15 stycznia Polacy w KNPN w Korei

Transkrypt

1 15 stycznia 2018 Polacy w KNPN w Korei Leżąca w Azji Wschodniej Korea stanowi jeden z bardziej newralgicznych regionów współczesnego świata. Szczególnie zawiłe i skomplikowane losy Korea przechodziła na początku XX wieku. Po klęsce Rosji w wojnie z Japonią w latach stała się protektoratem, a od 1910 roku kolonią japońską. W latach drugiej wojny światowej uznana została przez Narody Zjednoczone za ofiarę agresji japońskiej. W 1943 roku na konferencji w Kairze ustalono, że po zakończonej wojnie Korea będzie funkcjonowała jako samodzielne państwo. W lipcu i sierpniu 1945 roku na konferencji w Poczdamie kwestia koreańska rozpatrywana była w kontekście rozmów dotyczących udziału wojsk radzieckich w wojnie z Japonią. Do przyjęcia 38 równoleżnika jako linii demarkacyjnej oddzielającej radziecką i amerykańską strefę okupacyjną, a jednocześnie jako linii faktycznego podziału Korei, doszło 10 sierpnia w trakcie poczdamskiej konferencji pomiędzy przedstawicielami rządów ZSRR i USA. W wyniku operacji kwantuńskiej wojska radzieckie 24 sierpnia 1945 roku dotarły do 38 równoleżnika, natomiast Amerykanie skierowali swe wojska do Korei 8 września, przejmując od gubernatora japońskiego władzę na obszarze na południe od przyjętej linii demarkacyjnej. Strona 1

2 Polscy żołnierze w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych Korea 1955 W grudniu 1945 roku po konferencji moskiewskiej Stany Zjednoczone i ZSRR utworzyły specjalną komisję, której zadaniem było doprowadzenie do przeprowadzenia powszechnych wyborów i utworzenia ogólnokoreańskiego rządu. Na skutek rozbieżności interesów stron do zrealizowania tego planu niestety nie doszło. Na obszarze zajmowanym przez wojska radzieckie rozpoczęto tworzenie zalążków struktur państwowych według wzorców radzieckich. W południowej części Korei Amerykanie próbowali doprowadzić do wcielenia w życie przyjętych wcześniej ustaleń i kolejnych uchwał Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie przeprowadzenia wyborów w całym kraju. Działania amerykańskie w tym zakresie spotykały się jednak z ciągłą obstrukcją i odmową konstruktywnej współpracy ze strony radzieckiej. 12 lutego 1946 roku strona radziecka, jednostronną decyzją, przekazała władzę byłemu kapitanowi Armii Czerwonej, Kim Ir Senowi. Strona 2

3 Kpt. Józef Szwagrzyk z przedstawicielami KNPN, Korea 1955 W południowej części Korei, na mocy Rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1947 roku i pod nadzorem tej organizacji, 10 maja 1948 roku zostały przeprowadzone wybory, w których udział wzięło około 80 % uprawnionych do głosowania. Komisja ONZ uznała te wybory i ich wynik za ważne, uznając jednocześnie powołany w ich wyniku rząd za jedyny rząd zjednoczonej Korei. Niejako w odpowiedzi na działania prowadzone na południu, w sierpniu 1948 roku w części północnej również odbyły się wybory, w rezultacie których 9 września proklamowana została Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna. W ten oto sposób dokonał się trwały podział Korei na dwie części. Wybuch wojny koreańskiej 25 czerwca 1950 roku poprzedzony był licznymi starciami wojsk obu stron rozmieszczonych wzdłuż 38 równoleżnika. Inicjatywa inwazji na Koreę Południową wyszła od Kim Ir Sena, który dążył do zjednoczenia obu Korei w jedno państwo pod swoim kierownictwem. Podw koniec stycznia 1950 roku, a zatem kilka miesięcy po uzyskaniu przez ZSRR broni jądrowej i po wycofaniu wojsk amerykańskich z południa, propozycja Kim Ir Sena została przez Stalina zaakceptowana. Stalin wydał również polecenie wysłania do Korei Północnej około 300 doradców wojskowych z zadaniem przygotowania ataku. Strona 3

4 Kpt. Władysław Antos, Korea 1954 Główny atak wojsk północnokoreańskich przeprowadzony został rankiem 25 czerwca 1950 roku na zachodniej stronie Półwyspu Koreańskiego. Mimo zaskoczenia reakcja Stanów Zjednoczonych była natychmiastowa. Jeszcze w nocy z 25/26 czerwca prezydent Harry Truman wydał rozkaz gen. Douglasowi MacArthurowi, dowódcy wojsk amerykańskich na Dalekim Wschodzie, wsparcia sił południowokoreańskich. 25 czerwca, kilkanaście godzin po rozpoczęciu przez siły północnokoreańskie ataku, na żądanie Stanów Zjednoczonych zebrała się Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjmując rezolucję uznającą Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną za agresora i domagając się natychmiastowego przerwania działań oraz wycofania wojsk poza 38 równoleżnik. Głosowanie w Radzie Bezpieczeństwa odbyło się wówczas bez udziału delegata ZSRR ponieważ państwo to od stycznia 1950 roku bojkotowało działalność Rady w proteście przeciwko nieuznawaniu przez nią Chińskiej Republiki Ludowej. Strona 4

5 Grupa żołnierzy Wojska Polskiego członków KNPN, Korea czerwca, kiedy jasnym było już, że Korea Północna zignorowała wezwanie Rady Bezpieczeństwa z 25 czerwca, Rada, na żądanie strony amerykańskiej, zwróciła się do państw członkowskich ONZ o powołanie wspólnych sił zbrojnych dla wsparcia strony południowokoreańskiej. Na wezwanie Rady Bezpieczeństwa 10 państw członkowskich ONZ wystawiło swoje kontyngenty w sile od batalionu do brygady (Australia, Belgia, Etiopia, Filipiny, Francja, Grecja, Holandia, Kanada, Kolumbia, Luksemburg). Pięć państw wysłało swoje jednostki medyczne. 23 czerwca 1951 roku Jakub Malik, radziecki delegat w ONZ, oświadczył, że kwestia wojny w Korei powinna zostać rozwiązana w drodze negocjacji pomiędzy stronami konfliktu. Stanowisko radzieckie spotkało się z dużym zainteresowaniem i przychylnością prezydenta H. Trumana. Rokowania rozpoczęły się 10 lipca 1951 roku w miejscowości Kaesong, leżącej na terytorium północnokoreańskim. 25 października 1951 roku przeniesiono je do Panmundżom, leżącego na linii podziału państw koreańskich. Odbyto ponad 200 posiedzeń plenarnych, w trakcie których wielokrotnie dochodziło do obustronnego łamania ustaleń o przerwaniu ognia i często do ciężkich walk. Dwuletnie rokowania zakończone zostały 27 lipca 1953 roku podpisaniem Układu Rozejmowego zamykającego tragiczny etap w historii Korei, ale i gorący okres napiętych stosunków pomiędzy tzw. blokiem zachodnim a wschodnim. Zasadniczym celem Układu Rozejmowego było zakończenie konfliktu zbrojnego na Półwyspie Koreańskim oraz ustanowienie rozejmu, aż do ostatecznego uregulowania pokojowego. Za najważniejsze kwestie objęte układem rozejmowym należy uznać postanowienia dotyczące: *wojskowej linii demarkacyjnej i strefy zdemilitaryzowanej, Strona 5

6 * przerwania ognia, * wykonania rozejmu * oraz kwestię jeńców wojennych. Dla realizacji przyjętych zadań sygnatariusze Układu powołali do życia kilka organów o charakterze trwałym: * Wojskową Komisję Rozejmową, * Komisję Nadzorczą Państw Neutralnych, oraz o charakterze czasowym, to jest: * Komisję Repatriacyjną Państw Neutralnych, * Mieszane Grupy Czerwonego Krzyża, * Komitet ds. Repatriacji Jeńców Wojennych, * Komitet Pomocy ds. Powrotu Przesiedlonych Osób Cywilnych. Sygnatariusze ustalili, że działania wojenne zostaną przerwane 27 lipca o godzinie Zdecydowano ponadto, że linia demarkacyjna przebiegała będzie wzdłuż linii frontu czyli mniej więcej wzdłuż 38 równoleżnika, a strony walczące miały wycofać swe wojska na odległość 2 kilometrów od tej linii, w ten sposób tworząc 4 kilometrową strefę buforową. Głównym organem powołanym do realizowania zadań w zakresie nadzoru i kontroli wykonywania i przestrzegania postanowień Układu Rozejmowego była Wojskowa Komisja Rozejmowa, stacjonująca na stałe w Panmundżom. Układ przewidywał, że w okresie początkowym komisja ta otrzyma do pomocy 10 Mieszanych Grup Obserwacyjnych, złożonych z 4-6 oficerów. Drugi organ powołany do kontroli wykonywania postanowień Układu Rozejmowego to Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych z siedzibą w Panmundżom. Jest to organ autonomiczny, nie podlegający Wojskowej Komisji Rozejmowej. Strona 6

7 Komisję Nadzorczą tworzyć mieli przedstawiciele czterech państw neutralnych, dwóch wskazanych przez Naczelnego Dowódcę Koreańskiej Armii Ludowej i dowódcę Chińskich Ochotników Ludowych (Polska i Czechosłowacja) oraz dwóch wskazanych przez Głównodowodzącego Wojsk Narodów Zjednoczonych (Szwajcaria i Szwecja). Punkt 37 Układu Rozejmowego termin państwa neutralne definiował jako państwa, których siły zbrojne nie były zaangażowane w konflikt wojenny w Korei. Strona 7

8 Komisja Nadzorcza, przez 20 podległych jej Grup Inspekcyjnych Państw Neutralnych, miała sprawować nadzór i przeprowadzać inspekcje w miejscach, w których zachodziło podejrzenie łamania postanowień Układu Rozejmowego. Pięć Grup Inspekcyjnych umieszczono w portach wejściowych położonych na terytorium znajdującym się pod kontrolą wojskową Naczelnego Dowódcy Koreańskiej Armii Ludowej i dowódcy Chińskich Strona 8

9 Ochotników Ludowych, pięć dalszych natomiast w portach wejściowych znajdujących się na terenie kontrolowanym przez Głównodowodzącego Wojsk Narodów Zjednoczonych. Nim jeszcze do Korei udała się pierwsza zmiana misji polskiej w Komisji Nadzorczej kraj nasz niósł pomoc humanitarną ofiarom wojny. Wyrazem tego było utworzenie w maju 1953 roku szpitala polowego Polskiego Czerwonego Krzyża. Do Korei skierowana została ponad 50 osobowa ekipa wojskowych i cywilnych Strona 9

10 pracowników służby zdrowia. Polski szpital PCK funkcjonował w Korei do końca 1953 roku, niosąc pomoc żołnierzom i ludności cywilnej. W związku z decyzją wysłania polskiej misji do Korei powołana została specjalna Jednostka Wojskowa 2000, której zadaniem było przygotowanie członków misji polskiej do wyjazdu. W jednostce zorganizowane zostały kilkumiesięczne kursy dla kierowanych na misję żołnierzy, przedstawicieli MSZ i innych resortów, tłumaczy oraz pracowników administracyjnych. Pod koniec czerwca 1953 roku do Pekinu wysłana została 30 osobowa grupa rekonesansowa z gen. bryg. M. Wągrowskim na czele. Większość członków misji polskiej wysłana została do Korei dwoma transportami kolejowymi przez terytorium Związku Radzieckiego i Chin, wraz ze sprzętem i wyposażeniem. Podróż taka trwała kilka tygodni. Czołówka misji polskiej przybyła do Korei (do miejscowości Andun) 25 lipca. Pierwsza polska zmiana w Komisji Nadzorczej liczyła 301 osób, z czego 42 spoza ministerstwa obrony. Jak już wyżej wspomniano jej szefem był gen. bryg. M. Wągrowski. Inauguracyjne posiedzenie Komisji Nadzorczej odbyło się 1 sierpnia 1953 roku w Panmundżom. W oparciu o paragraf 40 Układu Rozejmowego Komisja powołała do życia Grupy Inspekcyjne, składające się co najmniej z 4 oficerów, po jednym z każdego państwa wchodzącego w skład Komisji Nadzorczej. Liczebność polskiego personelu Grup Inspekcyjnych uzależniona była przede wszystkim od takich czynników, jak: * stopień trudności zadań do realizacji, * wielkość obszaru * liczby objętych kontrolą obiektów. Personel Grup Inspekcyjnych dokonywał nawet, na własne wewnętrzne potrzeby, podziału na grupy łatwiejsze, spokojniejsze i na trudniejsze, bardziej zagrożone jakimiś konfliktami. Biorąc te elementy pod uwagę członków personelu polskiego rozpoczynających służbę w Korei kierowano raczej do grup łatwiejszych, a tych z większym doświadczeniem do grup trudniejszych. Strona 10

11 Posiedzenie plenarne Wojskowej Komisji Rozjemczej, Korea 1969 Równolegle z działalnością inspekcyjną grup stacjonarnych znajdujących się w portach wejściowych, funkcjonowały ruchome Grupy Inspekcyjne. Ich zadania generalnie podobne były do zadań postawionych przed grupami stacjonarnymi. Działalności Komisji Nadzorczej i jej Grup Inspekcyjnych od samego początku towarzyszyły różnego rodzaju problemy, trudności i napięcia. Występowały one zarówno pomiędzy przedstawicielami czterech państw członkowskich Komisji, jak i między stronami konfliktu koreańskiego. Największe utrudnienia członkowie Komisji spotykali właśnie ze strony uczestników zakończonej wojny. Stałym elementem takiego postępowania było np. zbyt późne powiadamianie o wymianie sprzętu i ludzi, nie udostępnianie środków transportu koniecznych do przeprowadzenia kontroli, czy też stosowanie innych środków ograniczających kontrolę uzbrojenia i sprzętu. Do najpoważniejszych incydentów, mających zdecydowanie charakter zbrojnych prowokacji skierowanych przeciwko Komisji Nadzorczej, doszło na przełomie lipca i sierpnia 1954 roku. 31 lipca obiektem zamachu (ostrzelania), była siedziba Grupy Inspekcyjnej Państw Neutralnych w Pusanie. Z kolei 1 sierpnia do jednego z budynków Grupy Inspekcyjnej w Kunsanie wrzucone zostały trzy granaty ręczne. W tym samym okresie na terenie kilku południowokoreańskich miast zorganizowane zostały demonstracje skierowane przeciwko organom Komisji Nadzorczej. Szczególną agresję demonstranci kierowali pod adresem przedstawicieli Polski i Czechosłowacji, uważanych za reprezentantów wrogich państw. Kpt. Józef Szwagrzyk, Korea 1956 Grupy Inspekcyjne funkcjonowały na terenie obu części Korei do czerwca 1956 roku, kiedy to nastąpiło zawieszenie, a praktycznie likwidacja ich działalności, co równoznaczne było z ograniczeniem roli i możliwości Strona 11

12 inspekcyjnych Komisji Nadzorczej. Zamknięty został niezwykle ważny i pracowity okres funkcjonowania Komisji, okres w którym olbrzymi wkład pracy włożyli również członkowie misji polskiej. W dotychczasowej historii udziału przedstawicieli Polski w misji koreańskiej był to niewątpliwie okres najintensywniejszej i najcięższej służby. W omawianym trzyletnim okresie funkcjonowania Grup Inspekcyjnych przeprowadziły one około inspekcji i kontroli. W latach doszło też niestety do kilku tragicznych wypadków, w wyniku których śmierć poniosło trzech polskich żołnierzy, a kilku kolejnych zostało rannych. Polscy żołnierze wspólnie z żołnierzami Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Korea 1956 Od początku istnienia Komisji Nadzorczej personel polski delegowany był do niej na okres 6 miesięcy. Doświadczenie, jakiego polscy misjonarze nabrali w pierwszych dwóch latach jej funkcjonowania, wskazywało, że czas trwania poszczególnych zmian można było wydłużyć. Początkowo rozważano wydłużenie zmiany do 12 miesięcy, jednakże po konsultacjach z szefami polskiej misji w 1955 roku uznano, że ze względu na zdrowie i morale pracowników personel polski Komisji Nadzorczej może pracować najwyżej 9 miesięcy. W tym samym mniej więcej okresie zaczęto również redukować wielkość polskiej misji. Zmniejszeniu uległy także misje pozostałych państw członkowskich Komisji Nadzorczej. O ile pierwsza zmiana misji polskiej liczyła 301 członków, druga 300, to już trzecia zmiana na przełomie lat 1955/1956 liczyła 88 członków, dwie kolejne po 35, w następnych zaś trzech, czterech latach po kilkunastu członków, a od 1961 roku już zaledwie 10. Zmniejszanie liczebności członków misji w Komisji Nadzorczej było wynikiem sukcesywnego ograniczania zakresu jej zadań. Łącznie od 1953 do 1989 roku w Korei pokojową służbę pełniło ponad 1000 polskich oficerów oraz pracowników. Strona 12

13 Nieco ubocznym, jednakże ciekawym, zagadnieniem jest kwestia wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy członkami misji polskiej a przedstawicielami bratniego państwa socjalistycznego czyli Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Stosunki te miały różne oblicza. Oficjalnie były one poprawne, czy wręcz przyjazne. W życiu codziennym jednakże relacje te nie zawsze miały braterski charakter. Materiały dokumentujące udział Polaków w misji koreańskiej pokazują również inne oblicza tych kontaktów. W sprawozdaniu Szefa Polskiej Misji gen. bryg. Tadeusza Kunickiego z 15 maja 1961 roku, czytamy m.in.: Stosunki nasze ze Sztabem koreańskim są w dalszym ciągu poprawne, ale kompletna inwigilacja pracowników naszej Misji wyraźnie wzmogła się. ( ). Wyczuwamy brak zaufania do nas ( ) Tendencje ograniczania swobody osobistej przybierają formy bardzo wyrafinowane, ( ) Zaznaczyć również należy, że sprawy zaopatrywania materiałowego Misji przez stronę koreańską mają tendencję stałego pogarszania się. Inny przykład szykan wobec członków misji polskiej przedstawia Szef Polskiej Misji gen. bryg Franciszek Mróz, który opisuje fakt niedopuszczalnego zatrzymania go i utrudniania spaceru przez żołnierzy północnokoreańskich w strefie neutralnej. Misja Polska do KNPN, Korea 1962 Do 1990 roku Polska nie miała oficjalnych stosunków dyplomatycznych z Koreą Południową. Komisja Nadzorcza w tej sytuacji stanowiła jeden z nieoficjalnych kontaktów z tym państwem. Polacy pełniący w niej służbę wielokrotnie mieli możliwość przebywania na obszarze południowokoreańskim, bezpośredniego poznania panujących tam warunków, stosunków społeczno-politycznych, sytuacji gospodarczej, mieli możliwość poznawania tamtejszej kultury i obyczajów. Wizyty personelu polskiego w Korei Południowej nie były życzliwie przyjmowane i mile widziane przez władze północnokoreańskie. Uważano bowiem, że Polacy utrzymują kontakty z wrogiem. Wydarzenia polityczne i wynikające z nich zmiany na arenie międzynarodowej zapoczątkowane w 1989 roku stanowią bardzo wyraźny przełom w funkcjonowaniu Komisji Nadzorczej w Strona 13

14 Korei. Do bardzo poważnego kryzysu w jej pracach doszło już w 1992 roku, kiedy to Starszym Członkiem Dowództwa ONZ w Wojskowej Komisji Rozejmowej został generał major Hwang Won Tak, reprezentant sił zbrojnych Republiki Korei. Władze północnokoreańskie uznały ten krok za naruszenie Układu Rozejmowego, bowiem uważały one Republikę Korei za stronę w konflikcie. 1 stycznia 1993 roku w wyniku podziału Czechosłowacji powstały dwa nowe państwa, Czechy i Słowacja. Czechy, jako sukcesor Czechosłowacji, nie zdecydowały się na kontynuowanie działalności i wycofały się z prac Komisji. W lutym 1995 roku pod wpływem nacisków płynących ze strony północnokoreańskiej personel Polskiej Misji na czele z gen. bryg. Krzysztofem Owczarkiem zmuszony został do wycofania się z północnej strony Wspólnej Strefy Bezpieczeństwa w Panmundżom i powrócił do kraju. W ostatnim okresie swej działalności Polacy traktowani byli przez władze północnokoreańskie wręcz wrogo, posuwano się do wielu nieprzyjaznych aktów, jak np. odcinanie prądu i wody oraz utrudnianie dostaw żywności. Władze tego państwa uznały bowiem, że Polska w wyniku zmian politycznych po 1989 roku utraciła status neutralności. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego stan wojny pomiędzy dwoma państwami koreańskimi nie został zakończony. Ten region świata nadal pozostaje źródłem potencjalnego konfliktu zbrojnego o nieobliczalnych wręcz skutkach. Stąd dalsze funkcjonowanie Komisji Nadzorczej jest jak najbardziej uzasadnione, może mieć ona do odegrania poważną rolę w doprowadzeniu do ostatecznego podpisania układu pokojowego i stabilizacji w tym zapalnym punkcie. Obecność neutralnych obserwatorów zmniejsza groźbę incydentów zbrojnych lub wznowienia działań wojennych. Komisja Nadzorcza Państw Neutralnych stanowi ważne forum dialogu i kontaktu państw zainteresowanych osiągnięciem trwałego pokoju i zlikwidowania dramatycznego podziału przy pomocy pasa min w Korei. Obecność przedstawicieli Polski w Komisji wydaje się zatem nie budzić wątpliwości. Jest to jeden z wielu elementów wkładu naszego państwa i przedstawicieli Wojska Polskiego w umacnianie pokoju na świecie. Strona 14