SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 5 GDYNIA

Transkrypt

1 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 5 GDYNIA Na lata

2 I. PODSTAWY TEORETYCZNE Gdynia, wrzesień 2014 Szkoła, wspierając wszechstronny rozwój ucznia, musi zachować właściwe proporcje między wiedzą a umiejętnościami i wychowaniem. To trudne zadanie, szczególnie jeśli dotyczy to uczniów gimnazjum. Niektórzy eksperymentują z alkoholem i innymi środkami uzależniającymi. Najczęściej dotyczy to dzieci przeżywających silne stresy (np. związane z oderwaniem od swojego środowiska, umieszczeniem w nowych szkołach, adaptacjom w nowym otoczeniu lub zmianami rozwojowymi okresu dorastania), a także zaniedbanych uczuciowo i wychowawczo. Do tego często dochodzą chęć zaimponowania kolegom, konflikty między rodzicami a dziećmi. Okres dorastania, charakteryzuje tendencja do uniezależnienia się od rodziców, pojawiają się autonomiczność, arogancja i lekceważenie autorytetów (Z. B. Gaś, 1997). Zasygnalizowane problemy powinny znaleźć odzwierciedlenie w szkolnym programie wychowawczym oraz w uzupełniającym go programie profilaktyki. 1. Zachowania ryzykowne dzieci i młodzieży Z badań epidemiologicznych wynika, że nadal wzrasta liczba młodych ludzi podejmujących rozmaite zachowania ryzykowne. Tym terminem określa się różne działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego, psychicznego jednostki, jak i dla jej otoczenia społecznego. Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się (Kazein 1996): palenie tytoniu, używanie alkoholu, używanie innych środków psychoaktywnych, wczesną aktywność seksualną, zachowania agresywne i przestępcze. Lista innych niepokojących zachowań, które podejmują młodzi w okresie dorastania, jest bardzo długa. Porzucenie nauki szkolnej, ucieczki z domu lub stosowanie różnych dziwnych diet dla poprawienia swej atrakcyjności fizycznej to tylko kilka przykładów z tej listy. Powstawaniu owych zachowań ryzykownych sprzyjają niektóre cechy jednostki i jej środowiska, istnieją również takie, które je hamują. Czynniki ryzyka to cechy, sytuacje, warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych. Czynniki chroniące to cechy, sytuacje, warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka. Wśród licznych czynników ryzyka i chroniących za najważniejsze uważa się: związane z sytuacją rodzinną, związane z sytuacją szkolną, czynniki osobowościowe, związane z grupą rówieśniczą, Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 2

3 zaangażowanie religijne. Skoro u podłoża różnych zachowań leży wspólny zestaw podstawowych czynników ryzyka i zapobiega im podobny zestaw czynników chroniących, to wczesne działania profilaktyczne skierowane na różne zachowania ryzykowne powinny być prowadzone według tych samych reguł. Celem interwencji profilaktycznych jest oddziaływanie zarówno na czynniki ryzyka, jak i na czynniki chroniące. Warunkiem skutecznej profilaktyki jest skoordynowane działanie we wszystkich obszarach funkcjonowania. Oznacza to, że interwencje profilaktyczne powinny być skierowane na najważniejsze czynniki ryzyka tkwiące zarówno w samej jednostce, jak i w jej otoczeniu społecznym. Ważne jest zatem włączenie rodziców oraz innych znaczących dorosłych (nauczycieli) do programów adresowanych do dzieci i młodzieży. 2. Poziomy profilaktyki Odpowiednio do stopnia zagrożenia profilaktyka zachowań ryzykownych prowadzona jest na trzech poziomach. a) Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka. Działaniami prewencyjnymi obejmuje się szerokie, nie zdiagnozowane populacje. Profilaktyka pierwszorzędowa ma dwa cele, promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: POCZEKAJ DO DOROSŁOŚCI! Realizatorami programów są przede wszystkim nauczyciele wspierani przez psychologów, a terenem działań jest głównie szkoła. b) Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka. Celem działań jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych. Poprzez różne działania przekazuje się młodzieży komunikat: WYCOFAJ SIĘ (dopóki jeszcze możesz). Realizatorami są przede wszystkim psychologowie, przy wsparciu psychologów klinicystów, a zajęcia prowadzone są najczęściej w poradniach psychologiczno pedagogicznych, klubach, czy świetlicach socjoterapeutycznych. c) Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka. Ma ona na celu przeciwdziałanie pogłębiania się procesu chorobowego degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Głównie jest to leczenie. Realizatorami programów są lekarze specjaliści, psychologowie klinicyści, psychoterapeuci, pracownicy socjalni, kryminolodzy itp. Terenem działań są poradnie specjalistyczne, szpitale, zakłady karne, kluby, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne (Gaś 1997). 3. Strategie profilaktyczne Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się kilka strategii. Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 3

4 Strategie informacyjne. Ich celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. Działania informacyjne kierowane do dzieci i młodzieży muszą spełniać kilka ważnych warunków: przekazywane informacje powinny być dostosowane do możliwości percepcyjnych odbiorcy i do już posiadanego zasobu wiedzy informacja powinna być rzetelna informacja powinna być podawana rzeczowo (aby nie wzbudzać ciekawości lub niedowierzania) informacja nie powinna być zbyt szczegółowa, (aby nie stanowiła instruktażu dla konkretnego zachowania ryzykownego). Strategie edukacyjne. Ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom otoczenia). Zakłada się, że rozwój takich umiejętności umożliwia młodym ludziom zaspokojenie najważniejszych potrzeb w sposób akceptowany społecznie. Programy edukacyjne składają się z bloków ćwiczeń, w których uczestnicy mogą poznać swoje braki w zakresie różnych umiejętności i zacząć je trenować. Strategie alternatyw. Ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb (np. sukcesu, przynależności) oraz osiągnięcie satysfakcji życiowej przez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną (artystyczną, społeczną, charytatywną, sportową). Działania alternatywne polegają na stworzeniu alternatyw dla zachowań ryzykownych. Strategie interwencyjne. Celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. Najczęściej wymienia się dwa warunki skuteczności programów wczesnej interwencji: profesjonalizm i odpowiednie cechy osobowości osoby udzielającej pomocy oraz pozyskanie i włączenie rodziców. 4. Ewaluacja Ewaluacja to systematyczne badanie wartości lub cech konkretnego programu, działania lub obiektu z punktu widzenia przyjętych kryteriów kryteriów celu jego usprawnienia. Z reguły badania nad programem obejmują trzy poziomy: ewaluacja procesu (jak realizowano program, czy udało się go zrealizować, kto brał w nim udział, ilu było uczestników, które elementy były dobrze przyjęte, a które nie i dlaczego), ewaluacja wyniku (czy zrealizowano cele zakładane w programie, krótko i długoterminowe) ewaluacja wpływu (czy program przyniósł efekty ogólniejsze, dotyczące nie tylko uczestników, na przykład zmianę zachowań rodziców, zmiany w społeczności lokalnej). Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 4

5 II. OPIS PROGRAMU 1. Założenia programu W okresie zagrożeń bezpieczeństwa życia i zdrowia człowieka, wynikającego z szybkiego rozwoju cywilizacji ważnym zadaniem szkoły jest wyposażenie dzieci młodzieży w wiedzę i umiejętności umożliwiające podejmowanie działań przeciwdziałających współczesnym zagrożeniom oraz kształtowanie czynnej postawy wobec własnego losu - planowania i podejmowania działań na rzecz własnego zdrowia i rozwoju. Szkolny program profilaktyki stanowi integralną część Programu Wychowawczego Szkoły, jest spójny z treściami nauczania oraz realizowanymi w ramach ścieżki prozdrowotnej i wychowania do życia w rodzinie. 2. Podstawy prawne dla działań profilaktycznych Szkołę w działaniach dotyczących edukacji prozdrowotnej wspomagają akty prawne takie jak: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - art.72 Konwencja o Prawach Dziecka - art.3, art.19, art.33 Ustawa z dnia 7 X 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 roku Nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie MENiS z dnia 26 II 2002 roku dotyczące kształcenia w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458) Rozporządzenie MENiS z dnia 19 VII 2002 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, a zwłaszcza zasad świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, a wartości rodziny (Dz. U. Nr 121 z dnia 31 VII 2002 roku, poz Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia r. (Dz.U. z 1994 Nr 62, poz. 265) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości (Dz. U. Nr 147 z 2002 r., poz Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r o przeciwdziałaniu narkomanii(dz. U. Nr 75 poz. 468), nowelizacja z 27 listopada2000r-dz.u. Nr 103, poz. 1097). 3. Miejsce realizacji programu Zespół Szkół Nr 5 Gdynia, ul. Orłowska 27/33 4. Czas trwania projektu Od września 2014 do czerwca 2017 Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 5

6 5. Realizatorzy projektu Marzena Witczak pedagog szkolny Marzena Lebowska psycholog szkolny Nauczyciele i wychowawcy Pielęgniarka szkolna Pracownicy instytucji: PP-P, PZP, OPiTU, MROWISKO, MONAR, RAZEM Pracownicy Policji i Straży Miejskiej Samorząd uczniowski rodzice 6. Odbiorcy programu Uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjum (w tym uczniowie niepełnosprawni) Nauczyciele Rodzice 7. Wstępna identyfikacja problemu Wstępna identyfikacja problemu zastała dokonana na podstawie obserwacji, rozmów z uczniami, rodzicami, nauczycielami i pozostałymi pracownikami szkoły. Główne problemy dotyczące uczniów to: Niski stopień integracji zespołów klasowych, Brak umiejętności współdziałania, Niski poziom umiejętności rozwiązywania sytuacji konfliktowych, Niski stopień tolerancji, Nastawienie konsumpcyjne do świata (najważniejsze są moje sprawy) Eksperymentowanie młodzieży z papierosami, alkoholem, Spędzanie zbyt wiele czasu przed komputerem, Cyberprzemoc Główne problemy w kontaktach z rodzicami to: Postawy nadopiekuńcze, Nastawienie rodziców na osiąganie przez dzieci bardzo wysokich wyników nauczania, przy jednoczesnym małym zainteresowaniu sprawami wychowawczymi, Brak dostatecznej ilości czasu do kontaktów ze szkołą. 8. Cele programu Cel główny: Kształtowanie osobowości młodego człowieka, który potrafi poradzić sobie z zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia. Ma poczucie własnej wartości i jest odpowiedzialny za własne zdrowie. Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 6

7 Cele zoperacjonalizowane: Uczniowie: potrafią radzić sobie z własnymi emocjami, uczuciami, dbać o zdrowie psychiczne wybierają właściwe sposoby komunikacji z otoczeniem, znają zasady postępowania w sytuacjach konfliktowych przewidują zagrożenia i niebezpieczeństwa w różnych sytuacjach życiowych rozumieją pojęcie i stosują zasady zdrowego stylu życia uświadamiają sobie znaczenie prawidłowego odżywiania dla zdrowia, wiedzą o szkodliwości zażywania narkotyków i innych substancji psychoaktywnych, nadużywania leków, palenia papierosów, picia alkoholu poznają zasady racjonalnego żywienia wybierają właściwe formy wypoczynku potrafią planować własne zajęcia poznają zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnego rodzaju wypadkach potrafią znaleźć pomoc w przypadku różnych problemów życiowych znają konsekwencje niebezpiecznych zachowań Rodzice: doskonalą swoje umiejętności wychowawcze korzystają z rad i pomocy wychowawcy współdziałają z wychowawcą dostrzegają problem dziecka konsultują się z wychowawcami, nauczycielami poszczególnych przedmiotów, pielęgniarką szkolną oraz pedagogiem i psychologiem szkolnym Nauczyciele: podnoszą swoją wiedzę i doskonalą swoje kompetencje wychowawcze poprzez udział w szkoleniach Rady Pedagogicznej i warsztatach wspierają rodziców w wychowaniu integrują zespół uczniowski podejmują konkretne działania mające na celu realizację zadań Szkoła jako instytucja: stwarza bezpieczne i higieniczne warunki pobytu uczniów w szkole prowadzi rozpoznanie zagrożeń dla bezpiecznego pobytu w szkole organizuje zajęcia w wybranych dziedzinach rekreacyjno-sportowych Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 7

8 9. Strategie, metody i formy realizacji a) Uczniowie: prowadzenie lekcji wychowawczych metodami aktywnymi prowadzenie warsztatów, prelekcji przez wychowawców, pedagoga i psychologa szkolnego prowadzenie zajęć integrujących uczniów przez wychowawców, pedagoga i psychologa prowadzenie indywidualnych porad uczniom i rodzicom przez pedagoga, psychologa i wychowawców prowadzenie zajęć i warsztatów przez zaproszonych specjalistów i pracowników różnych instytucji udział w uroczystościach, imprezach i konkursach szkolnych udział w zajęciach pozalekcyjnych (kółka zainteresowań, SKS, wyjazdy na basen, udział w zawodach sportowych na różnym szczeblu) b) Nauczyciele: doskonalenie poprzez udział w kursach, warsztatach, szkoleniach z zakresu profilaktyki rady szkoleniowe samodoskonalenie poprzez studiowanie literatury fachowej czynny udział w zespołach samokształceniowych c) Rodzice: spotkania klasowe pogadanki, dyskusje, prowadzenie pedagogizacji rodziców w ramach spotkań, zebrań i konsultacji indywidualne rozmowy i doradztwo psychologiczne spotkania tematyczne włączanie rodziców do wspólnych działań. udzielanie wsparcia dla rodziców uczniów niepełnosprawnych rozmowy indywidualne 10. Podnoszenie kompetencji wychowawczo-profilaktycznych nauczycieli. Proponowana tematyka szkoleń dla rady pedagogicznej w latach Metody kontaktu nauczyciela z uczniem. Zasady postępowania nauczyciela przy rozwiązywaniu problemów ucznia. Ochrona zdrowia jako podstawowe zadanie profilaktyki. Analiza krytycznego zdarzenia. Jak sobie radzić z sytuacjami trudnymi. Portret psychologiczny dziecka zagrożonego uzależnieniami. Praca z dzieckiem z zaburzeniami zachowania (zespól ADHD). Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 8

9 Jak poprawić współpracę z rodzicami uczniów. Wypalenie zawodowe jak zapobiegać. 11. Procedura ewaluacji Szkolny program profilaktyki będzie częściowo ewaluowany po każdym semestrze roku szkolnego. Cele ewaluacji częściowej uzyskanie informacji o przebiegu realizacji programu, poznanie ewentualnych braków i trudności, które występują w czasie realizacji programu, diagnoza nastawienia odbiorców programu i zainteresowania jego realizacją. Metody ewaluacji częściowej: rozmowa z odbiorcami programu (uczniami w czasie zajęć lekcyjnych i rodzicami w czasie zebrań klasowych) konsultacje z nauczycielami Końcowa ewaluacja szkolnego programu profilaktyki będzie po 3 latach jego realizacji. Cele ewaluacji końcowej uzyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętnościach uczniów po realizacji programu, poznanie oczekiwań odbiorów programu w następnych latach jego realizacji, Mierzalne wskaźniki ewaluacji - Prawidłowa reakcja uczniów w sytuacjach zagrożenia. - Posiadanie wiedzy na temat zasad racjonalnego żywienia. - Zachowanie higieny osobistej przez ucznia. - Umiejętność dbania o zdrowie fizyczne i psychiczne. - Zmniejszenie zachowań agresywnych wśród uczniów. - Stosowanie zasad zdrowego stylu życia, unikanie nałogów. - Umiejętność organizowania przez uczniów czasu wolnego. - Posiadanie wiedzy na temat konsekwencji niebezpiecznych zachowań. - Doskonalenie umiejętności wychowawczo-profilaktycznych nauczycieli. - Posiadanie umiejętności przekazywania wiedzy uczniom z zakresu profilaktyki. - Współpraca rodziców ze szkołą i dostrzeganie problemów własnego dziecka. Metody zbierania informacji. Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 9

10 - obserwacja pod katem zachowań prospołecznych i prozdrowotnych, - analiza dokumentacji szkolnej, - analiza frekwencji uczniów, - wywiady z uczniami, - wywiady z rodzicami uczniów, - ankiety uczniów - rozmowy z uczniami, rodzicami, - hospitacja diagnozująca. Po ewaluacji końcowej wyniki badań zostaną opracowane przez zespół wychowawczy nauczycieli i zaprezentowane na posiedzeniu rady pedagogicznej. Wnioski z przeprowadzonej ewaluacji będą podstawa do opracowania szkolnego programu profilaktyki na kolejne lata nauki w gimnazjum. 12. Szczegółowy plan działań profilaktycznych Rozwijanie samoświadomości, samopoznanie Ja i inni Szkoła Podstawowa klasy I-III Cele Zadania Odpowiedzialni Integracja zespołów klasowych Wychowawcy, nauczyciele wspomagający, pedagog, psycholog Wzmacnianie poczucia własnej wartości (ja i moje miejsce w klasie). Rozpoznawanie i nazywanie emocji (złość, agresja jak sobie z nią skutecznie radzić). Wyrabianie tolerancji w stosunku do innych Kształtowanie prawidłowego stosunku do osób niepełnosprawnych. Uczenie alternatywnych sposobów spę- Wychowawcy, nauczyciele wspomagający, pedagog, psycholog. Pedagog, psycholog Wychowawcy, nauczyciele wspomagający, pedagog, psycholog Wychowawcy, nauczyciele wspomagający, pedagog, psycholog. Wychowawcy, nauczyciele Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 1 0

11 dzania wolnego czasu. wspomagający, pedagog, psycholog Wpajanie prawidłowych nawyków (odżywianie, stosowne ubieranie, ruch na świeżym powietrzu). Wychowawcy, nauczyciele wspomagający, pielęgniarka, nauczyciele wf-u Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego Zapoznanie się z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa Wychowawcy, policja, Straż Miejska Gdzie szukać pomocy w różnych sytuacjach Pedagog, psycholog Uświadomienie dzieciom różnic w kontaktach międzyludzkich (zaufanie i ostrożność, gdzie jest granica) Wychowawca, pedagog, psycholog Uświadomienie i różnicowanie sytuacji bezpiecznych i niebezpiecznych. Wychowawca, pedagog, psycholog Szkoła Podstawowa klasy IV VI Rozwijanie samoświadomości (kim jestem?) Cele Zadania Odpowiedzialni Rozpoznawanie i nazywanie emocji (jak sobie radzić ze złością i stresem). Wychowawca, pedagog, psycholog Szukanie swoich słabych i mocnych stron (jaki jestem). Poznawanie samego siebie (jak być nastolatkiem, problemy dojrzewania, higiena osobista). Wychowawca, pedagog, psycholog. Wychowawca, pedagog, psycholog, pielęgniarka, nauczyciel przyrody. Rozwijanie swoich zainteresowań i pasji. Wychowawca, pedagog, psycholog, nauczyciel wf-u Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 1 1

12 Kształtowanie umiejętności interpersonalnych Wprowadzenie do tematu uzależnienia Wprowadzanie zasad dobrej komunikacji (jak słuchać, jak mówić, komunikacja niewerbalna). Nauka jak skutecznie rozwiązywać problemy. Rozwijanie tolerancji Przewidywanie skutków własnych działań Zaufanie co to jest, na czym polega. Pedagog, psycholog, specjaliści terapii uzależnień Wychowawcy, pedagog, psycholog. Wychowawca, pedagog, psycholog Wychowawca, pedagog, psycholog. Pedagog, psycholog, Straż Miejska Wychowawca, pedagog, psycholog Gimnazjum klasy I III Cel Zadania Odpowiedzialni Przygotowanie do Prelekcje na temat właściwego reagowanie Wychowawca radzenia sobie w sytuacjach trudnycżeń. w sytuacji różnorodnych zagro- Szkolenie dotyczące pierwszej pomocy przedlekarskiej Pielęgniarka szkolna Realizowanie ścieżki prozdrowotnej pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia zdrowia i życia Realizowanie programów profilaktycznych: Jak żyć z ludźmi Saper Sobą być Wychowawcy, nauczyciele wf-u Pedagog i psycholog szkolny, wychowawcy klas Jak skutecznie radzić sobie ze stresem? Definicja stresu, objawy psychiczne i fizjologiczne Wychowawcy, pedagog i psycholog szkolny Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 1 2

13 Sposoby radzenia sobie z napięciem emocjonalnym Stres jako czynnik motywujący Przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie Wdrażanie do zdrowego stylu życia i harmonijnego rozwoju Prowadzenie warsztatów integracyjnych Budowanie prawidłowych relacji interpersonalnych w danej społeczności Co to znaczy być tolerancyjnym? Jak skutecznie współpracować w grupie? Przyjaźń co to znaczy, na czym polega? Uczeń niepełnosprawny w klasie Treningi wyboru zawodu Prowadzenie wychowania do życia w rodzinie Rola rodziny w społeczeństwie Uświadamianie znaczenia różnych form aktywnego wypoczynku dla rozwoju człowieka w okresie jego intensywnego rozwoju. Dojrzewanie próba odpowiedzi na pytania: Jak sobie radzić ze zmianami? Kim tak naprawdę jestem? Zagrożenia związane z okresem dojrzewania Uzależnienia Dopalacze mity i prawda (wszystko co trzeba wiedzieć o zagrożeniach i konsekwencjach używania) Depresja Zaburzenia łaknienia (anoreksja, bulimia, otyłość) Umiejętne planowanie wolnego czasu. Pedagog, psycholog szkolny Wychowawcy, pedagog i psycholog szkolny Specjaliści z PP-P Wychowawca, pedagog, psycholog, nauczyciel WDŻ Wychowawca i nauczyciel wf-u Wychowawca, pedagog, psycholog szkolny Pedagog, psycholog szkolny, zaproszeni specjaliści Wychowawca, pedagog, psycholog Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 1 3

14 Zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu podejmowanie odpowiednich wyborów Wychowawca Zespół Szkół Nr 5 w Gdyni. Szkolny program profilaktyki 1 4