ZAŁĄCZNIK B18 Ocena oddziaływania Autostrady A1, odcinek Pyrzowice (z węzłem)- Sośnica (z węzłem), na batrachofaunę.

Transkrypt

1 Prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji Programu Budowy Dróg Krajowych na lata TOM B ZAŁĄCZNIKI TEKSTOWE ZAŁĄCZNIK B18 Ocena oddziaływania Autostrady A1, odcinek Pyrzowice (z węzłem)- Sośnica (z węzłem),. Warszawa, grudzień 2010 r.

2 OCENA ODDZIAŁYWANIA AUTOSTRADY A-1, ODCINEK PYRZOWICE (Z WĘZŁEM) SOŚNICA (Z WĘZŁEM), NA BATRACHOFAUNĘ Opracowali: Małgorzata Półtorak dr Roman Kalinka Przy współpracy: Justyna Kunicka Dagmara Nowacka Nadzór przyrodniczy w zakresie ochrony płazów : dr Józef Świerad Radosław Gwóźdź Krzysztof Kokoszka Jarosław Wojtczak dr Roland Dobosz dr Piotr Cempulik

3 2

4 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP Przedmiot, podstawa, zakres i cel sporządzenia raportu Przedmiot raportu STOPIEŃ PRZEANALIZOWANIA ODDZIAŁYWANIA DROGI NA PŁAZY NA WCZEŚNIEJSZYCH ETAPACH REALIZACJI INWESTYCJI Źródła informacji Ogólna charakterystyka rejonu autostrady A-1, odcinek Pyrzowice (z węzłem) Maciejów-Sośnica Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie Autostrady A1, odcinek Pyrzowice (z węzłem) Piekary Śląskie pod względem przydatności dla batrachofauny Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie autostrady A1 odcinek Piekary Śląskie-Maciejów pod względem przydatności dla batrachofauny Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie autostrady A1 odcinek Maciejów- Sośnica pod względem przydatności dla batrachofauny DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE ODDZIAŁYWANIE NA BATRACHOFAUNĘ Działania podjęte na podstawie decyzji administracyjnych Nadzór przyrodniczy Przejścia dla zwierząt Budowa miejsc rozrodczych dla płazów Wygrodzenie autostrady DALSZE DZIAŁANIA PODJETE PRZEZ INWESTORA MINIMALIZUJACE ODDZIAŁYWANIE AUTOSTRADY NA BATRACHOFAUNĘ Dodatkowe zbiorniki rozrodcze dla płazów Tymczasowe płotki i wygrodzenia Monitoring porealizacyjny SKUTKI UZYSKANYCH DEROGACJI NA PRZENIESIENIE GATUNKÓW PODLEGAJACYCH OCHRONIE PODSUMOWANIE WPŁYWU INWESTYCJI ORAZ PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ NA LOKALNĄ POPULACJĘ BATRACHOFAUNY I STAN JEJ OCHRONY WYKORZYSTANE MATERIAŁY

5 ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 Mapa poglądowa lokalizacji inwestycji z podziałem na odcinki Załącznik nr 2 Mapa orientacyjna z rozmieszczeniem przejść dla zwierząt i zbiorników lęgowych dla płazów na odc. A-1 Pyrzowice (z węzłem) Sośnica Załącznik nr 3 Mapa orientacyjna z lokalizacją miejsc przeniesienia płazów Załącznik nr 4 Mapa mokradeł występujących w otoczeniu realizowanej inwestycji Załącznik nr 5 Dokumentacja fotograficzna Załącznik nr 6 Występowanie w Polsce i charakterystyka gatunków płazów stwierdzonych w obszarze oddziaływania inwestycji - 4 -

6 1. WSTĘP 1.1. Przedmiot, podstawa, zakres i cel sporządzenia raportu Przedmiot raportu Celem niniejszego opracowania jest ocena oddziaływania autostrady A1 na odcinku Pyrzowice Maciejów - Sośnica na populacje batrachofauny występujące w rejonie realizowanej inwestycji. Opracowanie zawiera podsumowanie i uzupełnienie danych dotyczących batrachofauny zawartych w raportach o oddziaływaniu na środowisko sporządzonych w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz decyzji o pozwoleniu na budowę, a takŝe materiałów literaturowych dotyczących walorów przyrodniczych w tym herpetologicznych w województwie śląskim. W opracowaniu posłuŝono się materiałami źródłowymi, m.in. raportami o oddziaływaniu na środowisko opracowanymi na potrzeby w/w postępowań, uzyskanymi decyzjami środowiskowymi, postanowieniami uzgadniającymi z etapu projektu budowlanego oraz materiałami literaturowymi. Zakres uzupełnień dotyczy w szczególności aktualnych danych uzyskanych z prowadzonych nadzorów przyrodniczych i kontroli terenowych przed rozpoczęciem prac budowlanych oraz z etapu budowy. Ponadto szczegółowo przeanalizowano i zaprezentowano zastosowane metody, środki techniczne i organizacyjne minimalizujące oddziaływanie inwestycji na batrachofaunę oraz przedstawiono ogólne załoŝenia dalszej strategii ochrony zasobów batrachofauny. W przedstawionym opracowaniu zachowano podział inwestycji na odcinki, dla których uzyskano odrębne decyzje środowiskowe i/lub pozwolenia na budowę, jednocześnie analiza podjętych środków minimalizujących oraz znaczenia wpływu inwestycji na populacje gadów i płazów dotyczy całości odcinka Pyrzowice Maciejów - Sośnica. Pierwsza część zawiera opis siedlisk w rejonie inwestycji w tym identyfikację miejsc szczególnie cennych pod względem występowania płazów (batrachofauny). W dalszej części przedstawiono działania mające na celu wypełnienie warunków wymienionych decyzji. Opisano równieŝ dodatkowe działania podjęte w wyniku konsultacji z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, organami ochrony środowiska oraz wynikające z prowadzonych nadzorów przyrodniczych. Ponowna analiza danych wraz z danymi terenowymi pozwala na wstępne prognozowanie wpływu na stan zachowania populacji oraz ocenę skutków uzyskanych derogacji na zniszczenie siedlisk batrachofauny oraz przeniesienie odłowionych osobników gatunków chronionych. 2. STOPIEŃ PRZEANALIZOWANIA ODDZIAŁYWANIA DROGI NA PŁAZY NA WCZEŚNIEJSZYCH ETAPACH REALIZACJI INWESTYCJI 2.1. Źródła informacji Przedmiotem zadania jest budowa autostrady A1 na odcinku Pyrzowice - Maciejów - Sośnica od km do km ,34. Pod względem administracyjnym autostrada A1 na odcinku Pyrzowice Sośnica przebiegać będzie w całości przez teren województwa śląskiego. Autostrada A1 stanowi element transeuropejskich sieci transportowych i jest zlokalizowana w VI Paneuropejskim Korytarzu Transportowym, tworząc połączenie przez terytorium Polski krajów skandynawskich z krajami europejskimi, leŝącymi po południowej stronie naszej granicy z Republiką Czeską. Odcinek autostrady A-1 objęty niniejszym wnioskiem jest fragmentem ciągu A1 o przebiegu Gdańsk Toruń Łódź Piotrków Trybunalski Częstochowa Gliwice Gorzyczki granica państwa. Z uwagi na realizację robót budowlanych autostradę A1 Pyrzowice Sośnica podzielono na następujące odcinki stanowiące odrębne kontrakty: 1. Pyrzowice (z węzłem) Piekary (z węzłem) 2. Piekary (bez węzła) Maciejów (bez węzła) 3. Maciejów (z węzłem) Sośnica (bez węzła) 4. węzeł autostradowy Sośnica na skrzyŝowaniu autostrad A1 i A4-5 -

7 Dla przedmiotowego odcinka autostrady do wydania decyzji środowiskowej powstały poniŝsze opracowania: Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy autostrady A-1 na odcinku granica województwa łódzkiego/śląskiego (km ,51) węzeł Pyrzowice (z węzłem) - 6 -

8 km ,65 oraz budowy odcinka trasy ekspresowej S-1 łączącej węzeł Pyrzowice (0+000) z węzłem Lotnisko (2+158) dla uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia drogowego na środowisko pn. Budowa autostrady A1, Pyrzowice (bez węzła) - Piekary Śląskie; km = etap uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia drogowego na środowisko pn. Budowa autostrady A1, Piekary Śląskie Maciejów (bez węzła); km = etap uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy węzła Sośnica na skrzyŝowaniu autostrad A-1 i A-4 wraz z odcinkiem autostrady A-1 Sośnica-Maciejów (z węzłem) od km ,34 Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy autostrady A-1 na odcinku granica województwa łódzkiego/śląskiego (km ,51) węzeł Pyrzowice (z węzłem) km ,65 oraz budowy odcinka trasy ekspresowej S-1 łączącej węzeł Pyrzowice (0+000) z węzłem Lotnisko (2+158) dla uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia (w ramach powyŝszego opracowania w zakres przedsięwzięcia wchodzi jedynie niewielki fragment autostrady A1 z węzłem Pyrzowice) Ponowna ocena oddziaływania na środowisko na etapie uzyskiwania pozwolenia na budowę przeprowadzona została dla odcinków inwestycji, których zaawansowanie pozwalało na przeprowadzenie takiej procedury. Przeprowadzona ponowna ocena zawierała szczegółową analizę projektu budowlanego oraz analizę jego zgodności z warunkami decyzji środowiskowej. Inwestor wraz z projektem budowlanym przedłoŝył poniŝsze opracowania: Raport o oddziaływaniu na środowisko budowy autostrady A-1 na odcinku od km do km ,17= ,00 wraz z węzłem Pyrzowice sporządzony w ramach powtórnej oceny oddziaływania na środowisko dla uzyskania decyzji pozwolenie na budowę Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia drogowego na środowisko pn. Budowa autostrady A1, Pyrzowice (bez węzła) - Piekary Śląskie; km = etap uzyskania decyzji pozwolenie na budowę Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia drogowego na środowisko pn. Budowa autostrady A1, Piekary Śląskie Maciejów (bez węzła); km = etap uzyskania decyzji pozwolenie na budowę Analizując wpływ planowanej budowy autostrady A1 na elementy środowiska przyrodniczego brano pod uwagę zarówno ustalenia raportów o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, jak i dokumentację stanu przyrody, będącą w dyspozycji słuŝb ochrony przyrody województwa śląskiego. Raporty o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko zostały sporządzone w oparciu o terenową inwentaryzację przyrodniczą oraz dane dotyczące występowania rzadkich zagroŝonych i chronionych siedlisk i gatunków pochodzące z następujących publikacji: Cempulik P. i in., 1998 Waloryzacja Przyrodnicza Gminy Zbrosławice, Bytom Cempulik P. i in., 2005 Aktualizacja Waloryzacji Przyrodniczej Zabrza, Bytom Cempulik P. i in Najcenniejsze miejsca rozrodu płazów i ptaków wodnobłotnych w Zabrzu oraz wskazania metody ich zachowania, Bytom Betleja J., Cempulik P Waloryzacja przyrodnicza Gliwic na podstawie badań ornitologicznych, Bytom Kłos L., Wieczorek E Bytom i WyŜyna Miechowicka. Przyroda i zabytki -, PTTK Oddz. w Bytomiu Pańczyk W. Program Ochrony Przyrody Nadleśnictwa Brynek, Obręb leśny: 1.Brynek, 2.Twaróg, 3.Wieszowa, stan lasu na rok - 7 -

9 Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Krakowie Mapa przeglądowa rozmieszczenia stanowisk chronionych i rzadkich gatunków roślin i grzybów Nadleśnictwo Brynek obręb Wieszowa, stan na 1.I.2002 Instytut Ochrony Środowiska, 2007 Inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych i gatunków w aspekcie obszarów Natura 2000 Autostrada A1 odcinek Pyrzowice Sośnica. Dodatkowo słuŝby ochrony przyrody województwa śląskiego w analizach przeprowadzonych w ramach postępowania przeprowadzonego na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz ponownej oceny oddziaływania na środowisko poprzedzającej wydanie postanowień dla w. Pyrzowice, odc. Pyrzowice- Piekary oraz Piekary-Maciejów, uwzględniły m.in. następujące pozycje: Herczek A. i in., Opracowanie przyrodnicze gmin Świerklaniec, Tarnowskie Góry, Miasteczko Śląskie na północ od drogi Brunek Tarnowskie Góry Świerklaniec Siewierz. Opracowanie wykonane na zlecenie Wydziału Ekologii Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Herczek A. (red.) Waloryzacja przyrodnicza północno-środkowej części województwa katowickiego CITEC, Katowice. Cempulik P. Kokoszka K., Pająk A, Sochacka M., Wojtczak J Płazy cenne miejsca rozrodu w województwie śląskim. Część I. Wrocław-Bytom. Cempulik P. Góra J. Ochmann A., Skowrońska K., Sochacka M., Wojtczak J Płazy cenne miejsca rozrodu w województwie śląskim. Część II. Wrocław-Bytom. Na podstawie powyŝszych materiałów i danych organy administracyjne wydały poniŝsze decyzje: 1. Decyzja Wojewody Śląskiego o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie węzła Sośnica na skrzyŝowaniu autostrad A-1 i A-4 wraz z odcinkiem autostrady A-1 Sośnica-Maciejów (z węzłem) od km ,34 z dnia r. znak SR/III/66130/dś/40/17/07 2. Decyzja Wojewody Śląskiego o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie Autostrady A1 Pyrzowice (bez węzła) Maciejów (bez węzła) km = , 909 z dnia r. znak SR/III/66130/77/07 3. Decyzja Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie autostrady A1 na odcinku od granicy woj. łódzkiego/ śląskiego w km ,51 do węzła Pyrzowice (z węzłem) w km ,65 oraz odcinka drogi ekspresowej S1 od węzła Pyrzowice w km do węzła Lotnisko w km z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/86/09/jb 4. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. Autostrada A-1 węzeł Pyrzowice od km z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/47/08/JB 5. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. budowa autostrady A-1 odcinek Pyrzowice (bez węzła) Piekary Śląskie km km z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/6a/09/jb 6. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. budowa autostrady A-1 odcinek Piekary Śląskie Maciejów (bez węzła) km = z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/6b/09/jb - 8 -

10 2.2. Ogólna charakterystyka rejonu autostrady A-1, odcinek Pyrzowice (z węzłem) Maciejów-Sośnica Od XIX wieku następował bardzo intensywny rozwój przemysłowy Górnego Śląska, stąd doszło do daleko idących przekształceń środowiska naturalnego i krajobrazów tego regionu. Znaczna część obszarów leśnych i agrocenoz uległa przeobraŝeniu - powstała zabudowa przemysłowa, hałdy, zwałowiska, nasypy i rowy, powstawały nowe i znikały dawne zbiorniki wodne. Równocześnie z rozwojem przemysłu postępował gwałtowny proces urbanizacji powstawała zabudowa mieszkalna i uŝytkowa w róŝnych formach (typowa zwarta zabudowa miejska i jednorodzinne osiedla mieszkalne) oraz trasy komunikacyjne. Tym niemniej pomiędzy obszarami przemysłowymi i zurbanizowanymi zachowały się jeszcze tereny rolne i leśne, gdzie siedliska posiadają stosunkowo duŝą róŝnorodność gatunków roślin, zwierząt i grzybów, w tym równieŝ gatunków podlegających ochronie. Niekiedy takŝe przemiany antropogeniczne terenu wykształciły nowe siedliska wartościowe przyrodniczo, np.: kamieniołomy i zbiorniki wodne wykształcone wskutek zapadlisk pogórniczych, zasiedlane przez róŝne zbiorowiska roślinne i wiele gatunków zwierząt. W odniesieniu do zasobów batrachofauny, mimo znacznego przekształcenia terenu oraz silnej antropopresji, z uwagi na liczne występowania oczek wodnych i zagłębień (w tym zapadlisk pokopalnianych wypełnionych wodą) analizowany obszar nadal charakteryzuje się występowaniem licznych przedstawicieli płazów. Rozpoznanie zasobów batrachofauny i stanu ich populacji w kraju jest nierównomierne, a wiedza o rozmieszczeniu, zagroŝeniach i sposobach ochrony intensywnie poszerza się. Województwo śląskie jak równieŝ takie województwa jak: łódzkie, kujawsko-pomorskie, małopolskie, podkarpackie odznaczają się stosunkowo duŝą ilością danych w zakresie występujących populacji płazów z uwagi na silne zespoły specjalistów w tej dziedzinie (Głowaciński, 2003). Obszar województwa śląskiego odznacza się nie tylko występowaniem szeregu niewielkich zagłębień wypełnionych wodą, których lokalizacja nie jest uwzględniana na mapach topograficznych, lecz równieŝ wielu rejonów podmokłych. Występowanie płazów jest silnie związane z obecnością wody, więc wszelkie rejony podmokłe sprzyjają bytowaniu batrachofauny. Jak wykazuje mapa mokradeł, zamieszczona w załączniku, obszar lokalizacji inwestycji koliduje z niewielką częścią rejonów podmokłych, których w całym województwie oraz w otoczeniu inwestycji jest znacząca ilość. Istotnym elementem krajobrazu województwa, wpływającym na kondycję populacji płazów, są takŝe ogromne systemy sztucznych stawów hodowlanych w dolinach Wisły (tzw. śabi Kraj) i Odry (ŁęŜczok, Wielikąt i in.) oraz ich dopływów, jak równieŝ liczne rzeki i potoki. Na WyŜynie Katowickiej zinwentaryzowano 1482 zbiorniki wodne o łącznej powierzchni 16,46 km 2, natomiast w granicach PłaskowyŜu Rybnickiego 1505 zbiorników o łącznej powierzchni 9,5 km 2. Geneza większości z tych obiektów związana jest z działalnością górniczą. śabi kraj to kraina połoŝona w bogatym przyrodniczo zakątku Śląska Cieszyńskiego, w Dolinie Górnej Wisły. Wisła pozwoliła tu utworzyć wiele stawów hodowlanych (m.in. w miejscowościach Gołysz, Iłownica, Landek, Mnich, Strumień, Zaborze i Zarzecze). DuŜa ich liczba, a takŝe istniejący od 1955 roku sztuczny zbiornik, tzw. Jezioro Goczałkowickie, liczne bagna i podmokłe łąki okazały się odpowiednim środowiskiem Ŝycia płazów. Dzięki swej liczebności Ŝaba stała się symbolem tego regionu. Podraciborski rezerwat leśno-stawowy ŁęŜczok o powierzchni ponad 400 hektarów, obejmujący starorzecze Odry i stawy hodowlane (Ligotniak, Brzeźniok, Babicki, Grabowiec, Salm DuŜy i Salm Mały), jest jednym z największych w województwie śląskim. W rezerwacie ŁęŜczok moŝemy spotkać liczną reprezentację płazów, w tym: - 9 -

11 kumaka nizinnego i grzebiuszkę ziemną, traszki, ropuchę szarą i zieloną oraz rzekotkę drzewną. Dla potrzeb płazów korzystne jest równieŝ występowanie zbiorników retencyjnych, dzikich stawów na terenach szkód górniczych oraz zalanych piaskowni (DzierŜono Małe o pow. 204 ha, DzierŜono DuŜe o pow. 516 ha, Pogoria I pow. 73 ha, Pogoria II o pow. 40 ha, Pogoria III o pow. 208 ha, Pogoria IV o pow. ok. 506 ha, Chechło o pow. 90,3 ha, Czechowice o pow. 66,4 ha i inne) i Ŝwirowni (Ŝwirownie w dolinie Odry). Mozaikę jeziorkowo-leśną w obrębie miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego tworzą liczne wyrobiskowe i zapadliskowe zbiorniki wodne. Niektóre są w otoczeniu nieuŝytków, działek; rzadziej mają otoczenie leśno-łąkowe. Osobliwy jeziorkowy krajobraz dzikich stawów charakteryzuje miasta: Świętochłowice, Gliwice, Chorzów, Bytom, Katowice, Ruda Śląska, Knurów. O duŝym znaczeniu siedlisk antropogenicznych w zachowaniu róŝnorodności biologicznej płazów mogą świadczyć dane przytoczone przez Sołtysiaka [32]. Autor ten prowadząc badania w Chorzowie, jednym z najsilniej zdegradowanych miast konurbacji górnośląskiej, zinwentaryzował ponad 85 antropogenicznych zbiorników wodnych i prawie we wszystkich występowały płazy. Liczba gatunków występująca w poszczególnych zbiornikach zmieniała się od 3 do 8 gatunków. Wśród stwierdzonych gatunków na szczególną uwagę zasługują: traszka grzebieniasta, kumak nizinny, rzekotka drzewna oraz grzebiuszka ziemna. RównieŜ w Świętochłowicach, mieście, w którym 70% powierzchni stanowi zabudowa miejsko-przemysłowa zewidencjonowano 48 antropogenicznych zbiorników wodnych zasiedlonych przez 12 gatunków płazów [31]. Szczególnie licznie, bo aŝ na 33 zbiornikach odnotowano występowanie traszki zwyczajnej, a na 12 traszki grzebieniastej. Siedliska leśne to na ogół siedliska, gdzie licznie występują niewielkie zagłębienia wypełnione wodą, jednocześnie w wielu kompleksach leśnych realizowane sa programy zwiększenia małej retencji wodnej. NaleŜy tu wymienić beskidzkie kompleksy leśne z potokami, bagienkami, oczkami wodnymi i źródłami stanowiące część Puszczy Karpackiej. Kompleksy lasów nizinno-wyŝynnych dawnej Puszczy Śląskiej: Lasy Pszczyńsko-Kobiórskie, Lasy Rudzko-Raciborskie, Lasy Lublinieckie, lasy WyŜyny Krakowsko-Częstochowskiej, Lasy nad Górną Liswartą oraz wiele mniejszych kompleksów leśnych. Lesistość województwa śląskiego jest korzystnie wysoka (ok. 32%). Jeśli dodać do tego powierzchnię zbiorników wodnych, to łącznie ponad 50% województwa zajmują obszary przyrodniczo wartościowe. Opisywany fragment projektowanej autostrady przebiega zasadniczo przez obszary, na których prowadzona jest intensywna gospodarka rolna, występują przede wszystkim lasy gospodarcze oraz obszary silnie zurbanizowane. Zachowane w tym krajobrazie fragmenty naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych występują w: kompleksie leśnym na północ od OŜarowic i Zendka (są to zbiorowiska roślin wodnych w rowach; wśród zbiorowisk leśnych brak siedlisk ujętych w Dyrektywie Siedliskowej); kompleksie leśnym na północny zachód od Bytomia (m. in. płaty Ŝyznej buczyny sudeckiej); partiach szczytowych wzniesienia Dziewicza Góra i Siemioni (murawy kserotermiczne i łąki rajgrasowe); punktowo na całym obszarze fragmenty dobrze zachowanych i bogatych gatunkowo łąk i bliźniczysk (okolice Zendka, Dobieszowic, Gliwic). Na terenie województwa śląskiego batrachofauna reprezentowana jest przez prawie wszystkie krajowe gatunki płazów. Na obszarach nizinnych w rejonie oddziaływania inwestycji występują traszki (zwyczajna i grzebieniasta), Ŝaby (wodna, śmieszka, jeziorkowa, moczarowa, dalmatyńska i trawna), ropuchy (szara, paskówka i zielona),

12 kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna. Wszystkie te gatunki płazów podlegają ochronie zgodnie z przepisami prawa zarówno krajowego jak i większość z nich znajduje się w załącznikach Dyrektywy Siedliskowej. Według informacji zwartych w Opracowaniu ekofozjograficznym do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, 2003 pomimo antropogenicznych zmian w krajobrazie, liczba gatunków płazów w regionie utrzymuje się od wielu lat na tym samym poziomie jakościowym (17 gatunków), choć zauwaŝa się duŝą dynamikę liczebności ich populacji. NaleŜy to zawdzięczać duŝym obszarom leśnym i wodnym oraz powstawaniu licznych, nowych zbiorników wodnych, głównie zapadliskowych. W ciągu ostatnich kilku lat niektóre gatunki, jak traszka grzebieniasta, kumak nizinny, rzekotka drzewna wykazują tendencję do odradzania się. Pozostałe gatunki płazów Ŝaba trawna, ropucha szara, Ŝaba jeziorkowa, Ŝaba wodna i Ŝaba moczarowa, często masowo pojawiające się w zbiornikach wodnych podczas godów, wydają się być niezagroŝone. Płazy występują obecnie w województwie śląskim w coraz liczniejszych populacjach, nawet w obrębie duŝych miast przemysłowych. Od kilku lat postępująca likwidacja przemysłu z eliminowaniem uciąŝliwych emitorów sprzyja odradzaniu się płazów. Gatunki rzadko dawniej widywane, np. kumak nizinny, traszka grzebieniasta, rzekotka drzewna, pojawiają się zdecydowanie częściej niŝ 10 lat temu. Dawne, szczątkowe populacje lokalne i osobniki migrujące w poszukiwaniu wód na rozwój z części odwodnionych obszarów leśnych spowodowały wzrost liczebności płazów w miastach. Zbiorniki w terenach miejskich nie są naturalnymi siedliskami płazów, jednak mogą one pełnić waŝną rolę banku genów dla rekultywowanych siedlisk. Środowisko jeziorkowo-leśne w obrębie miast Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego tworzą liczne wyrobiskowe i zapadliskowe zbiorniki wodne, w obrębie miast i na ich obrzeŝach. Niektóre są w otoczeniu nieuŝytków, działek; rzadziej mają otoczenie leśno-łąkowe. Niektóre stawy, jak np. śabie Doły oraz południową część Lasu Kochłowickiego (Uroczysko Buczyna) objęto juŝ ochroną w formie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Ponadto, na terenie województwa w skład sieci Natura 2000 wchodzą obszary, których celem ochrony jest zachowanie właściwego stanu ochrony m.in. gatunków płazów: kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Obszary te poprzez ochronę tych dwóch gatunków płazów sprzyjają równieŝ ochronie pozostałych gatunków batrachoafuny. PoniŜszy rysunek przedstawia lokalizację inwestycji na tle obszarów sprzyjających występowaniu płazów wyznaczonych w Opracowaniu ekofizjograficznym do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, Obszary występowania płazów wytypowano w podziale na dwie kategorie: 1. z uwagi na sprzyjające warunki do bytowania herpetofauny oraz w oparciu o obecność gatunków zamieszczonych na czerwonej liście IUCN (2000 IUCN Red List of Threatened Species) i/lub uwzględnionych w Dyrektywie Siedliskowej oraz Konwencji Berneńskiej. 2. w oparciu o obecność gatunków zamieszczonych na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagroŝonych w Polsce (2002), w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (2001) oraz w wykazach ECONET-PL i CORINE. Najmniejsze powierzchnie leśne/nieleśne, połoŝone w obrębie lub w pobliŝu miast, odizolowane barierą urbanizacji, uznano za siedliska o znaczeniu regionalnym

13 Jak wynika z przedstawionej mapy, przebieg autostrady w korytarzu północpołudnie warunkuje konieczność kolizji z obszarami, na których na przestrzeni lat stwierdzano występowanie gatunków o znaczeniu krajowym lub międzynarodowym. Mimo to wyznaczona lokalizacja autostrady A1 w minimalnym stopniu przekracza rejony mogące potencjalnie stanowić siedliska, których warunki sprzyjają bytowaniu płazów

14 DuŜe zwarte kompleksy występowania gatunków płazów chronionych na podstawie art. 12 Dyrektywy siedliskowej występują w większości poza obszarem realizacji autostrady A1. Jednocześnie prowadzone w kraju prace inwentaryzacyjne celem uzupełnienia sieci obszarów Natura 2000 dostarczają dodatkowych i szczegółowych danych o występowaniu cennych siedlisk i gatunków chronionych. Z tego względu pod uwagę wzięto takŝe wyniki inwentaryzacji siedlisk i gatunków podlegających ochronie na mocy Dyrektywy Siedliskowej, przeprowadzonej na zlecenie Ministerstwa Środowiska w Lasach Państwowych w 2007 r. oraz wyniki prac Wojewódzkiego Zespołu Specjalistycznego ds. NATURA 2000, powołanego, zgodnie z dyspozycją Ministra Środowiska do uzupełnienia sieci Natura 2000 w woj. śląskim. Przedmiotem badań eksperckich w ramach prac ww. Wojewódzkiego Zespołu Specjalistycznego były m.in. gatunki płazów: traszka grzebieniasta Triturus cristatus (kod: 1166), kumak nizinny Bombina bombina (kod: 1188), kumak górski Bombina variegata (kod: 1193). Jako istotny obszar występowania kumaka nizinnego skupiający około 20% populacji regionalnej poza wyznaczonymi obszarami sieci NATURA 2000 wskazano okolice Zbiornika Goczałkowickiego w rejonie ujścia Wisły i Bajerki. Jako waŝny rejon występowania wszystkich przedstawicieli płazów określono kompleks stawów w Dolinie Górnej Wisły. Populacje analizowane w pozostałych częściach województwa zostały określane jako mające znaczenie lokalne. Wyniki ww. inwentaryzacji oraz przeanalizowanych danych literaturowych nie wykazały rejonu planowanej budowy przedmiotowego odcinka autostrady A1, jako mogącego mieć istotne znaczenie regionalne czy ponadregionalne dla zachowania rzadkich i zagroŝonych gatunków zwierząt, roślin i siedlisk przyrodniczych, w tym wymienionych w załącznikach do Dyrektywy Siedliskowej. Niemniej jednak w decyzjach o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia oraz postanowieniach do projektów budowlanych nałoŝono na Inwestora szereg wymagań i ograniczeń związanych z koniecznością utrzymania nawet tych populacji, które mają znaczenie lokalne. Zapewnienie funkcjonowania lokalnych populacji jest istotne dla utrzymania róŝnorodności genetycznej. Z tego względu niezaleŝnie od nałoŝonych obowiązków stale podejmowane są działania minimalizujące barierowe oddziaływanie autostrady i zabezpieczające przed negatywnym wpływem zarówno fazy budowy jak i eksploatacji. Podsumowanie informacji zwartych w szczególności w dokumentacji sporządzonej do wydania decyzji środowiskowej oraz pozwoleń na budowę dla całości odcinka Pyrzowice-Maciejów-Sośnica dotyczących siedlisk betrachofauny zostało zamieszczone w kolejnych podrozdziałach Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie Autostrady A1, odcinek Pyrzowice (z węzłem) Piekary Śląskie pod względem przydatności dla batrachofauny Na trasie i w sąsiedztwie przedsięwzięcia występują nieliczne zadrzewienia, usytuowane w rejonie Kolonii Folwarczna (km do ) na skraju doliny Potoku OŜarowickiego. Zadrzewienia te mają charakter gospodarczy, zróŝnicowany pod względem składu gatunkowego. Projektowana autostrada będzie biegła po terenach przesuszonych i umiarkowanie wilgotnych, omijając znajdujące się po stronie zachodniej (w odległości ok. 250m) podmokłości na obrzeŝach lasu, gdzie wykształciły się dwa płytkie oczka wodne, zarastające trzciną i wełnianką. DrenaŜ na terenach leśnych jest dość głęboki. Rozcinające teren rowy melioracyjne o głębokości ok. 1m, w większości są suche. W analizowanym obszarze przewaŝają obszary łąkowe, pola uprawne i nieuŝytki. Podmokłe łąki, trzcinowiska, rowy melioracyjne, zagajniki leśne, pojedyncze i kępowe zadrzewienia śródpolne, lokalnie tylko skupiona zabudowa, brak ruchliwych arterii komunikacyjnych, ekstensywna gospodarka rolna stwarzają korzystne warunki do bytowania fauny, w tym batrachofauny. Podczas kilkukrotnych wizji terenowych

15 stwierdzono lokalny szlak migracji zwierząt w dolinie Potoku OŜarowickiego. Dolina Potoku OŜarowickiego nie jest elementem korytarza migracyjnego o randze regionalnej jednakŝe, z uwagi na fakt, Ŝe stanowi naturalną drogę przemieszczania się lokalnej fauny, zalecono nadzór przyrodniczy zabezpieczający teren budowy przed uwięzieniem zwierząt. Podczas wizji terenowych zwrócono uwagę nie tylko na gatunki występujących płazów, ale równieŝ na obecność siedlisk wykorzystywanych przez te grupę zwierząt. Przeprowadzona inwentaryzacja wskazała następujące miejsca występowania batrachofauny: - rejon węzła Pyrzowice (km ) tereny podmokłe stanowiące miejsce bytowania ropuchy szarej (Bufo bufo), Ŝaby trawnej (Rana temporaria) oraz traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) rejon km w odległości ok. 400m od osi projektowanej autostrady, zaobserwowano osobniki ropuchy szarej (Bufo bufo). Stanowisko to oddzielone jest od autostrady ciągiem zabudowy miejscowości Siemonia. km autostrada przecinać będzie nieeksploatowaną trasę kolejową, która dawniej obsługiwała kopalnię piasku Siemonia. Wykop pod tor obecnie jest zalany wodą, która stanowi jednocześnie miejsce rozrodu płazów. W zbiorniku zinwentaryzowano osobniki Ŝaby wodnej (Rana temporaria), ropuchy szarej (Bufo bufo), Ŝaby jeziorowej (Rana lessonae) oraz traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) w rejonie km planowana autostrada przebiegać będzie w dolinie nieuregulowanej rzeki Brynicy. Cały obszar zalewowy, na którym się utworzyły rozległe rozlewiska, stanowi siedlisko Ŝycia płazów: Ŝaby wodnej (Rana temporaria), Ŝaby moczarowej (Rana arvalis), ropuchy szarej (Bufo bufo), Ŝaby trawnej (Rana temporaria), ropuchy zielonej (Bufo viridis), traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris), traszki grzebieniastej (Triturus cristatus), kumaka nizinnego (Bombina bombina) i rzekotki drzewnej (Hyla arborea) Na trasie omawianego odcinka fragment od miejscowości Namiarki do Piekar Śląskich ma najniŝsze walory przyrodnicze przebiega przez tereny miejskie o róŝnym stopniu zabudowy oraz zdegradowane poprzez lokalizację na tych terenach składowisk odpadów pogórniczych w formie hałd i nieuŝytków poprzemysłowych; jednocześnie ze względu na liczne zagłębienia terenu wypełnione wodą posiada i korzystne warunki dla rozrodu płazów. w km trasa budowanej autostrady przecinać będzie rzekę Brynicę, która na tym odcinku przebiega w uregulowanym korycie i jest obwałowana w km po zachodniej stronie autostrady istnieją w odległości około 150 metrów osadniki, zbiorniki te są fragmentami zarośnięte łanem szuwaru trzcinowego w rejonie km , ok. 400 m od osi autostrady znajduje się siedlisko rzekotki drzewnej (Hyla arborea)- stanowisko oddzielone jest od autostrady drogą i zabudową przemysłową w rejonie km , ok. 250 m od osi autostrady, stwierdzono siedlisko ropuchy szarej (Bufo bufo) w rejonie km , ok. 200 m od osi autostrady, stwierdzono siedlisko traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) w rejonie km , ok. 150m od osi autostrady, stwierdzono siedlisko traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) Węzeł Piekary zlokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie obwałowanej i uregulowanej rzeki Szarlejki. Wg. inwentaryzacji rejon ten stanowi miejsce występowania następujących płazów: ropucha szara (Bufo bufo), Ŝaba trawna (Rana temporaria), Ŝaba jeziorowa (Rana lessonae), ropucha zielona (Bufo viridis), kumak nizinny (Bombina bombina), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris) oraz rzekotki drzewnej (Hyla arborea) Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie autostrady A1 odcinek Piekary Śląskie-Maciejów pod względem przydatności dla batrachofauny Początkowy odcinek trasy autostrady A1, w km do km biegnie przez tereny znacznie przekształcone poprzez działalność pobliskich kopalń (hałda, nieuŝytki) i rozbudowę zagęszczonego układu komunikacyjnego (drogi, kolej) oraz zabudowę komercyjną, pomiędzy którymi znajdują się niewielkie enklawy ogródków

16 działkowych, upraw rolnych i zadrzewień. Początkowy fragment trasy autostradowej znajduje się w niewielkiej odległości od uregulowanego i obwałowanego koryta potoku Szalejka. w rejonie km występuje ropucha szara (Bufo bufo) w zbiornikach obok ogródków działkowych (najbliŝszy połoŝony ok. 200m od osi projektowanej drogi). Występuje tam równieŝ Ŝaba trawna (Rana temporaria) (pojedyncze osobniki). W km autostrada biegnie poprzez hałdę pogórniczą, obecnie w części rozbieraną. Do hałdy przylega zbiornik wodny (powstały z zapadliska) z brzegami porośniętymi zbiorowiskami szuwarowymi. na odcinku tym (km ) stwierdzono stanowisko ropuchy szarej (Bufo bufo) siedlisko około 300 osobników ok. 500 m od osi autostrady. W dalszym biegu (w km ) trasa autostrady wkracza na obszar nieuŝytkowanych od dawna areałów rolnych, zarastających krzewami i drzewami, usytuowanych w rejonie pogórniczego osiadania terenu. Znajduje się tam kilka niewielkich stawów, z których jeden (zlokalizowany poza pasem autostrady) zagospodarowany jest jako staw rybny. Na odcinku od km występuje: rzekotka (Hyla arborea), traszka zwyczajna (Triturus vulgaris), ropucha szara (Bufo bufo), Ŝaba trawna (Rana temporaria), Ŝaba jeziorowa (Rana lessonae) i ropucha zielona (Bufo viridis) w drobnych zbiornikach wodnych istniejących na tym odcinku. Ponadto występuje gatunek chroniony przez polskie prawo - Ŝaba śmieszka (Rana ridibunda); w zasięgu projektowanego węzła drogowego znajdą się ponadto stanowiska chronionej ropuchy szarej (Bufo bufo). Dalej, aŝ do doliny potoku Rokitnickiego (do km ) trasa autostrady prowadzi przez tereny leśne kompleksu lasów otaczających miejscowość Stolarzowice. W rowach i w zagłębieniach z okresowo stojącą wodą oraz niewielkich oczkach wodnych występujących w okolicy trasy znajdują się miejsca rozrodu płazów (m.in. Ŝaba trawna, Ŝaby zielone, traszka zwyczajna). w rejonie km stwierdzono występowanie Ŝaby śmieszki (Rana ridibunda) (populacji około 50 osobników) w zbiorniku ok. 400 m od autostrady. w płatach buczyny (w km ) stwierdzono występowanie rozrzuconych siedlisk płazów traszek, Ŝab trawnych (Rana temporaria) i Ŝaby wodnej (Rana esculenta). Występują gatunki z Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej - traszka zwyczajna (Triturus vulgaris), oraz z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej traszka grzebieniasta (Triturus cristatus). W km , trasa autostrady przekracza dolinkę potoku Rokitnickiego (Mikulczyckiego). Dolinka potoku wcina się w kompleks leśny na południe od autostrady niezadrzewionym pasmem, porośniętym zbiorowiskami zielnymi z turzycami i trzciną. Dalszy odcinek trasy budowanej autostrady do km biegnie poprzez tereny zagospodarowane rolniczo. Do km trasa drogi prowadzi po łagodnym zboczu z pasmowym układem pól ornych (i w mniejszym udziale pastwisk), poprzedzielanych trawiastymi miedzami. Ze zbocza otwiera się perspektywa widokowa na lasy rozciągające się na prawej stronie potoku Rokitnickiego. w buforze projektowanej autostrady (ok ) stwierdzono drobne zbiorniki wodne będące siedliskami płazów, w tym rzekotki drzewnej (Hyla arboreta) i traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris) gatunków z Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej oraz Ŝaby jeziorkowej (Rana lessonae) i trawnej (Rana temporaria) gatunków chronionych przez polskie prawo. Większość stanowisk oddzielona od autostrady zabudową i istniejącymi drogami. NajbliŜsze autostrady jest stanowisko Ŝaby trawnej (Rana temporaria) - ok. 150 m od autostrady przy lokalnym cieku

17 W km droga przekracza dolinkę okresowo suchego dopływu potoku Rokitnickiego, która stanowi lokalny korytarz ekologiczny. W km trasa autostrady przecina teren tzw. Doliny Zielonej, którą płynie dopływ potoku Rokitnickiego. Obszar Doliny Zielonej i jej otoczenie w tym przyległe do zalesionej części doliny pasma pól uprawnych, poprzedzielanych pastwiskami, z fragmentami mokrych łąk w obniŝeniach terenu) jest obszarem stosunkowo cennym przyrodniczo. W dalszym ciągu trasy (od km ) autostrada A1 zlokalizowana jest na obszarach zagospodarowanych rolniczo, dalej biegnie na północ od potoku Grzybowickiego. Tereny w okolicy potoku Grzybowskiego są zaliczone do wartościowych obszarów przyrodniczych. Obszar stanowią pola uprawne i pastwiska ułoŝone dość wąskimi pasami i poprzedzielane trawiastymi miedzami. W południowej części teren opada łagodnie w kierunku potoku Grzybowickiego. w rejonie km odl m od autostrady, za drogą nr 809 występują siedliska płazów, w tym Ŝaby jeziorkowej (Rana lessonae) (200 osobników) i Ŝaby moczarowej (Rana arvalis) - gatunków z Załącznika IV Dyrektywy Siedliskowej oraz ropuchy szarej (Bufo bufo). WzdłuŜ dalszego odcinka potoku, w rejonie przebiegu autostrady w okolicy miejscowości Świętoszowice otoczenie Potoku Grzybowskiego jest zajęte głównie przez uprawy i pastwiska. Autostrada przekracza potok w sąsiedztwie zabytkowych zabudowań, gdzie przed mostkiem potok tworzy rozlewisko z brzegami porośniętymi szuwarem. Za mostkiem znajduje się płat zadrzewienia łęgowego, z wierzbami kruchymi, olszami czarnymi, jesionami, dębami oraz bzem czarnym. zbiornik wodny i dolina cieku w rejonie km jest zasiedlony przez liczną populację (50 osobników męskich) rzekotki drzewnej (Hyla arborea) (Załącznik IV Dyrektywy Siedliskowej). Dość licznie występują populacje ropuchy szarej (Bufo bufo), ropuchy zielonej (Bufo viridis), Ŝaby jeziorkowej (Rana lessonae), Ŝaby trawnej (Rana temporaria), kumaka nizinnego (Bombina bombina) i traszki zwyczajnej (Triturus vulgaris). W km , trasa projektowanej autostrady przekracza potok śernicki. Potok jest uregulowany. Przyległa od zachodu część doliny potoku w granicach Zabrza jest zajęta pod uprawy rolne, łąki oraz pastwiska. W km łącznica węzła Czekanów przebiega w odległości ok. 300m od znajdującego się w miejscowości Szałsza Parku Pałacowego, gdzie występują łąki i stawy. W ostatnim fragmencie omawianego odcinka autostrady A1 - od km droga prowadzi przez tereny kompleksu lasów ochronnych. W obrębie kompleksu leśnego (w południowej części) występują stawy śródleśne, których brzegi porośnięte są szuwarami. w rejonie km występuje siedlisko (27 osobników) traszki grzebieniastej (Triturus cristatus) gatunku z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowejok. 100 m od linii rozgraniczającej pas terenu zajęty przez autostradę. Występuja tu takŝe siedliska ropuchy szarej (Bufo bufo) i Ŝaby trawnej (Rana temporaria) Charakterystyka siedlisk występujących w rejonie autostrady A1 odcinek Maciejów- Sośnica pod względem przydatności dla batrachofauny Analizowany odcinek autostrady A1 przebiega we wschodniej części miasta Gliwice oraz północnej części gminy Gierałtowice. Zakres inwestycji w niewielkim stopniu realizowany będzie na terenie miasta Zabrze. Teren budowy inwestycji to głównie zdegradowane nieuŝytki poprzemysłowe. Jednak są wśród nich łąki i zbiorowiska szuwarów wzdłuŝ rzek Kłodnicy i Bytomki niosących wody pozaklasowe oraz łąkowe otoczenie małych cieków wodnych. Ponadto są tu zlikwidowane części ogródków działkowych. Wśród nich są teŝ drobne oczka wodne, zabagnienia i po długotrwałych opadach, okresowe podtopienia. W nich występują lub potencjalnie mogą występować płazy. TakŜe w bliskim sąsiedztwie budowanej autostrady są siedliska, w których występują gatunki płazów (Kokoszka i in. 2006; Świerad - aktualne dane)

18 Na odcinku od km do występuje niewielki odcinek koryta uregulowanego Potoku śernickiego. Na dalszym przebiegu autostrady od km do znajdują się tereny nieczynnej piaskowni ze sztucznym zbiornikiem wodnym oraz nielegalnymi wysypiskami odpadów; w zbiorniku wodnym nad Potokiem śernickim stwierdzono występowanie płazów, bogate siedlisko (tj. 20 osobników męskich) rzekotki drzewnej (Hyla arborea), a ponadto innych płazów chronionych, w tym: Ŝaby wodnej (Rana esculenta). Do km występują zarówno obszary zabudowane jak i obszary lasów zdegradowanych i tereny kolejowe (stacja kolejowa Gliwice Wschodnie). Na kolejnym odcinku inwestycji od km do występują tereny przemysłowe, uregulowane cieki wodne (Bytomka i Kłodnica), nieuŝytki poprzemysłowe, obszary zurbanizowane. W tym rejonie stwierdzono częściowo zarastające stawy w dolinie Kłodnicy i Bytomki. Na dalszym przebiegu występują tereny przemysłowe, ogródki działkowe, antropogeniczne zbiorniki wodne, drogi. Teren porośnięty jest roślinnością synantropijną z wyraźną dominacją gatunków obcego pochodzenia, oraz rodzimych gatunków nitrofilnych. Stawy i mokradła w dolinie Kłodnicy. W południowej części odcinka uregulowanym korytem przepływa rzeka Kłodnica, na prawym jej brzegu znajdują się hałdy. W bezpośrednim otoczeniu budowanego odcinka autostrady w Ligocie Zabrskiej przy giełdzie samochodowej (km ok ) znajdują się zbiorniczki wodne o warunkach dogodnych dla rozrodu płazów (około 10 stawków i rowów z okresowo występującą wodą, w tym jeden dość duŝy). Teren jest zaśmiecony, ruderalny (ruiny betonowych klatek hodowlanych dla nutrii, ruiny budynków, stare sprzęty, opakowania itp.). Stwierdzono w nich występowanie traszek: grzebieniastej (Triturus cristatus), zwyczajnej (Triturus vulgaris), kumaka nizinnego (Bombina bombina), rzekotki drzewnej (Hyla arborea), Ŝab zielonych (Rana esculenta complex) oraz Ŝab brunatnych - trawnej (Rana temporaria) i moczarowej (Rana arvalis). Ponadto w pasie planowanej autostrady znalazły się trzy oczka wodne, połoŝone na terenach działek pracowniczych, które musiały zostać zlikwidowane. Płazy zasiedlające ww. zbiorniki zostały odłowione i przeniesione we wskazane przez herpetologa miejsce. Przeprowadzona inwentaryzacja siedlisk i gatunków w aspekcie obszarów Natura 2000 pozwoliła na wskazanie lokalizacji gatunków zamieszczonych w II i IV załączniku dyrektywy siedliskowej (Nejfeld i inni 2007). W trakcie analiz stwierdzono na kolejnych kilometrach tak w warunkach lądowych jak w wodzie występowanie: rzekotki drzewnej (Hyla arborea) (km [około 20 samców], km [5 samców], km [50 samców]), kumaka nizinnego (Bombina bombina) (km [15 samców], Ŝaby wodnej (Rana esculenta complex) (km ). W okolicy km do po wschodniej stronie projektowanej autostrady, w odległości około 1km od osi drogi znajduje się antropogeniczny zbiornik Jezioro Farskie. Na dalszym odcinku do km z siedlisk podmokłych stwierdzono szuwary oraz łąki w sąsiedztwie cieku płynącego w kierunku wschodnim, ok. 100 m na południe od drogi Gliwice-Bojków Przyszowice. 3. DZIAŁANIA MINIMALIZUJĄCE ODDZIAŁYWANIE NA BATRACHOFAUNĘ 3.1. Działania podjęte na podstawie decyzji administracyjnych Od wczesnego etapu realizacji przedmiotowej inwestycji, Inwestor kładł nacisk na ochronę walorów przyrodniczych znajdujących się w otoczeniu autostrady. W wyniku przeprowadzonych analiz zostało stwierdzone, Ŝe w strefie oddziaływania planowanej drogi znajdują się ekosystemy będące siedliskiem Ŝycia płazów. W raportach o oddziaływaniu inwestycji na środowisko dla poszczególnych analizowanych odcinków, zostały zaproponowane działania mające na celu minimalizację oddziaływań, zarówno na siedliska bytowania tej grupy zwierząt jak i na same osobniki. Zgodnie z zaleceniami Wykonawców, decyzje środowiskowe zawierają zapisy mające na celu zapewnienie odpowiedniej ochrony batrachofauny na etapie realizacji i eksploatacji inwestycji

19 Dla omawianego odcinka autostrady wydane zostały poniŝsze decyzje: 1. Decyzja Wojewody Śląskiego o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie węzła Sośnica na skrzyŝowaniu autostrad A-1 i A-4 wraz z odcinkiem autostrady A-1 Sośnica- Maciejów (z węzłem) od km ,34 z dnia r. znak SR/III/66130/dś/40/17/07 2. Decyzja Wojewody Śląskiego o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie Autostrady A1 Pyrzowice (bez węzła) Maciejów (bez węzła) km = , 909 z dnia r. znak SR/III/66130/77/07 3. Decyzja Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie autostrady A1 na odcinku od granicy woj. łódzkiego/ śląskiego w km ,51 do węzła Pyrzowice (z węzłem) w km ,65 oraz odcinka drogi ekspresowej S1 od węzła Pyrzowice w km do węzła Lotnisko w km z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/86/09/jb 4. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. Autostrada A-1 węzeł Pyrzowice od km z dnia r. znak RDOŚ-24- WOOŚ/66131/47/08/JB 5. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. budowa autostrady A-1 odcinek Pyrzowice (bez węzła) Piekary Śląskie km km z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/6a/09/jb 6. Postanowienie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach uzgadniające realizację przedsięwzięcia pn. budowa autostrady A-1 odcinek Piekary Śląskie Maciejów (bez węzła) km = z dnia r. znak RDOŚ-24-WOOŚ/66131/6b/09/jb Spośród wymogów zamieszczonych w ww. decyzjach i postanowieniach, zapewniających ochronę batrachofaunie naleŝy wymienić, takie jak.: Realizacja inwestycji nie moŝe powodować powstawania pułapek, z których ucieczka zwierząt będzie niemoŝliwa. Prace muszą być prowadzone w sposób umoŝliwiający ucieczkę zwierząt. W przypadku braku takiej moŝliwości zwierzęta dorosłe, a takŝe o ile jest to wykonalne, ich postacie młodociane i formy rozwojowe naleŝy przenieść do odpowiednich siedlisk poza rejon objęty inwestycją. ; Prace ziemne w rejonie zbiorników i cieków wodnych (Potok śernicki i rejon zbiornika Starej Piaskowni) naleŝy prowadzić poza okresem masowych migracji płazów (marzec - maj, połowa września do połowy października) ; Prace w korytach potoków oraz innych cieków wodnych wykonywać poza okresem rozrodu zwierząt związanych z tym środowiskiem ; W przypadku przecięcia dróg migracji godowej płazów naleŝy w pobliŝu zaprojektować zastępcze zbiorniki wodne ; Urządzenia związane z odwodnieniem drogi i oczyszczaniem wód deszczowych naleŝy zabezpieczyć przed moŝliwością wpadania do nich zwierząt i ich uwięzienia ; NaleŜy zachować istniejące oczko wodne (miejsce rozrodu płazów) w rejonie km projektowanej autostrady (wykop pod tor kolejowy zalany wodą ; NaleŜy zachować istniejące oczko wodne (miejsce rozrodu płazów) w rejonie km projektowanej autostrady. Równocześnie uzyskane decyzje zawierają szereg warunków, które nie są bezpośrednio nałoŝone celem ochrony batrachofauny niemniej jednak ich wypełnianie pozwala na eliminowanie i minimalizowanie negatywnego oddziaływania inwestycji na etapie budowy. Spośród wymogów, do których stosuje się Wykonawca naleŝy wymienić np.:

20 minimalizację zajętości terenu i przekształcenia terenu; zakaz lokalizacji zapleczy budowy i baz materiałowo-sprzętowych w rejonach wraŝliwych np. rejon skrzyŝowania autostrady z rzeką Brynicą, rejon rzeki Szalejki, rejon potoku śernickiego, obszar zalewowy Potoku OŜarowickiego; zabezpieczenie baz sprzętu i materiałów w sposób uniemoŝliwiający przedostanie się szkodliwych związków do środowiska; ochrona przed ewentualnym zanieczyszczeniem wód i gleby poprzez np. zabezpieczenie miejsc składowania substancji podatnych na migrację materiałami izolującymi; ochrona wód powierzchniowych poprzez zastosowanie bezpiecznego systemu odwodnienia autostrady np. zabezpieczenie na wylotach do rzek Kłodnicy, rzeki Bytomki, Potoku Mikuszowickiego; prowadzenie prac w taki sposób, aby zmiana stosunków wodnych nie wpłynęła negatywnie na stan siedlisk przyrodniczych i chronionych gatunków zwierząt; prowadzenie prac niwelacyjnych tak, aby uniknąć sytuacji odwodnienia; zabezpieczenie przed substancjami niebezpiecznymi uwalnianymi w czasie wypadku drogowego poprzez zastosowanie zamknięć awaryjnych na wylotach do odbiorników; urządzenia oczyszczania wód i odwodnienia są zabezpieczone przed moŝliwością uwiezienia się w nich zwierząt. Ponadto na odcinkach przechodzących przez tereny cenne przyrodniczo i tam gdzie zidentyfikowano korytarze ekologiczne zaprojektowano przejścia dla zwierząt, których szczegółowe zestawienie znajduje się w rozdziale 3.3. Wymogi decyzji środowiskowej mają charakter ogólny i zmierzają do zapewnienia właściwego stanu ochrony batrachofauny. Zamieszczone w decyzjach ogólne warunki zostały przez Inwestora doprecyzowane m.in. zamieszczone w dokumentacji przetargowej na roboty budowlane oraz Programach działań w zakresie ochrony środowiska, w tym ochrony zasobów przyrody na odcinku Sośnica Maciejów. Ponadto środki minimalizujące oddziaływanie inwestycji są dostosowywane do zmieniających się lokalnych uwarunkowań przyrodniczych, przewidywanego harmonogramu oraz sposobu realizacji (technologii) prac budowlanych juŝ na etapie realizacji inwestycji. Zalecenia te i wytyczne są sporządzane przez Nadzory Inwestorskie oraz Nadzory przyrodnicze, których zakres działań opisano w rozdziale 3.2. W celu dotrzymania przytoczonych zapisów wykonawca prac budowlanych zobowiązany jest do: a) zapewnienia monitoringu przyrodniczego podczas realizacji prac budowlanych; b) prowadzenia prac budowlanych w sposób zapewniających ochronę batrachofauny poprzez: zabezpieczania wykopów przed moŝliwością uwiezienia w nich zwierząt, sprawdzania przed likwidacją wykopów, czy nie uwięziły się w nich zwierzęta, zasypywania zbiorników wodnych i oczek oraz lokalnych nierówności terenu w sposób niestanowiący zagroŝenia dla bytującej w nich faunie; likwidowania zbiorników w następujący sposób: - po obniŝeniu zwierciadła (spuszczeniu wody) penetracja dna przez wykwalifikowanych pracowników, odłowienie zwierząt, zabezpieczenie odłowionych zwierząt do przygotowanych odpowiednich zbiorników do przetrzymania zwierząt, transport zwierząt i ich wypuszczenie w innym siedlisku, w którym występują w sposób naturalny na tyle odległym, aby nie powróciły w ciągu kilku dni w rejon prac, zasypanie niszy zbiornika bezpośrednio po odłowieniu, małym, jednostronnym frontem roboczym, przy obecności zoologa na przedpolu zasypywanego obszaru; w okresie wegetacyjnym, następującym po zlikwidowaniu zbiornika, prowadzone będą kontrole herpetologiczne;