Publiczne Gimnazjum w Łysych. Program Profilaktyczny Publicznego Gimnazjum w Łysych

Transkrypt

1 Program Profilaktyczny Publicznego Gimnazjum w Łysych na lata szkolne

2 Rozdział I PODSTAWY TEORETYCZNE Szkoła, wspierając wszechstronny rozwój ucznia, musi zachować właściwe proporcje między wiedzą a umiejętnościami i wychowaniem. To trudne zadanie, szczególnie, jeśli dotyczy to uczniów gimnazjum. Niektórzy eksperymentują z alkoholem i innymi środkami uzależniającymi. Najczęściej dotyczy to uczniów przeżywających silne stresy (np. związane z oderwaniem od swojego środowiska, umieszczeniem w nowych szkołach, adaptacjom w nowym otoczeniu lub ze zmianami rozwojowymi okresu dorastania), a także zaniedbanych uczuciowo i wychowawczo. Do tego często dochodzą chęć zaimponowania kolegom, konflikty między rodzicami a dziećmi. Okres dorastania, charakteryzuje tendencja do uniezależnienia się od rodziców, pojawiają się autonomiczność, arogancja i lekceważenie autorytetów (Z. B. Gaś, 1997). Zasygnalizowane problemy powinny znaleźć odzwierciedlenie w szkolnym programie wychowawczym oraz w uzupełniającym go programie profilaktyki. 1. Zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży Z badań epidemiologicznych wynika, że nadal wzrasta liczba młodych ludzi podejmujących rozmaite zachowania ryzykowne. Tym terminem określa się różne działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego, psychicznego jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego. Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się (Kazein, 1996): palenie tytoniu, używanie alkoholu, używanie innych środków psychoaktywnych, wczesną aktywność seksualną, zachowania agresywne i przestępcze. Lista innych niepokojących zachowań, które podejmują młodzi w okresie dorastania jest bardzo długa. Porzucenie nauki szkolnej, ucieczki z domu lub stosowanie różnych dziwnych diet dla poprawienia swej atrakcyjności fizycznej to tylko kilka przykładów z tej listy. Powstawaniu owych zachowań ryzykownych sprzyjają niektóre cechy jednostki i jej środowiska, istnieją również takie, które je hamują. 1

3 Czynniki ryzyka to cechy, sytuacje, warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych. Czynniki chroniące to cechy, sytuacje, warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka. Wśród licznych czynników ryzyka i chroniących za najważniejsze uważa się: związane z sytuacją rodzinną, związane z sytuacją szkolną, czynniki osobowościowe, związane z grupą rówieśniczą, zaangażowanie religijne. Skoro u podłoża różnych zachowań leży wspólny zestaw podstawowych czynników ryzyka i zapobiega im podobny zestaw czynników chroniących, to wczesne działania profilaktyczne skierowane na różne zachowania ryzykowne powinny być prowadzone według tych samych reguł. Celem interwencji profilaktycznych jest oddziaływanie zarówno na czynniki ryzyka, jak i na czynniki chroniące. Warunkiem skutecznej profilaktyki jest skoordynowane działanie we wszystkich obszarach funkcjonowania. Oznacza to, że interwencje profilaktyczne powinny być skierowane na najważniejsze czynniki ryzyka tkwiące zarówno w samej jednostce, jak i w jej otoczeniu społecznym. Ważne jest zatem włączenie rodziców oraz innych znaczących dorosłych (nauczycieli) do programów adresowanych do dzieci i młodzieży. 2. Poziomy profilaktyki Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka zachowań ryzykownych prowadzona jest na trzech poziomach. 1) Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka. Działaniami prewencyjnymi obejmuje się szerokie, niezdiagnozowane populacje. Profilaktyka pierwszorzędowa ma dwa cele, promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: POCZEKAJ DO DOROSŁOŚCI! Realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez pedagogów, psychologów, a terenem działań jest głównie szkoła. 2

4 2) Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka. Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: WYCOFAJ SIĘ! (dopóki jeszcze możesz). Realizatorami są przede wszystkim psychologowie, przy wsparciu psychologów klinicystów, a zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno pedagogicznych, klubach, czy świetlicach socjoterapeutycznych. 3) Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka. Ma ona na celu przeciwdziałanie pogłębiania się procesu chorobowego degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Głównie jest to leczenie. Realizatorami programów są lekarze specjaliści, psychologowie klinicyści, psychoterapeuci, pracownicy socjalni, kryminolodzy itp. Terenem działań są poradnie specjalistyczne, szpitale, zakłady karne, kluby, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne (Gaś 1997). 3. Strategie profilaktyczne Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się kilka strategii. 1) Strategie informacyjne - ich celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. Działania informacyjne kierowane do dzieci i młodzieży muszą spełniać kilka ważnych warunków: a) przekazywane informacje powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnych odbiorcy i do już posiadanego zasobu wiedzy, b) informacja powinna być rzetelna, c) informacja powinna być podawana rzeczowo (aby nie wzbudzać ciekawości lub niedowierzania), d) informacja nie powinna być zbyt szczegółowa (aby nie stanowiła instruktażu dla konkretnego zachowania ryzykownego). 2) Strategie edukacyjne -ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom otoczenia). Zakłada się, że rozwój takich umiejętności umożliwia młodym ludziom zaspokojenie najważniejszych potrzeb w sposób akceptowany społecznie. Programy edukacyjne składają się z bloków ćwiczeń, w których uczestnicy mogą poznać swoje braki w zakresie różnych umiejętności i zacząć je trenować. 3

5 3) Strategie alternatywne - ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiągnięcie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, charytatywną, sportową). Działania alternatywne polegają na stworzeniu alternatyw dla zachowań ryzykownych. 4) Strategie interwencyjne - celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. Najczęściej wymienia się dwa warunki skuteczności programów wczesnej interwencji: profesjonalizm i odpowiednie cechy osobowości osoby udzielającej pomocy oraz pozyskanie i włączenie rodziców. 4. Ewaluacja Ewaluacja to systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego programu, działania lub obiektu z punktu widzenia przyjętych kryteriów celu jego usprawnienia. Z reguły badania nad programem obejmują trzy poziomy: 1) ewaluacja procesu ( jak realizowano program, czy udało się go zrealizować, kto brał w nim udział, ilu było uczestników, które elementy były dobrze przyjęte, a które nie i dlaczego), 2) ewaluacja wyniku (czy zrealizowano cele zakładane w programie, krótko i długoterminowe) 3) ewaluacja wpływu (czy program przyniósł efekty ogólniejsze, dotyczące nie tylko uczestników, na przykład zmianę zachowań rodziców, zmiany w społeczności lokalnej). Rozdział II OPIS PROGRAMU 1. Założenia programu W okresie zagrożeń bezpieczeństwa życia i zdrowia człowieka, wynikającego z szybkiego rozwoju cywilizacji ważnym zadaniem szkoły jest wyposażenie dzieci i młodzieży w wiedzę i umiejętności umożliwiające podejmowanie działań przeciwdziałających współczesnym zagrożeniom oraz kształtowanie czynnej postawy wobec własnego losu planowania i podejmowania działań na rzecz własnego zdrowia i rozwoju. Program Profilaktyczny Publicznego Gimnazjum w Łysych stanowi integralną część z Programem Wychowawczym Publicznego Gimnazjum w Łysych i jest spójny z treściami 4

6 nauczania oraz realizowanymi zadaniami w ramach ścieżki prozdrowotnej i wychowania do życia w rodzinie. 2. Podstawy prawne dla działań profilaktycznych Szkołę w działaniach dotyczących edukacji prozdrowotnej wspomagają akty prawne takie jak: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483), Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r., ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991 r. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U r., nr 95, poz. 425), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lipca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, a zwłaszcza zasad świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny (Dz. U. z 2002 r., nr 121, poz. 1037), Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. z 1994 r., nr 62, poz. 265), Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zwana Ustawą o wychowaniu w trzeźwości (zmiany Dz.U. z 2013 r., poz. 1563; Dz. U.2014 poz. 822 i 1188) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, zwana Ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r., nr 124; zmiany Dz.U. z 2015 r. poz.28) 5

7 3. Miejsce realizacji programu Program będzie realizowany w Publicznym Gimnazjum w Łysych mieszczącym się przy ul. Szkolnej 1 4. Czas trwania programu Program będzie realizowany od września 2015 roku do czerwca 2018 roku. Realizatorami programu są: 5. Realizatorzy programu pedagog szkolny, nauczyciele i wychowawcy, pielęgniarka szkolna, pracownicy instytucji: PP-P, GOPS, pracownicy Policji, Samorząd Uczniowski, rodzice. 6. Odbiorcy programu Odbiorcami programu są: uczniowie gimnazjum (w tym uczniowie niepełnosprawni), nauczyciele, rodzice. 7. Wstępna identyfikacja problemu Wstępna identyfikacja problemu zastała dokonana na podstawie obserwacji, rozmów z uczniami, rodzicami, nauczycielami i pozostałymi pracownikami szkoły. 6

8 Główne problemy dotyczące uczniów to: niski stopień integracji zespołów klasowych, brak umiejętności współdziałania, niski poziom umiejętności rozwiązywania sytuacji konfliktowych, niski stopień tolerancji, nastawienie konsumpcyjne do świata (najważniejsze są moje sprawy ), eksperymentowanie młodzieży z papierosami, alkoholem. Główne problemy w kontaktach z rodzicami to: postawy nadopiekuńcze, nastawienie rodziców na osiąganie przez dzieci bardzo wysokich wyników nauczania, przy jednoczesnym małym zainteresowaniu sprawami wychowawczymi, brak dostatecznej ilości czasu do kontaktów ze szkołą. 8. Cele programu Cel główny: Kształtowanie osobowości młodego człowieka, który potrafi poradzić sobie z zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia. Ma poczucie własnej wartości i jest odpowiedzialny za własne zdrowie. Cele zoperacjonalizowane: Uczniowie potrafią radzić sobie z własnymi emocjami, uczuciami, dbać o zdrowie psychiczne, wybierają właściwe sposoby komunikacji z otoczeniem, znają zasady postępowania w sytuacjach konfliktowych, przewidują zagrożenia i niebezpieczeństwa w różnych sytuacjach życiowych, rozumieją pojęcie i stosują zasady zdrowego stylu życia, uświadamiają sobie znaczenie prawidłowego odżywiania dla zdrowia, wiedzą o szkodliwości zażywania narkotyków, nadużywania leków, palenia papierosów, picia alkoholu, 7

9 poznają zasady racjonalnego żywienia, wybierają właściwe formy wypoczynku, potrafią planować własne zajęcia, poznają zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnego rodzaju wypadkach, potrafią znaleźć pomoc w przypadku różnych problemów życiowych, znają konsekwencje niebezpiecznych zachowań. Rodzice doskonalą swoje umiejętności wychowawcze, korzystają z rad i pomocy wychowawcy, współdziałają z wychowawcą, dostrzegają problem dziecka, konsultują się z wychowawcami, nauczycielami poszczególnych przedmiotów, pielęgniarką szkolną oraz pedagogiem szkolnym. Nauczyciele podnoszą swoją wiedzę i doskonalą swoje kompetencje wychowawcze poprzez udział w szkoleniach Rady Pedagogicznej i warsztatach, wspierają rodziców w wychowaniu, integrują zespół uczniowski, podejmują konkretne działania mające na celu realizację zadań. Szkoła, jako instytucja stwarza bezpieczne i higieniczne warunki pobytu uczniów w szkole, prowadzi rozpoznanie zagrożeń dla bezpiecznego pobytu w szkole, organizuje zajęcia w wybranych dziedzinach rekreacyjno sportowych. 8

10 9. Strategie, metody i formy realizacji Uczniowie prowadzenie lekcji wychowawczych metodami aktywnymi, prowadzenie warsztatów, pogadanek, prelekcji przez wychowawców, pedagoga, prowadzenie zajęć integrujących uczniów przez wychowawców, pedagoga, prowadzenie indywidualnych porad uczniom i rodzicom przez wychowawców i w miarę możliwości przez pedagoga, prowadzenie zajęć i warsztatów przez zaproszonych specjalistów i pracowników różnych instytucji, udział w uroczystościach, imprezach i konkursach szkolnych, udział w zajęciach pozalekcyjnych. Nauczyciele doskonalenie poprzez udział w kursach, warsztatach, szkoleniach z zakresu profilaktyki, rady szkoleniowe, samodoskonalenie poprzez studiowanie literatury fachowej, czynny udział w zespołach samokształceniowych. Rodzice spotkania klasowe pogadanki, dyskusje, prowadzenie pedagogizacji rodziców w ramach spotkań, zebrań i konsultacji, indywidualne rozmowy i doradztwo psychologiczne, włączanie rodziców do wspólnych działań wychowawczych, grupa wsparcia dla rodziców uczniów niepełnosprawnych. 9

11 10. Procedura ewaluacji Program Profilaktyczny będzie ewaluowany po każdym roku szkolnym za pomocą sprawozdań. Cele ewaluacji częściowej: uzyskanie informacji o przebiegu realizacji programu, poznanie ewentualnych braków i trudności, które występują w czasie realizacji programu, diagnoza nastawienia odbiorców programu i zainteresowania jego realizacją. Metody ewaluacji częściowej: rozmowa z odbiorcami programu (uczniami w czasie zajęć lekcyjnych i rodzicami w czasie zebrań klasowych), konsultacje z nauczycielami. Końcowa ewaluacja szkolnego programu profilaktyki będzie po 2 latach jego realizacji. Cele ewaluacji końcowej: uzyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętnościach uczniów po realizacji programu, poznanie oczekiwań odbiorów programu w następnych latach jego realizacji. Mierzalne wskaźniki ewaluacji: prawidłowa reakcja uczniów w sytuacjach zagrożenia, posiadanie wiedzy na temat zasad racjonalnego żywienia, zachowanie higieny osobistej przez ucznia, umiejętność dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne, zmniejszenie zachowań agresywnych wśród uczniów, stosowanie zasad zdrowego stylu życia, unikanie nałogów, umiejętność organizowania przez uczniów czasu wolnego, posiadanie wiedzy na temat konsekwencji niebezpiecznych zachowań, 10

12 doskonalenie umiejętności wychowawczo profilaktycznych nauczycieli, posiadanie umiejętności przekazywania wiedzy uczniom z zakresu profilaktyki, współpraca rodziców ze szkołą i dostrzeganie problemów własnego dziecka. Metody zbierania informacji: obserwacja pod katem zachowań prospołecznych i prozdrowotnych, analiza dokumentacji szkolnej, analiza frekwencji uczniów, wywiady z uczniami, wywiady z rodzicami uczniów, ankiety uczniów, rozmowy z uczniami, rodzicami. Po ewaluacji końcowej wyniki badań zostaną opracowane przez Zespół opiekuńczo -wychowawczy nauczycieli i zaprezentowane na posiedzeniu Rady Pedagogicznej. Wnioski z przeprowadzonej ewaluacji będą podstawą do opracowania programu profilaktycznego na kolejne lata nauki w gimnazjum. 11. Szczegółowy plan działań profilaktycznych w klasach I III gimnazjum Cel Zadania Odpowiedzialni Przygotowanie do radzenia sobie w sytuacjach trudnych Prelekcje na temat właściwego reagowanie w sytuacji różnorodnych zagrożeń Szkolenie dotyczące pierwszej pomocy przedlekarskiej Wychowawca Przeszkoleni nauczyciele, pielęgniarka szkolna, nauczyciel edb 11

13 Realizowanie ścieżki prozdrowotnej pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia zdrowia i życia Wychowawcy, nauczyciele biologii i w f Jak skutecznie radzić sobie ze stresem? Definicja stresu, objawy psychiczne i fizjologiczne. Sposoby radzenia sobie z napięciem emocjonalnym. Stres jako czynnik motywujący. Prowadzenie warsztatów integracyjnych Wychowawcy, pedagog Pedagog Przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie Wdrażanie do zdrowego stylu życia i harmonijnego rozwoju Budowanie prawidłowych relacji interpersonalnych w danej społeczności Co to znaczy być tolerancyjnym? Jak skutecznie współpracować w grupie? Przyjaźń co to znaczy, na czym polega? Uczeń niepełnosprawny w klasie. Treningi wyboru zawodu Prowadzenie wychowania do życia w rodzinie Rola rodziny w społeczeństwie Uświadamianie znaczenia różnych form aktywnego wypoczynku dla rozwoju człowieka w okresie jego intensywnego rozwoju Dojrzewanie próba odpowiedzi na pytania: Wychowawcy, pedagog, rodzice Specjaliści z PP P, OHP, MCK, wychowawca Wychowawca, nauczyciel wdż Wychowawca i nauczyciele w f, rodzice Wychowawca, nauczyciel biologii 12

14 Jak sobie radzić ze zmianami? Kim tak naprawdę jestem? Zagrożenia związane z okresem dojrzewania Uzależnienia Dopalacze mity i prawda (wszystko co trzeba wiedzieć o zagrożeniach i konsekwencjach używania) Depresja Zaburzenia łaknienia (anoreksja, bulimia, otyłość) Wychowawca, pedagog, nauczyciel biologii, zaproszeni specjaliści, rodzice Bigoreksja, tanoreksja nowe uzależnienia Zagrożenia płynące z niewłaściwego go używania Internetu Umiejętne planowanie wolnego czasu Zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu podejmowanie odpowiednich wyborów Wychowawca, rodzice Wychowawca, rodzice 13