Mutacje genu PIK3CA w najczęściej występujących nowotworach

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mutacje genu PIK3CA w najczęściej występujących nowotworach"

Transkrypt

1 Mutacje genu PIK3CA w najczęściej występujących nowotworach Monika Anna Chomczyk 1,2,* Piotr Czajka 3 1 Zakład Klinicznej Biologii Molekularnej 2 II Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej 3 Zakład Patomorfologii Lekarskiej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku * Zakład Klinicznej Biologii Molekularnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ul. Waszyngtona 13, Białystok; tel.: (85) , m.chomczyk@wp.pl, tchayka@wp.pl Artykuł otrzymano 21 listopada 2012 r. Artykuł zaakceptowano 14 lutego 2013 r. Słowa kluczowe: PIK3CA, PI3K, nowotwory, onkogeny, mutacje, kancerogeneza Wykaz skrótów: PDK1 ang. 3-phosphoinositide-dependent protein kinase-1; PH ang. pleckstrin homology; PI3K ang. phosphatidylinositol 3-kinases; PIK3CA ang. phosphatidylinositol-4,5-bisphosphate 3-kinase; PIP 3 ang. phosphatidyloinosytol 3,4,5, trisphosphate; PTEN ang. phosphatase and tensin homolog; Ras ang. rat sarkoma proteins; Raf ang. serine/theroine-specific protein kinase; ERK ang. mitogen activated protein kinase; FOXO3 ang. forhead box03; GSK-3 ang. glycogen synthase kinase STRESZCZENIE Ciągłe udoskonalenia odpowiednich metod walki z chorobami nowotworowymi wymagają aktywnych poszukiwań możliwości zastosowania coraz nowszych celowanych terapii. Doniesienia naukowe, oprócz najlepiej opisanego białka KRAS, podkreślają znaczącą rolę PI3K w procesie nowotworzenia. Poniższa praca przeglądowa przedstawia występowanie mutacji genu PIK3CA w ścieżce PI3K/PTEN/Akt w najczęściej występujących nowotworach. Celowane zatrzymanie najważniejszych komponentów tej ścieżki może posłużyć do tworzenia celowanych terapii. Mutacja w genie PIK3CA może również stać się ważnym czynnikiem dla podjęcia decyzji o doborze terapii celowanych. Dużo pytań pozostaje bez odpowiedzi, na przykład jak biochemiczna struktura i efekty wewnątrzkomórkowe wpływają na różne mutacje w genie PIK3CA, czy wszystkie mutacje w genie prowadzą do aktywacji podjednostki p110α? Dodatkowe badania dotyczące biochemicznej struktury oraz struktury komórkowej są niezbędne do całkowitego odkrycia funkcji genu PIK3CA, a w szczególności podjednostki p110α. WPROWADZENIE Nowotwory złośliwe stanowią obecnie podstawowy problem, z którym współczesna medycyna radzi sobie w sposób niezadowalający zarówno w Polsce jak i w całej Europie. Pomimo ciągłego rozwoju nauki, coraz doskonalszych technik diagnostycznych i nowych terapii opartych na lekach działających wybiórczo na komórki nowotworowe, nowotwory zajmują pierwsze miejsce u kobiet, drugie u mężczyzn (po chorobach układu krążenia) pod względem przyczyn zgonów. Do najczęstszych przyczyn zgonów z nowotworów złośliwych należą: rak płuca, prostaty, jelita grubego, trzustki oraz białaczki, u kobiet rak płuca, piersi, układu rozrodczego, jelita grubego i trzustki. Dane pochodzące z International Reserch of Cancer IARC wskazują, że około 10 milionów ludzi choruje na nowotwory złośliwe, a liczba zgonów z tego powodu przekroczyła 6 milionów. Jeśli obecne tendencje nie ulegną zmianie to w 2020 roku liczby te mogą ulec podwojeniu. W przypadku schorzeń nowotworowych czas potrzebny na prawidłowe rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia odgrywa niezwykle istotną rolę. Zgodnie z raportem EUROCARE3 Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej pod względem skuteczności leczenia nowotworów. Powodów można wymieniać wiele: niewiedza lub lekceważenie pierwszych objawów oraz zbyt późna diagnoza. W Polsce 1/3 chorych traci możliwość wyleczenia w wyniku niewłaściwej lub zbyt późno wykonanej diagnostyki [1]. ŚCIEŻKA PI3K/PTEN/Akt PI3K może być aktywowane poprzez dwa mechanizmy. Pierwszy z nich to fosforylacja reszt tyrozyny odbywająca się poprzez receptor, który jest jednostką regulatorową p85 PI3K. Drugi mechanizm polega na aktywacji receptora cytokiny i powstaniu kompleksu białek Shc, Grb-2 i SOS, które aktywują białko Ras. Białko Ras zdolne jest indukować przemieszczanie do błony i aktywację podjednostki p110 α PI3K. Aktywacja PI3K powoduje przekształcenie PIP 2 (ang. phosphatidyloinosytol 4,5, bisphosphate) w PIP 3 (ang. phosphatidyloinosytol 3,4,5, triphosphate), czego skutkiem jest translokacja PDK1 (ang. 3-phosphoinositide-dependent protein kinase-1) do błony, dzięki obecności w tym białku domeny PH (ang. pleckstrin homology). Akt jest pierwszym mediatorem inicjującym przekazywanie sygnałów. Aktywacji Akt podlega wiele białek, z którego każde może przyczyniać się do powstania nowotworu (ang. Bad genes coding BCL-2, procaspase-9, FKHR/AFX forehead in rhabdomysarcoma/aristaless related homebox, GSK-3 glycogen synthase kinase, p21 CIP ). Wart podkreślenia jest fakt, że Akt powoduje inaktywację specy

2 Rycina 1. Ścieżka PI3K. Aktywowane receptory kinaz tyrozynowych (RTK) rekrutują i aktywują PI3K, prowadząc do zwiększenia poziomu fosfatydyloinozytolu-3,4,5- -trisfosfatazy (PIP3). PIP3 rekrutuje wiele białek błonowych poprzez wiązanie domeny PH, w tym seryny/treoniny kinaz Y Akt, 3-kinazy zależnej od fosfoinozytydu (PDK1) oraz domenę PH fosfatazy i leucynę bogatą w fosfatazę białkową. Na podstawie [4]. ficznych białek (Raf, Bad, FOXO3 forhead box03 i GSK- 3).Dodatkowo wyżej opisana ścieżka zawiera fosfatazy, które wpływają negatywnie na aktywność PI3K. Mutacja w genie kodującym fosfatazy mogą prowadzić do progresji guza [2,3]. NIEPRAWIDŁOWOŚCI PI3K i TRANSFORMACJA NOWOTWOROWA Powstanie komórki nowotworowej uzależnione jest od zaburzenia równowagi trzech procesów: proliferacji, różnicowania i apoptozy. Dużą rolę wśród czynników wpływających na nadmierną proliferację odgrywają onkogeny (zmutowane protoonkogeny). Różnicowanie komórek nowotworowych zostaje zahamowane na wczesnych etapach dojrzewania i może być uzależnione od zaburzeń syntezy receptorów dla hormonów i innych czynników wzrostu na powierzchni komórki nowotworowej. Markery nowotworowe powinny być oznaczane w komórkach nowotworowych, a to wiąże się niekiedy z problemami dostępności materiału. Markery molekularne (mutacje w genach biorące udział w kancerogenezie) mogą być wykryte dzięki technice reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) opracowanej w 1984 roku przez Mullisa oraz technice sekwencjonowania DNA opisanej przez Sangera 3 lata wcześniej [1,5,7]. W ciągu ostatnich lat nastąpił gwałtowny wzrost wiedzy dotyczącej roli ścieżki PI3K/PTEN/Akt (PTEN ang. phosphatase and tensin homolog, Akt ang. protein kinase B) oraz ścieżki Ras/Raf/MEK/ERK (Ras ang. rat sarkoma proteins, Raf ang. serine/theroine-specific protein kinase, ERK ang. mitogen activated protein kinase) w etiologii ludzkich nowotworów. Ścieżka Ras/Raf/MEK/ERK jest ściśle powiązana ze ścieżką PI3K/PTEN/Akt [25]. Białka Ras regulują aktywację dwóch ścieżek. W niektórych typach komórek aktywność Raf jest regulowana przez Akt, które może oddziaływać pomiędzy dwoma ścieżkami. Obie ścieżki mogą powodować ich fosforylację, a przez to wpływać na regulację przeżycia komórki i proliferacji [2]. Związek pomiędzy nieprawidłową regulacją PI3K a początkiem procesu nowotworzenia jest dobrze opisany. Zmutowana wersja p85 PI3K została opisana w linii komórkowej Hodgkin s oraz raka prostaty. Inne doniesienia pokazują rolę mutacji w raku piersi, płuc, melanomach i białaczkach. Kinaza PI3K jest również mocno zaangażowana w złośliwą transformację komórek [5]. Reasumując wszystkie doniesienia naukowe podkreślają znaczącą rolę PI3K w procesie nowotworzenia. Celowane zatrzymanie najważniejszych komponentów ścieżki (wyżej opisanej) może posłużyć do tworzenia celowanych terapii [7]. WYKORZYSTANIE MUTACJI GENU PIK3CA W TERAPII CELOWANEJ Obecnie najistotniejsze zarówno z praktycznego jak i naukowego punktu widzenia jest określenie czynników determinujących odpowiedź na zastosowane leczenie. W wielu schorzeniach nowotworowych charakterystyka molekularna komórek nowotworowych pozwala również na Postępy Biochemii 59 (3)

3 Rycina 2. Model aktywacji wywołanej mutacją E545K w podjednostce 110α (na podstawie analizy struktury krystalicznej p110α). Typ dziki podjednostki katalitycznej 110α jest stabilizowany przez wiązanie podjednostki p85α-regulowany poprzez domeny wiążące p85. Na podstawie [4]. ocenę możliwości zastosowania tak zwanych terapii celowanych opartych na lekach, które działają wybiórczo na komórki nowotworowe. Terapię taką cechuje stosunkowo duża skuteczność oraz względnie mała liczba powikłań, która znacząco wzrasta po zastosowaniu standardowej radioterapii lub chemioterapii. Niejednokrotnie wybór między mniej lub bardziej intensywną terapią podyktowany jest obecnością lub brakiem określonych czynników prognostycznych, a przede wszystkim predykcyjnych. Celowe wydaje się więc określenie roli genu PIK3CA jak i jego mutacji w oporności lekowej oraz jako czynnika predykcyjnego w leczeniu chorych z różnymi nowotworami. Idealne biomarkery powinny dostarczać informacji o braku lub nie odpowiedzi na leczenie lekami terapii celowanej [8]. Przyszłe rozważania oraz badania muszą dostarczyć informacji, czy dany biomarker pojawia się we wczesnej bądź późnej kancerogenezie (co będzie miało duże znaczenie przy biopsyjnym materiale do badań we wczesnych zmianach). Dla genu PIK3CA bardzo zachęcający jest fakt, że dostępne są związki chemiczne hamujące PI3Ks i wykazano ich wpływ na zahamowanie progresji guza. Badania efektów ścieżki PI3K/PTEN/Akt na oporność leków w raku piersi dotyczyły nadprodukcji WT i mutacji w białku PTEN. Inne badania sugerują, że również ścieżki PI3K/PTEN/AKT/mTOR (ang. mtor-mamalian target of rapamycin) i JAK/STAT (ang. Janus kinase/signac transducer activater of transcription) są zaangażowane w mechanizm oporności EGFR (ang. epidermal growth factor) [9,10]. Pacjenci z rakiem jelita grubego z mutacją w genie PIK3CA w badaniach Perronie i wsp. nie odpowiadali na leczenie cetuksymabem [3,11]. MUTACJA GENU PIK3CA W RÓŻNYCH TYPACH NOWOTWORÓW PIK3CA to gen kodujący podjednostkę p110α PI3K o masie 110 kda znajdujący się w regionie 3q26 i został amplifikowany w różnych ludzkich nowotworach: jajnika, głowy i szyi, piersi, dróg moczowych, jelita grubego, płuca [5]. Mutacja genu PIK3CA w raku jelita grubego jest mutacją somatyczną tzn. powstającą w komórkach somatycznych i nie jest dziedziczona. Badania sugerują, że mutacja w genie PIK3CA pojawia się w późnym etapie kancerogenezy. Ponad 80 % mutacji dotyczy eksonu 9 i 20 oraz 1 i 2. Mutacje w genie PIK3CA są podobne do mutacji w innych genach takich jak: KRAS (ang. Kirsten rat sarcoma), BRAF (ang. v-raf Marine sarkoma oncogene homolog B1), CTNNB1 (ang. catenin, cadherin associated protein beta 1) [12,13]. W nowotworach wiele z tych genów z mutacją w regionie katalitycznym powoduje aktywację zmutowanych białek kodowanych przez dany gen [13]. Bardzo interesujący jest fakt, iż większość guzów z mutacją w genie PIK3CA również posiada zmutowane geny KRAS i BRAF, co sugeruje, że PIK3CA jest związane z tymi genami [15]. Badania przeprowadzone na grupie ponad 1000 pacjentów z rakiem jelita grubego leczonych cetuksymabem w latach z 11 ośrodków w 7 państwach Europy określiły korelacje pomiędzy mutacją w poszczególnych eksonach a czynnikami prognostycznymi

4 Mutacja w eksonie 9 nie miała wpływu na odpowiedź na leczenie cetuksymabem i chemioterapią oraz na czas wolny od wznowy. Mutacja w kodonie 20 w porównaniu z typem dzikim WT miała gorsze prognozowanie, krótszy okres przeżycia [16]. Reasumując mutacja w genie PIK3CA w eksonie 20 jest znacząco związana z mniejszą odpowiedzią na leczenie. Badania w kierunku mutacji genu PIK3CA w raku piersi przeprowadzone na grupie 92 pacjentek z guzami pierwotnymi piersi wykazały obecność 19 mutacji somatycznych, co stanowiło 20,6% badanej grupy (13 mutacji w eksonie 9, zaś 6 w eksonie 20). Uzyskane wyniki pokazują, że mutacja w genie PIK3CA w raku piersi należy do bardzo częstych i zachęca do dalszych badań nad korelacją mutacji z czynnikami klinicznymi jaki i patomorfologicznymi [17,18]. Publikacji poświęconych mutacjom genu PIK3CA w raku płuca jest niewiele, być może związane jest to z trudnością pobrania materiału do badań. Ciekawe doniesienie obejmujące badania na grupie 173 pacjentów z NSCLCs (niedrobnokomórkowy rak płuca) rakiem płuca (w tym 56 z drobnokomórkowym rakiem płuca i 117 z gruczolakorakiem) wskazuje, że mutacje w genach PIK3CA/PTEN były częstsze w drobnokomórkowym rakiu płuca w porównaniu z gruczolakorakiem (p<0,05 istotne statystycznie) [19]. Interesujący jest fakt, że mutacje były częstsze u osób palących. Inne badania na grupie osób niepalących z Schanghaju w Chinach obejmujące 52 pacjentów pokazały wystąpienie mutacji w 4 przypadkach (zawsze współwystępujące z mutacją EGFR) [20]. W badaniach na liniach w raku płuca stwierdzono, że linie komórkowe z mutacją w genie PIK- 3CA są bardziej wrażliwe na tricibrine (inhibitor Akt) niż linie komórkowe z typem dzikim (bez mutacji). Badania na liniach komórkowych mogą przyczynić się do powstania terapii skierowanej na ścieżkę z PIK3CA, a dokładnie terapię anty-akt u pacjentów chorych na raka płuca [21]. EFEKTY MUTACJI GENU PIK3CA Charakterystyka mutacji genu PIK3CA w wielu doniesieniach naukowych stwierdza jednoznacznie jego onkogenność. Obecność hotspot mogą świadczyć o tym, że zmiany w sekwencji genu przyczyniają się do aktywacji kinazy podobnie jak onkogenne mutacje w kinazie białkowej. W badaniach przeprowadzonych przez Samuels i wsp. dotyczących konsekwencji mutacji jednostki p110α i prawidłowej wersji jednostki p110α oraz mutacji w kodonie 20 tego genu przeprowadzonych na komórkach in vitro stwierdzono większą aktywność kinazy lipidowej w komórkach z mutacją. Opisane badania sugerują, iż mutacja w domenie katalitycznej genu PIK3CA powoduje aktywację kinazy. Proces aktywacji tego mechanizmu nie został do tej pory poznany, ale może być podobny do aktywacji innych kinaz białkowych poprzez mutacje w genach. Naukowcy są zgodni, że najczęściej zmutowany region 1047 (w kodonie 20) jednostki p110α jest analogiczny do najczęściej zmutowanej pętli w kinazie białkowej [21,22]. Drugi najczęściej zmutowany fragment występuje w eksonie 9 (heliakalna domena jednostki p110α). Krystaliczna struktura podjednostki p110α sugeruję, że jest ona kręgosłupem, do którego przymocowane są inne domeny. Podjednostka p110α może zatem oddziaływać z innymi regionami, podjednostkami regulatorowymi lub innymi białkami [23,24]. Trzecia pod względem częstości mutacja występuje w 1 i 2 kodonie i jest związana z domeną p85. Badania wskazują, że aktywacja domeny p85 prowadzi do aktywacji podjednostki p110α poprzez zahamowanie funkcji kinazy [14,25,26]. Dużo pytań pozostaje bez odpowiedzi np.: jak biochemiczna struktura i efekty wewnątrzkomórkowe wpływają na różne mutacje w genie PIK3CA, czy wszystkie mutacje w genie prowadzą do aktywacji podjednostki p110α? Dodatkowe badania dotyczące biochemicznej struktury oraz struktury komórkowej są niezbędne do całkowitego odkrycia funkcji genu PIK3CA, a w szczególności podjednostki p110α. Niezbędne są dalsze badania dotyczące mutacji w genie PIK- 3CA w różnych typach nowotworów złośliwych najczęściej występujących takich jak: rak płuca, piersi i jelita grubego. Poznanie mechanizmów molekularnych i biochemicznych kierujących ścieżką PI3K może zostać w przyszłości wykorzystane do terapii celowanej pacjentów z różnymi nowotworami [27-30]. PIŚMIENNICTWO 1. Mlak R, Krawczyk P, Limanowski J (2010) Czynniki biochemiczne i genetyczne w diagnostyce i prognozowaniu chorób nowotworowych. Forum Medycyny Rodzinnej 4: McCubrey JA, Steelman LS, Abram SL (2004) Roles of the RAF/MEK/ ERK and PI3K/PTEN/AKT pathways in malignant transformation and drug resistance. Advan Enzyme Regul 46: Barbi S, Cataldo I, Manzoni G (2010) The analysis of PIK3CA mutations in gastric carcinoma and metanalysis of literature suggest that exon-selectivity is a signature of cancer type. J Exp Clinic Res 16: Chalhoub N, Baker SJ (2009) PTEN and the PI3-kinase pathway in cancer. Annu Rev Pathol 4: Samuels Y, Velculescu VE (2004) Oncogenic mutations of PIK3CA in human cancers. Cell Cycle 3: Gos M, Leszkiewicz M, Abramowicz A (2012) Ścieżka sygnałowa RAS/MAPK i jej rola w etiopatogenezie zespołu Noonan. Postepy Biochem 58: Rodriguez-Viciana P, Warne PH, Dhand R (1994) Phosphatidylinositol-3-OH kinase as a direct target of Ras. Nature 370: Wong R, Cunningham D (2008) Using predictive biomarkers to select patients with advanced colorectal cancer for treatment with epidermal growth factor receptor antibodies. J Clin Oncol 26: Frattini M, Saletti P, Romagnani E (2007) PTEN loss of expression predicts cetuximab efficacy in metastatic colorectal cancer patients. Br J Cancer 97: Loupakis F, Pollina L, Stasi I, Ruzzo A, Scartozzi M, Santini D, Masi G, Graziano F, Cremolini C, Rulli E, Canestrari E, Funel N, Schiavon G, Petrini I, Magnani M, Tonini G, Campani D, Floriani I, Cascinu S, Falcone A (2009) PTEN expression and KRAS mutations on primary tumors and metastases in the prediction of benefit from cetuximab plus irinotecan for patients with metastatic colorectal cancerevaluation of PTEN expression in colorectal cancer (CRC) metastases (mets) and in primary tumors as predictors of activity of cetuximab plus irinotecan treatment. J Clin Oncol 27: Perrone F, Lampis A, Orsenigo M (2008) PI3KCA/PTEN deregulation contributes to impaired responses to cetuximab in metastatic colorectal cancer patients. Ann Oncol 20: Sartore-Bianchi A, Martini M, Molinari F (2009) PIK3CA mutations in colorectal cancer are associated with clinical resistance to EGFR-targeted monoclonal antibodies. Cancer Res 69: Sidransky D (2002) Emerging molecular markers of cancer. Nat Rev Cancer 2: Postępy Biochemii 59 (3)

5 14. Philp AJ, Campbell IG, Leet C (2001) The phosphatydyloinositol 3 -kinase p85α gene is an oncogene in human ovarian and colon tumors. Cancer Res 61: Rajagopalan H, Bardelli A, Lengauer C, Kinzler KW, Vogelstein B, Velculescu VE, Bardelli A, Lengauer C (2002) Tumorigenesis: raf/ras oncogenes and mismatch-repair status. Nature 418: De Roock W, Claes B, Bernasconi D (2010) Effects of KRAS, BRAF, NRAS, and PIK3CA mutations on the efficacy of cetuximab plus chemotherapy in chemotherapy-refractory metastatic colorectal cancer: a retrospective consortium analysis. Lancet Oncol 11: Larramendy ML, Lushnikova T, Bjorkqvist AM (2000) Comparative genomic hybridization reveals complex genetic changes in primary breast cancer tumors and their cell lines. Cancer Genet Cytogenet 119: Wu G, Xing M, Mambo E (2005) Somatic mutation and gain of copy number of PIK3CA in human breast cancer. Breast Cancer Res 7: Lee SY, Kim MJ, Jin G (2010) Somatic mutations in epidermal growth factor receptor signaling pathway genes in non-small cell lung cancers. Thorac Oncol 5: Sun Y, Ren Y, Fang Z et al. (2010). Lung adenocarcinoma from East Asian never-smokers is a disease largely defined by targetable oncogenic mutant kinases. J Clin Oncol 28: Shibata T, Kokubu A, Tsuta K (2009) Oncogenic mutation of PIK3CA in small cell lung carcinoma: a potential therapeutic target pathway for chemotherapy-resistant lung cancer. Cancer Lett 283: Samuels Y, Wang Z, Bardelli A (2004) High frequency of mutations of the PIK3CA gene in human cancers. Science 304: Walker EH, Perisic O, Ried C (1999) Structural insights into phosphoinositide 3-kinase catalysis and signaling. Nature 402: Djordjevic S, Driscool PC (2002) Structural insight into substrate specifity and regulatory mechanisms of phosphoinositide 3-kinases. Trends Biochem Sci 27: Luo J, Mannig BD, Cantley LC (2003) Targeting the PI3K-Akt pathway in human cancer Rationale and promise. Cancer Cell 4: Karakas B, Bachman KE, Park BH (2006) Mutation of the PIK3CA oncogene in human cancer. Br J Cancer 94: Schildgen V, Lüsebrink J, Appel JD, Wübben C, Engel-Riedel W, Ludwig C, Stoelben E, Schildgen O, Brockmann M (2013) Identification of uncommon PIK3CA mutations in lung cancer by using pyrosequencing. Diagn Mol Pathol 22: Flatley E, Ang D, Warrick A, Beadling C, Corless CL, Troxell ML (2013) PIK3CA-AKT pathway mutations in micropapillary breast carcinoma. Hum Pathol 12: Wang H, Wu H, Cai K, Ju Q, Wang W (2012) Phosphatidylinositol 3-kinase could be a promising target in lung cancer therapy. J Buon 17: Sahin IH, Aspirin GC (2013) PIK3CA mutation and colorectal-cancer survival. N Engl J Med 368: 289 PIK3CA mutations in the most common types of cancer Monika Anna Chomczyk 1,2,*, Piotr Czajka 3 1 Department of Clinical Molecular Biology, 2 II Department of General and Gastroenterological Surgery and 3 Department of Medical Pathomorphology, Medical University of Bialystok, 13 Waszyngtona St., Białystok, Poland * m.chomczyk@wp.pl, tchayka@wp.pl Key words: PIK3CA, PI3K, cancer, oncogenes, mutations, carcinogenesis ABSTRACT Continuous improvement of appropriate methods of dealing with cancer require active search for the possibility of applying more and newer targeted therapies. Scientific reports, in addition to best-described proteins KRAS, PI3K emphasize the important role in carcinogenesis. This paper presents overview PIK3CA mutations in the path PI3K/PTEN/Akt the most common cancers. Targeted to stop the most important components of this path can be used to create targeted therapies. PIK3CA mutation may also be a predictive factor in the selection of targeted therapies. A lot of questions remain unanswered such as: how the structure and biochemical effects of intracellular affect different mutations in PIK3CA, and all mutations in the gene lead to the activation of p110α subunit? Additional research on the biochemical structure and cell structure are necessary to complete the discovery of PIK3CA gene function and, in particular subunits of p110α

Odmienności podejścia terapeutycznego w rzadszych podtypach raka jajnika

Odmienności podejścia terapeutycznego w rzadszych podtypach raka jajnika Odmienności podejścia terapeutycznego w rzadszych podtypach raka jajnika Rak jajnika: nowe wyzwania diagnostyczno - terapeutyczne Warszawa, 15-16.05.2015 Dagmara Klasa-Mazurkiewicz Gdański Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii?

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Wykorzystanie nowych technik molekularnych w badaniach nad genetycznymi i epigenetycznymi mechanizmami transformacji nowotworowej

Bardziej szczegółowo

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie

prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie prof. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Sekwencyjność występowania zaburzeń molekularnych w niedrobnokomórkowym raku płuca

Bardziej szczegółowo

INNOWACJE W LECZENIU CHORYCH NA RAKA PŁUCA Standaryzacja metod patomorfologicznych w diagnostyce raka płuca w Polsce i na świecie

INNOWACJE W LECZENIU CHORYCH NA RAKA PŁUCA Standaryzacja metod patomorfologicznych w diagnostyce raka płuca w Polsce i na świecie INNOWACJE W LECZENIU CHORYCH NA RAKA PŁUCA Standaryzacja metod patomorfologicznych w diagnostyce raka w Polsce i na świecie W.T. Olszewski Warszawa 21 03 2014 Złośliwe nowotwory nabłonkowe Squamous cell

Bardziej szczegółowo

Analiza mutacji genów EGFR, PIKCA i PTEN w nerwiaku zarodkowym

Analiza mutacji genów EGFR, PIKCA i PTEN w nerwiaku zarodkowym Analiza mutacji genów EGFR, PIKCA i PTEN w nerwiaku zarodkowym mgr Magdalena Brzeskwiniewicz Promotor: Prof. dr hab. n. med. Janusz Limon Katedra i Zakład Biologii i Genetyki Gdański Uniwersytet Medyczny

Bardziej szczegółowo

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka molekularna umożliwia terapie spersonalizowane. Janusz A. Siedlecki

Diagnostyka molekularna umożliwia terapie spersonalizowane. Janusz A. Siedlecki Diagnostyka molekularna umożliwia terapie spersonalizowane. Janusz A. Siedlecki Centrum Onkologii-Instytut, Warszawa 2015 Rozwój Rozwój medycyny i nauk podstawowych w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 182/2013 z dnia 9 września 2013 r. w sprawie oceny leku Iressa (gefitynib) we wskazaniu leczenie niedrobnokomórkowego

Bardziej szczegółowo

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,

Bardziej szczegółowo

Bariery w dostępie do terapii refundowanych w Polsce na przykładzie raka płuca

Bariery w dostępie do terapii refundowanych w Polsce na przykładzie raka płuca Bariery w dostępie do terapii refundowanych w Polsce na przykładzie raka płuca Prof. dr hab. Joanna Chorostowska-Wynimko Zakład Genetyki i Immunologii Klinicznej Mężczyźni 2013 Zachorowania Zgony Umieralność

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz BRCA1 zależny rak piersi i jajnika odmienności diagnostyczne i kliniczne (BRCA1 dependent breast and ovarian cancer clinical and diagnostic diversities) Paweł Blecharz Dr hab. n. med. Paweł Blecharz Dr

Bardziej szczegółowo

Przegląd publikacji z roku 2013 Cancer New England Journal of Medicine Annals of Oncology

Przegląd publikacji z roku 2013 Cancer New England Journal of Medicine Annals of Oncology Przegląd publikacji z roku 2013 Cancer New England Journal of Medicine Annals of Oncology Renata Zaucha HOT TOPICS 2014 w Onkologii Ginekologicznej Warszawa Wybrane publikacje 1 Annals of Oncology 2013;

Bardziej szczegółowo

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Lepiej skazać stu niewinnych ludzi, niż jednego

Bardziej szczegółowo

Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego

Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki

Bardziej szczegółowo

Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce

Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Warszawa, 27.01.2016 Seminarium naukowe: Terapie przełomowe w onkologii i hematoonkologii a dostępność do leczenia w Polsce na tle Europy Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Dr n.

Bardziej szczegółowo

Medgenetix sp. z o.o.

Medgenetix sp. z o.o. Medgenetix sp. z o.o. Medycyna spersonalizowana medycyną przyszłości Jacek Wojciechowicz- Prezes Zarządu Agenda 1. Kilka słów o pomysłodawcach i dokonaniach 2. Przedmiot działalności 3. Innowacyjność 4.

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza dr hab. Beata Schlichtholz Gdańsk, 20 października 2015 r. Katedra i Zakład Biochemii Gdański Uniwersytet Medyczny ul. Dębinki 1 80-211 Gdańsk Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza pt.

Bardziej szczegółowo

Płynna biopsja Liquid biopsy. Rafał Dziadziuszko Klinika Onkologii i Radioterapii Gdański Uniwersytet Medyczny

Płynna biopsja Liquid biopsy. Rafał Dziadziuszko Klinika Onkologii i Radioterapii Gdański Uniwersytet Medyczny Płynna biopsja Liquid biopsy Rafał Dziadziuszko Klinika Onkologii i Radioterapii Gdański Uniwersytet Medyczny Podstawowe pojęcia Biopsja uzyskanie materiału tkankowego lub komórkowego z guza celem ustalenia

Bardziej szczegółowo

Czynniki predykcyjne u chorych na raka jelita grubego poddawanych terapii ukierunkowanej na receptor czynnika wzrostu naskórka (EGFR)

Czynniki predykcyjne u chorych na raka jelita grubego poddawanych terapii ukierunkowanej na receptor czynnika wzrostu naskórka (EGFR) PRACA PRZEGLĄDOWA Aleksandra Łacko, Marcin Ekiert, Katarzyna Soter Katedra Onkologii Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Czynniki predykcyjne u chorych na raka jelita grubego poddawanych

Bardziej szczegółowo

Molekularne markery nowotworowe

Molekularne markery nowotworowe Molekularne markery nowotworowe Dr Marta Żebrowska Pracownia Diagnostyki Molekularnej i Farmakogenomiki, Zakład Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej Źródło ryc: http://www.utmb.edu/scccb/;

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza

Bardziej szczegółowo

RAK PŁUCA 2016 ROK. Maciej Krzakowski

RAK PŁUCA 2016 ROK. Maciej Krzakowski RAK PŁUCA 2016 ROK Maciej Krzakowski MEDIANA CZASU PRZEŻYCIA CAŁKOWITEGO 12-24/ 12 2-4/ 12 Leczenie objawowe Chemioterapia 1-lekowa DDP Chemioterapia 2-lekowa DDP+VP16/VBL Chemioterapia 2-lekowa DDP+Leki

Bardziej szczegółowo

Nowotwór złośliwy oskrzela i płuca

Nowotwór złośliwy oskrzela i płuca www.oncoindex.org SUBSTANCJE CZYNNE W LECZENIU: Nowotwór złośliwy oskrzela i płuca Bevacizumab Bewacyzumab w skojarzeniu z chemioterapią opartą na pochodnych platyny jest wskazany w leczeniu pierwszego

Bardziej szczegółowo

Paweł Krawczyk. Finansowanie diagnostyki molekularnej w programach lekowych w Polsce problemy i możliwe rozwiązania

Paweł Krawczyk. Finansowanie diagnostyki molekularnej w programach lekowych w Polsce problemy i możliwe rozwiązania Finansowanie diagnostyki molekularnej w programach lekowych w Polsce problemy i możliwe rozwiązania Paweł Krawczyk Katedra i Klinika Pneumonologii, Onkologii i Alergologii Pracownia Immunologii i Genetyki

Bardziej szczegółowo

Materiał i metody. Wyniki

Materiał i metody. Wyniki Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 139/2014 z dnia 2 czerwca 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Giotrif,

Bardziej szczegółowo

Załącznik do OPZ nr 8

Załącznik do OPZ nr 8 Załącznik do OPZ nr 8 Lista raportów predefiniowanych Lp. Tytuł raportu Potencjalny użytkownik raportu 1. Lista chorych na raka stercza w zależności od poziomu antygenu PSA (w momencie stwierdzenia choroby)

Bardziej szczegółowo

Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej

Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry

Bardziej szczegółowo

OFERTA BADAŃ GENETYCZNYCH

OFERTA BADAŃ GENETYCZNYCH OFERTA BADAŃ GENETYCZNYCH Obowiązuje od stycznia 2014 ONKOLOGIA Załącznik nr 4 Kod badania Jednostka chorobowa Opis badania Materiał do badań Cena ONK-001 Genetyczna do raka piersi - panel Analiza mutacji

Bardziej szczegółowo

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Rak piersi Doniesienia roku 2014 Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Miejscowe leczenie Skrócone napromienianie części piersi (accelerated partial breast irradiation;

Bardziej szczegółowo

Dodatek F. Dane testowe

Dodatek F. Dane testowe Dodatek F. Dane testowe Wszystkie dane wykorzystane w testach pochodzą ze strony http://sdmc.lit.org.sg/gedatasets/datasets.html. Na stronie tej zamieszczone są różne zbiory danych zebrane z innych serwisów

Bardziej szczegółowo

Rak płuca postępy 2014

Rak płuca postępy 2014 Rak płuca postępy 2014 Dr n. med. Adam Płużański Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii-Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie Onkologia 2014. Warszawa, 21/10/2014 r. Epidemiologia

Bardziej szczegółowo

Nowe możliwości celowanego leczenia uogólnionego raka piersi z ekspresją receptorów hormonalnych

Nowe możliwości celowanego leczenia uogólnionego raka piersi z ekspresją receptorów hormonalnych Nowe możliwości celowanego leczenia uogólnionego raka piersi z ekspresją receptorów hormonalnych New possibilities of targeted therapy for advanced hormone receptor-positive breast cancer prof. nadzw.

Bardziej szczegółowo

CENTRUM ONKOLOGII. im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy

CENTRUM ONKOLOGII. im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy CENTRUM ONKOLOGII im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy O nas Centrum Onkologii w Bydgoszczy nie jest instytutem naukowym, ani szpitalem uniwersyteckim. Mimo to prowadzimy szeroko zakrojoną działalność

Bardziej szczegółowo

Test BRCA1. BRCA1 testing

Test BRCA1. BRCA1 testing Test BRCA1 BRCA1 testing 2 Streszczenie Za najczęstszą przyczynę występowania wysokiej, genetycznie uwarunkowanej predyspozycji do rozwoju raka piersi i/lub jajnika w Polsce uznaje się nosicielstwo trzech

Bardziej szczegółowo

RAK JAJNIKA CZYLI RZECZ O WYBRCA-OWANYCH (WYBRAKOWANYCH) GENACH

RAK JAJNIKA CZYLI RZECZ O WYBRCA-OWANYCH (WYBRAKOWANYCH) GENACH RAK JAJNIKA CZYLI RZECZ O WYBRCA-OWANYCH (WYBRAKOWANYCH) GENACH Dr hab. n. med. Lubomir Bodnar Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie PORUSZANE TEMATY Budowa genów odpowiedzialnych za

Bardziej szczegółowo

Kompleksowa Diagnostyka Raka Płuca Diagnostyka Molekularna

Kompleksowa Diagnostyka Raka Płuca Diagnostyka Molekularna Kompleksowa Diagnostyka Raka Płuca Diagnostyka Molekularna Joanna Chorostowska-Wynimko Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie OBJAWY LEKARZ POZ Późna DIAGNOSTYKA zgłaszalność WSTĘPNA do lekarza POZ

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka i leczenie czerniaka. Dr n. med. Jacek Calik

Profilaktyka i leczenie czerniaka. Dr n. med. Jacek Calik Profilaktyka i leczenie czerniaka Dr n. med. Jacek Calik Czerniaki Czerniaki są grupą nowotworów o bardzo zróżnicowanej biologii, przebiegu i rokowaniu. Nowotwory wywodzące się z melanocytów. Pochodzenie

Bardziej szczegółowo

Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej

Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej MedTrends 2016 Europejskie Forum Nowoczesnej Ochrony Zdrowia Zabrze, 18-19 marca 2016 r. Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej Prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański Katedra i Klinika

Bardziej szczegółowo

Komunikat prasowy. Dodatkowe informacje

Komunikat prasowy. Dodatkowe informacje Dane na temat czasu przeżycia całkowitego uzyskane w badaniu LUX-Lung 7 bezpośrednio porównującym leki afatynib i gefitynib, przedstawione na ESMO 2016 W badaniu LUX-Lung 7 zaobserwowano mniejsze ryzyko

Bardziej szczegółowo

Onkogeneza i zjawisko przejścia nabłonkowomezenchymalnego. Gabriel Wcisło Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego, CSK MON, Warszawa

Onkogeneza i zjawisko przejścia nabłonkowomezenchymalnego. Gabriel Wcisło Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego, CSK MON, Warszawa Onkogeneza i zjawisko przejścia nabłonkowomezenchymalnego raka jajnika Gabriel Wcisło Klinika Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego, CSK MON, Warszawa Sześć diabelskich mocy a komórka rakowa (Gibbs

Bardziej szczegółowo

Podłoże molekularne NF1 i RASopatii. Możliwości diagnostyczne.

Podłoże molekularne NF1 i RASopatii. Możliwości diagnostyczne. Podłoże molekularne NF1 i RASopatii. Możliwości diagnostyczne. MONIKA G O S Z AKŁAD G ENETYKI MEDYCZ NEJ, I N STYTUT MATKI I DZIECKA SYMPOZJUM A LBA - JULIA WARSZAWA, 2-3.12.2017 Czym jest gen? Definicja:

Bardziej szczegółowo

Testy DNA umiarkowanie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe

Testy DNA umiarkowanie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe Grzegorz Kurzawski, Janina Suchy, Cezary Cybulski, Joanna Trubicka, Tadeusz Dębniak, Bohdan Górski, Tomasz Huzarski, Anna Janicka, Jolanta Szymańska-Pasternak, Jan Lubiński Testy DNA umiarkowanie zwiększonego

Bardziej szczegółowo

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Rak płuca wyzwania. Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Rak płuca wyzwania Witold Zatoński Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Innowacje w leczeniu RAKA PŁUC ocena dostępności w Polsce Warszawa, 1 marca 14 Nowotwory główna przyczyna

Bardziej szczegółowo

ScienceDirect. journal homepage:

ScienceDirect. journal homepage: polski przeglą d otorynolaryngologiczny 3 (2014) 254 258 Dostępne online www.sciencedirect.com ScienceDirect journal homepage: www.elsevier.com/locate/ppotor Streszczenie pracy doktorskiej/summary of doctoral

Bardziej szczegółowo

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej Rak jajnika Prof. Mariusz Bidziński Klinika Ginekologii Onkologicznej Współpraca z firmami: Roche, Astra Zeneca, MSD, Olympus Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 Materiały edukacyjne Astra Zeneca Mutacje w

Bardziej szczegółowo

leczenia personalizowanego

leczenia personalizowanego Diagnostyka molekularna jako podstawa leczenia personalizowanego Dorota Nowakowska Poradnia Genetyczna CO-I Warszawa medycyna personalizowana Definicja wg Polskiej Koalicji Medycyny Personalizowanej: Kluczowe

Bardziej szczegółowo

S T R E S Z C Z E N I E

S T R E S Z C Z E N I E STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych

Bardziej szczegółowo

Terapia celowana. Część I. Mechanizmy przesyłania sygnałów przy udziale receptorów o aktywności kinazy tyrozynowej

Terapia celowana. Część I. Mechanizmy przesyłania sygnałów przy udziale receptorów o aktywności kinazy tyrozynowej Współczesna Onkologia (2007) vol. 11; 7 (331 336) Prawidłowe funkcjonowanie komórki jest uzależnione od ścisłej kontroli przekazywania informacji. W proces przenoszenia sygnałów zaangażowane są substancje

Bardziej szczegółowo

KONFERENCJA Terapie innowacyjne. Minimalizm i precyzja w medycynie Termin r.

KONFERENCJA Terapie innowacyjne. Minimalizm i precyzja w medycynie Termin r. KONFERENCJA Terapie innowacyjne. Minimalizm i precyzja w medycynie Termin 10.05.2019 r. PROGRAM 9.00-9.30 Wykład inauguracyjny Postępy Hematologii w ostatnim półwieczu. Od tymozyny do CART cell Prof. dr

Bardziej szczegółowo

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i

Bardziej szczegółowo

Klinika Endokrynologii [1]

Klinika Endokrynologii [1] Klinika Endokrynologii [1] Dane kontaktowe: tel. 41 36 74 181 fax 41 3456882 Kierownik kliniki: dr. hab. n. med. Aldona Kowalska (specjalista chorób wewnętrznych, specjalista medycyny nuklearnej, endokrynolog

Bardziej szczegółowo

Miejsce patomorfologa w diagnostyce molekularnej nowotworów litych. Anna Nasierowska-Guttmejer Zakład Patomorfologii CSK MSW w Warszawie

Miejsce patomorfologa w diagnostyce molekularnej nowotworów litych. Anna Nasierowska-Guttmejer Zakład Patomorfologii CSK MSW w Warszawie Miejsce patomorfologa w diagnostyce molekularnej nowotworów litych Anna Nasierowska-Guttmejer Zakład Patomorfologii CSK MSW w Warszawie I część - rola patomorfologa w erze terapii celowanej molekularnie

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy

Bardziej szczegółowo

Zespół BRCA klinika i leczenie. Ewa Nowak-Markwitz. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Klinika Onkologii Ginekologicznej

Zespół BRCA klinika i leczenie. Ewa Nowak-Markwitz. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Klinika Onkologii Ginekologicznej Zespół BRCA klinika i leczenie Ewa Nowak-Markwitz Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Klinika Onkologii Ginekologicznej Wykład powstał przy wsparciu firmy AstraZeneca dziedziczenie każdy ma dwie kopie genu

Bardziej szczegółowo

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa RAK TRZUSTKI U 50% chorych w momencie rozpoznania stwierdza się

Bardziej szczegółowo

Anna Markowska Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych

Anna Markowska Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Anna Markowska Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Epidemiologia zachorowalności na raka endometrium Na świecie W Polsce 2008 >288.000 4820 2012 >319.000 5426 Globocan 2012 Krajowy Rejestr Nowotworów

Bardziej szczegółowo

RAK PŁUCA A CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE

RAK PŁUCA A CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE Beata Brajer-Luftmann Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej UM w Poznaniu TPT 30.11.2013r. Najczęstszy nowotwór na świecie (ok. 1,2 mln zachorowań i ok. 1,1ml zgonów)

Bardziej szczegółowo

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek

Bardziej szczegółowo

KRAS status as a molecular predictive factor of benefits from the treatment with anti-egfr monoclonal antibodies in colorectal cancer

KRAS status as a molecular predictive factor of benefits from the treatment with anti-egfr monoclonal antibodies in colorectal cancer PRACA PRZEGLĄDOWA Aleksandra Łacko 1, Krzysztof Krzemieniecki 2 1 Katedra Onkologii Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich we Wrocławiu 2 Zakład Chemioterapii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Status

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9 Załącznik nr 9 Nazwa programu: do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo

Onkologia - opis przedmiotu

Onkologia - opis przedmiotu Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist

Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist (IF-4) Dr n. med. Lubomir Bodnar Klinika Onkologii, Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Warszawa

Bardziej szczegółowo

Innowacyjne metody farmakoterapii niedrobnokomórkowego raka płuca dzisiaj i jutro

Innowacyjne metody farmakoterapii niedrobnokomórkowego raka płuca dzisiaj i jutro Innowacyjne metody farmakoterapii niedrobnokomórkowego raka płuca dzisiaj i jutro Dariusz M. Kowalski Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii Instytut w Warszawie Warszawa, 20. 03.

Bardziej szczegółowo

CLINICAL GENETICS OF CANCER 2017

CLINICAL GENETICS OF CANCER 2017 International Conference CLINICAL GENETICS OF CANCER 2017 Szczecin, 21-22 September 2017 (Center for New Medical Technologies, Unii Lubelskiej 1, Szczecin) Thursday (21 September 2017) 9:00-9:10 Conference

Bardziej szczegółowo

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną chemioterapię z udziałem cisplatyny? Jacek Jassem Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego ń Uniwersytetu t Medycznego Jaka jest siła

Bardziej szczegółowo

No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o

No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o d o s t ę p n o ś ć d o leczenia n o w o t w o r u j e l i ta g r u b e g o w r a m a c h ś w i a d c z e ń g wa r a n to wa n yc h w Po l s c e w ś w i e t l e

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KONFERENCJI. Perspektywy w onkologii molekularnej II zjazd Centrum Onkologii- Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie

PROGRAM KONFERENCJI. Perspektywy w onkologii molekularnej II zjazd Centrum Onkologii- Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie PROGRAM KONFERENCJI Perspektywy w onkologii molekularnej II zjazd Centrum Onkologii- Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie 4 kwietnia 2017 9.30-10.00 Rejestracja i kawa 10.00-10.10 Dyrektor COI - Prof.

Bardziej szczegółowo

Biuletyn Informacyjny

Biuletyn Informacyjny If we knew what it was we were doing, it would not be called research, would it? A. Einstein Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Gliwicach Centrum Doskonałości Działu Badawczego

Bardziej szczegółowo

Program Konferencji Sesja I. Wielodyscyplinarne leczenie miejscowo-zaawansowanego raka pęcherza moczowego Piotr Kryst, Jacek Fijuth

Program Konferencji Sesja I. Wielodyscyplinarne leczenie miejscowo-zaawansowanego raka pęcherza moczowego Piotr Kryst, Jacek Fijuth Program Konferencji 09.00 10.00 Spotkanie nadzoru specjalistycznego 10.30 10.40 Rozpoczęcie konferencji Maciej Krzakowski 10.40 11.25 Sesja I. Wielodyscyplinarne leczenie miejscowo-zaawansowanego raka

Bardziej szczegółowo

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne dr n. med. Marcin Wiszniewski, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Regionalny Ośrodek Onkologiczny II Ogólnopolska Konferencja Medycyny Pracy

Bardziej szczegółowo

CELE PRACY: MATERIAŁY I METODY:

CELE PRACY: MATERIAŁY I METODY: Rak płuca jest główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów w Polsce, zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet. Nadal mierzymy się z problemem późnej diagnozy, aż w 85% przypadków wykrywa się go, gdy nowotwór

Bardziej szczegółowo

Program. 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek

Program. 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek Czwartek, 05 listopada 2009 Program 10.00 10.15 Powitanie 10.15 10.45 Otwarcie Sympozjum Czego dokonaliśmy- dokąd zmierzamy Prof. D.Perek 10.45 11.00 Przerwa na kawę Sesja I 11.00 14.00 Przewodniczą: E.

Bardziej szczegółowo

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Obserwowane są samoistne regresje zmian przerzutowych

Bardziej szczegółowo

Europejski Tydzień Walki z Rakiem

Europejski Tydzień Walki z Rakiem 1 Europejski Tydzień Walki z Rakiem 25-31 maj 2014 (http://www.kodekswalkizrakiem.pl/kodeks/) Od 25 do 31 maja obchodzimy Europejski Tydzień Walki z Rakiem. Jego celem jest edukacja społeczeństwa w zakresie

Bardziej szczegółowo

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe

Bardziej szczegółowo

S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Nie dotyczy

S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne. Nie dotyczy S YLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) I nformacje ogólne Nazwa modułu: Molekularne markery diagnostyczne w medycynie Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów

Bardziej szczegółowo

Ingrid Wenzel. Rozprawa doktorska. Promotor: dr hab. med. Dorota Dworakowska

Ingrid Wenzel. Rozprawa doktorska. Promotor: dr hab. med. Dorota Dworakowska Ingrid Wenzel KLINICZNE ZNACZENIE EKSPRESJI RECEPTORA ESTROGENOWEGO, PROGESTERONOWEGO I ANDROGENOWEGO U CHORYCH PODDANYCH LECZNICZEMU ZABIEGOWI OPERACYJNEMU Z POWODU NIEDROBNOKOMÓRKOWEGO RAKA PŁUC (NDKRP)

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8 Załącznik nr 8 Nazwa programu: do Zarządzenia 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo

Badania genetyczne. Prof. dr hab. Maria M. Sąsiadek Katedra i Zakład Genetyki Konsultant krajowy ds. genetyki klinicznej

Badania genetyczne. Prof. dr hab. Maria M. Sąsiadek Katedra i Zakład Genetyki Konsultant krajowy ds. genetyki klinicznej Badania genetyczne. Prof. dr hab. Maria M. Sąsiadek Katedra i Zakład Genetyki maria.sasiadek@am.wroc.pl Konsultant krajowy ds. genetyki klinicznej Badania genetyczne: jak to się zaczęło Genetyka a medycyna

Bardziej szczegółowo

Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy

Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka neurofibromatozy typu I,

Diagnostyka neurofibromatozy typu I, Diagnostyka neurofibromatozy typu I, czyli jak to się robi w XXI wieku dr n. biol. Robert Szymańczak Laboratorium NZOZ GENOMED GENOMED S.A. Neurofibromatoza typu I (choroba von Recklinghausena) częstość

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii

Uniwersytet Łódzki, Instytut Biochemii Życie jest procesem chemicznym. Jego podstawą są dwa rodzaje cząsteczek kwasy nukleinowe, jako nośniki informacji oraz białka, które tę informację wyrażają w postaci struktury i funkcji komórek. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1959/press.html?print=1

Bardziej szczegółowo

CENTRUM ONKOLOGII. im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy

CENTRUM ONKOLOGII. im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy CENTRUM ONKOLOGII im. prof. Franciszka Łukaszczyka w Bydgoszczy CENTRUM ONKOLOGII w Bydgoszczy Personalizowana terapia nowotworów z zastosowaniem innowacyjnych technologii leczniczych i diagnostycznych

Bardziej szczegółowo

Immunoterapia w praktyce rak nerki

Immunoterapia w praktyce rak nerki Immunoterapia w praktyce rak nerki VII Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Warszawa 09 sierpień 2018 Piotr Tomczak Uniwersytet Medyczny Poznań Katedra i Klinika Onkologii Leczenie mrcc - zalecenia

Bardziej szczegółowo

NOWE ZWIĄZKI PRZECIWNOWOTWOROWE Z GRUPY INHIBITORÓW KINAZY TYROZYNOWEJ EGFR STOSOWANE W TERAPII CELOWANEJ. Joanna Rozegnał

NOWE ZWIĄZKI PRZECIWNOWOTWOROWE Z GRUPY INHIBITORÓW KINAZY TYROZYNOWEJ EGFR STOSOWANE W TERAPII CELOWANEJ. Joanna Rozegnał NOWE ZWIĄZKI PRZECIWNOWOTWOROWE Z GRUPY INHIBITORÓW KINAZY TYROZYNOWEJ EGFR STOSOWANE W TERAPII CELOWANEJ Joanna Rozegnał TERAPIA CELOWANA: Jedna z najbardziej nowoczesnych metod leczenia nowotworów Skierowana

Bardziej szczegółowo

wolna od leczenia? (TFR ang. Treatment Free Remission)

wolna od leczenia? (TFR ang. Treatment Free Remission) Czy można bezpiecznie przerwać leczenie przewlekłej białaczki szpikowej Czym jest remisja wolna od leczenia (TFR ang. Treatment Free Remission) KILKA INFORMACJI NA POCZąTEK... Remisja wolna od leczenia

Bardziej szczegółowo

Od rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie. Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych

Od rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie. Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych Od rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych Koalicja to wspólny głos ponad 100 tysięcy pacjentów onkologicznych w Polsce zrzeszonych

Bardziej szczegółowo

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii experience makes the difference Magdalena Władysiuk, lek. med., MBA Cel terapii w onkologii/hematologii Kontrola rozwoju choroby Kontrola objawów

Bardziej szczegółowo

[10ZPK/KII] Onkologia

[10ZPK/KII] Onkologia 1. Ogólne informacje o module [10ZPK/KII] Onkologia Nazwa modułu ONKOLOGIA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status modułu Język

Bardziej szczegółowo

LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI. Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019

LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI. Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019 LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019 Konflikt interesów Wykłady sponsorowane dla firm: Teva, AstraZeneca, Pfizer, Roche Sponorowanie

Bardziej szczegółowo

Testy DNA umiarkowanie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe

Testy DNA umiarkowanie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe Testy DNA umiarkowanie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe DNA tests for variants conferring low or moderate increase in the risk of cancer 2 Streszczenie U większości nosicieli zmian

Bardziej szczegółowo

Nowe leki onkologiczne kierunki poszukiwań. 20 września 2013 roku

Nowe leki onkologiczne kierunki poszukiwań. 20 września 2013 roku Nowe leki onkologiczne kierunki poszukiwań 20 września 2013 roku Wyzwania Nowotwór ma być wyleczalny. Nowotwór ma z choroby śmiertelnej stać się chorobą przewlekłą o długim horyzoncie czasowym. Problemy

Bardziej szczegółowo

Leczenie interferujące z receptorem czynnika wzrostu naskórka (EGFR) u chorych na raka jelita grubego

Leczenie interferujące z receptorem czynnika wzrostu naskórka (EGFR) u chorych na raka jelita grubego PRACA PRZEGLĄDOWA Marek Z. Wojtukiewicz 1, 2, Piotr Tokajuk 1, 2, Ewa Sierko 1, 2 1 Klinika Onkologii Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 2 Białostockie Centrum Onkologii Leczenie interferujące z receptorem

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE

ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE Uniwersytet Medyczny w Lublinie Katedra i Zakład Patomorfologii Klinicznej ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE Lek. Joanna Irla-Miduch WERYFIKACJA HISTOPATOLOGICZNA I OCENA EKSPRESJI BIAŁKA p16 INK4A ORAZ

Bardziej szczegółowo

Komunikat prasowy. Wyłącznie dla mediów spoza USA

Komunikat prasowy. Wyłącznie dla mediów spoza USA Wyłącznie dla mediów spoza USA Afatynib * wykazuje korzyści kliniczne u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca z obecnością mutacji w genie EGFR w zakresie różnych punktów końcowych związanych ze skutecznością

Bardziej szczegółowo

POMORSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W SZCZECINIE OŚRODEK NOWOTWORÓW DZIEDZICZNYCH ZAKŁAD GENETYKI I PATOMORFOLOGII

POMORSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W SZCZECINIE OŚRODEK NOWOTWORÓW DZIEDZICZNYCH ZAKŁAD GENETYKI I PATOMORFOLOGII POMORSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W SZCZECINIE OŚRODEK NOWOTWORÓW DZIEDZICZNYCH ZAKŁAD GENETYKI I PATOMORFOLOGII STRUKTURA OŚRODKA NOWOTWORÓW DZIEDZICZNYCH Onkologiczna Poradnia Genetyczna SPSK2 w Szczecinie

Bardziej szczegółowo

WIEDZA. wskazuje lokalizacje przebiegu procesów komórkowych

WIEDZA. wskazuje lokalizacje przebiegu procesów komórkowych Załącznik nr 7 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Opis zakładanych efektów kształcenia na studiach podyplomowych Nazwa studiów: Medycyna Molekularna w Praktyce Klinicznej Typ studiów:

Bardziej szczegółowo

Rola patomorfologa w doborze terapii ukierunkowanej na receptor czynnika wzrostu naskórka (EGFR) u chorych na nowotwory

Rola patomorfologa w doborze terapii ukierunkowanej na receptor czynnika wzrostu naskórka (EGFR) u chorych na nowotwory PRACA PRZEGLĄDOWA Wojciech P. Olszewski, Włodzimierz T. Olszewski Zakład Patologii, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Rola patomorfologa w doborze terapii ukierunkowanej

Bardziej szczegółowo