|
|
- Adrian Popławski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRZEGL Nr 4 EPIDEMIOL 2005; 59: Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu 903 Krzysztof Korzeniewski SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA AFGANISTANU Wojskowy Instytut Medyczny, Zak³ad Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni Kierownik: Romuald Olszañski Afganistan jest jednym z najniebezpieczniejszych do podró owania krajów na œwiecie. W pracy przedstawiono informacje na temat aktualnych zagro eñ epidemiologicznych, z jakimi mog¹ siê spotkaæ osoby wyje d aj¹ce do Afganistanu. S³owa kluczowe: Afganistan, zagro enia epidemiologiczne Key words: Afghanistan, epidemiological hazards WSTÊP Wyjazd do Afganistanu w chwili obecnej stanowi realne zagro enie dla zdrowia i ycia (37,53). Zniszczona infrastruktura kraju, niski stan sanitarno-higieniczny i epidemiologiczny oraz niski poziom opieki medycznej (brak personelu lekarskiego, niedostatek podstawowych leków i podstawowych œrodków higieny) sprzyjaj¹ szerzeniu siê wielu chorób zakaÿnych i niezakaÿnych (14,58,75). A 70% opieki zdrowotnej funkcjonuj¹cej w Afganistanie jest uzale nione od pomocy zagranicznej organizacji humanitarnych (21,46,65). Afganistan jest rejonem szczególnego zagro enia atakami o pod³o u terrorystycznym i kryminalnym. Na porz¹dku dziennym dochodzi do zamachów bombowych, porwañ, kradzie y, których celem s¹ cudzoziemcy. Na terenie ca³ego kraju mo na spotkaæ pozosta³oœci po latach wojny, z których najwiêksze zagro enie stanowi¹ miny i niewybuchy. Istotnym zagro eniem jest równie podró owanie po afgañskich drogach, które znajduj¹ siê w katastrofalnym stanie technicznym, na co nak³ada siê ca³kowity brak respektowania zasad kodeksu drogowego przez lokalnych kierowców, wynikaj¹cy z braku podstawowej wiedzy na ten temat (34,37). W lipcu 2005 roku ludnoœæ kraju by³a szacowana na , ale s¹ to dane przybli one ze wzglêdu na utrzymuj¹ce siê od wielu lat ruchy migracyjne Afgañczyków, zarówno poza granice kraju, g³ównie do Pakistanu i Iranu (wyemigrowa³o oko³o 5 milionów ludzi, z których powróci³o 3,1 miliona), jak i wewn¹trz kraju (oko³o 2 miliony migracji wewnêtrznej w czasie wojny domowej; obecnie liczba uchodÿców wewnêtrznych jest szacowana na ) (72,74). Fatalnie przedstawia siê stan afgañskiej oœwiaty. Zaledwie 36% dzieci uczêszcza do szkó³ podstawowych (21% dziewcz¹t i 51% ch³opców) (64). Najgorzej sytuacja przedstawia siê w prowincjach po³udniowych, gdzie zaledwie 1% dziewcz¹t ma dostêp do
2 K Korzeniewski 904 Nr 4 edukacji (3). 60% spoœród 7 tysiêcy afgañskich szkó³ jest doszczêtnie zniszczonych. Walcz¹ce podczas wojny domowej strony nie waha³y siê podk³adaæ min nawet w obiektach szkolnych i ich najbli szym otoczeniu (59). Nauczanie prowadzone jest na niskim poziomie, gdy zaledwie 15% nauczycieli ma przygotowanie zawodowe (56). W chwili obecnej zaledwie 28,7% Afgañczyków powy ej 15 roku ycia umie czytaæ i pisaæ, z czego wœród kobiet zaledwie 14,1%, co jest jednym z najni szych wskaÿników na œwiecie (3). Afganistan nale y do krajów o najwy szym przyroœcie naturalnym kszta³tuj¹cym siê w 2005 roku na poziomie 4,77% w stosunku rocznym. Wspó³czynnik p³odnoœci wynosi 6,75 dzieci na 1 afgañsk¹ kobietê. W 1979 roku kraj zamieszkiwa³o mieszkañców, tak wiêc, w ci¹gu æwieræwiecza nast¹pi³ przyrost ludnoœci o ponad 90%, mimo wysokiej œmiertelnoœci spowodowanej dzia³aniami wojennymi i wysokiej umieralnoœci, bêd¹cej wynikiem g³odu i chorób. Wed³ug obliczeñ ONZ, przy utrzymuj¹cym siê na obecnym poziomie przyroœcie naturalnym, liczba ludnoœci Afganistanu w 2050 roku mo e wzrosn¹æ a do 97 milionów! Spo³eczeñstwo afgañskie pod wzglêdem wieku jest bardzo m³ode. W 2005 roku a 44,7% populacji mia³o poni ej 14 lat, 52,9% by³o w przedziale wiekowym lata i zaledwie 2,4% w wieku powy ej 65 lat. Œrednia wieku statystycznego Afgañczyka wynosi 17,56 roku. WskaŸniki demograficzne dotycz¹ce stanu zdrowia populacji Afganistanu lokuj¹ ten kraj wœród najbiedniejszych pañstw œwiata. Wspó³czynnik umieralnoœci kszta³tuje siê na poziomie 2,07% (20,7 zgonów na 1000 mieszk.), wspó³czynnik umieralnoœci niemowl¹t (poni ej 1 roku ycia) 16,3% (163 zgony na 1000 urodzeñ ywych) i dzieci poni ej 5 roku ycia 25,7% (257 zgonów na 1000 urodzeñ ywych. Œrednia d³ugoœæ ycia statystycznego Afgañczyka nie przekracza 43 lat, a jedno na czworo afgañskich dzieci umiera przed ukoñczeniem 5 roku ycia (51,55,57,72). CZYNNIKI RYZYKA CHORÓB ZAKA NYCH I PASO YTNICZYCH Afganistan jest oceniany jako kraj wysokiego ryzyka, jeœli chodzi o wystêpowanie chorób zakaÿnych i paso ytniczych. G³ówny wp³yw maj¹ na to: zanieczyszczenie wody i gleby (œcieki, ekskrementy, pestycydy, odpady przemys³owe), ograniczony dostêp do nieska onej wody pitnej, katastrofalny stan urz¹dzeñ kanalizacyjnych, stacji uzdatniania wody i oczyszczalni œcieków, ograniczony dostêp do placówek s³u by zdrowia, brak podstawowych leków i sprzêtu medycznego, du a liczba bezobjawowych nosicieli chorób zakaÿnych i paso ytniczych wœród ludnoœci miejscowej. du e migracje ludnoœci, przeludnienie w obozach dla uchodÿców, du a powierzchnia rejonów endemicznych i liczba wektorów zaka enia chorób transmisyjnych (14,47,49,68).
3 Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu Nr CHOROBY TRANSMISYJNE Zimnica. W Afganistanie w ponad 80% przypadków czynnikiem etiologicznym zimnicy jest Plasmodium vivax, ale w ostatnich latach obserwuje siê rosn¹c¹ liczbê przypadków zachorowañ wywo³ywanych przez P. falciparum (15,20). Chorobê przenosz¹ komary z rodzaju Anopheles (w Afganistanie g³ównie A. superpictus). Malaria wystêpuje sezonowo i endemicznie na wiêkszoœci terytorium kraju, zazwyczaj na wysokoœci poni ej 2000 m n.p.m., wzd³u dolin rzecznych, na plantacjach ry u, w okolicy zbiorników wodnych (22,30,52). Badania przeprowadzone przez ekspertów Œwiatowej Organizacji Zdrowia wykaza³y, e w chwili obecnej malaria wystêpuje w Afganistanie równie na wy szych wysokoœciach. W prowincji Bamian ( m n.p.m.) wœród ludnoœci miejscowej stwierdzono masowe zachorowania na malariê, z których zdecydowana wiêkszoœæ by³a wywo³ana przez P. falciparum (1). Malaria stanowi dzisiaj w Afganistanie 10-20% wszystkich chorób przebiegaj¹cych z gor¹czk¹ (31,71). Badania przeprowadzone w 2002 roku wykaza³y, e 10% populacji kraju zamieszkuj¹cej tereny poni ej 1500 m n.p.m. jest zaka- ona paso ytami Plasmodium (71). W 2003 roku s³u by medyczne na terenie ca³ego kraju zarejestrowa³y ponad 591 tysiêcy podejrzanych i potwierdzonych przypadków malarii (70). Jednak nieoficjalnie liczbê przypadków choroby szacuje siê na poziomie nawet 3 milionów rocznie (30). W rejonie Jalalabadu, na nawadnianych terenach upraw ry u, wspó³czynnik zachorowalnoœci kszta³tuje siê na poziomie 240 przypadków na 1000 mieszkañców rocznie (30). Transmisja choroby wystêpuje miêdzy kwietniem a listopadem. Zachorowania na malariê wystêpuj¹ zarówno na wsi, jak i w oœrodkach miejskich, miêdzy innymi w stolicy kraju, Kabulu. Jeszcze na pocz¹tku lat 80. liczba przypadków wywo³ywanych przez P. falciparum nie przekracza- ³a 1-2%. Obecnie dochodzi ju do 20%, co jest spowodowane przede wszystkim wzrostem opornoœci zarodÿca malarii na dotychczasowe leczenie (Chloroquine, preparat Arechin) oraz wektorów zaka enia (komary) na stosowane do ich zwalczania pestycydy (26,30,44). Postêpuj¹cy wzrost opornoœci Plasmodium na leczenie choroby za pomoc¹ Chloroquine powoduje, e lek ten nie tylko nie jest skuteczny, ale dalsze jego stosowanie wœród afgañskiej populacji zwiêksza prawdopodobieñstwo wzrostu niepowodzeñ terapeutycznych (w 2002 roku brak skutecznoœci leczenia malarii za pomoc¹ Chloroquine w pó³nocnowschodnim Afganistanie siêga³ a 90%) (14,68). Denga. Transmisja choroby wystêpuje od maja do paÿdziernika, g³ównie na terenach nizinnych, w pobli u naturalnych zbiorników wodnych (zachorowania spotykane w prowincji Kandahar) (22,26). Gor¹czka Zachodniego Nilu. Transmisja choroby od maja do listopada (22). Zaka enia s¹ notowane w s¹siednich krajach, g³ównie w Pakistanie i Iranie. O obecnoœci tego wirusa w Afganistanie œwiadcz¹ przeciwcia³a wykryte wœród populacji zamieszkuj¹cej prowincje Kunduz, Herat, Bamian i Helmand (14,68). Leiszmanioza. W Afganistanie wystêpuj¹ dwie postacie kliniczne leiszmaniozy: skórna i trzewna (kala-azar). Leiszmanioza skórna w Afganistanie jest wywo³ywana przez L. major (Ÿród³em zaka enia s¹ zwierzêta, np. gebrile) i L. tropica (Ÿród³em zaka enia jest cz³owiek) (14,68). Wiêkszoœæ przypadków postaci skórnej jest wywo³ywana przez L. tropica (45). Choroba wystêpuje endemicznie zarówno w okolicach Heratu na zachodzie, Kandaharu na po³udniu, Mazar-e Szarif na pó³nocy oraz Kabulu na wschodzie (22,52).
4 K Korzeniewski 906 Nr 4 Stolica Afganistanu, Kabul jest w chwili obecnej najwiêkszym rezerwuarem leiszmaniozy skórnej na œwiecie. W 1996 roku liczbê choruj¹cych oceniano na 270 tysiêcy ludzi (14,22). W 2001 roku 2,7% mieszkañców Kabulu mia³o czynne zmiany skórne w przebiegu leiszmaniozy skórnej, a 21,9% blizny pozapalne (22). W 2003 roku liczbê zachorowañ w stolicy szacowano na (75), jednak bior¹c pod uwagê masowy nap³yw uchodÿców zewnêtrznych z Pakistanu i Iranu oraz uchodÿców wewnêtrznych z innych regionów kraju, którzy stanowi¹ g³ówne Ÿród³o zaka enia, nale y siê liczyæ z jeszcze wy szym wskaÿnikiem zachorowalnoœci i chorobowoœci (45). Leiszmanioza trzewna w Afganistanie jest wywo³ywana przez L. donovani. ród³em zaka enia s¹ zwierzêta (psy, lisy, szakale). Ta postaæ choroby pojawia siê znacznie rzadziej ni postaæ skórna. Wystêpuje endemicznie w zachodniej czêœci kraju, jednak brak jest aktualnych danych epidemiologicznych (22). W latach 90. zanotowano ³¹cznie 21 przypadków postaci trzewnej na terenie kraju. W latach rozpoznano 2 przypadki leiszmaniozy trzewnej u o³nierzy amerykañskich, uczestników operacji Enduring Freedom (14,68). Transmisja leiszmaniozy skórnej i trzewnej w Afganistanie wystêpuje sezonowo, od kwietnia do paÿdziernika (63). Krymsko-kongijska gor¹czka krwotoczna. W 2000 roku zanotowano 27 zachorowañ (w tym 16 zgonów) w prowincji Herat (22,73). W 2001 roku na pograniczu afgañsko-pakistañskim zanotowano 47 kolejnych przypadków (14,68). W marcu 2002 roku nieznana gor¹czka krwotoczna (podejrzewa siê krymsko-kongijsk¹) spowodowa³a œmieræ 28 osób we wschodnim Afganistanie (14,68). Transmisja choroby wystêpuje miêdzy majem a paÿdziernikiem (63). Dur epidemiczny (wysypkowy). Do zachorowañ dochodzi zw³aszcza we wschodniej i centralnej czêœci Afganistanu, gdzie wskaÿnik seropozytywnoœci wœród mieszkañców kszta³tuje siê na poziomie 13% (16,22). Zachorowalnoœæ jest œciœle zwi¹zana z niskim standardem sanitarno-higienicznym. Transmisja choroby wystêpuje od grudnia do kwietnia (63). Dur endemiczny (szczurzy).wystêpuje endemicznie na terenie ca³ego kraju. Jest zwi¹zany z niskim standardem sanitarno-higienicznym. WskaŸnik seropozytywnoœci populacji kszta³tuje siê na poziomie 5% (16,22). CHOROBY SZERZ CE SIÊ DROG POKARMOW Biegunki.W Afganistanie istnieje wysokie ryzyko zachorowania na choroby biegunkowe na terenie ca³ego kraju, bez wzglêdu na porê roku. Wœród lokalnej ludnoœci pozornie mog¹ nie stanowiæ problemu zdrowotnego, ze wzglêdu na du ¹ grupê bezobjawowych nosicieli. Mimo to, w zwi¹zku z powszechnym zanieczyszczeniem ywnoœci i wody ludzkimi i zwierzêcymi odchodami, a tak e pestycydami i toksycznymi chemikaliami przemys³owymi, wystêpowanie chorób biegunkowych jest powszechne (15,47). S¹ one odpowiedzialne za ponad 50% zgonów dzieci poni ej 5 roku ycia (21,60). W 2004 roku w samym tylko Kabulu notowano ponad 6000 przypadków chorób biegunkowych tygodniowo, z których po³owa dotyczy³a dzieci poni ej 5 roku ycia (60). W Afganistanie dostêp do wody z sieci wodno-kanalizacyjnej ma zaledwie 7,7% mieszkañców kraju (2003). Wiêkszoœæ korzysta z wody ze studni, b¹dÿ bezpoœrednio z rzek i kana³ów. Bezpieczne, kontrolowane i odka ane Ÿród³a wody stanowi¹ zaledwie 32,5% wszystkich wykorzystywanych Ÿróde³ (21). Na terenie kraju funkcjonuje zaledwie 2,8% ubikacji spe³niaj¹cych
5 Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu Nr podstawowe normy sanitarno-higieniczne. W wiêkszoœci (ponad 60%) funkcjê ubikacji spe³niaj¹ do³y ustêpowe (51). U osób przyjezdnych, po zetkniêciu siê z lokalnymi warunkami œrodowiskowymi dochodzi do przestrojenia flory bakteryjnej przewodu pokarmowego i wyst¹pienia tzw. biegunki podró nych, z typowym nag³ym pocz¹tkiem i krótkim przebiegiem (zazwyczaj do 3 dni) (8,29,52). Do g³ównych zakaÿnych i paso ytniczych czynników etiologicznych chorób biegunkowych nale ¹ enterotoksyczna Escherichia coli, Campylobacter, Salmonella, Shigella, adeno- i rotawirusy oraz pierwotniaki (Entamoeba histolytica, Giardia intestinalis). Zachorowalnoœæ na amebozê wœród afgañskiego spo³eczeñstwa jest szacowana na 3% populacji. Z kolei zachorowalnoœæ na giardiozê w œrodowiskach dzieciêcych dochodzi do 11% (16). Robaczyce przewodu pokarmowego. Ocenia siê, e przynajmniej jednym paso ytem zara one jest 90% afgañskiego spo³eczeñstwa (16). Z powodu samej tylko askariozy chorobowoœæ wraz bezobjawowym nosicielstwem jest szacowna na 60% populacji kraju (26). Wœród innych robaczyc najpopularniejszymi s¹ ancylostomoza, strongyloidoza, trichurioza i tasiemczyca (16). Wirusowe zapalenie w¹troby typu A i E. Wystêpuj¹ endemicznie na terytorium Afganistanu (52). Wysokie jest ryzyko zachorowania bez wzglêdu na porê roku. Zachorowalnoœæ jest œciœle zwi¹zana ze z³ym stanem sanitarno-higienicznym oraz zanieczyszczeniem wody i ywnoœci drobnoustrojami chorobotwórczymi (63). Dur brzuszny. Istnieje wysokie ryzyko zachorowania, zw³aszcza w okresie letnim. Wystêpuje endemicznie na wiêkszoœci terytorium kraju. Czêsto dochodzi do wybuchu epidemii (16,52). Cholera. Nie nale y do g³ównych chorób infekcyjnych przewodu pokarmowego w Afganistanie, niemniej jednak, co pewien czas dochodzi do wybuchu epidemii (54). Ostatnia mia³a miejsce w Kabulu, w maju i czerwcu 2005 roku, kiedy z powodu ostrej choroby biegunkowej zachorowa³o ³¹cznie 3245 osób, z czego wœród przesiewowo wykonanych badañ bakteriologicznych wiêkszoœæ przypadków stanowi³a cholera (43). W ostatnich latach by³a notowana w 14 prowincjach kraju. Najwiêksz¹ liczbê zachorowañ zanotowano w Afganistanie w latach 90., kiedy w 1993 roku stwierdzono przypadków cholery (w tym 931 zgonów) i w 1994 roku przypadków (118 zgonów) (26). CHOROBY SZERZ CE SIÊ DROG ODDECHOW Do jednej z g³ównych przyczyn zachorowañ populacji afgañskiej i zgonów dzieci poni ej 5 roku ycia nale ¹ choroby dolnych dróg oddechowych (76). Maj¹ na to wp³yw przede wszystkim: przeludnienie, masowe migracje ludnoœci i za³amanie programu szczepieñ ochronnych (15). G³ównymi czynnikami etiologicznymi, odpowiedzialnymi za stany zapalne dróg oddechowych s¹ Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae i wirus grypy (14,68). GruŸlica. Jest chorob¹ wysoce endemiczn¹ w ca³ej Azji Centralnej, stanowi¹c¹ powa ny problem epidemiologiczny równie w Afganistanie (52). W 1997 roku zachorowalnoœæ na gruÿlicê wœród afgañskiej populacji by³a szacowana na poziomie 753 przypadków na 100 tysiêcy mieszkañców, z tego 35% by³o zaka onych bezobjawowo (16). W 2003 roku wskaÿnik ten zmniejszy³ siê do poziomu 321 na 100 tysiêcy mieszkañców, co i tak w dalszym ci¹gu ustawia Afganistan na jednym z pierwszych miejsc na œwiecie (dla po-
6 K Korzeniewski 908 Nr 4 równania w USA wskaÿnik ten wynosi 5,8 na 100 tysiêcy) (76). Du y wp³yw na wysok¹ zachorowalnoœæ maj¹ dwa czynniki. Pierwszy to w dalszym ci¹gu niski procent niemowl¹t zaszczepionych szczepionk¹ BCG (wed³ug WHO w 2002 roku 49%, w %). Drugi to wspó³istnienie chorób upoœledzaj¹cych odpornoœæ. Ocenia siê, e w Afganistanie 5% pacjentów choruj¹cych na gruÿlicê jest HIV-pozytywna (25,26). Od 1996 roku Œwiatowa Organizacja Zdrowia rozpoczê³a promocjê nowej strategii leczenia i kontroli gruÿlicy (DOTS directly observed treatment short-course). Podczas, kiedy na œwiecie nowa strategia zosta³a wprowadzona w 85%, w Afganistanie w 15%, a w Pakistanie w zaledwie 6%, co znacz¹co wp³ywa na fakt, e zachorowania na gruÿlicê w obu krajach stanowi¹ wiêkszoœæ przypadków tej choroby w regionie Bliskiego i Œrodkowego Wschodu (25). Choroby wieku dzieciêcego podlegaj¹ce kalendarzowi szczepieñ. W 2003 roku zaledwie 33,9% afgañskich dzieci mia³o za³o one karty szczepieñ (51). W tym samym roku 50% dzieci by³o zaszczepionych przeciwko odrze, 54% przeciwko poliomyelitis, b³onicy i krztuœcowi (26). Na terenie ca³ego kraju stwierdza siê epidemie wy ej wymienionych chorób. UNICEF szacuje, e tylko z powodu odry ka dego roku w Afganistanie umiera 35 tysiêcy dzieci (58). Wed³ug afgañskich Ÿróde³ w 2003 roku na terenie ca³ego kraju wyst¹pi³o zaledwie 798 przypadków odry (26,70). W 2003 roku w prowincji Badachszan wyst¹pi³o 235 zachorowañ na krztusiec (w tym 31 zgonów) (26), w prowincji Kandahar 83 przypadki b³onicy (w tym 3 zgony) (26). W 1997 roku g³ówn¹ przyczynê niepe³nosprawnoœci dzieci poni ej 15 roku ycia w Afganistanie stanowi³y nie obra enia cia³a od eksplozji min i niewybuchów, ale poliomyelitis (69). Œwiatowa walka o eradykacjê wirusa polio spowodowa- ³a, e w 2004 roku zanotowano na terenie kraju zaledwie 4 przypadki wywo³ane przez dzikie szczepy Poliovirus (26,69). Jest prawdopodobne, e do koñca roku Afganistan bêdzie wolny od tych zachorowañ, g³ównie za spraw¹ masowych akcji szczepieñ przeciwko poliomyelitis przeprowadzonych na terenie kraju w okresie od stycznia 2004 do lutego 2005 (39). CHOROBY PRZENOSZONE DROG P CIOW W Afganistanie powszechne jest wystêpowanie takich chorób przenoszonych drog¹ p³ciow¹ jak rze ¹czka, chlamydioza i rzêsistkowica (23,47). Stwierdza siê przypadki ki³y i wrzodu miêkkiego. Nale y pamiêtaæ tak e o tym, ze przez kontakt p³ciowy przenoszony jest równie wirus zapalenia w¹troby typu B, a przypadki wzw typu B s¹ czêsto spotykane wœród afgañskiej ludnoœci (52). Ankiety przeprowadzone w 5 afgañskich prowincjach wykaza³y znaczny odsetek zachorowañ z powodu stanów zapalnych uk³adu moczowo-p³ciowego, z których na czo³o wysuwa³a siê etiologia weneryczna (23). Wed³ug Œwiatowej Organizacji Zdrowia w ostatnich latach zaczê³a rosn¹æ liczba przypadków HIV/AIDS w regionie Azji Centralnej, w tym równie w Afganistanie (47). Wzrost zachorowañ jest zauwa alny wœród narkomanów, wielokrotnie u ywaj¹cych niesterylnych igie³ i strzykawek. Ministerstwo Zdrowia Afganistanu potwierdzi³o do chwili obecnej 31 przypadków HIV/ AIDS oraz 1 przypadek zgonu z powodu AIDS, jednak nieoficjalnie mówi siê o przypadkach zaka eñ HIV i zachorowañ na AIDS na terenie ca³ego kraju (58).
7 Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu Nr CHOROBY ODZWIERZÊCE Najwiêksze ryzyko zachorowania stwarza wœcieklizna, która wystêpuje endemicznie na terenie Afganistanu (52). ród³em zaka enia s¹ g³ównie chore psy, ale równie wilki, lisy i szakale. Szacuje siê, e w Afganistanie umiera co roku kilkaset osób z powodu pogryzienia przez zwierzêta chore na wœciekliznê (16). Jeszcze w 2001 roku Œwiatowa Organizacja Zdrowia szacowa³a, e w samym tylko Kabulu notowano nawet 4 przypadki wœcieklizny dziennie wœród pogryzionych ludzi. Obecnie najwiêksze niebezpieczeñstwo kontaktu ze zwierzêtami chorymi na wœciekliznê wystêpuje na terenach wiejskich (14,68). Kolejn¹ chorob¹ odzwierzêc¹, której przypadki s¹ notowane na terenie kraju jest bruceloza, g³ównie za spraw¹ spo ycia niepasteryzowanych produktów mlecznych, pochodz¹cych od chorych zwierz¹t hodowlanych (14,68). Jeszcze na pocz¹tku lat 90. du e znaczenie epidemiologiczne mia³ w¹glik (w 1991 roku 49 przypadków) (16,26). Do zachorowañ dochodzi³o przez kontakt z chorym zwierzêciem, spo ycie zaka onego miêsa i wdychanie powietrza zawieraj¹cego drobnoustroje chorobotwórcze. Masowe szczepienia ochronne zwierz¹t hodowlanych (g³ówne Ÿród³o zaka enia w Afganistanie stanowi³y owce i kozy) zmniejszy³y niebezpieczeñstwo zachorowania. Mimo to, pojedyncze przypadki choroby u ludzi mog¹ wystêpowaæ w dalszym ci¹gu (14,68). CZYNNIKI ŒRODOWISKOWE Dzia³anie wysokiej temperatury. W Afganistanie dominuje klimat kontynentalny suchy, z du ymi ró nicami temperatur w cyklu rocznym i dobowym, przy niskiej wilgotnoœci powietrza i ma³ych opadach, zw³aszcza w okresie letnim. Œrednie temperatury najcieplejszego miesi¹ca, lipca s¹ zró nicowane i wynosz¹ od ponad 32 C we wschodniej czêœci kraju (w rejonie Jalalabadu powy ej 45 C) do 5 C w Hindukuszu Wschodnim (region wysokogórski m n.p.m.). W stolicy kraju, Kabulu, w miesi¹cach letnich temperatura powietrza kszta³tuje siê na poziomie 35 C i wiêcej, przy wilgotnoœci 37-39% i braku opadów atmosferycznych. W wyniku dzia³ania wysokich temperatur dochodzi do zachwiania tzw. bilansu cieplnego ustroju i powstawania urazów cieplnych, takich jak udar cieplny, wyczerpanie cieplne, kurcze miêœniowe (12,17,62). Dzia³anie niskiej temperatury. Okres zimowy trwa w Afganistanie od listopada do marca. Na terenach wy ynnych i nizinnych jest to praktycznie pora deszczowa. W górach z kolei dominuj¹ opady œniegu, które s¹ tym wiêksze, im wy sza jest wysokoœæ nad poziomem morza. Zim¹ ujemne temperatury notowane s¹ ju na wysokoœci powy ej 1000 m n.p.m., a wiêc na wiêkszoœci terytorium kraju. Œrednie temperatury stycznia spadaj¹ poni ej -20 C w górach Hindukuszu i wy szych partiach wy yny Hazarad at. W wysokich partiach gór temperatura mo e spaœæ poni ej -40 C. Z kolei w najcieplejszych regionach kraju, na ni ej po³o onych terenach nizinnych we wschodnim i po³udniowym Afganistanie, temperatury oscyluj¹ w granicach 5-6 C. W stolicy kraju, Kabulu w miesi¹cach zimowych temperatura spada poni ej -10 o C. Afganistan ma jedn¹ z najwy - szych rocznych ró nic temperatur na œwiecie. Du e ró nice temperatur zachodz¹ równie miêdzy dniem a noc¹. Do najczêstszych problemów zdrowotnych zwi¹zanych z dzia³aniem niskiej temperatury nale ¹ hipotermia, odmro enie, odmroziny, stopa okopowa i odwodnienie (13,17,66,32,50,61).
8 K Korzeniewski 910 Nr 4 Wiatr, piasek, py³ s¹ bardzo dokuczliwe w Afganistanie. Od czerwca do wrzeœnia na zachodzie i po³udniu kraju z kierunku pó³nocnego wieje gor¹cy, suchy wiatr zwany wiatrem 120 dni, ci¹gn¹c za sob¹ tumany py³u i piachu oraz powoduj¹c burze py³owe o du ym nasileniu. Efektem dzia³ania wiatru i mas py³owych s¹ czêsto schorzenia skóry, oczu i dróg oddechowych (17,67). Jadowite gady. W Afganistanie g³ównymi przedstawicielami jadowitych gadów s¹ wê e, reprezentowane przez trzy rodziny: zdradnicowate, mijowate i grzechotnikowate (12,36). Zdradnicowate. Najbardziej znanym przedstawicielem rodziny jest kobra indyjska (Naja naja). W Afganistanie zamieszkuje ró norodne rodzaje terenu, najczêœciej nizinne, z wysok¹ traw¹, krzakami i drzewami. Lubi pojawiaæ siê na nawadnianych polach uprawnych (pola ry owe), w okolicach wsi, a nawet miast, gdzie szuka po ywienia (gryzonie, drób). Zazwyczaj mo na j¹ równie spotkaæ w ruinach starych budynków, stertach kamieni, otworach du ych drzew, miejscach, gdzie mo e siê ³atwo ukryæ. Unika terenów pustynnych. Z kolei Naja naja oxiana wystêpuje na terenach skalistych, kamienistych, wzgórzach poroœniêtych zaroœlami, nawet na wysokoœci powy ej 3000 m n.p.m. (12,17,36). mijowate.daboia russelii wystêpuje w okolicach pól ry owych i innych pól uprawnych, a tak e w krzaczastym, trawiastym i skalistym terenie, powy ej wysokoœci 2000 m n.p.m. Echis carinatus wystêpuje na suchych i pustynnych terenach nizinnych oraz w rejonach wy ynnych na wysokoœci do 2000 m n.p.m. Echis carinatus yje zarówno na terenach piaszczystych lub krzaczastych, jak i w rejonach górskich, skalistych. Echis carinatus sochureki yje w ró nych œrodowiskach, najczêœciej piaszczystych lub skalistych, tak e w okolicy siedlisk ludzkich. Zazwyczaj unika wilgotnych terenów. Eristocophis macmahonii wystêpuje na terenach piaszczystych i pustynnych poni ej 1200 m n.p.m. Psudocerastes persicus wystêpuje na p³askich terenach piaszczystych oraz w rejonach skalistych powy ej 2000 m n.p.m. Vipera lebetina wystêpuje powszechnie zarówno na bagnach, terenach nizinnych, jak i w rejonach górskich powy ej 2000 m n.p.m. yje blisko zabudowañ ludzkich (12,17,36). Grzechotnikowate.W Afganistanie wystêpuj¹ dwaj przedstawiciele tej rodziny: Agkistrodon halys i Gloydius himalayanus. Prowadz¹ nocny tryb ycia, w ci¹gu dnia wypoczywaj¹c pod k³odami drzew lub kamieniami. Nabieraj¹ aktywnoœci po zachodzie s³oñca. yj¹ praktycznie w ka dych warunkach terenowych, od rejonów pustynnych po tereny górskie na wysokoœci nawet 5000 m n.p.m. (12,17,36). Jadowite i niejadowite stawonogi. W Afganistanie wystêpuj¹ cztery rodziny stawonogów, które ze wzglêdu na zagro enie dla zdrowia i ycia ludzkiego nabieraj¹ szczególnego znaczenia epidemiologicznego. Nale ¹ do nich skorpiony, paj¹ki, solfugi i wije (12,15,35). Skorpiony.Wszystkie skorpiony spotykane w Afganistanie s¹ jadowite, ale tyko trzy mog¹ spowodowaæ zgon cz³owieka. Nale ¹ do nich: Androctonus amoreuxi, Hottentotta alticola i Hemiscorpius lepturus. Bytuj¹ wszêdzie, zarówno na terenach pustynnych, jak i zalesionych, równie w górach. Prowadz¹ nocny tryb ycia, kiedy szukaj¹ po ywienia, poluj¹c g³ównie na owady. W ci¹gu dnia mo na je spotkaæ pod du ymi kamieniami, w jamach i szczelinach (12,17,35). P a j ¹ k i. Dwoma najniebezpieczniejszymi gatunkami, wystêpuj¹cymi na terenie Afga-
9 Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu Nr nistanu s¹ Latrodectus lugubris i Lycosa signoriensis. Latrodectus lugubris jest aktywny noc¹. Jeœli eruje w ci¹gu dnia, szuka cienia, unikaj¹c gor¹ca. Mo na go spotkaæ zazwyczaj w szczelinach skalnych, stosach drewna, wysypiskach œmieci, stajniach, stodo³ach, skupiskach drzew, krzewów. Lycosa signoriensis jest równie aktywny noc¹, preferuje suche tereny, gdzie kopie g³êbokie nory, które pokrywa pajêczyn¹ (12,17,35). Wije.W Afganistanie powszechnie wystêpuj¹cym wijem jest Scolopendra cingulata, któr¹ mo na spotkaæ pod k³odami drzew, kamieniami. Przyci¹gaj¹ j¹ tak e skupiska ludzkie, dlatego te jej obecnoœæ w magazynach, pomieszczeniach mieszkalnych nie nale- y do rzadkoœci (12,17). Solfugi. Stanowi¹ formê poœredni¹ miêdzy paj¹kami a skorpionami. Aktywne zw³aszcza noc¹, zbli aj¹ siê do ró nych Ÿróde³ œwiat³a, przez co czêsto spotykane s¹ w siedliskach ludzkich. W ci¹gu dnia ukrywaj¹ siê pod k³odami drzew, ska³ami, stertami œmieci. Nie s¹ jadowite, aczkolwiek mog¹ uk¹siæ cz³owieka, wywo³uj¹c bolesny stan zapalny skóry (12,17,35). OBRA ENIA CIA A Wœród podró uj¹cych do Afganistanu najczêstsz¹ przyczyn¹ zgonów s¹ obra enia cia³a spowodowane wypadkami komunikacyjnymi (dominuj¹ wypadki samochodowe). Afgañczycy, podobnie jak przedstawiciele innych krajów muzu³mañskich, przepisy ruchu drogowego traktuj¹ z przymru eniem oka, b¹dÿ te nie znaj¹ ich w ogóle. Do tego nale y dodaæ fatalny stan dróg zniszczonych podczas dzia³añ wojennych i kiepski stan techniczny, w wiêkszoœci zdezelowanych pojazdów silnikowych, poruszaj¹cych siê po afgañskich drogach. Wszystko to sprawia, e przejazd transportem ko³owym (w Afganistanie nie ma kolei) to z jednej strony niezapomniane prze ycie o du ych walorach poznawczych, z drugiej zaœ powa ne zagro enie zdrowotne (37,52). Wœród ludnoœci afgañskiej, w zwi¹zku z czêstymi przerwami w dostawie pr¹du w miastach b¹dÿ te jego braku na terenach wiejskich, powszechne jest stosowanie lamp gazowych lub olejowych. Poniewa jest to najczêœciej stary, zniszczony sprzêt, nagminne s¹ wybuchy materia³u zapalaj¹cego w lampach i powa ne oparzenia skóry wœród ludnoœci. To, co jednak stanowi najwiêksze zagro enie dla zdrowia i ycia Afgañczyków na skutek odniesionych obra eñ cia³a to miny i niewybuchy. W Afganistanie, jednym z najbardziej zaminowanych krajów na œwiecie, w dalszym ci¹gu pod³o onych jest oko³o 7 milionów min przeciwpiechotnych (95%) i przeciwpancernych (5%) (2,24,48). Do tego dochodzi jeszcze olbrzymia liczba niewybuchów, pozostaj¹cych po ró nego rodzaju bombach, pociskach artyleryjskich, granatach, które nie eksplodowa³y. Ocenia siê, e miny oraz niewybuchy pokrywaj¹ w dalszym ci¹gu ponad 700 milionów m 2 terytorium Afganistanu (33). Prawdopodobnie tylko dwie prowincje kraju s¹ wolne od tych œmiercionoœnych pu³apek. Najbardziej zaminowanymi prowincjami kraju s¹ Herat i Kandahar, aczkolwiek du e liczby min i niewybuchów s¹ spotykane praktycznie wszêdzie, zw³aszcza w rejonach przygranicznych z Pakistanem i Iranem. Nieoczyszczonych z min i niewybuchów jest równie wiele miejsc w stolicy kraju, Kabulu (27). Szacuje siê, e najwiêcej znajduje siê ich na pastwiskach (61%), polach uprawnych (26%), w okolicy dróg (7%), miejsc zamieszkania (4%) i systemów irygacyjnych (1%) (27). Na ziemi afgañskiej pod³o onych jest oko³o 50 ró nego typu min produkcji ex-radzieckiej, chiñskiej, ex-jugos³owiañskiej, ex-czecho-
10 K Korzeniewski 912 Nr 4 s³owackiej i wielu innych krajów (27). Afganistan ma najwiêksz¹ na œwiecie liczbê ofiar z obra eniami cia³a, bêd¹cymi wynikiem eksplozji min i niewybuchów (4,28). Jeszcze w 1993 roku ka dego miesi¹ca z powodu eksplozji œmiercionoœnych ³adunków liczba rannych lub zabitych Afgañczyków dochodzi³a do 600 (18). W latach UNMACA (United Nations Mine Action Center for Afghanistan) na podstawie raportów z afgañskich szpitali zanotowa³a 6114 przypadków obra eñ cia³a wœród ludnoœci cywilnej, spowodowanych eksplozj¹ min i niewybuchów (38). Obecnie szacuje siê, e liczba ofiar mo e przekraczaæ 100 rannych lub zabitych miesiêcznie. S¹ to jednak dane szacunkowe z tego wzglêdu, e wiele przypadków obra eñ cia³a nie jest nigdzie rejestrowanych. W 1999 roku liczba niepe³nosprawnych Afgañczyków by³a szacowana na 3-4% populacji kraju. Wiêkszoœæ z nich mia³a ograniczony dostêp do opieki zdrowotnej (10). W chwili obecnej sytuacja przedstawia siê jeszcze gorzej. Dosz³y kolejne ofiary wojny domowej w czasach re imu talibów (6). Wœród doros³ych dochodzi do obra eñ cia³a g³ównie w wyniku eksplozji min przeciwpiechotnych podczas podró y, przemieszczania siê po niesprawdzonym terenie (9). Z kolei wœród dzieci przyczyn¹ obra eñ cia³a s¹ g³ównie eksplozje niewybuchów podczas zabaw lub wypasu zwierz¹t hodowlanych (6). Wiêkszoœæ min w Afganistanie zosta³a pod- ³o ona w czasie radzieckiej okupacji w latach 80. XX wieku (42). Wiele terenów zosta³o usianych minami i niewybuchami równie podczas walk miêdzy talibami i mud ahedinami w latach 90. (28). Miny s¹ pod³o one czêsto wokó³ obiektów o znaczeniu ekonomicznym (zak³ady przemys³owe, drogi, Ÿród³a wody, pola uprawne). Niewybuchy czêsto le ¹ na powierzchni ziemi, przez co s¹ ³atwe do zlokalizowania. To powoduje, e dla dzieci stanowi¹ Ÿród³o zainteresowania, co koñczy siê zazwyczaj ludzkim dramatem (27). Skutkiem eksplozji min i niewybuchów s¹ zgony lub obra enia cia³a, takie jak amputacje koñczyn, urazy wielonarz¹dowe narz¹dów wewnêtrznych (7,11,40,41,48). Badania przeprowadzone w Afganistanie wykaza³y, e œmiertelnoœæ z powodu eksplozji min i niewybuchów utrzymuje siê na poziomie 50-55% (2). PODSUMOWANIE Sytuacja Afganistanu po niespe³na trzech dekadach wojny przedstawia siê tragicznie. Przewa aj¹ca czêœæ spo³eczeñstwa afgañskiego yje w nêdzy. Wystêpuje niedostateczna poda ywnoœci, ograniczony jest dostêp do nieska onej wody pitnej oraz urz¹dzeñ sanitarnych zapewniaj¹cych podstawowe standardy sanitarno-higieniczne. Powszechne jest niedo ywienie, zarówno wœród populacji dzieci, jak i doros³ych. Katastrofaln¹ sytuacjê dope³niaj¹ klêski ywio³owe, g³ównie susze i powodzie. Wiêkszoœæ kraju w dalszym ci¹gu jest kontrolowana przez baronów narkotykowych, którzy przez swoje prywatne armie decyduj¹ o egzystencji lokalnych spo³ecznoœci. Wyje d aj¹cym do Afganistanu zaleca siê szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu A i B, poliomyelitis, durowi brzusznemu, tê cowi i wœciekliÿnie. Wskazana jest profilaktyka przeciwmalaryczna (Doksycyklina, Lariam lub Malarone) oraz stosowanie repelentów przeciwko owadom (liczne wektory zaka enia chorób transmisyjnych) (8,19,52). Na terenie Afganistanu nie wystêpuje ó³ta gor¹czka, jednak osoby przybywaj¹ce z terenów endemicznego wystêpowania choroby (Afryka Równikowa i wiêkszoœæ krajów Ameryki Po³udniowej) musz¹ posiadaæ wa ne œwiadectwo szczepienia przeciwko tej chorobie (8,37). Badanie na nosicielstwo HIV (którego, ¹daj¹ s³u by graniczne niektórych krajów
11 Sytuacja epidemiologiczna Afganistanu Nr muzu³mañskich) nie jest wymagane (37). Podró uj¹cym do Afganistanu zaleca siê przed wyjazdem wykupienie ubezpieczenia zdrowotnego, obejmuj¹cego zarówno leczenie szpitalne, jak i transport medyczny (37). Przestrzega siê przed poruszaniem po nieznanym terenie, po którym nie przemieszcza siê ludnoœæ miejscowa. Korzystaj¹c z transportu ko³owego nale y podró owaæ tylko po drogach utwardzonych, nie zbaczaj¹c na pobocza (32,47). W razie zauwa enia nieznanych przedmiotów, nie podnosiæ ich, gdy mog¹ okazaæ siê minami-pu³apkami (Rosjanie w czasie wojny uciekali siê do najbardziej wymyœlnych chwytów, takich jak zak³adanie min przypominaj¹cych zabawki, co spowodowa³o mnóstwo ofiar wœród afgañskich dzieci) (4,5). K Korzeniewski EPIDEMIOLOGICAL SITUATION OF AFGHANISTAN SUMMARY Afghanistan is one of the poorest countries and its demographic indicators are the worst in the world. Epidemiologic profile is dominated by vector-, water-, food-borne diseases and respiratory tract diseases. Significant threats pose also environmental factors, as an effect of high and low temperature, wind, sand, dust and local fauna. The whole of threats complete mines and unexploded ordnance scattered hundreds of square kilometers of Afghan land. Their number is assesses at 7 to 10 millions what makes Afghanistan one of the most mined and dangerous for traveling countries in the world. Information concerning current epidemiological hazards which can find travelers visited Afghanistan is presented in the article. PIŒMIENNICTWO 76 pozycji u Autora Otrzymano: r. Adres autora: pp³k dr n. med. Krzysztof Korzeniewski Wojskowy Instytut Medyczny Zak³ad Medycyny Morskiej i Tropikalnej ul. Grudziñskiego 4, Gdynia 3 tel kktropmed@wp.pl
GŁÓWNE PROBLEMY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ
GŁÓWNE PROBLEMY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ Tomasz Białowąs bialowas@hektor.umcs.lublin.pl Główne problemy gospodarki 1) Globalne ocieplenie światowej 2) Problem ubóstwa w krajach rozwijających się 3) Rozwarstwienie
Bardziej szczegółowo3.2 Warunki meteorologiczne
Fundacja ARMAAG Raport 1999 3.2 Warunki meteorologiczne Pomiary podstawowych elementów meteorologicznych prowadzono we wszystkich stacjach lokalnych sieci ARMAAG, równolegle z pomiarami stê eñ substancji
Bardziej szczegółowoINSTYTUCJE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI WARSZAWA, LIPIEC 2000
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoTEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp
TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp 1. Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie
Bardziej szczegółowoPowszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym
Z PRAC INSTYTUTÓW Jadwiga Zarębska Warszawa, CODN Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2000 2001 Ö I. Powszechność nauczania języków obcych w różnych typach szkół Dane przedstawione w
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Notatka informacyjna Warszawa 5.10.2015 r. Informacja o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski w latach 2004 2014 Wprowadzenie Prezentowane dane dotyczą szacunkowej
Bardziej szczegółowoWarto wiedzieæ - nietypowe uzale nienia NIETYPOWE UZALE NIENIA - uzale nienie od facebooka narkotyków czy leków. Czêœæ odciêtych od niego osób wykazuje objawy zespo³u abstynenckiego. Czuj¹ niepokój, gorzej
Bardziej szczegółowoMalaria. Jakie są drogi szerzenia choroby?
Malaria Czym jest malaria? Malaria (zimnica) jest ostrą lub przewlekłą tropikalną chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaka - zarodźca malarii z rodzaju Plasmodium, przenoszonego przez komary
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)
Dz.U.05.73.645 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 28 kwietnia 2005 r.) Na podstawie
Bardziej szczegółowoZagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno
Zagro enia, przy których jest wymagane stosowanie œrodków ochrony indywidualnej (1) Zagro enia fizyczne Zagro enia fizyczne Zał. Nr 2 do rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych
Bardziej szczegółowoPrezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)
Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy) Położone w głębi lądu obszary Kalabrii znacznie się wyludniają. Zjawisko to dotyczy całego regionu. Do lat 50. XX wieku przyrost naturalny
Bardziej szczegółowoZGONY NIEMOWLĄT W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM W 1991 R.
» WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY W KATOWICACH ZGONY NIEMOWLĄT W WOJEWÓDZTWIE KATOWICKIM W 1991 R. MARZEC. 1992 Opracowała mgr Małgorzata WIOUCH Celem opracowania jest przedstawienie poziomu timieralności
Bardziej szczegółowoPRZEGL Nr 1 EPIDEMIOL 2006; 60:147 154 Ryzyko zaka eñ i zara eñ w Syrii 147 Krzysztof Korzeniewski UWAGI DOTYCZ CE RYZYKA ZAKA EÑ I ZARA EÑ ORAZ INFRASTRUKTURY S U BY ZDROWIA W KRAJACH BLISKIEGO WSCHODU
Bardziej szczegółowoKrótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy
Agnieszka Miler Departament Rynku Pracy Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy W 2000 roku, zosta³o wprowadzone rozporz¹dzeniem Prezesa
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPowiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim
Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy Załącznik do Monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim Trzebnica, wrzesień 2009 Opracowanie:
Bardziej szczegółowoMagurski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy Lokalizacja punktów pomiarowych i wyniki badań. Na terenie Magurskiego Parku Narodowego zlokalizowano 3 punkty pomiarowe. Pomiary prowadzono od stycznia do grudnia 2005 roku. 32.
Bardziej szczegółowoRegionalna Karta Du ej Rodziny
Szanowni Pañstwo! Wspieranie rodziny jest jednym z priorytetów polityki spo³ecznej zarówno kraju, jak i województwa lubelskiego. To zadanie szczególnie istotne w obliczu zachodz¹cych procesów demograficznych
Bardziej szczegółowoKoszty obciążenia społeczeństwa. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012
Koszty obciążenia społeczeństwa chorobami układu krążenia. Ewa Oćwieja Marta Ryczko Koło Naukowe Ekonomiki Zdrowia IZP UJ CM 2012 Badania kosztów chorób (COI Costof illnessstudies) Ekonomiczny ciężar choroby;
Bardziej szczegółowoWiek produkcyjny ( M : 18-65 lat i K : 18-60 lat )
DANE DEMOGRAFICZNE Na koniec 2008 roku w powiecie zamieszkiwało 115 078 osób w tym : y 59 933 ( 52,1 % ) męŝczyźni: 55 145 Większość mieszkanek powiatu zamieszkuje w miastach ( 79 085 osób ogółem ) y 41
Bardziej szczegółowoSZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE. Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27
SZKOLENIE PRACOWNIKÓW NARAśONYCH NA SZKODLIWE CZYNNIKI CHEMICZNE Szkolenia bhp w firmie szkolenie pracowników naraŝonych na czynniki szkodliwe 27 Informowanie pracowników Pracodawca ma obowiązek poinformowania
Bardziej szczegółowoBiuro Ruchu Drogowego
KOMENDA GŁÓWNA G POLICJI Biuro Ruchu Drogowego Kampania pod hasłem ODBLASKI ŻYCIA W okresie od stycznia do października 2008 roku miało miejsce: 40 725 wypadków drogowych, w wyniku których 51 987 osób
Bardziej szczegółowoINFORMACJA. o stanie i strukturze bezrobocia. rejestrowanego
POWIATOWY URZĄD 1 PRACY 16-300 Augustów, ul. Mickiewicza 2, tel. (0-87) 6446890, 6447708, 6435802; fax. 6435803 e-mail: biau@praca.gov.pl; www.pup.augustow.pl INFORMACJA o stanie i strukturze bezrobocia
Bardziej szczegółowoRegulamin organizacji przetwarzania i ochrony danych osobowych w Powiatowym Centrum Kształcenia Zawodowego im. Komisji Edukacji Narodowej w Jaworze
Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9/11/12 dyrektora PCKZ w Jaworze z dnia 30 marca 2012 r. Regulamin organizacji przetwarzania i ochrony danych osobowych w Powiatowym Centrum Kształcenia Zawodowego im.
Bardziej szczegółowoUstawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania. Prawidłowe ustawienie
Ustawienie wózka w pojeździe komunikacji miejskiej - badania Przodem do kierunku jazdy? Bokiem? Tyłem? Jak ustawić wózek, aby w razie awaryjnego hamowania dziecko było jak najbardziej bezpieczne? Na te
Bardziej szczegółowoLicencję Lekarską PZPN mogą uzyskać osoby spełniające następujące wymagania:
Uchwała nr III/46 z dnia 19 marca 2014 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie zasad przyznawania licencji dla lekarzy pracujących w klubach Ekstraklasy, I i II ligi oraz reprezentacjach
Bardziej szczegółowoP R O C E D U R Y - ZASADY
ZASADY REKRUTACJI DO PUBLICZNYCH PRZEDSZKOLI, ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH PRZY SZKOŁACH PODSTAWOWYCH DLA KTÓRYCH ORGANEM PROWADZĄCYM JEST MIASTO I GMINA POŁANIEC NA ROK SZKOLNY 2016/2017 P R O C E D U R Y
Bardziej szczegółowoLOKATY STANDARDOWE O OPROCENTOWANIU ZMIENNYM- POCZTOWE LOKATY, LOKATY W ROR
lokat i rachunków bankowych podane jest w skali roku. Lokaty po up³ywie terminu umownego odnawiaj¹ siê na kolejny okres umowny na warunkach i zasadach obowi¹zuj¹cych dla danego rodzaju lokaty w dniu odnowienia
Bardziej szczegółowoCONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem
Bardziej szczegółowoRegulamin studenckich praktyk zawodowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Sączu
Regulamin studenckich praktyk zawodowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Sączu 1 1. Uczelnia organizuje studenckie praktyki zawodowe, zwane dalej "praktykami", przewidziane w planach studiów
Bardziej szczegółowo2. Sytuacja demograficzna
2. Sytuacja demograficzna W województwie opolskim mieszka 1043,0 tys. osób, tj. 2,7% ogólnej liczby ludnoœci Polski oraz 0,2% ludnoœci Unii Europejskiej 2. Wed³ug stanu na koniec wrzeœnia 2006 r. liczba
Bardziej szczegółowoFORUM ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH
L.Dz.FZZ/VI/912/04/01/13 Bydgoszcz, 4 stycznia 2013 r. Szanowny Pan WŁADYSŁAW KOSINIAK - KAMYSZ MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Uwagi Forum Związków Zawodowych do projektu ustawy z dnia 14 grudnia
Bardziej szczegółowoTABELA ZGODNOŚCI. W aktualnym stanie prawnym pracodawca, który przez okres 36 miesięcy zatrudni osoby. l. Pornoc na rekompensatę dodatkowych
-...~.. TABELA ZGODNOŚCI Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz.
Bardziej szczegółowoZMIANY NASTROJÓW GOSPODARCZYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM W III KWARTALE 2006 R.
51 ZMIANY NASTROJÓW GOSPODARCZYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM W III KWARTALE 2006 R. Mieczys³aw Kowerski 1, Dawid D³ugosz 1, Jaros³aw Bielak 1 1. Wprowadzenie Zgodnie z przyjêtymi za³o eniami w III kwartale
Bardziej szczegółowoDruhno druŝynowa! Druhu druŝynowy!
Druhno druŝynowa! Druhu druŝynowy! Oddaję w Twoje ręce krótki poradnik, dotyczący zagadnień, związanych z bezpieczeństwem podczas wycieczek pieszych. Jest to podręczny zbiór zasad, obowiązujących podczas
Bardziej szczegółowoStowarzyszenie REFA Wielkopolska Poznań, 2011-11-07. ul. Rubież 46 C3, 61-612 Poznań
Stowarzyszenie REFA Wielkopolska Poznań, 2011-11-07 ul. Rubież 46 C3 tel. 0048 61 8279410 fax 0048 61 8279411 email: biuro@refa.poznan.pl ZAPYTANIE OFERTOWE Dotyczy: postępowania opartego na zasadzie efektywnego
Bardziej szczegółowoREGULAMIN STYPENDIALNY FUNDACJI NA RZECZ NAUKI I EDUKACJI TALENTY
REGULAMIN STYPENDIALNY FUNDACJI NA RZECZ NAUKI I EDUKACJI TALENTY Program opieki stypendialnej Fundacji Na rzecz nauki i edukacji - talenty adresowany jest do młodzieży ponadgimnazjalnej uczącej się w
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl
1 z 6 2012-03-08 14:33 Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.gddkia.gov.pl Rzeszów: Wynajem i obsługa przenośnych toalet przy drogach
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 144/2015 Wójta Gminy Tczew z dnia 27.08.2015 r.
Zarządzenie Nr 144/2015 Wójta Gminy Tczew z dnia 27.08.2015 r. Tczew. w sprawie wprowadzenia zasad utrzymania placów zabaw stanowiących własność Gminy Na podstawie art.30 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca
Bardziej szczegółowoII edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia
II edycja akcji Przedszkolak pełen zdrowia Odporność wzmacniamy, bo o zdrowe żywienie i higienę dbamy I tydzień: Uświadomienie dzieciom, co oznaczają pojęcia : zdrowie i choroba. Jakie są objawy choroby
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA nr XLVI/262/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 25 czerwca 2014 roku
UCHWAŁA nr XLVI/262/14 RADY MIEJSKIEJ GMINY LUBOMIERZ z dnia 25 czerwca 2014 roku w sprawie ulg w podatku od nieruchomości dla przedsiębiorców na terenie Gminy Lubomierz Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ.
INSTRUKCJA BHP PRZY RECZNYCH PRACACH TRANSPORTOWYCH DLA PRACOWNIKÓW KUCHENKI ODDZIAŁOWEJ. I. UWAGI OGÓLNE. 1. Dostarczanie posiłków, ich przechowywanie i dystrybucja musza odbywać się w warunkach zapewniających
Bardziej szczegółowoII.2) CZAS TRWANIA ZAMÓWIENIA LUB TERMIN WYKONANIA: Okres w miesiącach: 7.
Warszawa: Organizacja cyklu wyjazdów informacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (RPO WM) w roku 2010 Numer ogłoszenia: 34595-2010; data zamieszczenia: 19.02.2010
Bardziej szczegółowoKomentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009
Strona 1 z 14 Strona 2 z 14 Strona 3 z 14 Strona 4 z 14 Strona 5 z 14 Strona 6 z 14 Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik dróg i mostów kolejowych zdawały wyłącznie osoby w wieku wskazującym
Bardziej szczegółowoSYSTEMY CZASU PRACY. 1. PODSTAWOWY [art. 129 KP]
1. PODSTAWOWY [ 129 KP] Podstawowy system czasu w typowych (standardowych) stosunkach : do 8 godzin Standardowo: do 4 miesięcy Wyjątki: do 6 m-cy w rolnictwie i hodowli oraz przy ochronie osób lub pilnowaniu
Bardziej szczegółowooraz nowego średniego samochodu ratowniczo-gaśniczego ze sprzętem ratowniczogaśniczym
Samorządowy Program dotyczący pomocy finansowej dla gmin/miast na zakup nowych samochodów ratowniczo - gaśniczych ze sprzętem ratowniczogaśniczym zamontowanym na stałe oraz zakup sprzętu ratowniczo-gaśniczego
Bardziej szczegółowoS-10. Sprawozdanie o studiach dziennych, wieczorowych, zaocznych, eksternistycznych według stanu w dniu 30 XI 200 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY, 00-925 Warszawa, al. Niepodległości 2 Wypełnia US Oddział terenowy Nr formularza Nazwa i adres jednostki sprawozdawczej Numer identyfikacyjny REGON S- Sprawozdanie o studiach
Bardziej szczegółowoRaport kwartalny BM Medical S.A.
Raport kwartalny BM Medical S.A. IV kwartał 2011r. Warszawa, 14 lutego 2012r. ZAWARTOŚĆ RAPORTU KWARTALNEGO: 1. PODSTAWOWE DANE O EMITENCIE 2. WYBRANE DANE FINANSOWE Z BILANSU ORAZ RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
Bardziej szczegółowoUMOWA korzystania z usług Niepublicznego Żłobka Pisklęta w Warszawie nr../2013
UMOWA korzystania z usług Niepublicznego Żłobka Pisklęta w Warszawie nr../2013 zawarta w dniu...r. pomiędzy: Niepublicznym Żłobkiem Pisklęta w Warszawie reprezentowanym przez właściciela Roksanę Czyszanowską,
Bardziej szczegółowo. Wiceprzewodniczący
Uchwała Nr 542/LVI/2014 Rady Miasta Ostrołęki z dnia 30 stycznia 2014 r. w sprawie przyjęcia Wieloletniego Programu Osłonowego w zakresie pomocy społecznej Pomoc w zakresie dożywiania w mieście Ostrołęka
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE FINANSOWE
SPRAWOZDANIE FINANSOWE Za okres: od 01 stycznia 2013r. do 31 grudnia 2013r. Nazwa podmiotu: Stowarzyszenie Przyjaciół Lubomierza Siedziba: 59-623 Lubomierz, Plac Wolności 1 Nazwa i numer w rejestrze: Krajowy
Bardziej szczegółowoPROWADZ CEGO ZAK AD O ZWI KSZONYM RYZYKU WYST PIENIA POWA NEJ AWARII PRZEMYS OWEJ
INFORMACJE PODANE DO Strona 1 z 6 INFORMACJE PODANE DO PROWADZ CEGO ZAK AD O WYST PIENIA POWA NEJ AWARII zgodnie z Art. 261a. 1. Ustawy Prawo ochrony rodowiska (t.j. Dz. U. 2016, Nr 0, poz. 672) JANKOWO
Bardziej szczegółowoZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY
ZAKRES OBOWIĄZKÓW I UPRAWNIEŃ PRACODAWCY, PRACOWNIKÓW ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ZAKŁADU PRACY Szkolenia bhp w firmie szkolenie wstępne ogólne 8 Obowiązki pracodawcy Podstawowy obowiązek
Bardziej szczegółowoVADEMECUM. Leczenie szpitalne. wiadczenia opieki zdrowotnej nansowane ze rodków publicznych
Leczenie szpitalne Je eli cel leczenia nie mo e by osi gni ty w trybie ambulatoryjnym, pacjent mo e zosta skierowany na dalsze leczenie w szpitalu. Pacjent ma prawo wyboru szpitala, który ma podpisan umow
Bardziej szczegółowoR E G U L A M I N FINANSOWANIA PRAC REMONTOWYCH REALIZOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH NIERUCHOMOŚCIACH / BUDYNKACH/ ŚRODKAMI WSPÓLNYMI SPÓŁDZIELNI
R E G U L A M I N FINANSOWANIA PRAC REMONTOWYCH REALIZOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH NIERUCHOMOŚCIACH / BUDYNKACH/ ŚRODKAMI WSPÓLNYMI SPÓŁDZIELNI PODSTAWA PRAWNA 1. 1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.kodeks
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Bardziej szczegółowoU C H W A Ł A Nr IX/27/2015 Rady Miejskiej w Koprzywnicy z dnia 12 marca 2015 roku
U C H W A Ł A Nr IX/27/2015 Rady Miejskiej w Koprzywnicy z dnia 12 marca 2015 roku w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2015 rok. Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: 2016-06-17/10:16:18
Europejski Dzień Prostaty obchodzony jest od 2006 roku z inicjatywy Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Jego celem jest zwiększenie społecznej świadomości na temat chorób gruczołu krokowego. Gruczoł
Bardziej szczegółowo1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek?
1. Od kiedy i gdzie należy złożyć wniosek? Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego będzie można składać w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puławach. Wnioski będą przyjmowane od dnia
Bardziej szczegółowoz dnia 6 lutego 2009 r.
Pieczęć podłuŝna o treści Burmistrz Lądka Zdroju ZARZĄDZENIE NR 19 /09 Burmistrza Lądka Zdroju z dnia 6 lutego 2009 r. w sprawie ustalenia programu przeprowadzania szkoleń pracowników Urzędu Miasta i Gminy
Bardziej szczegółowo2. Nie mogą brać udziału w działaniach ratowniczych strażacy, których stan wskazuje, że są pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających.
REGULAMIN ORGANIZACYJNY UDZIAŁU W AKCJACH RATOWNICZYCH I SZKOLENIACH POŻARNICZYCH ORAZ SPOSÓB ICH ROZLICZANIA I WYPŁATY EKWIWALENTU PIENIĘŻNEGO DLA CZŁONKÓW OCHOTNICZYCH STRAŻY POŻARNYCH GMINY WÓLKA I.
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr W.0050.23.2015 Wójta Gminy Siedlce z dnia 1 kwietnia 2015 roku. w sprawie powołania Gminnego Zespołu Zarządzania Kryzysowego.
Zarządzenie Nr W.0050.23.2015 w sprawie powołania Gminnego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Na podstawie art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym (tekst jednolity: Dz.
Bardziej szczegółowoWYPRAWKA SZKOLNA 2015
WYPRAWKA SZKOLNA 2015 Pion Edukacji i Usług Społecznych Urzędu Miejskiego w Śremie informuje, że w ramach Rządowego programu pomocy uczniom w 2015r. Wyprawka szkolna można skorzystać z pomocy na dofinansowanie:
Bardziej szczegółowo2.Prawo zachowania masy
2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ
WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ Anna Gutt- Kołodziej ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI Podczas pracy
Bardziej szczegółowoOcena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010
Ocena warunków higieniczno - sanitarnych w placówkach oświatowo - wychowawczych w roku 2010 1. Informacje wstępne Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) w ramach nadzoru nad warunkami pobytu
Bardziej szczegółowoREGULAMIN PRZEJAZDU. Poniższe postanowienia obowiązują od 1 marca 2012 roku.
REGULAMIN PRZEJAZDU Poniższe postanowienia obowiązują od 1 marca 2012 roku. Postanowienia ogólne: 1. Dokonanie zakupu przewozu w firmie Koldecure oznacza zawarcie umowy przewozu i potwierdzenia przyjęcia
Bardziej szczegółowoKonsultacje projektu programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Narew w 2014 roku
Konsultacje projektu programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Narew w 2014 roku Na podstawie art. 11a ust. 7 pkt 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997
Bardziej szczegółowoInnowacje (pytania do przedsiębiorstw)
Innowacje (pytania do przedsiębiorstw) Zwracamy się z uprzejmą prośbą o wypełnienie niniejszej ankiety dotyczącej Pani/a opinii na temat prawdopodobieństwa wystąpienia przedstawionych zjawisk w perspektywie
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXXVI/387/09 Rady Miejskiej w Stargardzie Szczecińskim z dnia 24 listopada 2009r.
Uchwała Nr XXXVI/387/09 Rady Miejskiej w Stargardzie Szczecińskim z dnia 24 listopada 2009r. w sprawie ustalenia trybu udzielania i rozliczania dotacji dla szkół i placówek niepublicznych oraz trybu i
Bardziej szczegółowoRys Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi
5.3. Regula falsi i metoda siecznych 73 Rys. 5.1. Mo liwe postacie funkcji w metodzie regula falsi Rys. 5.2. Przypadek f (x), f (x) > w metodzie regula falsi 74 V. Równania nieliniowe i uk³ady równañ liniowych
Bardziej szczegółowoZATRUCIA POKARMOWE KAŻDE ZATRUCIE POKARMOWE MOŻE BYĆ GROŹNE, SZCZEGÓLNIE DLA NIEMOWLĄT I DZIECI DO LAT 3, LUDZI OSŁABIONYCH I STARSZYCH.
ZATRUCIA POKARMOWE Zatrucia pokarmowe to ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe objawiające się zwykle biegunką i wymiotami. Występują w stosunkowo krótkim czasie po spożyciu żywności skażonej
Bardziej szczegółowoPodatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07
Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowowytwórczej) 2015-12-17 16:02:07 2 Podatek przemysłowy (lokalny podatek od działalności usługowo-wytwórczej) Podatek przemysłowy (lokalny podatek
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XVII/118/16 RADY GMINY DYWITY. z dnia 23 lutego 2016 r.
UCHWAŁA NR XVII/118/16 RADY GMINY DYWITY z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie przyjęcia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Dywity Na podstawie
Bardziej szczegółowoRANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE GOŁDAPSKIM W 2012 ROKU
POWIATOWY URZĄD PRACY W GOŁDAPI ul. śeromskiego 18, 19-500 GOŁDAP (087) 615-03-95, www.goldap.pup.gov.pl, e-mail: olgo@praca.gov.pl RANKING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYśKOWYCH W POWIECIE GOŁDAPSKIM W 2012
Bardziej szczegółowoModernizacja i rozbudowa systemu kanalizacyjnego miasta Jaworzna faza I
Miejskie Przedsi biorstwo Wodoci gów i Kanalizacji Sp. z o.o. Modernizacja i rozbudowa systemu kanalizacyjnego miasta Jaworzna faza I Jaworzno, 2010 Przedsięwzi wzięcie zlokalizowane jest w gminie Jaworzno
Bardziej szczegółowoKrótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42
Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42 Anna Salata 0 1. Zaproponowanie strategii zarządzania środkami pieniężnymi. Celem zarządzania środkami pieniężnymi jest wyznaczenie
Bardziej szczegółowoProgram opieki nad bezdomnymi zwierzętami oraz zapobieganie bezdomności zwierząt na terenie Miasta Kalety w 2015 roku.
-projekt- zał. do uchwały Nr... 2015 Rady Miejskiej w Kaletach z dnia...2015 roku Program opieki nad bezdomnymi zwierzętami oraz zapobieganie bezdomności zwierząt na terenie Miasta Kalety w 2015 roku.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XVII/245/2016 RADY MIEJSKIEJ W MIECHOWIE. z dnia 4 kwietnia 2016 r.
UCHWAŁA NR XVII/245/2016 RADY MIEJSKIEJ W MIECHOWIE z dnia 4 kwietnia 2016 r. w sprawie przyjęcia Programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Miechów
Bardziej szczegółowoOpinie mieszkańców Lubelszczyzny o zmianach klimatu i gazie łupkowym. Raport z badania opinii publicznej
Opinie mieszkańców o zmianach klimatu i gazie łupkowym Raport z badania opinii publicznej Lena Kolarska-Bobińska, członek Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii w Parlamencie Europejskim, Platforma
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XLVIII/ 311 /10 Rady Gminy Wijewo z dnia 15 października 2010 r.
UCHWAŁA Nr XLVIII/ 311 /10 Rady Gminy Wijewo z dnia 15 października 2010 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomani na
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE
URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE 31-223 Kraków, ul. Kazimierza Wyki 3 e-mail:sekretariatuskrk@stat.gov.pl tel. 12 415 60 11 Internet: http://www.stat.gov.pl/krak Informacja sygnalna - Nr 1 Data opracowania
Bardziej szczegółowoEpidemiologia weterynaryjna
Jarosław Kaba Epidemiologia weterynaryjna Testy diagnostyczne I i II i III Zadania 04, 05, 06 Warszawa 2009 Testy diagnostyczne Wzory Parametry testów diagnostycznych Rzeczywisty stan zdrowia chore zdrowe
Bardziej szczegółowoPROCEDURA REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 2 PROWADZONEGO PRZEZ URZĄD GMINY WE WŁOSZAKOWICACH NA ROK SZKOLNY 2014/2015
Załącznik do Zarządzenia Nr 1./2014 Dyrektora Przedszkola nr 2 z dnia 20.02. 2014r. PROCEDURA REKRUTACJI DZIECI DO PRZEDSZKOLA NR 2 PROWADZONEGO PRZEZ URZĄD GMINY WE WŁOSZAKOWICACH NA ROK SZKOLNY 2014/2015
Bardziej szczegółowoRzecznik Praw Ucznia - mgr inż. Beata Kosmalska
Rzecznik Praw Ucznia - mgr inż. Beata Kosmalska Rzecznik Praw Ucznia pracuje w oparciu o Regulamin Rzecznika Praw Ucznia oraz o własny plan pracy. Regulamin działalności Rzecznika Praw Ucznia: 1. Rzecznik
Bardziej szczegółowoPRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE?
O c h r o n a p r z e d z a g r o ż e n i a m i PRZEPIĘCIA CZY TO JEST GROźNE? François Drouin Przepiêcie to jest taka wartoœæ napiêcia, która w krótkim czasie (poni ej 1 ms) mo e osi¹gn¹æ amplitudê nawet
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W SZCZUCINIE
Projekt z dnia 22 lutego 2016 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W SZCZUCINIE z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie przyjęcia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ROZLICZENIA PODATKOWE ZA ROK 98 BS/71/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, KWIECIEŃ 99
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:
Bardziej szczegółowoObowiązek wystawienia faktury zaliczkowej wynika z przepisów o VAT i z faktu udokumentowania tego podatku.
Różnice kursowe pomiędzy zapłatą zaliczki przez kontrahenta zagranicznego a fakturą dokumentującą tę Obowiązek wystawienia faktury zaliczkowej wynika z przepisów o VAT i z faktu udokumentowania tego podatku.
Bardziej szczegółowoRekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych
Rekompensowanie pracy w godzinach nadliczbowych PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH ART. 151 1 K.P. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony
Bardziej szczegółowoZapytanie ofertowe nr 3
I. ZAMAWIAJĄCY STUDIUM JĘZYKÓW OBCYCH M. WAWRZONEK I SPÓŁKA s.c. ul. Kopernika 2 90-509 Łódź NIP: 727-104-57-16, REGON: 470944478 Zapytanie ofertowe nr 3 II. OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przedmiotem zamówienia
Bardziej szczegółowoŚwiadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C. Raport TNS Polska. Warszawa, luty 2015. Badanie TNS Polska Omnibus
Świadomość Polaków na temat zagrożenia WZW C Raport TNS Polska Warszawa, luty 2015 Spis treści 1 Informacje o badaniu Struktura badanej próby 2 Kluczowe wyniki Podsumowanie 3 Szczegółowe wyniki badania
Bardziej szczegółowoROZPORZ DZENIE MINISTRA TRANSPORTU 1) z dnia r.
PROJEKT z dnia 12.11.2007 r. ROZPORZ DZENIE MINISTRA TRANSPORTU 1) z dnia... 2007 r. zmieniaj ce rozporz dzenie w sprawie szczegó owych warunków technicznych dla znaków i sygna ów drogowych oraz urz dze
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin. Dominika Sowa
Klasyfikacja i oznakowanie substancji chemicznych i ich mieszanin Dominika Sowa Szczecin, 8 maj 2014 Program prezentacji: 1. Definicja substancji i mieszanin chemicznych wg Ustawy o substancjach chemicznych
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085
1/6 Niniejsze ogłoszenie w witrynie TED: http://ted.europa.eu/udl?uri=ted:notice:107085-2015:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi w zakresie napraw i konserwacji taboru kolejowego 2015/S 061-107085 Przewozy
Bardziej szczegółowoZASOBY MIESZKANIOWE W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM W 2013 R.
URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE ul. 1 Sierpnia 21, 02-134 Warszawa Informacja sygnalna Data opracowania: październik 2014 r. Kontakt: e-mail:sekretariatuswaw@stat.gov.pl tel. 22 464-23-15 faks 22 846-76-67
Bardziej szczegółowoPROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
Bardziej szczegółowoJak dbaj o zdrowie rodziny z dzie mi? Raport przygotowany dla Wydawnictwa Egmont
Jak dbaj o zdrowie rodziny z dzie mi? Raport przygotowany dla Wydawnictwa Egmont Warszawa, dnia 13.1.8 1 Wprowadzenie metodologiczne Dane zawarte w niniejszym raporcie pochodz z deklaracji osób, które
Bardziej szczegółowoREGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW. OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO LUB PRZEWLEKLE CHOREGO
Załącznik nr 1 do Uchwały Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych w Opolu Nr 786/VI/2014 z dnia 29.09.2014 r. REGULAMIN WSPARCIA FINANSOWEGO CZŁONKÓW OIPiP BĘDĄCYCH PRZEDSTAWICIELAMI USTAWOWYMI DZIECKA
Bardziej szczegółowoPRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc
PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych
Bardziej szczegółowo