Dziedzictwo stu lat kontaktów kulturowych polsko-niemieckich w słownictwie łódzkim
|
|
- Edyta Kozieł
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 25 GRAŻYNA HABRAJSKA Dziedzictwo stu lat kontaktów kulturowych polsko-niemieckich w słownictwie łódzkim Łódź zajmuje szczególne miejsce wśród wielkich miast Polski. Do XIX wieku nic nie znacząca osada w ciągu jednego stulecia stała się centrum regionu przemysłowego. Nastąpił w tym czasie niemal sześćsetkrotny wzrost liczby ludności. Możliwe to było dzięki napływowi osadników zarówno z innych regionów kraju jak i z zagranicy. Znaczną grupę stanowili Niemcy. Pierwsi z nich przybyli tu na krótko przed rozbiorami, ale planowa kolonizacja miała miejsce dopiero na początku XIX wieku. Władze pruskie sprowadziły wówczas około 350 rodzin niemieckich głównie z Prus, Austrii i Saksonii 1, które zakładały osady 2 wokół Łodzi. Sama Łódź liczyła około 300 mieszkańców. Nowo powstające miejscowości miały być zasiedlone tylko przez kolonistów niemieckich. Nigdy jednak zamierzenie to nie zostało do końca zrealizowane. Znaczenie przełomowe dla rozwoju miasta miała decyzja administracyjna z 1820 r. o lokalizacji w Łodzi osady sukienniczej. W założeniu władz, tworzone wówczas kolonie prządków miały się składać wyłącznie z osadników imigrantów 3, głównie Niemców. Wyłączności tej wprawdzie nie udało się zachować, ale bywały w XIX wieku okresy, kiedy liczba Niemców i Polaków mieszkających w Łodzi była prawie taka sama 4. Niemcy nigdy nie izolowali się od ludności polskiej (inaczej niż Żydzi, którzy byli skoncentrowani w jednej dzielnicy). Nie było odrębnych szkół. Wzajemne stosunki układały się dobrze. Zawierane były liczne małżeństwa mieszane. Rodziny łódzkie, jak wspominają starzy mieszkańcy miasta, cechowała duża tolerancja językowa. Według ich relacji bywało tak, że jedno z małżonków mówiło na co dzień po polsku, drugie po niemiecku i nie przeszkadzało to w normalnym funkcjonowaniu rodziny. Dzieci wychowywane w takim domu mieszały słowa i konstrukcje językowe polskie z niemieckimi. Przyswajanie ich odbywało się spontanicznie, na gruncie mowy potocznej pozbawionej sztywnych reguł i ograniczeń. Tak ukształtowane stosunki sprzyjały asymilacji ludności niemieckiej. Wśród łódzkich rodzin mieszkających tu od pierwszych lat dziewiętnastego stulecia, trudno byłoby znaleźć taką, która nie miałaby w przeszłości krewnych pochodzenia niemieckiego. Nawet wyznanie nie stanowiło istotnego problemu. Przed ślubem ustalano, w jakim kościele zawarty zostanie związek małżeński. Czasem Polacy zostawali
2 26 ewangelikami, ale znacznie częściej Niemcy przechodzili na katolicyzm. Elastyczność w tym względzie umożliwiała szybką integrację. Takie zgodne współżycie, ukształtowane w pierwszych dziesięcioleciach dynamicznego rozwoju miasta przy budowaniu od podstaw łódzkiego przemysłu, przetrwało do pierwszej wojny światowej. Wtedy wielu Niemców opuściło Łódź. Pozostali głównie najbogatsi. W wolnej Polsce stosunki polsko-niemieckie nie układały się już tak przyjacielsko. Niemcy byli właścicielami fabryk, dyrektorami, majstrami, a Polacy robotnikami i służbą. Pojawiły się silne antagonizmy społeczne utożsamiane w tym wypadku z narodowościowymi. Zamożni Niemcy odizolowali się od polskiej biedoty. Utworzono osobne szkoły dla niemieckich dzieci. Po dojściu do władzy w Niemczech faszystów izolacja jeszcze się pogłębiła. Ostatecznie wszelkie więzi przyjaźni Polaków z Niemcami zostały zerwane wraz z wybuchem wojny, po której Niemcy w większości zmuszeni byli opuścić Łódź. Ci, którzy pozostali przez długie lata nie przyznawali się do swego pochodzenia. Kontakty językowe polsko-niemieckie, nie narzucane instytucjonalnie przez szkołę i urzędy, ale ukształtowane w procesie dynamicznego rozwoju miasta, rzutowały zarówno na zakres przyswajanych wyrazów jak i na ich trwałość w zasobie leksykalnym użytkowników. Ze względu na fakt, że to właśnie Niemcy asymilowali się do Polaków, a nie odwrotnie, nie obserwujemy w Łódzi niemieckich wpływów w zakresie fonetyki czy morfologii, lecz mamy do czynienia głównie z leksykalnymi zapożyczeniami właściwymi. Tematycznie wiążą się one przede wszystkim z dwiema sferami życia codziennego: gospodarstwem domowym i pracą. W późniejszym okresie, kiedy stosunki obu społeczności nie układały się już tak pomyślnie, wielu wyrazów niemieckich używano dla nazywania negatywnych zjawisk życia społecznego albo jako przezwisk. Pokolenie łodzian urodzone po wojnie, które nie miało bezpośredniego kontaktu z ludnością niemiecką, wychowywane w atmosferze wrogości do Niemców, utożsamianych wyłącznie z okupantem, dbało szczególnie o czystość języka polskiego. W leksyce młodych łodzian pozostały te pożyczki niemieckie, w których nie wyczuwają obcego pochodzenia, znane nie tylko w Łodzi, często stare, ogólnopolskie, takie jak: dykta (niem. die Dickte), kapsel (niem. der Kapsel), knedel (der Knödel), peklować (pökeln), regał (das Regal), rynsztok (der Rinnstein), szlaban (der Schlagbaum), szlafrok (der Schlafrock), fachowiec ale nazwy fach (das Fach) młodzież nie używa, felerny uszkodzony, niepełonowartościowy ale feler błąd (das Fehler) pojawia się bardzo rzadko, popularny jest lufcik ale luft powietrze (das Luft) jest zupełnie nie znany, powszechnie funkcjonują nazwy kartoflanka, placki kartoflane, ale młodzież wyraźnie unika rzeczownika kartofel (die Kartoffel) używając nazwy ziemniak. Świadome unikanie w edukacji młodzieży słów, co do których zachodziło podejrzenie, że mogą być pochodzenia niemieckiego, skazało na zapomnienie wiele bardzo dawnych zapożyczeń, często również ogólnopolskich, używanych na co dzień do dziś tylko przez starszych łodzian, na przykład: flaszka (die Flasche) zastąpiona w młodszym pokoleniu nazwą butelka, też obcą, ale nie niemiecką, durszlak (der Durschlag) zastąpiony przez cedzak lub sito, brytwanna (die Bratpfanne) zastąpiona nazwą blacha, antaba (das Handhabe) dziś klamka, gajgi (die Geige) dziś skrzypce, klajster (der Kleister) dziś klej, faryna (das Farin) dziś cukier, cug (der Zug) dziś przeciąg, itd. Wyrazów tych jest bardzo dużo. Utrzymują się one, również tylko wśród starszych, w gwarach podłódzkich.
3 27 Dziś już wyłącznie najstarsi przechowują w pamięci całe bogactwo słownictwa przedwojennej Łodzi. Wraz z nimi odchodzi powoli w przeszłość dziedzictwo leksykalne stuletnich kontaktów niemiecko-polskich w naszym mieście. Młodzież łódzka nie zna już wielu dziewiętnastowiecznych zapożyczeń zarówno ogólnopolskich, jak i tych, które upowszechniły się głównie na terenach o nasilonych wpływach niemieckich, ani takich, które poza Łodzią nie były notowane. Do dziewiętnastowiecznych form ogólnopolskich, używanych tylko przez starszych należą: między innymi: lanszaft (die Landschaft) namalowany krajobraz wieszany na ścianie, zydel (der Sidel) stołek, taboret, pucować (putzen) czyścić, rajchowiec Niemiec itd. Wśród zapożyczeń regionalnych są wspólne dla Łodzi i Śląska, takie jak: freblówka przedszkole (od nazwiska Fröbel F. pedagog niemiecki ), nudle kluski (die Nudel), halpka pół litra wódki (die Hälfte połowa ), szmajsnąć odrzucić, wyrzucić (schmeissen), bauor gospodarz (der Bauer), metka mielona kiełbasa wieprzowa, surowa, wędzona (die Mettwurst) itd. Są też wyrazy wspólne dla mieszkańców Poznania i starszych łodzian, np. tytka torebka papierowa w kształcie stożka (die Tüte), ryczka stołeczek (dial. die Ritsche), sznytka kromka chleba (die Schnitte), leberka rodzaj wędliny podrobowej (die Leberwurst), pokrychać 5 rozdrobnić, heklować (häkeln) robić na szydełku, sztrykować (stricken) robić na drutach, i inne. Wśród ciekawszych zapożyczeń związanych z życiem codziennym, niewymienianych w literaturze charakteryzującej tereny o szczególnie silnych wpływach niemieckich 6, znajdują się znane starszym łodzianom między innymi takie formy jak: gilda stowarzyszenie kupców (die Gilde), szajsban siajsban (konny) wóz do wywożenia nieczystości (Scheisse + Vagen), szlauch gumowy wąż używany głównie w ogrodnictwie (der Schlauch), sznaps kieliszek wódki (der Schnaps wódka ), sztuba stuba rodzaj hotelu robotniczego (die Stube izba ), szuwaks pasta do butów (die Schuhwichse), szwajnputer trucizna na karaluchy (Schwein + Pulver), szynkwas lada w karczmie (schenken + Fass), waksa maść (wachsen woskować ), wurzupa zupa gotowana na wodzie, w której wcześniej gotowano kiełbasę (die Wurst kiełbasa ) itd. W wielu przypadkach trudno jest określić jednoznacznie źródło zapożyczenia. Poza Polakami i Niemcami trzecią dużą grupę mieszkańców Łodzi stanowili Żydzi. Trzeba zatem brać pod uwagę również możliwość pośrednictwa jidysz w przyswajaniu słownictwa. Trudne do ustalenia jest na przykład pochodzenie takich wyrazów jak: borg kredyt, borgować kredytować (SWO podaje źródło niemieckie borgen, tak samo G. Korbut 7 i L. Moszyński 8, a M. Brzezinowa 9 zalicza te wyrazy do leksyki wywodzącej się z jidysz), fajny, -a, -e (według SWO niem. fein, według M. Brzezinowej z jidysz), geszeft interes, geszefciarz człowiek robiący interesy (według SWO niem. Geschäft, według M. Brzezinowej i G. Korbuta z żargonu żydowskiego); przykładów takich jest wiele. Najliczniejszą grupę słownictwa charakterystyczną głównie dla Łodzi stanowią zapożyczenia związane z pracą w przemyśle włókienniczym. Szybka modernizacja tego przemysłu przypadała na początek XX wieku. Niemieccy właściciele fabryk sprowadzali coraz nowocześniejsze maszyny, a z nimi upowszechniane były ich nazwy, nazwy ich części, nazwy wykonywanych na tych maszynach czynności, nazwy wykonawców tych czynności, i nazwy pomieszczeń, w których odbywała się praca na tychże maszynach. Z nowym sprzętem zapoznawali robotników kierownicy i majstrowie, a byli to najczęściej Niemcy, stąd i terminologia niemiecka, np. cwinerka cwinerok maszyna do skręcania nici (die Zwirnmaschine), cwinerować skręcać nici (zwirnen), cwener robotnik obsługujący
4 28 cwinerkę, cwenernia pomieszczenie, w którym skręcano nici (die Zwirnerei), webernia tkalnia (die Weberei), weber tkacz (der Weber), weberka kobieta-tkacz, szpinerka przędzarka (die Spinnmaschine), flajerka prządka (die Fleierin), nuperka pęczkarka (die Nopperin), szteperka cerowaczka (die Stopferin), kjeta osnowa (die Kette), szus wątek (der Schuss), szica sica czółenko (die Schütze), itd. Do ulubionych wyrazów należały te, które określały zakończenie pracy: fajrant (der Feierabend), fertik (fertig), forbaj (vorbei obok, mimo ), szlus (der Schluss). Wraz ze słownictwem włókienniczym utrwalona została leksyka właściwa rzemiosłom towarzyszącym rozwojowi przemysłu, przede wszystkim z zakresu ślusarstwa i ciesielstwa, np. bormaszyna wiertarka do metalu (die Bohrmaschine), drajfus żelazna podstawa (das Dreifuss), fuchszfanc ręczna piła z trójkątnym zakończeniem (der Fuchsschwanz), lochajza przyrząd do wybijania otworów (das Locheisen), mesel przecinak (das Messer nóż lub der Meissel dłuto ), szlagbor przyrząd do wybijania dziur (der Schlagbohr), szramcjer śrubokręt (schräm + ziehen lub schraubenzieher), sztamajza dłuto (das Stammeisen), śrubsztak imadło (der Schraubstock), itd. Słownictwo zawodowe, w naszym przypadku głównie włókiennicze, jest przykładem zapożyczania wyrazów uzasadnionego potrzebą nazwania czegoś nowego, co pojawia się po raz pierwszy. Ciekawy przykład stanowią tu nazwy weber i tkacz. Starsza nazwa tkacz pozostała dla nazwania rzemieślnika tkającego ręcznie, a nowsza weber oznaczała tkacza pracującego w fabryce przy maszynie. Terminologia włókiennicza wprowadzona przez Niemców przetrwała tak długo w leksyce specjalistycznej, jak długo używane były stare maszyny. Powojenne próby zastąpienia nazw niemieckich polskimi tłumaczeniami nie udały się. Proponowanych form takich jak krzyżować zamiast krajcować (kreuzen), nitkować zamiast cwinerować, sukiennik zamiast tuszmacher (der Tuchmacher) itp. robotnicy nie przyswoili sobie. Znaczną część leksyki, jaką posługują się starsi łodzianie, choć nie ograniczoną wyłącznie do naszego miasta, stanowią wyrazy zapożyczone z języka niemieckiego o nacechowaniu emocjonalnym lub nabierające takiego nacechowania na gruncie polskim. Z nacechowaniem ekspresywnym przyswojone zostały na przykład takie wyrazy jak: bumelować obijać się, wałęsać się (bummeln), hochsztapler oszust (der Hochstapler), fandzolić pleść głupstwa (frensen), faul leniwy (człowiek) (faul), fertyczny z wigorem, umiejący znaleźć się w każdej sytuacji (fertig gotowy ), fuszer partacz (der Pfuscher), fuszerka byle jaka praca (die Pfuscharbeit), huncfot kuncfot pieszczotliwie: niedobre, rozpuszczone dziecko (der Hundsfott niegodziwiec, kanalia ), plądrować przeszukiwać cudze rzeczy (plündren zabierać bezprawnie cudzą własność, myszkować ), szacher, szachermacher, szachrajka kanciarz, spekulant (schachern spekulować, der Schacher spekulacja, der Schacherer spekulant ), szajbus zachowujący się głupio, szajbnięty, odbiła komuś szajba (Er hat eine Scheibe brak mu piątej klepki ), szmugler przemytnik (der Schmuggler), szmuglować szmuchlować przemycać (szmuggeln), szmugiel przemyt (der Schmuggel), szwindel świndel oszustwo (der Schwindel), itd. Na gruncie polskim ekspresiwami stały się: bigiel fason, werwa : chłopak/panna z biglem, tańczyć z biglem lub deptak : u nas nie ma ciekawych bigieli; odbiglować się wystroić się (bügeln prasować ), mieć blik mieć błyszczące oczy pod wpływem alkoholu (der Blick spojrzenie ), bubek zarozumialec (der Bube łobuziak, łajdak ), fachman specjalista od złego wykonywania jakiejś czynności (der Fachman fachowiec, znawca ), figurant osoba nie mająca władzy, ale firmująca coś (der Figurant statysta ), grajfnąć ukraść (greifen
5 29 chwytać ), rajza włóczęga (die Reise podróż ), szamać szybko, niechlujnie jeść (schamen wstydzić się ), szwajnoga niechluj, szfajfy skarpety (Schweissfüsse pocące się nogi ), itd. Tych wyrazów jest bardzo dużo. Dla wielu trudno jest ustalić pierwowzór, bo prawdopodobnie często przejmowane one były z nieliterackiego niemieckiego zasobu leksykalnego. Trudno wskazać podstawę dla form fleja niechluj, szlaja dziewczyna lekkiego prowadzenia, kuncman kompan do picia wódki i inne. Ponad sto lat współżycia Niemców i Polaków pozostawiło po sobie ślady również w onomastyce, wśród łódzkich nazw obiektów topograficznych i nazwisk. Z najstarszych nazwisk niemieckich, znanych w Łodzi już na początku XIX wieku 10 do dziś przetrwało około jednej trzeciej. Wśród nich są bardzo licznie reprezentowane takie jak: Krauze, Majer, Szmit, Szwarc, Werner, Zajdler; i pojedynczo poświadczone, np. Amer, Berg, Grossman, Mejer, Schneider, Szpigiel, Zeydler Zejdler, Zonenberg. Z nazwisk niemieckich, które pojawiły się w Łodzi w II połowie XIX wieku 11 przetrwało do dziś tylko około jednej piątej, co świadczy o słabszym związku z miastem przybywających tu nowych fabrykantów. Z tego okresu mamy do dzisiaj zachowane takie nazwiska jak: Berger, Birke, Bucholtz, Heinzel, Hiller, Hofmann, Kittel, Meisner, Rothe, Vogel, Wagner. Nazwiska niektórych Niemców zachowały się w pamięci starszych łodzian także jako części składowe nazw obiektów topograficznych, np. Rynek Geyera (od nazwiska właściciela Ludwika Geyera) dziś: Plac Reymanta, Plac Boernera (Börnera) dziś Plac Barlickiego 12. W nazewnictwie łódzkich obiektów topograficznych znalazły odbicie także niemieckie nazwy pospolite. Starsi mieszkańcy miasta dalej używają dawnych określeń: Bretla, Kwela, Grymbach. Bretla (niem. Brett deska, deski sceniczne, scena ) dziś: Park J. Słowackiego, Kwela (niem. Quell źródło, zdrój ) dziś: Park Zródliska, Grymbach (niem. grün zielony + Bach strumień ) dawne osiedle na Widzewie. Odchodzące powoli pokolenie starszych łodzian zabiera ze sobą na zawsze znaczną część dziedzictwa leksykalnego ukształtowanego w ciągu stu lat ( ) intensywnych kontaktów Polaków z Niemcami na terenie jednego miasta. Miasta położonego w centrum Polski, w historii którego zaborca pruski nie odegrał istotnej roli, a mimo to wpływy niemieckie były tu znaczne, tym silniejsze, że przez długie lata wsparte na przyjaźni i wspólnocie interesów. Przypisy 1 Dane pochodzą z tabel zamieszczonych w tekstach źródłowych opracowanych przez Annę Rynkowską. Por. A. Rynkowska, Początki rozwoju kapitalistycznego miasta Łodzi ( ), Warszawa 1960, s Były to: Nowosolna (Sulzfeld vel Salzfeld), która miała być w przyszłości niemieckim miastem powiatowym; oraz Olechów, Karkoszka, Antoniew, Augustów, Stoki, Sikwa, Bedoń i Chojny, gdzie skoncentrowani byli pierwsi osadnicy niemieccy. Por. Łódź, Dzieje miasta. t. I, Warszawa A. Rynkowska, Początki..., s G. Missalowa, Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego , Łódź 1967, s.80, tab Czasownik krychać i jego pochodne: pokrychać, ukrychać, poza Łodzią znany jest także w Poznaniu i gwarach wielkopolskich (Por. J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. II, s.489). Autorki monografii Mowa
6 30 mieszkańców Poznania wymieniają ten czasownik wśród germanizmów (por. M. Gruchmanowa, M. Witaszek- -Samborska, M. Żak-Swięcicka, Mowa mieszkańców Poznania, Poznań 1986). Takie jego pochodzenie odczuwane jest też przez starszych mieszkańców Łodzi. Brak jednak bezpośredniej korelacji znaczeniowej tego wyrazu w języku polskim i niemieckim. Przypuszczam, że nastąpiło tu nałożenie na niemiecką formę kriechen płaszczyć się przed kimś, pełzać znaczenia rodzimego kruszyć (lit. kr(i)uszti roztłukiwać, por. A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, s.271). F. Sławski czasownik krychać opatruje kwalifikatorem: dialektalny i wskazuje na jego związek z kruszyć, zaznacza jednak, że brak dokładnych paraleli morfologicznych, które by przemawiały za tym, że krychać to pierwotne iteratiwum z wzdłużeniem samogłoski rdzennej, (por. F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t.3) 6 K. Nitsch, Dialekty polskie Śląska, Kraków 1939; S. Bąk, Teksty gwarowe z polskiego Śląska, Kraków 1939; S. Bąk, Mowa polska na Śląsku, Wrocław, 1974; M. Gruchmanowa... op. cit.; J. Siatkowski, Interferencje językowe na Warmii i Mazurach, SFPS G. Korbut, Wyrazy niemieckie w języku polskim, Warszawa L. Moszyński, Geografia niektórych zapożyczeń niemieckich w staropolszczyźnie, Poznań M. Brzezina, Polszczyzna Żydów, Warszawa J. Mączyński, Nazwiska łodzian (XV XIX wiek), Łódź Materiały do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, Warszawa 1960, t. III, s D. Bieńkowska, Nazwy niektórych obiektów topograficznych Łodzi, RKJ ŁTN 1988.
W obrębie polskiego języka narodowego należy wydzielić dwa systemy:
Wykład nr 2 W obrębie polskiego języka narodowego należy wydzielić dwa systemy: a) polszczyznę ogólną (zwaną literacką); b)polszczyznę gwarową (gwary ludowe). Jest to podział dokonany ze względu na zasięg
Bardziej szczegółowoWpływ języka niemieckiego na polszczyznę (w XII-XIII w. oraz w okresie międzywojennym)
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka Wpływ języka niemieckiego na polszczyznę (w XII-XIII w. oraz w okresie międzywojennym) zestawienie bibliograficzne w wyborze Wybór i opracowanie Małgorzata Pronobis Kielce
Bardziej szczegółowoprojekt Fundacji Zawsze Warto w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat dla dziedzictwa
KOLONIA JÓZEFA projekt Fundacji Zawsze Warto w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat dla dziedzictwa Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat
Bardziej szczegółowoLekcja II I.3.5) I.3.4) I.3.6)
Lekcja II I.3.5) I.3.4) I.3.6) Język narodowy Dialekty Profesjolekty Socjolekty Odmiany terytorialne - dialekty DIALEKT Odmiana języka narodowego, wyróżniająca się: Charakterystyczną wymowa głosek; Specyficznym
Bardziej szczegółowoMateriały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form
Materiały wypracowane w ramach projektu Szkoła Dialogu - projektu edukacyjnego Fundacji Form Nasze zajęcia w ramach Szkoły Dialogu odbyły się 27 i 28 kwietnia oraz 26 i 27 maja. Nauczyły nas one sporo
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCIECZEK PO ŁODZI Z EDUKACJĄ O REGIONIE DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU ZABIERAMY DZIECI Z BRAMY! W ROKU 2016
PROGRAM WYCIECZEK PO ŁODZI Z EDUKACJĄ O REGIONIE DLA UCZESTNIKÓW PROJEKTU ZABIERAMY DZIECI Z BRAMY! W ROKU 2016 Do wszystkich wycieczek niezbędne jest wygodne obuwie i odzież odpowiednia do panujących
Bardziej szczegółowoGenealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne)
Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne) Genealogia żydowskich nazwisk rodowych w myśl przepisów o księgach stanu cywilnego (w tym metrykalnych) nie jest tak odległa jak by się początkowo
Bardziej szczegółowoZapożyczenia. Zapożyczenia. Wstęp
Zapożyczenia Zapożyczenia Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0. Wstęp Język polski należy do najcenniejszego dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Trzeba jednak pamiętać,
Bardziej szczegółowoBohaterowie są wśród nas. Dziewczyna z murala bohaterką września
06-09-19 1/5 z murala bohaterką września 27.09.2018 16:01 Katarzyna Zielińska / BPKSiT kategoria: Sto lat niepodległości Halina Kłąb Szwarc, słynna agentka AK, została kolejną bohaterką projektu 12 Bohaterów
Bardziej szczegółowoARTYKUŁY PRZEGLĄDOWE, NOTATKI, SPRAWOZDANIA
BIULETYN SZADKOWSKI Tom 15 2015 ARTYKUŁY PRZEGLĄDOWE, NOTATKI, SPRAWOZDANIA Arkadiusz RZEPKOWSKI *3 STAN LICZEBNY I STRUKTURA LUDNOŚCI SZADKU W LATACH 30. XX W. Bazę źródłową artykułu stanowią wyniki drugiego
Bardziej szczegółowoZagłębie Ruhry jak to mówią Niemcy Ruhrpott, jest mieszaniną wszystkiego i wszystkich. Jest położone nad rzeką Ruhrą, a także w pobliżu rzeki Ren.
Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry jak to mówią Niemcy Ruhrpott, jest mieszaniną wszystkiego i wszystkich. Jest położone nad rzeką Ruhrą, a także w pobliżu rzeki Ren. Region zachodnich Niemiec,
Bardziej szczegółowośledzi tok lekcji, zapamiętuje najważniejsze informacje;
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE II w I okresie Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: opanował technikę czytania; śledzi tok lekcji, zapamiętuje najważniejsze informacje;
Bardziej szczegółowoWykonały: Ania Jankowska Karolina Kolenda Dominika Łubian
Wykonały: Ania Jankowska Karolina Kolenda Dominika Łubian Wydawałoby się, że każdy miał dzieciństwo, krótsze, dłuższe, kolorowe lub mniej. Dla nie jednego tamtejszego dziecka skończyło się ono jednak bezpowrotnie
Bardziej szczegółowoNowa funkcja w starych murach rewitalizacja terenów fortecznych jako szansa na rozwój i promocję regionu (na wybranych przykładach)
Nowa funkcja w starych murach rewitalizacja terenów fortecznych jako szansa na rozwój i promocję regionu (na wybranych przykładach) Ewa Wojtoń Instytut Dziedzictwa Europejskiego, Międzynarodowe Centrum
Bardziej szczegółowoNaCoBeZu na co będę zwracać uwagę. Wymagania do cyklu lekcji dotyczących składni
NaCoBeZu na co będę zwracać uwagę Wymagania do cyklu lekcji dotyczących składni Wypowiedzenie umiem odróżnić zdanie od równoważnika zdania umiem zastąpić zdania ich równoważnikami umiem wyjaśnić, czym
Bardziej szczegółowoI. DLACZEGO I DLA KOGO NAPISAŁEM TĘ KSIĄŻKĘ?... 13 II. JĘZYK OSOBNICZY A JĘZYK SYTUACYJNY...
I. DLACZEGO I DLA KOGO NAPISAŁEM TĘ KSIĄŻKĘ?.... 13 II. JĘZYK OSOBNICZY A JĘZYK SYTUACYJNY............ 17 1. Niepowtarzalność języka każdego z nas.................. 17 1.1. Nasz język indywidualny...........................
Bardziej szczegółowoAktualności rolnicze r.
https://www. Aktualności rolnicze - 01.05.2018 r. Autor: Krzysztof Machajski Data: 1 maja 2018 Dziś w majówkowych Aktualnościach rolniczych: Skąd się wzięło Święta Pracy? Święto Pracy w Polsce Jak się
Bardziej szczegółowoKolonie józefińskie: Barcice. Biczyce Dolne. Biegonice. Chełmiec. Dąbrówka. Gaboń. Gaj. Gołkowice. Juraszowa. Kadcza. Łącko. Mokra Wieś.
[1] [2] KOLONIE JÓZEFA to tytuł projektu edukacyjnego, który swoją nazwę zawdzięcza kolonizacji józefińskiej, a ta była planową akcją osadniczą, prowadzoną przez cesarza Józefa II w końcu XVIII w., głównie
Bardziej szczegółowoSZKOLNY KONKURS REGIONALNY
mgr Dorota Michałkiewicz nauczyciel mianowany Scenariusz konkursu SZKOLNY KONKURS REGIONALNY Łódzcy fabrykanci - Ludwik Geyer, Traugott Grohmann, Karol Scheibler, Izeael Poznański i ich wkład w rozwój
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa Wstęp... 9
Spis treści Przedmowa..................................................... 7 Wstęp.......................................................... 9 Rozdział 1. Założenia teoretyczno-metodologiczne....................
Bardziej szczegółowoEwelina Kwapień Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku rzeczowniki (na podstawie danych leksykograficznych)
Ewelina Kwapień Kształtowanie się zasobu leksykalnego polszczyzny XIX wieku rzeczowniki (na podstawie danych leksykograficznych) Warszawa 2010, ss. 301 Zdawać by się mogło, że polszczyźnie XIX wieku poświęcono
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny z języka niemieckiego w klasie I
Wymagania programowe na poszczególne oceny z języka niemieckiego w klasie I I. Starter: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo - zna niemiecki alfabet, lecz tylko częściowo - zna
Bardziej szczegółowoProjekt edukacyjny Szkoła dziedzictwa
Projekt edukacyjny Szkoła dziedzictwa Wielokulturowy Swarzędz ludzie i miejsca Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów w Swarzędzu Swarzędz przez wieki był miastem wielokulturowym, gdzie dość zgodnie żyły
Bardziej szczegółowoNiech śmierć tak nieludzka nie powtórzy się więcej ". 74 rocznica spalenia więźniów Radogoszcza
28-06-19 1/7 powtórzy się więcej ". 74 rocznica spalenia więźniów Radogoszcza 19.01.2019 16:17 Katarzyna Zielińska / BPKSiT kategoria: Tożsamość i tradycja 19 stycznia Łódź wspomina tragedię więzienia
Bardziej szczegółowoEwa Frączkowska Publiczna Szkoła Podstawowa im. J. A. Grabowskiego w Nowym Dworze Scenariusz lekcji przeprowadzonej w gimnazjum
Ewa Frączkowska Publiczna Szkoła Podstawowa im. J. A. Grabowskiego w Nowym Dworze Scenariusz lekcji przeprowadzonej w gimnazjum Temat: Stretching w fitness klubie, czyli o zapożyczeniach we współczesnej
Bardziej szczegółowoDroga do wymarzonej pracy w Niemczech. 3 NAJLEPSZE SPOSOBY ZNALEZIENIA PRACY W BRANŻY MEDYCZNEJ W NIEMCZECH.
Droga do wymarzonej pracy w Niemczech. 3 NAJLEPSZE SPOSOBY ZNALEZIENIA PRACY W BRANŻY MEDYCZNEJ W NIEMCZECH. Na niemieckim rynku pracy brakuje pielęgniarek Niemiecka branża medyczna stale poszukuje nowych
Bardziej szczegółowoPROJEKT Kształtowanie i pielęgnacja terenów zieleni szansą dobrej pracy na rynku europejskim
PROJEKT Kształtowanie i pielęgnacja terenów zieleni szansą dobrej pracy na rynku europejskim Akcja kluczowa: Mobilność edukacyjna Akcja: Mobilność osób uczących się i pracowników Typ akcji: Mobilność osób
Bardziej szczegółowoKlasa IV. zna elementy serii "der, die, das neu" do klasy IV, PSO z języka niemieckiego oraz
Klasa IV Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: zna elementy serii "der, die, das neu" do klasy IV, PSO z języka niemieckiego oraz zasady panujące na lekcji języka niemieckiego, potrafi przywitać
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2016 rok
Plan pracy Przyjęty na posiedzeniu Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu w dniu 24 czerwca 2015 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2016 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH
Bardziej szczegółowoRuchy migracyjne akcentowane w obu landach niemieckich, przyrost naturalny po polskiej stronie
1 W 2009 r. terytorium województwa lubuskiego, Brandenburgii i Berlina, stanowiące część polsko-niemieckiego obszaru transgranicznego zamieszkiwało 7,0 mln osób. W ciągu niemal dekady liczba ludności w
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK KASZUBSKI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA JĘZYK KASZUBSKI KLASY I VI I. Ocenianie osiągnięć uczniów w zakresie języka kaszubskiego ma na celu : - zmierzenie wyników pracy ucznia, - ujawnienie jego osiągnięć i braków,
Bardziej szczegółowoZwalczanie dyskryminacji i uprzedzeń: rola obywateli i organizacji pozarządowych. Michał Bilewicz
Zwalczanie dyskryminacji i uprzedzeń: rola obywateli i organizacji pozarządowych Michał Bilewicz Syndrom postawy uprzedzonej (GFE) 2 Zick, Küpper, Hövermann, 2011; GFE Postawy uprzedzone w Europie - średnie
Bardziej szczegółowoAKCENT - w językoznawstwie wyróżnienie jednej z sylab w wyrazie lub jednego z wyrazów w zdaniu przez mocniejsze, dłuższe lub
Akcent w języku polskim AKCENT - w językoznawstwie wyróżnienie jednej z sylab w wyrazie lub jednego z wyrazów w zdaniu przez mocniejsze, dłuższe lub śpiewne wymówienie; znak graficzny służący wyróżnieniu
Bardziej szczegółowoRECENZENT Krzysztof Broński. SKŁAD KOMPUTEROWY Kamil Kowalski, Andrzej Pieczewski. PROJEKT OKŁADKI Barbara Grzejszczak
Janusz Skodlarski, Rafał Matera, Andrzej Pieczewski, Kamil Kowalski Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Ekonomii Katedra Historii Myśli Ekonomicznej i Historii Gospodarczej 90-214
Bardziej szczegółowopolski ENCYKLOPEDIA W TABELACH Wydawnictwo Adamantan
polski / ENCYKLOPEDIA W TABELACH Wydawnictwo Adamantan SPIS TREŚCI FONETYKA Narządy mowy 13 Klasyfikacja głosek i fonemów 14 Samogłoski 16 Spółgłoski 17 Pisownia fonetyczna 19 Fonemy języka polskiego 20
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce
Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce 1764-1989 Spis treści Do Czytelnika..... 11 Przedmowa....... 13 Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw
Bardziej szczegółowoSąsiedzi. Warszawa, październik 2004 r.
078/04 Sąsiedzi. Warszawa, październik 2004 r. Za dobrego sąsiada najczęściej uważane są Czechy i Słowacja, a za złego Rosja; opinie o Niemczech są podzielone, ale w sumie pozytywne. Krajom, które uważamy
Bardziej szczegółowoHISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE Autor: Wojciech Witkowski
HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE 1764-1989 Autor: Wojciech Witkowski Rozdział 1. Geneza i charakterystyka ustroju administracyjnego państw nowożytnej Europy 1.1. Pojęcie administracji i biurokracji 1.2.
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU)
pieczątka jednostki organizacyjnej Załącznik Nr 1.11 Uchwały Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 12/2015/2016 z dnia 15 grudnia 2015 r. OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU), PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW
Bardziej szczegółowoWiadomości. Pożegnaliśmy "Muzeum na kółkach"
Wiadomości Poniedziałek, 27 marca 2017 Pożegnaliśmy "Muzeum na kółkach" Wizyta mobilnej wystawy w naszym mieście spotkała się z dużym zainteresowaniem gorliczan oraz turystów. Prócz sukcesu frekwencyjnego,
Bardziej szczegółowoCześć ich pamięci! Rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi
23-06-19 1/6 więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi 19.01.2018 19:22 Andrzej Janecki / BPKSiT kategoria: Tożsamość i tradycja Łodzianie wspomnieli tragiczne wydarzenia, które rozegrały
Bardziej szczegółowoWskazówki pomocne w samodzielnym uczeniu się języka niemieckiego
Wskazówki pomocne w samodzielnym uczeniu się języka niemieckiego 1.Słuchanie: zorientuj się najpierw, ile osób uczestniczy w rozmowie i kim one są zwróć uwagę na słowa najmocniej akcentowane są to kluczowe
Bardziej szczegółowoPoczątki rodziny Schönów w Sosnowcu
1 2 Początki rodziny Schönów w Sosnowcu Historia pałacu sięga XIX w. kiedy to stanowił on majątek rodziny niemieckich fabrykantów Schönów. W 1875 roku do Sosnowca przybyło rodzeństwo Franz, Ernst i Fanny
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania)
Załącznik Nr 1.11 pieczątka jednostki organizacyjnej OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS MODUŁU (PRZEDMIOTU)
Bardziej szczegółowoI. DLACZEGO I DLA KOGO NAPISAŁEM TĘ KSIĄŻKĘ? II. JĘZYK OSOBNICZY A JĘZYK SYTUACYJNY...
Spis treści I. DLACZEGO I DLA KOGO NAPISAŁEM TĘ KSIĄŻKĘ?... 13 II. JĘZYK OSOBNICZY A JĘZYK SYTUACYJNY...17 1. Niepowtarzalność języka każdego z nas...17 1.1. Nasz język indywidualny...17 1.2. Czynniki
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla klasy I
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z języka niemieckiego dla klasy I Oceny śródroczna i roczna obejmują wszystkie niżej wymienione sprawności językowe i podsystemy języka, czyli gramatykę i leksykę,
Bardziej szczegółowoDwie rodziny, jeden dom: rodzina wielopokoleniowa
.pl Dwie rodziny, jeden dom: rodzina wielopokoleniowa Autor: Małgorzata Wróblewska-Borek Data: 8 marca 2016 Dwie rodziny jeden dom, czyli rodzina wielopokoleniowa. Czy taki model się sprawdza? Tematowi
Bardziej szczegółowowww.gimtestok.pl Copyright by Wydawnictwo Lingo sp. j., Warszawa 2014 ISBN: 978-83-7892-243-8
Autor: Paweł Pokora Redaktor serii: Marek Jannasz Koncepcja graficzna serii: Teresa Chylińska-Kur, KurkaStudio Opracowanie graficzne: Piotr Korolewski www.gimtestok.pl Copyright by Wydawnictwo Lingo sp.
Bardziej szczegółowoR-PEARSONA Zależność liniowa
R-PEARSONA Zależność liniowa Interpretacja wyników: wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej (np. zarobków) liniowo rosną wartości drugiej zmiennej (np. kwoty przeznaczanej na wakacje) czyli np. im wyższe
Bardziej szczegółowo5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne
5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne Polska jest zaliczana do państw jednolitych pod względem narodowościowym, etnicznym i religijnym. Wzrastające otwarcie na świat powoduje
Bardziej szczegółowoPRZYGOTOWANIE PEDAGOGICZNE
PRZYGOTOWANIE PEDAGOGICZNE DO NAUCZANIA JĘZYKA NIEMIECKIEGO Niniejszy program studiów podyplomowych przygotowano zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Edukacji i Sportu z dnia 7 września 2004 r.
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2015 rok
Plan pracy Zaopiniowany pozytywnie na posiedzeniu Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu w dniu 25 czerwca 2014 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2015 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI
Bardziej szczegółowoKOREKTA PLANU PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2015 rok
Korekta planu pracy zatwierdzona na posiedzenie Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu 23 września 2015 roku KOREKTA PLANU PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2015 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI
Bardziej szczegółowoCzy wiesz co to znaczy być Ślązakiem?
Czy wiesz co to znaczy być Ślązakiem? WYNIKI OGÓLNOPOLSKIEGO BADANIA IRCENTER NA ZLECENIE TYSKIEGO IRCenter na zlecenie Tyskiego przeprowadziło ogólnopolskie badanie śląskości. O cechy typowe dla Ślązaków
Bardziej szczegółowoJĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY
EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA KWIECIEŃ 2014 Rozumienie ze słuchu Wymagania ogólne II. Rozumienie Uczeń rozumie
Bardziej szczegółowoAktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją
Aktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją Cezary Obracht-Prondzyński Reformy pruskie, czyli przejście systemowe od
Bardziej szczegółowoGETTO LUBELSKIE. Podzamcze i Majdan Tatarski
GETTO LUBELSKIE Podzamcze i Majdan Tatarski Utworzenie getta na Podzamczu Jeszcze w trakcie wysiedleń 20 marca 1941 roku gubernator lubelski Ernst Zörner wydał zarządzenie o utworzeniu w Lublinie getta.
Bardziej szczegółowoPani Krystyna Szumilas Minister Edukacji Narodowej al. Szucha 25 00-918 Warszawa
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO - 725408 - I/13/NC 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Pani Krystyna Szumilas Minister Edukacji Narodowej
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum
WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY dla uczniów klasy III Gimnazjum nr 47 sportowego w Krakowie opracowany: przez zespół polonistów gimnazjum CZYTANIE ZE ZROZUMIENIEM Obowiązuje znajomość lektur:
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia Studia międzykulturowe Polacy i Niemcy w Europie
Program kształcenia Studia międzykulturowe Polacy i Niemcy w Europie dla studentów rozpoczynających studia w roku 2019/2020 PROGRAM KSZTAŁCENIA: POLACY I NIEMCY W EUROPIE 1. Semestr Polacy i Niemcy w Europie
Bardziej szczegółowoj. niemiecki klasa 5, kurs podstawowy
Monika Anna Liesenfeld ZAKRES WYMAGAŃ j. niemiecki klasa 5, kurs podstawowy Na ocenę celującą uczeń ma opanowany bardzo dobrze materiał przewidziany na ocenę bardzo dobrą, ma osiągnięcia w konkursach językowych
Bardziej szczegółowoHistoria szkoły w Jerzykowie
Historia szkoły w Jerzykowie Szkoła w Jerzykowie została zbudowana w roku 1905. Nauka rozpoczęł ęła się 22 sierpnia 1905 roku. Pierwszym nauczycielem był Niemiec ewangelik Scholz, który przybył tu z Pruszewca.
Bardziej szczegółowoSynagoga chasydzka w Dąbrowie Tarnowskiej została wybudowana w latach odpowiadając na potrzeby rosnącej populacji żydowskiej, która
Synagoga chasydzka w Dąbrowie Tarnowskiej została wybudowana w latach 1855-1865 odpowiadając na potrzeby rosnącej populacji żydowskiej, która stanowiła wtedy ponad 60% ludności Dąbrowy Tarnowskiej Synagoga
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 7 OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) Załącznik nr 7 Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Translatorium (język jidysz) Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Translation Studies (Yiddish
Bardziej szczegółowoPlan terapii logopedycznej. Cele terapii logopedycznej
Plan terapii logopedycznej Cele terapii logopedycznej 1. Usuwanie wad i zaburzeń mowy. 2. Kształtowanie prawidłowej mowy pod względem gramatycznym, fonetycznym, leksykalnym. Zadania w zakresie terapii
Bardziej szczegółowoMatura z języka polskiego 2015 Jak przygotować ucznia do nowej formuły egzaminu ustnego? karty pracy
do nowej formuły egzaminu ustnego? karty pracy karta zadania Nr 1a polecenie tekst W jaki sposób w utworach literackich można mówić o przemijaniu? omów zagadnienie, odwołując się do załączonego liryku
Bardziej szczegółowoSłowa jako zwierciadło świata
SYLLABUS Lp. Element Opis 1 2 Nazwa modułu Typ modułu Słowa jako zwierciadło świata do wyboru 3 Instytut Instytut Nauk HumanistycznoSpołecznych i Turystyki 4 5 Kod modułu Kierunek, specjalność, poziom
Bardziej szczegółowoDopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący. Osiągnięcie uczeń rozumie wszystkie komunikaty i wypowiedzi nauczyciela ;
Klasa VII Szkoły Podstawowej Stopień Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Osiągnięcie 1 2 3 4 5 6 -uczeń rozumie -uczeń rozumie -uczeń rozumie wszystkie najprostsze sens prostych komunikaty
Bardziej szczegółowoZnalezione w internecie. Niech ten tekst posłuży za komentarz do zdjęć poniżej.
Znalezione w internecie. Niech ten tekst posłuży za komentarz do zdjęć poniżej. Serdecznie witam i składam wyrazy szacunku mojemu kapitanowi panu Stanisławowi Fidelisowi. Pamięd pan ma jak widzę bardzo
Bardziej szczegółowoTemat 19: Kaszubi w statystyce (cz. II).
Temat 19: Kaszubi w statystyce (cz. II). Po spisie z 1890 r. w pruskiej (niemieckiej) statystyce pytania o język ojczysty (Muttersprache) pojawiły się również w następnych spisach (1900 r., 1905 r. i 1910
Bardziej szczegółowoIntegracja czy zatarcie warstw pamięci? Tablice (nie)pamięci w krajobrazie miejskim Poznania
Integracja czy zatarcie warstw pamięci? Tablice (nie)pamięci w krajobrazie miejskim Poznania Anna Weronika Brzezińska / Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Małgorzata Fabiszak / Wydział Anglistyki
Bardziej szczegółowoW wyniku ewaluacji Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania dokonałyśmy uszczegółowienia rocznej oceny opisowej.
W wyniku ewaluacji Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania dokonałyśmy uszczegółowienia rocznej oceny opisowej. Kl. I Poziom doskonały Uczeń wypowiada się samorzutnie na dany temat, przeczytanego tekstu oraz
Bardziej szczegółowoOcenę wyższą otrzymuje uczeń, który spełnia wszystkie wymagania pozytywnych ocen niższych.
Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla kl. V Ocenę wyższą otrzymuje uczeń, który spełnia wszystkie wymagania pozytywnych ocen niższych. OCENA CELUJĄCA Wiedza ucznia znacznie wykracza poza obowiązujący
Bardziej szczegółowoTemat zajęć: Zajęcia są wprowadzeniem do edukacji o języku jidysz i jego wpływie na język polski..
Curesy 1 z jidysz Scenariusz do zajęć edukacyjnych o języku jidysz dla dzieci. Autorki: Martyna Majewska i Marta Rutkowska Konsultacje merytoryczne: dr Jacob Weitzner Temat zajęć: Zajęcia są wprowadzeniem
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne dla uczniów klas VI na poszczególne oceny z przedmiotu: Historia i społeczeństwo NIEDOSTETECZNY
Wymagania edukacyjne dla uczniów klas VI na poszczególne oceny z przedmiotu: Historia i społeczeństwo NIEDOSTETECZNY Nie zna pojęć: faszyzm, zimna wojna, stan wojenny, demokracja. Nie potrafi wymienić
Bardziej szczegółowo1
0 1 2 3 4 5 KLASA I II III IV V VI WARTOŚĆ rodzina kultura osobista patriotyzm lokalny nauka i rozwój uzdolnień uczciwość przyjaźń 6 7 8 Uczeń czuje więzi emocjonalne z rodziną i uczestniczy w jej życiu.
Bardziej szczegółowoPROJEKT EDUKACYJNY Irena Sendlerowa pro memoriam. Dialog międzykulturowy
PROJEKT EDUKACYJNY Irena Sendlerowa pro memoriam. Dialog międzykulturowy 1. ORGANIZATOR:, Al. Tysiąclecia 12 (tel. 23 692 06 41, e-mail: zszrusz@wp.pl). 2. KOORDYNATORZY: Dorota Sobocińska, Anna Świerczewska
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII- KLASA VI DOSTOSOWANE DO INDYWIDUALNYCH MOŻLIOWŚCI UCZNIA
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII- KLASA VI DOSTOSOWANE DO INDYWIDUALNYCH MOŻLIOWŚCI UCZNIA Opinia PPP.4223.378.2017 Ocena niedostateczna Nie spełnia wymogów programowych na ocenę dopuszczającą Ocena dopuszczająca
Bardziej szczegółowoPlanowanie w przestrzeni z perspektywy urzędu
Planowanie w przestrzeni z perspektywy urzędu Urząd Miasta Stołecznego Warszawy Centrum Komunikacji Społecznej Anna Petroff-Skiba i Monika Komorowska, niezależna socjolog i architekt 14.12.2010 Co można
Bardziej szczegółowoJanusz Siatkowski Studia nad słowiańsko-niemieckimi kontaktami językowymi
Janusz Siatkowski Studia nad słowiańsko-niemieckimi kontaktami językowymi Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej, Warszawa 2015, ss. 503 Problematyka
Bardziej szczegółowo2. Nabieramy umiejętności korzystania ze słowników
a. 2. Nabieramy umiejętności korzystania ze słowników Uczeń: i. a) Wiadomości zna rodzaje słowników i encyklopedii, zna budowę encyklopedii i słowników, zna zasady korzystania z encyklopedii i słowników,
Bardziej szczegółowoWOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH POZNAŃ 2011/2012 ETAP SZKOLNY
WOJEWÓDZKI KONKURS HUMANISTYCZNY DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH POZNAŃ 2011/2012 Drogi Uczestniku! ETAP SZKOLNY Test zawiera pytania z kilku humanistycznych dziedzin. Prosimy Cię, abyś uważnie przeczytał teksty
Bardziej szczegółowoVI Konkurs Translatorski dla uczniów szkół gimnazjalnych oraz siódmych i ósmych klas szkół podstawowych
VI Konkurs Translatorski dla uczniów szkół gimnazjalnych oraz siódmych i ósmych klas szkół podstawowych Rok szkolny 2018/2019 Serdecznie zapraszamy do udziału w VI Konkursie Translatorskim organizowanym
Bardziej szczegółowoWiadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych na temat historii Polski XX wieku Informacja prasowa
Warszawa, 10 listopada 2015 r. Wiadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych na temat historii Polski XX wieku Informacja prasowa Uczniowie interesują się historią XX wieku i lubią słuchać opowieści o tym
Bardziej szczegółowoOCENĘ DOBRĄ OCENĘ DOSTATECZNĄ
Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla kl. III niezbędne do uzyskania poszczególnych ocen klasyfikacyjnych śródrocznych (w wymaganiach rocznych mieszczą się wymagania śródroczne) OCENĘ CELUJĄCĄ otrzymuje
Bardziej szczegółowo1. Społeczeństwo polskie w dwudziestoleciu międzywojennym
1. Społeczeństwo polskie w dwudziestoleciu międzywojennym a. 1. Cele lekcji i. a) Wiadomości Uczeń: - wymienia narodowości, które zamieszkiwały II RP, - wymienia największe miasta II RP, - definiuje pojęcie
Bardziej szczegółowoScenariusz warsztatów dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych
Scenariusz warsztatów dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Czas trwania: 90 minut Grupa docelowa: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (15-30 osób) Scenariusz warsztatów realizowany jest w oparciu o projekcję
Bardziej szczegółowo4. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW HISTORYCZNYCH I KULTUROWYCH GMINY KOLONOWSKIE
4. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW HISTORYCZNYCH I KULTUROWYCH GMINY KOLONOWSKIE W skład gminy wchodzą miasto Kolonowskie osiedle Fosowskie i 3 sołectwa: Spórok, Staniszcze Małe, Staniszcze Wielkie 4.1. OGÓLNA
Bardziej szczegółowoWIZERUNEK KRAKOWA W POLSKIM SPOŁECZEŃSTWIE
WIZERUNEK KRAKOWA W POLSKIM SPOŁECZEŃSTWIE Sondaż dla Miasta Krakowa zrealizowany przez TNS OBOP Warszawa, lipiec Na pytanie o najbardziej atrakcyjne polskie miasto, które mogłoby stać się wizytówką naszego
Bardziej szczegółowoMoja mała Ojczyzna Program ścieżki - edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie rawskim.
Moja mała Ojczyzna Program ścieżki - edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie rawskim. Program szkoły zakłada wychowanie i przygotowanie człowieka do rozumienia otaczającego go świata. Człowiek
Bardziej szczegółowoDemografia nie zna granic. Bezrobotni 50+ charakterystyka grupy oraz źródła trudności osób bezrobotnych 50+ na niemieckim rynku pracy
Demografia nie zna granic Bezrobotni 50+ charakterystyka grupy oraz źródła trudności osób bezrobotnych 50+ na niemieckim rynku pracy Demografia nie zna granic Bezrobotni 50+ charakterystyka grupy oraz
Bardziej szczegółowoW Mordorze na Domaniewskiej. Raport TNS Polska. W Mordorze na Domaniewskiej
Raport TNS Polska Gdzie, z kim i po co rozmawialiśmy? Mordor na Domaniewskiej to biurowe zagłębie na warszawskim Mokotowie. Popularność tego miejsca urasta już do rangi symbolu pracy korporacyjnej. Charakterystyka
Bardziej szczegółowoPraca dla fizjoterapeutów we Francji
Chcesz pracować we Francji, gdzie zawód fizjoterapeuty jest szanowany i cieszyć się wysokim wynagrodzeniem? Praca dla fizjoterapeutów we Francji Dlaczego fizjoterapeuci wyjeżdżają do Francji? 1. 2. 3.
Bardziej szczegółowoNa krawędzi pamięci rzecz o zagładzie kutnowskich Żydów
Patronat Honorowy: Na krawędzi pamięci rzecz o zagładzie kutnowskich Żydów Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej zaprasza na obchody, upamiętniające 75. rocznicę utworzenia przez Niemców w Kutnie, getta
Bardziej szczegółowoPAŁAC DZIEDUSZYCKICH W ZARZECZU WCZORAJ I DZIŚ. mała wystawa o wielkiej rzeczy
PAŁAC DZIEDUSZYCKICH W ZARZECZU WCZORAJ I DZIŚ mała wystawa o wielkiej rzeczy Od 26 listopada 2012 roku w sali wystaw Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu, prezentowana jest wystawa pt. Pałac Dzieduszyckich
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2018 rok
Plan pracy Zaopiniowany na posiedzeniu Rady Naukowej PIN-Instytutu w Opolu 9 sierpnia 2017 roku PLAN PRACY PIN INSTYTUTU ŚLĄSKIEGO W OPOLU na 2018 rok A. PLAN ZADANIOWO-FINANSOWY W CZĘŚCI ZADAŃ BADAWCZYCH
Bardziej szczegółowoOPINIE LUDNOŚCI Z KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ O IMIGRANTACH I UCHODŹCACH
BS/60/2005 OPINIE LUDNOŚCI Z KRAJÓW EUROPY ŚRODKOWEJ O IMIGRANTACH I UCHODŹCACH KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2005 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH
Bardziej szczegółowoWielkanocne przygotowania trwają!
.pl Wielkanocne przygotowania trwają! Autor: Mariusz Drożdż Data: 30 marca 2018 Na Opolszczyźnie z pewnością nie zaginą wielowiekowe tradycje świąteczne. Kultywowane są one zarówno w kołach gospodyń wiejskich,
Bardziej szczegółowo3 sem. ćw.lab./ćw.prow. w jęz. obcym/ semin.dypl. ECTS w. ćw. ćw. A. Moduły przedmiotowe kształcenia ogólnego
Forma zaliczenia wykłady ćwiczenia ć lab./ćprow jęz.obcym / semin.dypl. ć ćlab./ćpro w jęz. ć ćlab./ćpro w jęz. ć ćlab./ćpro w jęz. ć ćlab./ćpro w j. obcym/ sem.dypl. ć ćlab./ćpro w jęz. ć ćlab./ćpro w
Bardziej szczegółowo