami podrozdziału Osłuchiwanie serca są Maciej Kaczmarski, Anna Turska-Kmieć XIII

4 Badanie podmiotowe Badanie przedmiotowe Badanie układu moczowo-płciowego Badanie podmiotowe Badanie przedmiotowe Badanie narządu ruchu Oglądanie postawa ciała Badanie podmiotowe i przedmiotowe narządu ruchu Badanie neurologiczne Ocena rozwoju psychoruchowego Badanie neurologiczne Praktyczne wykonanie badania neurologicznego i niektórych odruchów Ocena rozwoju fizycznego dziecka pomiary antropometryczne Masa ciała Długość ciała (wzrost) Inne pomiary Dokumentacja medyczna Rozdział 6 Genetyczne uwarunkowania chorób Tadeusz Mazurczak Wprowadzenie Udział czynników genetycznych w etiopatogenezie chorób Częstość występowania chorób genetycznych Molekularne podstawy dziedziczenia Struktura i funkcja DNA Geny mitochondrialne Patologia molekularna Struktura i funkcja chromosomów Mitoza i mejoza Zasady diagnostyki chorób genetycznych Metody analizy genomu człowieka do celów klinicznych Metody analizy DNA Metody badania chromosomów Testy genetyczne Choroby monogenowe Choroby autosomalne dominujące Choroby autosomalne recesywne Choroby sprzężone z chromosomem X Aberracje chromosomowe Zespoły będące wynikiem aberracji chromosomów autosomalnych Choroby kompleksowe (wieloczynnikowe) Inne rodzaje genetycznych uwarunkowań chorób Choroby uwarunkowane mutacjami w genomie mitochondrialnym Rodzicielskie piętno genomowe Profilaktyka i leczenie chorób genetycznych Poradnictwo genetyczne XIV

5 Rozdział 7 Choroby okresu noworodkowego Ewa Helwich, Magdalena Rutkowska, Ewa Adamska Zasady resuscytacji noworodka Ewa Adamska A udrożnienie dróg oddechowych B wentylacja C masaż zewnętrzny serca D leki Układ oddechowy Magdalena Rutkowska Rozwój płuc Zespół zaburzeń oddychania Dysplazja oskrzelowo-płucna Odma opłucnowa u noworodka Bezdechy Zespół aspiracji smółki Zapalenie płuc u noworodka Przemijający szybki oddech noworodka Układ krążenia Ewa Adamska Odrębności układu krążenia w okresie noworodkowym Niewydolność krążenia z powodów innych niż wada serca Przetrwały przewód tętniczy u noworodków urodzonych przedwcześnie Układ nerwowy Ewa Helwich Rozwój ośrodkowego układu nerwowego Krwawienia okołokomorowe i dokomorowe, krwawienia śródmiąższowe Leukomalacja okołokomorowa Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodka Okołoporodowa encefalopatia niedokrwienno-niedotlenieniowa Mózgowe porażenie dziecięce Magdalena Rutkowska Narządy zmysłów Magdalena Rutkowska Retinopatia wcześniaków Zanik nerwu wzrokowego Zasady badań przesiewowych słuchu u noworodków Niedosłuch Układ pokarmowy Ewa Helwich Rozwój układu pokarmowego Specyfika przewodu pokarmowego noworodka Nietolerancja żywienia u noworodka Żywienie noworodków urodzonych przedwcześnie i urodzonych o czasie Refluks żołądkowo-przełykowy u noworodków Martwicze zapalenie jelit Atrezja przełyku Atrezja dwunastnicy Atrezja jelita czczego i krętego Niedrożność smółkowa jelita Niedokonany zwrot jelit Znaczenie diagnostyki obrazowej w wadach przewodu pokarmowego wywołujących niedrożność Żółtaczka fizjologiczna noworodka Ewa Helwich XV

6 7.8 Zakażenia okresu noworodkowego Magdalena Rutkowska, Ewa Helwich Zakażenia wewnątrzmaciczne Zakażenie Streptococcus agalactiae (grupa B) Zakażenia wrodzone (TORCHS) Zakażenia późne (szpitalne) Posocznica noworodków Układ moczowy Ewa Helwich Zakażenie układu moczowego u noworodków Ostra niewydolność nerek u noworodka Rozdział 8 Wrodzone wady metabolizmu Jolanta Sykut-Cegielska Zasady diagnostyki i leczenia wrodzonych wad metabolizmu Noworodkowy skrining populacyjny Skrining selektywny Zespół intoksykacji Dziecko wiotkie Zespół objawów przypominający zespół Reye a Hipoglikemia Encefalopatia padaczkowa Kwasica metaboliczna Hiperamonemia Inne objawy kliniczne Zaburzenia metabolizmu aminokwasów Acydurie organiczne Hiperamonemie wrodzone Zaburzenia metabolizmu fenyloalaniny i tyrozyny Zaburzenia metabolizmu aminokwasów rozgałęzionych Zaburzenia metabolizmu aminokwasów siarkowych i kobalaminy Zaburzenia metabolizmu glicyny Zaburzenia transportu aminokwasów Zaburzenia metabolizmu biotyny Zaburzenia metabolizmu energetycznego Choroby mitochondrialne Zaburzenia utleniania kwasów tłuszczowych i ketogenezy Zaburzenia biosyntezy i transportu kreatyny Zaburzenia metabolizmu węglowodanów Zaburzenia metabolizmu galaktozy i fruktozy Glikogenozy Zaburzenia glikolizy, cyklu Krebsa i glukoneogenezy Zaburzenia metabolizmu pentozy Zaburzenia metabolizmu lipoprotein Choroby lizosomalne Mukopolisacharydozy Sfingolipidozy Deficyt lizosomalnej kwaśnej lipazy XVI

7 8.7.4 Mukolipidozy Oligosacharydozy Ceroidolipofuscynozy neuronalne Choroby peroksysomalne Zaburzenia metabolizmu puryn i pirymidyn Wrodzone zaburzenia glikozylacji Zaburzenia neurotransmisji Zaburzenia metabolizmu amin biogennych Zaburzenia metabolizmu GABA Zaburzenia metabolizmu pirydoksyny Rozdział 9 Choroby układu oddechowego red. Katarzyna Krenke, Marek Kulus Rozwój i patofizjologia układu oddechowego Rozwój układu oddechowego w życiu płodowym Marek Kulus Charakterystyka i odrębności budowy układu oddechowego u dzieci Marek Kulus Badania czynnościowe układu oddechowego Joanna Peradzyńska Symptomatologia chorób układu oddechowego Kaszel Marta Krawiec Duszność Marta Krawiec Świszczący oddech Marta Krawiec Bezdech Katarzyna Grzela Ból w klatce piersiowej Katarzyna Grzela Krwioplucie Katarzyna Grzela Zakażenia układu oddechowego Zapalenie oskrzeli Marta Krawiec Zapalenie oskrzelików Marta Krawiec Zapalenie płuc Joanna Lange Płyn w jamie opłucnej Katarzyna Krenke Ropień płuc Katarzyna Krenke Gruźlica Jerzy Ziołkowski Mykobakteriozy Teresa Bielecka Grzybice płuc Joanna Peradzyńska Choroby pasożytnicze układu oddechowego Joanna Lange Choroby przewlekłe układu oddechowego Wady wrodzone układu oddechowego Joanna Peradzyńska Przewlekła choroba płuc Marek Kulus Zespół dyskinetycznych rzęsek Katarzyna Grzela Mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate) Teresa Bielecka Rozstrzenie oskrzeli Katarzyna Krenke Choroby śródmiąższowe u dzieci Katarzyna Krenke, Joanna Lange Choroby śródmiąższowe wieku niemowlęcego Joanna Peradzyńska Choroby ogólnoustrojowe powodujące zmiany w układzie oddechowym Joanna Lange Odczyny polekowe Joanna Lange Nowotwory układu oddechowego Katarzyna Krenke Inne choroby układu oddechowego XVII

8 9.5.1 Odma opłucnowa Katarzyna Krenke Niewydolność oddechowa Joanna Peradzyńska Rozdział 10 Choroby układu krążenia Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Diagnostyka chorób układu krążenia u dzieci Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Symptomatologia kliniczna chorób układu krążenia u dzieci Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Badanie podmiotowe Badanie przedmiotowe Metody diagnostyczne w kardiologii dziecięcej Zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej Grażyna Brzezińska-Rajszys Badanie elektrokardiograficzne (EKG) Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Badanie echokardiograficzne Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Badanie radioizotopowe Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Diagnostyczne cewnikowanie serca Grażyna Brzezińska-Rajszys Tomografia komputerowa (TK) Grażyna Brzezińska-Rajszys Rezonans magnetyczny (MR) Grażyna Brzezińska-Rajszys Zmiany w układzie krążenia po urodzeniu Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Krążenie płodowe, krążenie przejściowe i krążenie u noworodka Przetrwałe nadciśnienie płucne Wrodzone wady serca Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Częstość występowania i etiologia wrodzonych wad serca u dzieci Diagnostyka prenatalna wrodzonych wad serca Przetrwały przewód tętniczy Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej Ubytek przegrody międzykomorowej Ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej (kanał przedsionkowo-komorowy) Przewodozależne wrodzone wady serca Przełożenie wielkich pni tętniczych Koarktacja aorty Przerwanie ciągłości łuku aorty Zwężenie zastawki aorty Zespół hipoplazji lewego serca Całkowity nieprawidłowy płucny spływ żylny Atrezja zastawki trójdzielnej Zwężenie drogi odpływu prawej komory Tetralogia Fallota Atrezja zastawki pnia płucnego z ubytkiem przegrody międzykomorowej Atrezja zastawki pnia płucnego bez ubytku przegrody międzykomorowej Wspólny pień tętniczy Anomalia Ebsteina Wrodzone wady zastawki dwudzielnej Niewydolność serca Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska XVIII

9 10.7 Zaburzenia rytmu serca Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Metody diagnostyczne w rozpoznawaniu zaburzeń rytmu serca Zaburzenia czynności węzła zatokowo-przedsionkowego Bloki przedsionkowo-komorowe Zaburzenia przewodzenia śródkomorowego Napadowy częstoskurcz nadkomorowy i przedsionkowo-komorowy Trzepotanie przedsionków Migotanie przedsionków Komorowe zaburzenia rytmu serca Kanałopatie Leczenie komorowych zaburzeń rytmu serca Choroby mięśnia sercowego Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Zapalenie mięśnia sercowego Klasyfikacja kardiomiopatii u dzieci Kardiomiopatia rozstrzeniowa Kardiomiopatia przerostowa Kardiomiopatia restrykcyjna Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory Zmiany w układzie krążenia w chorobie Kawasakiego Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Infekcyjne zapalenie wsierdzia Wanda Kawalec, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Nadciśnienie płucne Małgorzata Żuk Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży Mieczysław Litwin Definicja, epidemiologia i klasyfikacja nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży Etiologia nadciśnienia tętniczego w wieku rozwojowym Pomiar ciśnienia tętniczego Diagnostyka różnicowa nadciśnienia tętniczego u dzieci Wtórne postacie nadciśnienia tętniczego Nadciśnienie tętnicze pierwotne Nagłe i pilne stany nadciśnieniowe u dzieci i młodzieży Podsumowanie Rozdział 11 Gastroenterologia red. Józef Ryżko Metody diagnostyczne w gastroenterologii Józef Ryżko, Joanna Kuszyk, Piotr Socha Badania endoskopowe Dwudziestoczterogodzinna ph-metria przełyku Wodorowy test oddechowy Choroby przewodu pokarmowego Refluks żołądkowo-przełykowy; choroba refluksowa przełyku; przepuklina rozworu przełykowego Danuta Celińska-Cedro Achalazja wpustu Danuta Celińska-Cedro Zapalenie błony śluzowej żołądka i choroba wrzodowa Danuta Celińska-Cedro Biegunka ostra Józef Ryżko Biegunka przewlekła Józef Ryżko Zaburzenia wchłaniania jelitowego (zespół złego wchłaniania) Józef Ryżko XIX

10 Celiakia (enteropatia glutenozależna, choroba trzewna) Józef Ryżko Alergia pokarmowa i nietolerancje pokarmowe Józef Ryżko Zespół rozrostu bakteryjnego (zespół ślepej pętli) Józef Ryżko Enteropatia z utratą białka (enteropatia wysiękowa) Józef Ryżko Wrzodziejące zapalenie jelita grubego Józef Ryżko Choroba Leśniowskiego Crohna Józef Ryżko Choroba Hirschsprunga Józef Ryżko Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego Józef Ryżko Zaburzenia czynnościowe u niemowląt i małych dzieci (0 4 lat) Zaburzenia czynnościowe występujące u dzieci i młodzieży (4 15 lat) Polipy jelita grubego Józef Ryżko Polipy młodzieńcze Młodzieńcza polipowatość rodzinna Zespół Peutza Jeghersa Rodzinna polipowatość gruczolakowata Zespół Gardnera Ciała obce i krwawienia z przewodu pokarmowego Danuta Celińska-Cedro Ciało obce w przewodzie pokarmowym Krwawienie z przewodu pokarmowego Choroby wątroby Cholestaza niemowlęca Joanna Pawłowska Zespół Alagille a Irena Jankowska Postępująca rodzinna cholestaza wewnątrzwątrobowa Irena Jankowska Zarośnięcie przewodów żółciowych Joanna Pawłowska Torbiele dróg żółciowych Joanna Pawłowska Niedobór α1-antytrypsyny Piotr Socha Choroba Wilsona Piotr Socha Zespół Gilberta Irena Jankowska Zespół Dubina Johnsona Irena Jankowska Zespół Rotora Irena Jankowska Żółtaczka związana z karmieniem piersią Irena Jankowska Zespół Criglera Najjara typu I Irena Jankowska Zespół Criglera Najjara typu II Irena Jankowska Autoimmunizacyjne zapalenie wątroby Irena Jankowska Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych Irena Jankowska Toksyczne (polekowe) uszkodzenia wątroby Irena Jankowska Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby Piotr Socha Ostra niewydolność wątroby Irena Jankowska Marskość i przewlekła niewydolność wątroby Joanna Pawłowska Encefalopatia wątrobowa Irena Jankowska Nadciśnienie wrotne Joanna Pawłowska Przeszczepianie wątroby Joanna Pawłowska Kamica żółciowa Irena Jankowska Choroby trzustki Grzegorz Oracz Trzustka dwudzielna Trzustka obrączkowata Mukowiscydoza (zwłóknienie torbielowate trzustki) XX

11 Zespół Shwachmana Diamonda Ostre zapalenie trzustki Przewlekłe zapalenie trzustki Dziedziczne zapalenie trzustki Rozdział 12 Choroby układu krwiotwórczego Jerzy R. Kowalczyk Fizjologia układu krwiotwórczego w okresie rozwojowym Układ czerwonokrwinkowy Układ białokrwinkowy Układ płytkotwórczy Objętość krwi krążącej Metody badania układu krwiotwórczego u dzieci Niedokrwistość Niedokrwistości związane z zaburzonym wytwarzaniem erytrocytów Niedokrwistość związana ze skróconym czasem przeżycia erytrocytów (hemolityczna) Choroby układu granulopoezy i związane z zaburzeniem funkcji granulocytów Limfocyty i choroby układu chłonnego Powiększone węzły chłonne Śledziona i zaburzenia jej funkcji Zaburzenia układu krzepnięcia krwi Postępowanie z dzieckiem w przypadku wystąpienia objawów skazy krwotocznej Hemofilia Choroba von Willebranda Choroba krwotoczna noworodków Małopłytkowość Trombastenia Glanzmanna Choroby nowotworowe układu krwiotwórczego Epidemiologia i patogeneza nowotworów układu krwiotwórczego Wczesne objawy sugerujące nowotwór układu krwiotwórczego Ostra białaczka limfoblastyczna Ostra białaczka szpikowa Przewlekła białaczka szpikowa Zespoły mielodysplastyczne Rola lekarza POZ w leczeniu i monitorowaniu dzieci z nowotworami układu krwiotwórczego Rozdział 13 Choroby nowotworowe u dzieci Danuta Perek Część ogólna Epidemiologia nowotworów w Polsce Etiologia i patogeneza Różnice między nowotworami dorosłych i dzieci Rozpoznawanie nowotworów u dzieci Ogólne zasady leczenia nowotworów u dzieci Choroby nowotworowe układowe XXI

12 Chłoniak Hodgkina Chłoniaki nieziarnicze Histiocytoza z komórek Langerhansa Nowotwory lite Nowotwory mózgu Nerwiak zarodkowy (neuroblastoma) Guz Wilmsa (nephroblastoma) Mięsak prążkowanokomórkowy i inne mięsaki tkanek miękkich Nowotwory złośliwe kości Nowotwory zarodkowe Siatkówczak Nowotwory wątroby Nowotwory nabłonkowe raki Nowotwory łagodne i zmiany nowotworopodobne Zmiany w kościach Zmiany naczyniowe Rozdział 14 Choroby układu moczowego red. Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska Wprowadzenie Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda Odrębności układu moczowego u dzieci Badania laboratoryjne istotne dla rozpoznawania chorób układu moczowego Zaburzenia w oddawaniu moczu Hanna Szymanik-Grzelak Fizjologia oddawania moczu Zaburzenia związane z oddawaniem moczu Zakażenie układu moczowego Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda Wrodzone wady nerek i układu moczowego Danuta Zwolińska Glomerulopatie wrodzone Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska Wrodzony i niemowlęcy zespół nerczycowy Zespół Alporta Torbielowatość nerek Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska Autosomalna dominująca wielotorbielowatość nerek Autosomalna recesywna wielotorbielowatość nerek Rdzeniowa torbielowatość nerek Nefronoftyza Gąbczastość rdzenia nerek Wielotorbielowata dysplazja nerek Torbiele nabyte i torbiele proste Choroby kłębuszków nerkowych Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska Idiopatyczny zespół nerczycowy Ogniskowe segmentalne stwardnienie (szkliwienie) kłębuszków nerkowych Kłębuszkowe zapalenie nerek Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek Zespół hemolityczno-mocznicowy Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda XXII

13 14.10 Tubulopatie Przemysław Sikora Glikozuria nerkowa Cystynuria Kwasica cewkowa proksymalna (nerkowa kwasica cewkowa typu 2) Kwasica cewkowa dystalna (nerkowa kwasica cewkowa typu 1) Zespół Barttera Rodzinna hipomagnezemia z hiperkalciurią i nefrokalcynozą Nefrogenna (nerkopochodna) moczówka prosta Zespół Fanconiego Kamica układu moczowego i nefrokalcynoza Przemysław Sikora Ostra niewydolność nerek Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda Przewlekła choroba nerek Helena Ziółkowska, Ryszard Grenda Leczenie nerkozastępcze Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska Dializa otrzewnowa Hemodializa Ciągłe żylno-żylne techniki oczyszczania pozaustrojowego Przeszczepienie nerki Skorowidz I

14 Spis treści tomu 2 Rozdział 15 Choroby układu nerwowego Marek Kaciński Zagadnienia ogólne Neuroanatomia czynnościowa Okresy życia w wieku rozwojowym Życie indywidualne i środowiskowe Badanie neurologiczne dzieci Przyczyny chorób układu nerwowego Objawy chorób układu nerwowego u dzieci Neuroobrazowanie strukturalne Neuroobrazowanie funkcjonalne Niezbędne konsultacje Badania laboratoryjne Choroby układu nerwowego u dzieci Zaburzenia zachowania i nauki Zaburzenia snu Uraz układu nerwowego Nadciśnienie śródczaszkowe Wtórne bóle głowy Pierwotne bóle głowy Encefalopatie niepostępujące Encefalopatie postępujące Padaczka i inne stany napadowe Udary i choroby naczyniowe Choroby autonomicznego układu nerwowego Choroby pozapiramidowe Choroby móżdżku Choroby rdzenia kręgowego Choroby demielinizacyjne Neuroinfekcje Neuropatie Miastenia Miopatie IX

15 Spis treści tomu 2 Rozdział 16 Wybrane zagadnienia z psychiatrii dzieci i młodzieży Irena Namysłowska Odrębność psychiatrii dzieci i młodzieży Rozwój człowieka zagadnienia ogólne Rozwój psychiczny Rozwój emocjonalny Rozwój poznawczy Rozwój moralny Etiologia i patogeneza zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży Czynniki biologiczne Czynniki psychospołeczne Metody diagnostyczne w psychiatrii dzieci i młodzieży Badanie dziecka Wywiad z rodzicami Badania i testy psychologiczne Klasyfikacja zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży Zaburzenia emocjonalne małego dziecka Upośledzenie umysłowe (niepełnosprawność intelektualna) Całościowe zaburzenia rozwojowe Zaburzenia lękowe w dzieciństwie Inne zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się u małych dzieci Zaburzenia emocjonalne w okresie szkolnym Zaburzenia rozwoju mowy i języka Specyficzne zaburzenia w rozwoju umiejętności szkolnych Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej) Zaburzenia zachowania Tiki Zaburzenia psychiczne okresu dorastania Zaburzenia odżywiania Zaburzenia afektywne u dzieci i młodzieży Samobójstwa dzieci i młodzieży Schizofrenia Uzależnienie od substancji psychoaktywnych Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych Rozdział 17 Choroby układu wydzielania wewnętrznego red. Jerzy Starzyk Układ wydzielania wewnętrznego Jerzy Starzyk Rodzaje hormonów i ich działanie Osie hormonalne i sprzężenia zwrotne Zaburzenia wzrastania Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik Zagadnienia ogólne Niski wzrost Wysoki wzrost Zaburzenia dojrzewania płciowego Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne X

16 Spis treści tomu Przedwczesne dojrzewanie Hipogonadyzm Hiperandrogenizacja u dziewcząt w okresie dojrzewania Zaburzenia przemiany wodno-elektrolitowej Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne Moczówka prosta (centralna) Choroby tarczycy Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne Niedoczynność tarczycy i hipotyreoza Nadczynność tarczycy i tyreotoksykoza Wole proste Wole guzkowe i rak tarczycy Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik Choroby kory nadnerczy Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne Zespół Cushinga Przewlekła niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona) Choroby rdzenia nadnerczy Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne Guz chromochłonny Choroby przytarczyc Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik Zagadnienia ogólne Niedoczynność przytarczyc Nadczynność przytarczyc Cukrzyca u dzieci i młodzieży Joanna Nazim, Jerzy Starzyk Otyłość Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik Zagadnienia ogólne Otyłość prosta Poliendokrynopatie Jerzy Starzyk Endokrynologiczne stany naglące u noworodka i niemowlęcia Jerzy Starzyk Zagadnienia ogólne Zaburzenia rozwoju płci Jerzy Starzyk, Małgorzata Wójcik Wrodzony przerost nadnerczy Wrodzona niedoczynność tarczycy Wrodzona nadczynność tarczycy Względna niedoczynność hormonalna w stanach ciężkich Jerzy Starzyk Rozdział 18 Reumatologia wieku rozwojowego Wprowadzenie i klasyfikacja Lidia Rutkowska-Sak Zapalne choroby reumatyczne Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Lidia Rutkowska-Sak Młodzieńcze spondyloartropatie Lidia Rutkowska-Sak Zapalenia stawów związane z czynnikami infekcyjnymi Lidia Rutkowska-Sak Toczeń rumieniowaty układowy Piotr Gietka Młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe Małgorzata Kwiatkowska Twardzina Małgorzata Kwiatkowska XI

17 Spis treści tomu Mieszana choroba tkanki łącznej Małgorzata Kwiatkowska Niezróżnicowana choroba tkanki łącznej Małgorzata Kwiatkowska Zespół Sjögrena Małgorzata Kwiatkowska Układowe zapalenie naczyń krwionośnych Piotr Gietka Łagodny zespół nadmiernej ruchomości stawów Lidia Rutkowska-Sak Bóle wzrostowe Lidia Rutkowska-Sak Rozdział 19 Choroby zakaźne red. Magdalena Marczyńska Wysypki w przebiegu chorób zakaźnych Małgorzata Szczepańska-Putz Wysypki plamiste Wysypki pęcherzykowe Wysypki mieszane Powiększenie węzłów chłonnych Jolanta Popielska Definicje Choroby zakaźne przebiegające z powiększeniem węzłów chłonnych Neuroinfekcje Maria Pokorska-Śpiewak Ogólna charakterystyka neuroinfekcji Zakażenie Neisseria meningitidis Zakażenie Streptococcus pneumoniae Zakażenie Haemophilus influenzae typu b (Hib) Zakażenia enterowirusowe Kleszczowe zapalenie mózgu Opryszczkowe zapalenie mózgu Posocznica (sepsa) Sabina Dobosz Ostre biegunki infekcyjne Agnieszka Ołdakowska Zakażenia wrodzone Agnieszka Ołdakowska Ogólna charakterystyka zakażeń wrodzonych Toksoplazmoza wrodzona Zespół różyczki wrodzonej Cytomegalia wrodzona Wrodzone i okołoporodowe zakażenia HSV Kiła wrodzona Wrodzone zakażenie parwowirusem B Zespół ospy wietrznej wrodzonej Zakażenia wirusowe Zakażenia wirusami z rodziny Herpesviridae Ewa Talarek Odra Ewa Duszczyk Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) Ewa Duszczyk Różyczka Ewa Duszczyk Zakażenia parwowirusem B19 Małgorzata Aniszewska Grypa Ewa Talarek Zakażenia enterowirusowe Maria Pokorska-Śpiewak Wirusowe zapalenie wątroby Barbara Kowalik-Mikołajewska Zakażenie HIV Magdalena Marczyńska XII

18 Spis treści tomu Zakażenia bakteryjne Choroby wywoływane przez paciorkowce β-hemolizujące grupy A Małgorzata Aniszewska Zakażenia gronkowcowe Ewa Talarek Krztusiec Małgorzata Szczepańska-Putz Choroba z Lyme (borelioza) Sabina Dobosz Jersinioza Małgorzata Aniszewska Choroba kociego pazura Barbara Kowalik-Mikołajewska Zarażenia pasożytnicze Jolanta Popielska Owsica (enterobioza) Glistnica Tasiemczyce Wągrzyca Bąblowica Giardioza (lamblioza) Toksokaroza Toksoplazmoza Świerzb Profilaktyka chorób zakaźnych Magdalena Marczyńska Zapobieganie zakażeniom wrodzonym Profilaktyka bierna Chemioprofilaktyka pierwotna Chemioprofilaktyka poekspozycyjna Rozdział 20 Choroby układu odpornościowego i szczepienia ochronne Ewa Bernatowska Układ odpornościowy Odporność nieswoista Odporność swoista Patomechanizm odpowiedzi immunologicznej na zakażenia Rozwój procesu autoimmunizacyjnego Pierwotne niedobory odporności Częstość występowania pierwotnych niedoborów odporności Kiedy należy podejrzewać pierwotne zaburzenia odporności Pierwotne niedobory odporności z przewagą defektu przeciwciał Ciężki złożony niedobór odporności Zespół Wiskotta-Aldricha Zespół DiGeorge a Zespoły chorobowe związane z nadmierną łamliwością chromosomów Choroby związane z nieprawidłową funkcją układu odporności Pierwotne niedobory odporności predysponujące do rozwoju chorób autoimmunizacyjnych Wrodzone defekty liczby i/lub funkcji komórek fagocytarnych Zaburzenia autozapalne Defekty układu dopełniacza Pierwotne niedobory odporności wiążące się z predyspozycją do poważnych zakażeń XIII

19 Spis treści tomu Wtórne niedobory odporności Szczepienia ochronne Odpowiedź organizmu na szczepienia Program szczepień ochronnych Niepożądane odczyny poszczepienne Bezpieczeństwo szczepień Źródła informacji dotyczące bezpieczeństwa szczepień Rozdział 21 Choroby alergiczne red. Marek Kulus Astma oskrzelowa Anna Zawadzka-Krajewska Alergiczny nieżyt nosa Anna Zawadzka-Krajewska Zespół alergii jamy ustnej Agnieszka Krauze Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy (obrzęk Quinckego) Wioletta Zagórska Anafilaksja (wstrząs anafilaktyczny) Joanna Lange Uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych Joanna Lange Nadwrażliwość na leki Agnieszka Krauze Atopowe zapalenie skóry Agnieszka Krauze, Joanna Lange Rozdział 22 Choroby okulistyczne Mirosława Grałek Anatomia i fizjologia narządu wzroku odmienności wieku dziecięcego Badanie okulistyczne Układ optyczny oka, wady refrakcji i ich korygowanie Zez i inne zaburzenia ruchomości gałek ocznych Choroby oczodołu Zaburzenia rozwojowe Zapalenia tkanek oczodołu Choroby powiek i spojówek Zmiany niezapalne Choroby zapalne Choroby dróg łzowych Choroby rogówki Wady anatomii rogówki Zapalenie rogówki Złogi w rogówce Choroby błony naczyniowej Zapalenie błony naczyniowej Choroby tęczówki Choroby soczewki Zaćma Inne choroby soczewki Jaskra wieku dziecięcego Choroby siatkówki Zaburzenia rozwojowe siatkówki XIV

20 Spis treści tomu Retinopatia wcześniaków Zapalenie siatkówki Odwarstwienie siatkówki Choroby nerwu wzrokowego Guzy narządu wzroku Guzy nienowotworowe Nowotwory Urazy oka Rozdział 23 Choroby nosa, uszu, gardła i krtani Mieczysław Chmielik Badanie otorynolaryngologiczne dziecka Choroby nosa Ostre zapalenie nosa i zatok przynosowych Przewlekłe i podostre nawracające zapalenie nosa i zatok przynosowych u dzieci Urazy nosa Pierścień Waldeyera Migdałki podniebienne i migdałek gardłowy Angina Zapalenie gardła Choroby krtani i tchawicy Zapalenie krtani rozlane Podgłośniowe zapalenie krtani Zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli Złośliwe zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli Zapalenie nagłośni Wady wrodzone krtani Zmiany pourazowe krtani Choroby uszu Zapalenie przewodu słuchowego zewnętrznego Ciała obce przewodu słuchowego zewnętrznego Woskowina Zapalenia ucha środkowego Perlak ucha środkowego Choroby ucha wewnętrznego Niedosłuch Choroby ślinianek Rozdział 24 Wybrane zagadnienia z chirurgii, urologii, neurochirurgii i ortopedii dziecięcej red. Andrzej Kamiński Chirurgia dziecięca Andrzej Kamiński Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego Wgłobienie Martwicze zapalenie jelit XV

21 Spis treści tomu Przerostowe zwężenie odźwiernika Wrodzona przepuklina przeponowa Atrezja przełyku Atrezja dwunastnicy Urologia dziecięca Małgorzata Baka-Ostrowska Wodonercze Odpływ pęcherzowo-moczowodowy Zdwojenie moczowodu Zastawki cewki tylnej Zespół wynicowania i wierzchniactwa Zaburzenia różnicowania płci Spodziectwo Neurochirurgia dziecięca Marcin Roszkowski Wodogłowie Otwarte wady dysraficzne cewy nerwowej Ortopedia dziecięca Jarosław Czubak Budowa kości rosnącej Złamania dystalnych końców kości promieniowej i łokciowej Złamania trzonów kości przedramienia Złamania obojczyka Złamania nadkłykciowe kości ramiennej Złamania trzonu kości ramiennej Złamania trzonu kości udowej Rozdział 25 Postępowanie w stanach zagrożenia życia u dzieci Małgorzata Manowska Stany zagrożenia życia Zabiegi wykonywane w warunkach oddziału intensywnej terapii Intubacja dotchawicza i ekstubacja Wentylacja mechaniczna Tracheostomia i konikotomia Nakłucie jamy opłucnej Kaniulacja żył obwodowych i centralnych Kaniulacja tętnic Wenesekcja Dostęp doszpikowy Monitorowanie w czasie leczenia na OIT Ostra niewydolność oddechowa Obraz ostrej niewydolności oddechowej Niedrożność górnych dróg oddechowych Niedrożność dolnych dróg oddechowych Aspiracja ciała obcego do dróg oddechowych Niewydolność krążenia Obraz niewydolności krążenia Nadciśnienie płucne Tamponada serca XVI

22 Spis treści tomu Wstrząs Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u dzieci Nagłe zatrzymanie krążenia Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Podstawowe zabiegi resuscytacyjne Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne Leki stosowane w czasie resuscytacji Defibrylacja Zakończenie resuscytacji Powikłania resuscytacji Opieka po resuscytacji Procedura DNR Śmierć mózgu Wybrane stany zagrożenia życia w neurologii Wzmożone ciśnienie śródczaszkowe Stan padaczkowy Zatrucia Rozdział 26 Badania i normy w pediatrii red. Piotr Socha Normy rozwojowe Barbara Woynarowska, Zbigniew Kułaga, Mieczysław Litwin Standardy WHO rozwoju fizycznego dzieci w wieku 0 5 lat Normy rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży w wieku 5 18 lat w Polsce Gastroenterologia i hepatologia badania histopatologiczne Józef Ryżko, Joanna Kuszyk, Piotr Socha Wątroba Przewlekłe choroby zapalne jelita cienkiego i choroba trzewna Nefrologia i hipertensjologia Mieczysław Litwin, Jan Zawadzki, Ryszard Grenda Normy ciśnienia tętniczego Normy grubości kompleksu błona wewnętrzna błona środkowa (IMT) tętnic szyjnych wspólnych i tętnic udowych powierzchownych Normy laboratoryjne Testy czynnościowe nerek Choroby układu krążenia Wanda Kawalec, Małgorzata Manowska, Anna Turska-Kmieć, Lidia Ziółkowska Parametry zapisu EKG Dawkowanie leków stosowanych w kardiologii dziecięcej Neurologia Marek Kaciński Normy ogólnego badania płynu mózgowo-rdzeniowego Oznaczanie stężenia leków przeciwpadaczkowych Choroby układu odporności i szczepienia ochronne Ewa Bernatowska Normy podstawowych parametrów ocenianych we krwi Skorowidz I XVII