Dwa oblicza Bieszczadów

Transkrypt

1 Dwa oblicza Bieszczadów Dr Krzysztof Szpara Katedra Geografii Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

2 Czy góry bez górali mogą byd atrakcyjne? Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

3

4 Akcja Wisła

5

6 Akcja Wisła

7 Akcja Wisła

8 Wysiedlenia w Bieszczadach Wysokich Źródło: (Wolski, 2008)

9 Mapa 2 wsie niezamieszk. Źródło: opracowanie własne

10 Mapa 6 architekt. świecka Źródło: opracowanie własne

11 Bieszczady jako region geograficzny

12 Mapa fizyczna Polski

13 Bieszczady jako region geograficzny

14 Mapa 3 podział fizycznogeogr. Źródło: opracowanie własne

15 Bieszczady jako region geograficzny Tarnica 1346 m n.p.m., Źródło: fot. K. Szpara

16 Przyroda Bieszczadów - góry jedyny fragment Karpat Wschodnich na terenie Polski, rusztowy układ grzbietów, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

17

18 Tarnica (1346 m n.p.m.)

19 Przyroda Bieszczadów - wody kratowy układ sieci rzecznej, San największy karpacki dopływ Wisły, lecznicze wody mineralne (np. Polaoczyk), Zbiornik Solioski największy (objętośd) zbiornik zaporowy w kraju: całkowita pojemnośd 472 mln m3, powierzchnia 22 km2, wysokośd zapory 82 m Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

20 San Źródło:

21 San Źródło:

22 Solinka Źródło: fot. K. Szpara

23 Zapora i Zbiornik w Solinie Źródło:

24 Zbiornik Solioski

25 Przyroda Bieszczadów - flora duża lesistośd, rzadkie gatunki flory (gatunki wschodniokarpackie i południowokarpackie, rzadkie formacje roślinne: połoniny, tzw. kraina dolin, pozostałości cennych założeo ogrodów historycznych, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

26 Przyroda Bieszczadów - flora

27 Tworylne wiosną tzw. kraina dolin Źródło:

28 Cerkwisko w Hulskiem Źródło:

29 Ruiny cerkwi w Krywem Źródło:

30 Tworylne ruiny dzwonnicy Źródło:

31 Tworylne żeremia bobrów Źródło:

32 Tworylne ślady działalności bobrów Źródło:

33 Przyroda Bieszczadów - fauna rzadkie gatunki fauny (wąż eskulapa, żubr), największe populacje (niedźwiedzie częśd największej w Europie karpackiej populacji niedźwiedzi), najważniejsze obszary (są jedną z najcenniejszych ostoi ptaków w Karpatach, a także jednym z najważniejszych obszarów ornitologicznych w Europie), charakterystyczne dla regionu (konie huculskie), Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

34 Żubry Źródło:

35 Żubry

36 Wilk Źródło:

37 Wilk

38 Wąż eskulapa Źródło:

39 Żmija Źródło:

40 Hucuły w Wołosatem Źródło: fot. K. Szpara

41 Hucuły Źródło: fot. K. Szpara

42 Schronisko na P. W. zimą Bieszczady Schronisko na Połoninie Wetlioskiej

43 Tatry z Wetlioskiej

44 Bieszczadzki Park Narodowy największy górski park narodowy w Polsce,

45 Mapa 4 obszary chronione Źródło: opracowanie własne

46 Inne formy ochrony przyrody Ciśniaosko - Wetlioski Park Krajobrazowy Park Krajobrazowy Doliny Sanu Rezerwaty przyrody Międzynarodowy Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

47 Mapa 4 obszary chronione Źródło: opracowanie własne

48 Rezerwat Gołoborze Źródło:

49 Rez. Olszyna łęgowa w Kalnicy Źródło:

50 Rez. Sine Wiry Źródło:

51 Międzynarodowy Rez. Biosfery Karpaty Wschodnie

52 Kultura Bieszczadów Bojkowie (Rusini), Łemkowie (zachodnia częśd Bieszczadów), Żydzi (Lesko, Lutowiska), Wybitne postacie (np. Wincenty Pol), Architektura (cerkwie), Sztuka dawna (ikony), Sztuka współczesna (twórczośd miejscowych artystów), Bieszczadnicy - zakapiory, Kraina Dolin, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

53

54 Bojkowie Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

55 Plan Skansenu w Sanoku Źródło:

56 Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku

57 Mapa 5 architekt. sakralna Źródło: opracowanie własne

58 Cerkiew w Smolniku Źródło:

59 Cerkiew w Równi w Bieszczadach fot. K. Szpara

60 Cerkiew w Rzepedzi Źródło:

61 Cerkiew w Rzepedzi

62 Synagoga w Lesku fot. K. Szpara

63 Kirkut w Lesku

64 Kirkut w Lutowiskach Źródło:

65 Mapa 6 architekt. świecka Źródło: opracowanie własne

66 Sianki Grób Hrabiny Źródło:

67 Ruiny zamku na górze Sobień fot. K. Szpara

68 Załuż pozostałości Linii Mołotowa Źródło: fot. K. Szpara

69 Cmentarz wojskowy w Baligrodzie Źródło: fot. K. Szpara

70 Bieszczadzka Kolejka Leśna

71 Bieszczadzka Kolejka Leśna Źródło:

72 Czarna kopalnia ropy naftowej fot. K. Szpara

73 Wypał w okolicach Rajskiego fot. K. Szpara

74

75

76 Synagoga w Lesku fot. K. Szpara

77 Galeria sztuki w dawnej synagodze w Lesku fot. K. Szpara

78 Przyroda i kultura Bieszczadów

79 Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Mieczysław Orłowicz (1914) zwraca uwagę na dużą gęstośd zaludnienia i skupione w dolinach wsie zamieszkane przez górali ruskich Bojków, którzy nie odznaczają się ani urodą, ani pięknymi strojami. Rolę szlaków turystycznych pełniły ścieżki i drogi używane w gospodarce rolnej i leśnej. Brak schronisk górskich rekompensowany był przez szałasy pasterskie. Z opisu tego wynika, że teren Bojkowszczyzny odznaczał się słabym zagospodarowaniem turystycznym i nie cieszył się dużym zainteresowaniem turystów. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

80 Mieczysław Orłowicz ( ) W czasie wycieczki, odpoczynek na Koskowej Górze w Beskidzie Wyspowym (fot. Tadeusz Dohnalik), sierpieo 1953

81 Mieczysław Orłowicz ( ) Przykładowe publikacje M. Orłowicza

82 Mieczysław Orłowicz ( ) Przełęcz im. Mieczysława Orłowicza w Bieszczadach Wysokich

83 Schroniska górskie PTTK w Karpatach Polskich według wielkości i czasu powstania

84

85 Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Do najważniejszych ośrodków turystyki (głównie zimowej) należy zaliczyd Sianki, a także Łupków i Komaoczę. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

86 Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) W piśmie Marii Procykowej, nauczycielki i kierowniczki szkoły w Solince wysłanym 16 lutego 1939 r. do Inspektora Szkolnego w Sanoku można przeczytad, że Rozwój miejscowości pod względem turystyczno-uzdrojowiskowypoczynkowym na razie jest niemożliwy, gdyż oprócz dobrego powietrza nie ma żadnych pomieszczeo. Ludnośd w ogóle pod tym względem nie jest zainteresowana (Krycioski, 1996). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

87 Bieszczady jako region turystyczny (do II wojny światowej) Również Krygowski (1939) podaje, że Bieszczady i Beskid Niski charakteryzowały się przed wybuchem II wojny światowej najmniejszą gęstością szlaków turystycznych w Karpatach Polskich. Podobnie spośród dziewięddziesięciu dwóch karpackich schronisk górskich należących do Polskiego Towarzystwa Tatrzaoskiego oraz innych organizacji i instytucji - na terenie Bojkowszczyzny znajdowały się tylko trzy (jedno w Berehach Górnych i dwa w Siankach). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

88 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Turyści na przystanku PKS. (Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

89 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Piesi wędrowcy, San pod Wołkowyją. (Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

90 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Harcerze w Bieszczadach (Ze zbiorów Archiwum Regionalnej Dyrekcji Lasów Paostwowych w Krośnie) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

91 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) 1952 r. wyprawa Edwarda Moskały i Władysława Krygowskiego z Komaoczy w Grupę Tarnicy, wycieczka Mieczysława Orłowicza i Hnitessa Klubu Bieszczady jako region zupełnie nieprzygotowany do przyjęcia turystów i charakteryzujący się prawie całkowitym brakiem ruchu turystycznego r. - z materiałów sesji Powiatowej Rady Narodowej w Ustrzykach Dolnych - turystów traktowano jak intruzów. Nie mieli oni gdzie spad (jedyne większe schronisko w Ustrzykach Górnych było wykorzystywane w większości przez robotników leśnych) i co jeśd (permanentny brak produktów wymuszał przywożenie swojego prowiantu) S. (Dobrowolski, 2009) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

92 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Inwestycje lat sześddziesiątych i siedemdziesiątych: 1960 r. - Zbiornik Myczkowski, 1962 r. - Duża Obwodnica, 1968 r. - Zbiornik Solioski, 1969 r. - Mała Obwodnica, 1973 r. - Bieszczadzki Park Narodowy. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

93 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) Inwestycje planowane, na szczęście nie zrealizowane: przekształcenie Wyżniaoskiego Wierchu w ośrodek sportów zimowych z wyciągiem narciarskim i stacją paliw, przerobienie części cerkwi na schroniska turystyczne w celu rozwiązania problemu bazy noclegowej (Dobrowolski, 2009). Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

94 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) lata sześddziesiąte i siedemdziesiąte - moda na Bieszczady, turystyka masowa, realizowano wielką akcję Związku Harcerstwa Polskiego - Bieszczady 40, Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

95 Bieszczady jako region turystyczny (po II wojny światowej do 1989 r.) W latach siedemdziesiątych M. I. Mileska (1973,1978) zakwalifikowała tereny Bieszczadów do grupy tzw. potencjalnych regionów wypoczynkowo-turystycznych. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

96 Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

97 Turystyka piesza

98 Turystyka konna

99 Miejsca noclegowe w gospodarstwach agroturystycznych i pokojach gościnnych w 2007 r. w woj. podkarpackim Źródło: Szpara K., Skała M., 2010, Wybrane formy turystyki w województwie podkarpackim, *w:+ J. R. Rak (red.) Walory ekologiczne i turystyczne północnej części Euroregionu Karpackiego, Wydawnictwo Muzeum Regionalnego im. Adama Fastnachta w Brzozowie, Brzozów, s

100 Turystyka kulinarna Źródło: Robert Baokosz, "Potrawy Bieszczadzkie polsko-ukraioskiego pogranicza"

101 Zbiornik Soliński

102 Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Typy przestrzeni: turystyka górska, turystykę wiejska, turystykę na obszarach chronionych Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

103 Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) Najważniejsze grupy motywacji wyjazdów turystycznych: turystyka poznawcza (przyrodnicza, kulturowa, kulinarna), turystyka wypoczynkowa (turystyka wiejska, w tym agroturystyka), turystyka kwalifikowana lub specjalistyczna (górska turystyka piesza, rowerowa, narciarska, jeździecka, żeglarska, kajakowa), turystyka zdrowotna (turystyka uzdrowiskowa), turystyka religijna, turystyka biznesowa. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

104 Bieszczady jako region turystyczny (obecnie) W 2010 r. w Bieszczadach znajdowało się ok turystycznych miejsc noclegowych. Udzielono w nich ok osobonoclegów (w tym w gospodarstwach agroturystycznych i pokojach gościnnych). Szacunkowa liczba turystów przebywających w ciągu roku w tym regioni wynosi ok. 289 tys. osób. Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

105 Dwa oblicza Bieszczadów Dziękuję za uwagę ;-) Dr Krzysztof Szpara Katedra Geografii Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

106 Czy góry bez górali mogą byd atrakcyjne? Dr Krzysztof Szpara - Katedra Geografii, WSIiZ w Rzeszowie

107

108 Panorama Lutowisk Źródło: fot. K. Szpara