Narodowy Bank Polski. Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro
|
|
- Edyta Kamila Świątek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Narodowy Bank Polski Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro Warszawa, maj
2 Spis treści Spis tabel, ramek i wykresów... 4 Wprowadzenie Estonia aspekty makroekonomiczne Estonia mała, otwarta i liberalna gospodarka Opis sytuacji fiskalnej Estonii przed kryzysem finansowym Analiza gospodarki Estonii pod kątem spełnienia kryteriów konwergencji z Maastricht Wpływ wprowadzenia euro na poziom cen. Inflacja rzeczywista a inflacja postrzegana Skutki wprowadzenia euro w Estonii dla EBC oraz pozostałych państw pozostających poza strefą euro Aspekty prawne przystąpienia Estonii do strefy euro Przepisy pierwotnego prawa wspólnotowego Przepisy pochodnego prawa wspólnotowego Przepisy prawa krajowego Opinie Europejskiego Banku Centralnego do projektów wspólnotowych i krajowych aktów prawnych dotyczących przystąpienia Estonii do strefy euro Praktyczne aspekty wprowadzenia euro do obiegu Przygotowania do wprowadzenia euro Narodowy plan wprowadzenia euro i struktury koordynacyjne Działania logistyczne Przebieg wprowadzania euro do obiegu Scenariusz wprowadzania euro Kanały i tempo wprowadzania euro Wycofywanie koron estońskich z obiegu Ocena Komisji Europejskiej dotycząca przygotowań oraz procesu wprowadzania euro do obiegu
3 4. Kampania informacyjna i ochrona konsumentów Kampania informacyjna na temat wprowadzenia euro w Estonii Organizacja działań komunikacyjnych Założenia strategii Przebieg kampanii informacyjnej Ochrona konsumentów przed nadużyciami cenowymi Zasady zaokrąglania cen Obowiązek podwójnego przedstawienia cen w koronach estońskich i euro Monitorowanie przestrzegania obowiązku podwójnego podawania cen i kontrola cen Kształtowanie się opinii publicznej w zakresie postrzegania euro Podsumowanie i wnioski...54 Bibliografia
4 Spis tabel, ramek i wykresów Tabela 1: Tabela 2: Tabela 3: Tabela 4: Szacunki salda strukturalnego Estonii w kolejnych prognozach Komisji Europejskiej. 13 Zestawienie wskaźników konwergencji nominalnej dla Estonii w latach Dochody sektora finansów publicznych wg kategorii w latach oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami..18 Wydatki sektora finansów publicznych wg kategorii w latach oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami.. 18 Ramka 1: Dostosowania fiskalne w Estonii w reakcji na kryzys i w związku z koniecznością wypełnienia kryterium fiskalnego. 17 Wykres 1: Wykres 2: Wykres 3: Wykres 4: Wykres 5: Wykres 6: Wykres 7: Wykres 8: PKB per capita Estonii na tle państw członkowskich Unii Europejskiej w 2009 r Stopień otwartości Estonii na tle poszczególnych gospodarek Unii Europejskiej w 2010 r Stopa wzrostu PKB w Estonii w latach na tle średniego tempa wzrostu gospodarczego Unii Europejskiej oraz strefy euro Stopa inflacji HICP w Estonii w latach na tle średniej UE oraz strefy euro.. 12 Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach Estonii, Litwy, Łotwy i Polski oraz średni deficyt w strefie euro...13 Dochody i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych Estonii w latach Saldo strukturalne sektora finansów publicznych Estonii, Litwy, Łotwy, Polski oraz średnie saldo w strefie euro w latach (w % PKB) wg danych z EC Autumn Economic Forecast Deficyt rachunku obrotów bieżących Estonii w latach
5 Wykres 9: 12 miesięczna średnia stopa inflacji HICP w Estonii w okresie maj 2004 marzec 2011 r...16 Wykres 10: Inflacja rzeczywista i inflacja postrzegana w Estonii w okresie styczeń 1999 kwiecień 2011 r Wykres 11: Poparcie dla wprowadzenia euro w Estonii...50 Wykres 12: Opinia Estończyków nt. wpływu wprowadzenia euro na ceny Wykres 13: Obawy mieszkańców Estonii związane z wprowadzeniem euro Wykres 14: Odczuwany poziom poinformowania na temat euro..52 5
6 Wprowadzenie W dniu 13 lipca 2010 r. Rada Unii Europejskiej ds. Gospodarczych i Finansowych (Rada ECOFIN) przyjęła decyzję uchylającą derogację wobec Estonii i tym samym dała zielone światło dla rozszerzenia strefy euro, od 1 stycznia 2011 r., o kolejne, siedemnaste państwo członkowskie. Wraz z przyjęciem ww. decyzji, Rada ECOFIN wprowadziła zmiany do wcześniejszych rozporządzeń 1, ustalając kurs wymiany między euro a koroną estońską (na poziomie 15,6466 EEK za 1 EUR) oraz wskazując na scenariusz przyjęcia nowej waluty przez Estonię. Decyzję o uchyleniu derogacji poprzedziło przedstawienie w dniu 12 maja 2010 r. przez Komisję Europejską (KE) i Europejski Bank Centralny (EBC) Raportów o konwergencji. Po raz pierwszy również, zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), przed podjęciem decyzji o zniesieniu derogacji kwalifikowana większość członków Rady reprezentujących państwa strefy euro wydała zalecenie dotyczące wprowadzenia nowej waluty przez Estonię. Zalecenie zostało przyjęte w dniu 8 czerwca 2010 r. przy okazji posiedzenia Rady ECOFIN. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie pierwszych doświadczeń Estonii związanych z zamianą korony estońskiej na euro. W opracowaniu skoncentrowano się na aspektach ekonomicznych, prawnych i praktycznych tego procesu, a także przedstawiono wyniki badania opinii publicznej oraz poddano analizie prowadzone w Estonii działania informacyjne. Opracowanie stanowi kontynuację cyklu analiz poświęconych procesowi wprowadzania nowej waluty w państwach członkowskich UE 2. W pierwszej części omówiono makroekonomiczne aspekty wprowadzenia euro w Estonii. Przedstawiono w niej w szczególności charakterystykę gospodarki estońskiej, a także opisano sytuację fiskalną Estonii przed kryzysem finansowym. W dalszej części rozdziału analizie poddano gospodarkę estońską pod kątem wypełnienia kryteriów z Maastricht. W tym kontekście omówiono m.in. dostosowania fiskalne w reakcji na kryzys oraz w związku z koniecznością wypełnienia kryterium fiskalnego. Poruszono ponadto kwestię wpływu wprowadzenia euro na poziom cen, w tym odniesiono się do zagadnienia inflacji rzeczywistej i postrzeganej. Rozdział podsumowuje krótka analiza skutków wprowadzenia euro w Estonii dla EBC oraz państw pozostających poza strefą euro. 1 tj. odpowiednio do Rozporządzenia Rady nr 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie kursów wymiany między euro a walutami państw członkowskich przyjmujących euro oraz do załącznika do Rozporządzenia Rady nr 974/98 z dnia 3 maja 1998 r. w sprawie wprowadzenia euro (więcej informacji patrz: Rozdział 2 niniejszego opracowania). 2 Patrz: Glibowska M., Szcześ M., Pawełczyk B., Żogała M., Przebieg procesu wprowadzania banknotów i monet euro w państwach Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, 2003 r.; Ciszak T., Górska A., Jakubiec S., Siemaszko M., Pierwsze doświadczenia Słowenii związane z zamianą tolara na euro, Materiały i Studia, Zeszyt nr 224, Warszawa, styczeń 2008 r.; Górska A., Siemaszko M., Szymczyk Ł., Wyganowska H., Doświadczenia Cypru i Malty związane z zamianą walut krajowych na euro, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze część II, s. 141, NBP, Warszawa 2009; Górska A., Lip W., Siemaszko M., Prawne i praktyczne aspekty przygotowań Słowacji do zamiany waluty krajowej na euro, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze część II, s. 86, NBP, Warszawa 2009; Górska A., Lip W., Siemaszko M., Szymczyk Ł., Doświadczenia Słowacji związane z zamianą waluty krajowej na euro (materiał niepublikowany). 6
7 W drugiej części opracowania przedstawiono prawne aspekty przystąpienia Estonii do strefy euro. Omówiono w niej w szczególności te przepisy TFUE, które stanowią podstawę dla przyjęcia nowej waluty oraz regulacje prawa pochodnego UE, uchwalone w związku z rozszerzeniem strefy euro o kolejne państwo. Analizie poddano także wybrane przepisy prawa estońskiego dotyczące wprowadzania wspólnej waluty oraz najważniejsze opinie EBC wydane w trakcie konsultowania projektów ww. regulacji. Trzeci rozdział opracowania został poświęcony praktycznym i logistycznym aspektom wprowadzenia euro. Przedstawiono w nim, w szczególności, działania przygotowawcze do tej operacji, w tym organizację całego procesu oraz informacje dotyczące zaopatrywania podmiotów w nową walutę. W dalszej części rozdziału skoncentrowano się na przebiegu zamiany walut w Estonii, tj. na scenariuszu i tempie wprowadzania euro, a także wycofywaniu koron estońskich z obiegu. W opracowaniu omówiono ponadto najważniejsze rekomendacje oraz ocenę Komisji Europejskiej odnoszące się do procesu wprowadzenia banknotów i monet euro przez Estonię. W czwartym rozdziale przedstawiono założenia strategii komunikacyjnej i przebieg prowadzonej w Estonii kampanii informacyjnej na temat euro. Przedstawiono również najważniejsze wyniki badań opinii publicznej. W rozdziale omówiono ponadto działania podjęte przez władze Estonii mające na celu wzmocnienie zaufania społeczeństwa do nowej waluty oraz ochronę przed nieuzasadnionymi podwyżkami cen. Opracowanie zamyka podsumowanie dotychczasowych doświadczeń Estonii związanych z wprowadzeniem euro wraz z próbą przedstawienia najważniejszych wniosków wypływających z tych doświadczeń, również w kontekście prowadzonych obecnie w Polsce prac nad przygotowaniem Narodowego Planu Wprowadzenia Euro. 7
8 1. Estonia aspekty makroekonomiczne 1.1 Estonia mała, otwarta i liberalna gospodarka Estonia jest jednym z najmniejszych państw europejskich. Jej powierzchnia ( km 2 ) jest prawie 7 krotnie mniejsza od powierzchni Polski ( km 2 ) 3. Estonię zamieszkuje 1,3 mln obywateli. Stanowi to 0,3% populacji Unii Europejskiej oraz 0,4% populacji strefy euro 4. Charakterystycznym jest fakt, że prawie jedna trzecia obywateli (31,4% wg stanu na 1 stycznia 2010 r.) nie jest narodowości estońskiej. Wśród nich największą grupę tworzą Rosjanie. Narodowość tą deklaruje co czwarty obywatel Estonii. Estonia jest również bardzo małą gospodarką pod względem wielkości produkcji. W 2010 r. PKB Estonii stanowił 0,12% PKB całej Unii Europejskiej oraz 0,16% PKB strefy euro (dane Eurostatu). Pod względem wielkości produkcji Estonia jest po Malcie drugą najmniejszą gospodarką europejskiego wspólnego obszaru walutowego. Estonia jest gospodarką o niższym niż pozostałe państwa członkowskie strefy euro poziomie rozwoju gospodarczego, mierzonego PKB per capita. W 2010 r. PKB per capita Estonii wyniósł euro, co stanowiło 44% średniego PKB per capita krajów UE (por. wykres 1). Wykres 1. PKB per capita Estonii na tle państw członkowskich Unii Europejskiej w 2009 r. 5 (euro) Luksemburg Dania Irlandia Holandia Austria Finlandia Belgia Szwecja Francja Niemcy Wielka Brytania Włochy Hiszpania Cypr Grecja Słowenia Portugalia Malta Czechy Słowacja Estonia Węgry Łotwa Polska Litwa Rumunia Bułgaria Źródło: Eurostat Dane Eurostatu, stan na 1 stycznia 2010 r. 5 Do porównania estońskiego PKB per capita na tle poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej wykorzystano dane z 2009 r., z powodu niepełnych pojedynczych danych w bazie Eurostat za rok
9 Należy jednak podkreślić szybkie tempo rozwoju gospodarczego obserwowane w Estonii w ostatnich latach przed kryzysem. W ciągu 10 lat ( ) PKB per capita Estonii wzrósł z poziomu 22% do poziomu 48% średniego PKB per capita w Unii Europejskiej. Szybkiemu rozwojowi estońskiej gospodarki sprzyja dobre otoczenie biznesu. Estonia należy do najbardziej liberalnych gospodarek świata. W rankingu wolności gospodarczej, prowadzonym przez Heritage Foundation i The Wall Street Journal, zajęła w 2010 r. 16 miejsce na 179 klasyfikowanych państw świata, mieszcząc się w kategorii w zasadzie wolny (dla porównania Polska zajmuje 71 miejsce). Estonia charakteryzuje się najwyższym stopniem wolności gospodarczej ze wszystkich krajów postsocjalistycznych. Przez kilka lat należała do grona dziesięciu krajów o najwyższym wskaźniku wolności gospodarczej, a w 2002 r. zajęła, najwyższe jak do tej pory, 5 miejsce. Estonia jest krajem o liberalnym reżimie handlowym, przejrzystym prawie i pozytywnym nastawieniu władz do biznesu. Obowiązuje jedna stawka podatku dochodowego w wysokości 21%. Jednolita stawka podatkowa wprowadzona została w Estonii jako pierwszym w Europie kraju już w 1994 r. Silnie propagowana jest przedsiębiorczość, od reinwestowanego dochodu firmy nie muszą płacić podatku. Także w przypadku VAT obowiązuje jedna stawka 20%. W rankingu firmy doradczej PricewaterhouseCoopers, informującym, jaką część pensji brutto obywateli UE przeznaczono na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie społeczne w 2010 r., Estonia zajęła pierwsze miejsce (80% pensji brutto zostaje w kieszeni podatnika). Estonia zajmuje także jedno z czołowych miejsc na świecie pod względem łatwości prowadzenia biznesu. W rankingu Doing Business 2010, oceniającym ułatwienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, notowana jest na 17 miejscu na świecie, na 6 miejscu wśród krajów Unii Europejskiej. Gospodarka estońska charakteryzuje się wysokim, na tle państw członkowskich Unii Europejskiej, stopniem otwartości (por. wykres 2). Relacja wielkości eksportu i importu do PKB w 2010 r. wyniosła 150%, znacznie powyżej średniej wartości dla Unii Europejskiej (80%). 9
10 Wykres 2. Stopień otwartości Estonii na tle poszczególnych gospodarek Unii Europejskiej w 2010 r.* (w %) UE27 Strefa euro Luksembourg Irlandia Malta Węgry Słowacja Belgia Czechy Estonia Holandia Litwa Słowenia Bułgaria Łotwa Austria Dania Szwecja Cypr Niemcy Polska Rumunia Finlandia Portugalia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Francja Grecja * Liczony jako relacja wartości eksportu i importu do PKB. Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu. Gospodarka Estonii jest silnie uzależniona od popytu zagranicznego. Eksport Estonii stanowi prawie 80% wartości produkcji w tym kraju. Tym samym jakiekolwiek zawirowania w gospodarce europejskiej, w szczególności problemy głównych partnerów handlowych 6 przekładają się bardzo silnie na stan gospodarki estońskiej. Potwierdzają to doświadczenia ostatniego kryzysu gospodarczego. Przed kryzysem gospodarka Estonii rozwijała się bardzo szybko (por. wykres 3). W latach można było zaobserwować wysokie, nie tylko na tle państw członkowskich strefy euro, ale również na tle pozostałych nowych państw członkowskich, tempo wzrostu gospodarczego. Przeciętnie w latach średnie tempo wzrostu gospodarczego w Estonii kształtowało się na poziomie 8,4% (dla porównania w analogicznym okresie średnie tempo wzrostu gospodarczego w strefie euro wyniosło 2,1%, dla całej Unii Europejskiej 2,4%). Kryzys gospodarczy przełożył się na silny spadek produkcji w Estonii. Już w 2008 r. tempo wzrostu gospodarczego było ujemne, produkcja spadła o 5,1%. W 2009 r. Estonia należała (wraz z Litwą i Łotwą) do gospodarek o najwyższym spadku PKB wśród wszystkich gospodarek europejskich. W stosunku do roku poprzedniego PKB Estonii zmniejszył się o 13,9%. Obserwowane w 2010 r. ożywienie w gospodarce europejskiej bardzo szybko przełożyło się na tę gospodarkę. W 2010 r. tempo wzrostu gospodarczego w Estonii wyniosło 3,1%. 6 Główni partnerzy eksportowy Estonii w 2010 r. to Finlandia (blisko 20% eksportu), Szwecja (13%) Łotwa i Rosja (ok. 10%) i Niemcy (ok. 6 %). 10
11 Wykres 3. Stopa wzrostu PKB w Estonii w latach na tle średniego tempa wzrostu gospodarczego Unii Europejskiej oraz strefy euro (w %) 15,0 10,0 5,0 0, ,0-10,0-15,0 UE-27 strefa euro Estonia Źródło: Eurostat. Silny spadek produkcji w latach przełożył się na bardzo silny spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia. Priorytetem polityki rynku pracy w Estonii jest rozwój gospodarki, ochrona prawna pracowników oraz wpływ związków zawodowych odgrywają więc raczej niewielką rolę w porównaniu do warunków istniejących w Europie. Estoński rynek pracy jest dość elastyczny na tle rynków pracy pozostałych państw członkowskich UE. Jednakże Estonia, podobnie jak i Łotwa oraz Litwa, została silnie dotknięta głęboką recesją, wywołaną światowym kryzysem gospodarczym. Litwa, Łotwa i Estonia odnotowały od 2008 r. najwyższy w Europie przyrost bezrobocia. Stopa bezrobocia w Estonii, która w 2007 r. kształtowała się na poziomie 4,7% wzrosła w okresie kryzysu do poziomu 16,9% w 2010 r. Tym samym w 2010 r. Estonia (wraz z Hiszpanią, Litwą i Łotwa) należała do gospodarek o najwyższej stopie bezrobocia. Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w okresie przed kryzysem miało istotny wpływ się na procesy inflacyjne. Po znaczącym obniżeniu stopy inflacji w II połowie lat dziewięćdziesiątych (z 9,3% w 1997 r. do 3,1% w 1999 r.), w latach kształtowała się ona na relatywnie niskim, jak na kraj o tak szybkim wzroście gospodarczym, poziomie (poniżej 6%, por. wykres 4). Silne ożywienie gospodarcze (przeciętna stopa wzrostu PKB w latach wynosiła ok. 10%) przełożyło się na wzrost presji inflacyjnej. Od 2006 r. tempo wzrostu cen wyraźnie przyśpieszyło, a w 2008 r. stopa inflacji wyniosła ponad 10%. Bardzo silny spadek produkcji w latach przełożył się na silny spadek tempa wzrostu cen. W 2009 r. stopa inflacji HICP w Estonii wyniosła 0,2%. 11
12 Wykres 4. Stopa inflacji HICP w Estonii w latach na tle średniej UE oraz strefy euro (w %) Źródło: Eurostat. Oceniając poziom inflacji w Estonii przed wejściem do strefy euro należy pamiętać o szczególnych uwarunkowaniach tej małej i otwartej gospodarki. Niemalże od początku odzyskania niepodległości kraj ten odwołuje się do mechanizmu izby walutowej (currency board), który de facto pozbawia władze walutowe tego kraju możliwości prowadzenia autonomicznej polityki pieniężnej. Korona estońska powiązana została najpierw z niemiecką marką, a następnie, od 1 stycznia 1999 r., z euro. O ile mechanizm ten świetnie zdał egzamin na początku transformacji, tak w okresie wzmożonego napływu kapitału (zwłaszcza po wejściu do Unii Europejskiej), ten sam mechanizm de facto wystawiał gospodarkę tego kraju na silną presję inflacyjną. Długofalowe odwoływanie się do mechanizmu izby walutowej w Estonii było możliwe za sprawą prowadzenia bardzo roztropnej polityki fiskalnej. Ponadto funkcjonuje w Estonii niepisana umowa, która mówi, że w okresie wzrostu gospodarczego nie ma przyzwolenia na deficyt budżetowy. 1.2 Opis sytuacji fiskalnej Estonii przed kryzysem finansowym W okresie ostatnich kilkunastu lat poprzedzających wybuch światowego kryzysu finansowego Estonia była jednym z najszybciej rozwijających się krajów europejskich. Taka sytuacja, głównie dzięki wysokiej dynamice dochodów podatkowych, sprzyjała utrzymywaniu względnie korzystnej relacji salda budżetowego do PKB. Istotnie, nadwyżki budżetowe Estonii przed kryzysem były wyższe niż w (również szybko rozwijających się) gospodarkach Litwy i Łotwy (por. wykres 5). Przewaga nad średnim saldem w strefie euro czy w Polsce była jeszcze wyższa. Nadwyżki budżetowe w Estonii były w dużej mierze możliwe do osiągnięcia dzięki powstrzymaniu narastania wydatków publicznych. W przeciwieństwie do Litwy i Łotwy, ich udział w PKB obniżał się w okresie
13 Wykres 5. Saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach Estonii, Litwy, Łotwy i Polski oraz średni deficyt w strefie euro (w % PKB) Wykres 6. Dochody i wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych Estonii w latach (w % PKB) Źródło: Eurostat. Korzystne warunki cykliczne stwarzają jednak presję na podnoszenie wydatków, które mają na ogół charakter strukturalny i pogarszają saldo sektora rządowego i samorządowego w ujęciu strukturalnym. Wzrost wydatków był rzeczywiście wysoki, przy czym dopiero od 2005 r. dynamika wzrostu wydatków była wyższa od tempa wzrostu PKB (por. wykres 6). Jednocześnie obniżane były podatki, co w sumie przełożyło się na pogarszanie salda strukturalnego. Pomimo tych zjawisk, deficyt strukturalny w Estonii był zdecydowanie niższy niż w Łotwie i Litwie, dzięki czemu ograniczone było niezrównoważone tempo wzrostu gospodarczego. Wykres 7. Saldo strukturalne* sektora finansów publicznych Estonii, Litwy, Łotwy, Polski oraz średnie saldo w strefie euro w latach (w % PKB) wg danych z EC Autumn Economic Forecast 2010 Tabela 1. Szacunki salda strukturalnego Estonii w kolejnych prognozach Komisji Europejskiej (% PKB) *saldo skorygowane cyklicznie i uwzględniające zdarzenia jednorazowe. Źródło: AMECO, Eurostat (dane pobrane w kwietniu 2011 r.). Rok szacowany/prognozowany data prognozy ,0 0,6 0, ,3 2,2 1,4 1, ,7 2,7 2,4 1,9 1, ,4 0,7 0,4 1,7 1, ,3 0,2 0,7 4,2 0, ,2 0,3 0,9 3,8 1,7 Źródło: European Economic Forecast, Autumn, kolejne wydania
14 W świetle aktualnych danych (z kwietnia 2011 r.) Estonia utrzymywała dodatnie saldo strukturalne do 2005 r. W latach saldo strukturalne nie przekraczało deficytu na poziomie 1%, a w 2008 r. po raz pierwszy nastąpiło istotne pogorszenie ( 3,8% PKB). Od 2009 r., w związku z działaniami konsolidacyjnymi Estonia ponownie osiągnęła nadwyżkę salda strukturalnego odpowiednio 1,7% PKB i 1,5% PKB w 2009 i 2010 r. W Estonii ujemny poziom salda strukturalnego odnotowano jedynie przy wystąpieniu dwóch kryzysów: obecnego kryzysu gospodarczego ( 2,9% w 2008 r., 1,8% w 2009 r.) oraz podczas kryzysu rosyjskiego (ujemna wartość w latach ). Należy podkreślić, że szacunki salda strukturalnego Estonii w kolejnych latach podlegały bardzo głębokim rewizjom (por. tabela 1). Np. jesienią 2007 r. KE szacowała, że saldo strukturalne w 2006 r. było dodatnie i wynosiło 2,7% PKB, podczas gdy w 2010 r. szacowany był już na ten rok deficyt na poziomie 0,3% PKB. Biorąc pod uwagę skalę błędów szacunku aktualnych sald strukturalnych, Estonia jawi się mimo wszystko jako kraj prowadzący najbardziej zrównoważoną politykę fiskalną wśród nowych państw członkowskich UE. Skutkiem takiej polityki fiskalnej było utrzymywanie niskiego poziomu długu publicznego zarówno w okresie przedkryzysowym, jak i w latach Pozostaje to w widocznym kontraście do sytuacji większości państw UE, a zwłaszcza Litwy i Łotwy. O ile dług Łotwy wzrósł w latach z 9 do 45% PKB, dług Litwy z 17 do 37% PKB, to w przypadku Estonii relacja długu publicznego do PKB wzrosła zaledwie z 4 do 8% PKB, przy czym łączne aktywa finansowe państwa przekraczały w 2010 r. wartość długu publicznego. Niemniej jednak, przykład pozostałych dwóch republik nadbałtyckich pokazuje, że dopuszczenie do narastania baniek finansowych i do nadmiernie niezrównoważonej stopy wzrostu PKB może dosyć szybko zaowocować szybką akumulacją długu publicznego. Problemem nie tylko Estonii, ale i Łotwy oraz Litwy były utrzymujące się przed kryzysem deficyty na rachunku obrotów bieżących. Lata charakteryzowały się znacznymi deficytami na rachunku obrotów bieżących co wynikało z sekwencji powiązanych ze sobą czynników. Jednym z istotnych było przystąpienie tych gospodarek w 2004 r. do Unii Europejskiej oraz usztywnienie walut krajowych. Pozytywne wyniki gospodarcze w połączeniu z oczekiwaniami szybkiej akcesji do strefy euro przy wyeliminowanym ryzyku kursowym doprowadziły do szybkiego przyrostu kredytu dla sektora prywatnego. Silny wzrost cen, boom na runku nieruchomości a w konsekwencji wzrost importu przyczyniły się do powiększającego się deficytu na rachunku obrotów bieżących. Pogłębiające się deficyty na rachunku obrotów bieżących były finansowane pożyczkami z zagranicy. Zadłużenie w sektorze prywatnym postępowało głównie za sprawą gwałtownego rozwoju rynku nieruchomości. Kredyty hipoteczne w walutach obcych (głównie euro, ale również szwajcarski frank, dolar i funt szterling) były udzielane w dużej części przez banki skandynawskie. Począwszy od początku 2009 r. na skutek wywołanego kryzysem zmniejszenia dostępności źródeł finansowania i załamania na rynku nieruchomości nastąpiło znaczne obniżenie popytu wewnętrznego i silny spadek importu, powodując powstanie nadwyżki na rachunku obrotów bieżących (por. wykres 8). 14
15 Wykres 8. Deficyt rachunku obrotów bieżących Estonii w latach (% PKB) 10,00 5,00 0,00-5,00-10,00-15,00-20,00-25, Q1 2004Q3 2005Q1 2005Q3 2006Q1 2006Q3 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2010Q1 2010Q3 Źródło: Eurostat. Wyżej opisanym procesom towarzyszył bardzo silny spadek PKB i wzrost bezrobocia połączony z dużą redukcją jednostkowych kosztów pracy czyli klasyczne składniki tego, co w literaturze określane jest mianem wewnętrznej dewaluacji. Tak silne dostosowania gospodarcze w Estonii mogły się odbyć tylko za sprawą silnego poparcia społecznego dla prowadzonej polityki gospodarczej. Wyżej wspomniane poparcie społeczne bierze się najprawdopodobniej z dumy narodowej oraz pamięci wczesnych lat 90. ubiegłego stulecia, kiedy jeszcze większe wyrzeczenia gospodarcze Estończyków były niezbędne, aby zapewnić stabilny byt powstałego po ponad 50 letniej przerwie nowego państwa z silną i prężną gospodarką. Bolesne, ale za to konstruktywne doświadczenie Estończyków podczas ostatniego kryzysu mogłyby stanowić przykład dla innych państw strefy euro, gdzie znacznie mniejsze dostosowania gospodarcze wywoływały znacznie większe niezadowolenie społeczne (każące wątpić w pozytywny wynik przeprowadzanych tam reform). 1.3 Analiza gospodarki Estonii pod kątem spełnienia kryteriów konwergencji z Maastricht W 1992 r., rok po odzyskaniu niepodległości, Estonia wprowadziła własną walutę estońską koronę. Od początku stosowano mechanizm kursowy określany jako izba walutowa. Korona estońska powiązana została najpierw z niemiecką marką, a następnie, od 1 stycznia 1999 r., z euro. Od 28 czerwca 2004 r. korona estońska została włączona do mechanizmu ERMII, a Estonia zadeklarowała dalsze stosowanie reżimu izby walutowej. Nastąpiło to wcześnie, gdyż początkowo wejście do strefy euro planowane było na 1 stycznia 2007 r. Niestety problemy z wypełnieniem kryterium stabilności cen spowodowały, że ostatecznie Estonia przystąpiła do strefy euro cztery lata później. Opublikowane 12 maja 2010 r. Raporty o konwergencji KE i EBC dały Estonii zielone światło na wprowadzenie euro. 15
16 Oceniając kryterium stabilności cen Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny wskazały, że w okresie objętym oceną (kwiecień 2009 marzec 2010 r.) średnia 12 miesięczna stopa inflacji HICP wyniosła 0,7% i była wyraźnie niższa od wartości referencyjnej dla kryterium stabilności cen (1%). Analizując jednakże 12 miesięczną stopę inflacji HICP w Estonii w dłuższym okresie EBC (2010) podkreślił, że była ona bardzo zmienna (por. wykres 9). W latach wraz z bardzo szybkim tempem wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszył silny wzrost wynagrodzeń w gospodarce estońskiej, nastąpił szybki wzrost cen. 12 miesięczna stopa inflacji HICP silnie wzrosła, osiągając wartość 10,6% w 2008 r. Silny spadek produkcji w 2009 r. przełożył się na silny spadek tempa wzrostu cen, osiągając w pierwszej połowie 2010 r. wartości ujemne. Tym samym EBC w Raporcie o konwergencji (2010) wskazał, że utrzymanie inflacji na niskim poziomie w Estonii będzie stanowić poważne wyzwanie z uwagi na ograniczone w ramach unii monetarnej pole manewru w polityce pieniężnej, tym samym wyraził obawy co do trwałości konwergencji inflacji w tym kraju (EBC 2010). Wykres miesięczna średnia stopa inflacji HICP w Estonii w okresie maj 2004 marzec 2011 r. (w %) maj-04 wrz-04 sty-05 maj-05 wrz-05 sty-06 maj-06 wrz-06 sty-07 maj-07 wrz-07 sty-08 maj-08 wrz-08 sty-09 maj-09 wrz-09 sty-10 maj-10 wrz-10 sty-11 Źródło: Eurostat. wartość referencyjna Estonia Jeżeli chodzi o kryterium kursu walutowego EBC w Raporcie o konwergencji (2010) potwierdził, że podczas dwuletniego okresu referencyjnego, zakończonego 23 kwietnia 2010 r., kurs korony estońskiej nie ulegał znaczącym wahaniom w stosunku do ustalonego parytetu centralnego wynoszącego 15,6466 koron za euro, ani nie podlegał poważnym napięciom, co wynikało z niezmiennej polityki kursowej w systemie izby walutowej. Estonia nie zdewaluowała z własnej inicjatywy centralnego kursu swojej waluty wobec euro w ERMII. Jedynie zmiany krótkookresowych stóp procentowych wskazywały na przejściowy wzrost związanego z kryzysem finansowym postrzeganego ryzyka kraju, sytuacja ta ustabilizowała się jednak na przełomie lat 2009 i Także poziom rezerw walutowych utrzymywał się w analizowanym okresie na bezpiecznym poziomie. 16
17 Pozytywna była również ocena stopnia spełnienia kryterium fiskalnego. W roku referencyjnym (2009) deficyt budżetowy w Estonii wyniósł 1,7% PKB czyli wyraźnie poniżej wartości referencyjnej. Wskaźnik długu publicznego brutto do PKB wyniósł 7,2% PKB, czyli był znacznie niższy od wartości referencyjnej (60%). Jednocześnie EBC stwierdził, że w 2010 r. wskaźnik deficytu budżetowego ma według prognozy Komisji Europejskiej wzrosnąć do 2,4% PKB, zaś wskaźnik długu publicznego do 9,6%. Ponadto, spośród innych czynników fiskalnych, wskaźnik deficytu budżetowego w latach nie był wyższy niż wskaźnik inwestycji publicznych do PKB (EBC 2010). Tabela 2. Zestawienie wskaźników konwergencji nominalnej dla Estonii w latach Kryterium stabilności cen 12 miesięczna średnia stopa inflacji 10,6 0,2 0,7 Kryterium fiskalne Deficyt / nadwyżka budżetowa 2,7 1,7 2,4 Dług publiczny 4,6 7,2 9,6 Nałożona procedura nadmiernego Nie Nie Nie deficytu Kryterium kursowe Uczestnictwo w ERM II Tak Tak Tak Źródło: Raport o konwergencji, EBC, Ze względu na fakt, iż w Estonii nie istnieje rozwinięty rynek obligacji w koronach estońskich, a poziom długu publicznego jest niski, dla Estonii nie jest dostępna zharmonizowana długoterminowa stopa procentowa, co utrudniało ocenę trwałości konwergencji. Dlatego też przeprowadzona została kompleksowa analiza rynków finansowych w Estonii biorąc pod uwagę wielkość spreadów wyprowadzaną bezpośrednio ze statystyk monetarnych i finansowych, ratingi kraju i inne istotne wskaźniki (EBC 2010). EBC w Raporcie o konwergencji podkreślił, że wnioski z tak przeprowadzonej, całościowej oceny sytuacji na rynkach finansowych w Estonii były mieszane (EBC 2010). Z wielu wskaźników wynikało, że uczestnicy rynku mieli znaczne obawy co do trwałości konwergencji w Estonii, szczególnie w szczytowym okresie kryzysu światowego. Jednakże od jesieni 2009 r. nastąpiło złagodzenie presji rynkowej, na co wpłynęły: obniżenie globalnej niechęci do podejmowania ryzyka, rozwój sytuacji budżetowej oraz ocena przez uczestników rynku perspektyw przyjęcia przez Estonię wspólnej waluty (EBC 2010). Ramka 1. Dostosowania fiskalne w Estonii w reakcji na kryzys i w związku z koniecznością wypełnienia kryterium fiskalnego Skutki światowego kryzysu finansowego nigdzie w Europie nie były tak dotkliwe dla poziomu produkcji, jak w republikach bałtyckich. W porównaniu z 2007 r., w 2009 r. PKB Łotwy był niższy o 21%, Estonii o 18%, a Litwy o ponad 12% (pomimo wzrostu gospodarczego w 2008 r.). W 2008 r. recesja wywołała istotne zmniejszenie dochodów budżetowych w Estonii, w tym przede wszystkim podatków pośrednich (realnie o 14%, por. tabela 3), co spowodowało 17
18 zmniejszenie relacji tych dochodów do PKB o 1,25 pkt proc. PKB. Łącznie dochody sektora finansów publicznych spadły realnie o 4,85%. Tabela 3. Dochody sektora finansów publicznych wg kategorii w latach oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB) Zmiana realna / /2008 VAT i akcyza 13,34% 12,09% 14,88% 13,95% 5,98% PIT i CIT 7,56% 7,93% 7,54% 0,44% 18,14% Ubezpieczenia społ. 10,74% 12,09% 13,29% 4,96% 3,58% Pozostałe dochody 5,30% 4,91% 7,70% 8,14% 29,18% Razem dochody 36,94% 37,02% 43,41% 4,85% 0,96% Źródło: Eurostat, obliczenia własne. Silniejsze czynniki pogorszenia sytuacji fiskalnej Estonii w okresie kryzysu leżały jednak po stronie wydatkowej budżetu (por. tabela 4). Wydatki w 2008 r. wzrosły w ujęciu realnym o ponad 10%, w czym największy udział miały rosnące wydatki społeczne. Warto pamiętać, że np. stopa bezrobocia w Estonii wzrosła z 4,7% w 2007 r. do 13,8% w 2009 r. W konsekwencji relacja wydatków społecznych do PKB wzrosła w omawianym okresie z 10 do 16%. W 2008 r. można już było także zaobserwować wyhamowanie aktywności inwestycyjnej sektora publicznego. Tabela 4. Wydatki sektora finansów publicznych wg kategorii w latach oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB) Zmiana realna / /2008 Wynagrodzenia 9,65% 11,36% 12,79% 11,83% 3,07% Wydatki społeczne 10,01% 12,22% 15,94% 15,97% 12,24% Nakłady inwestycyjne 4,91% 5,28% 4,81% 2,05% 21,51% Konsumpcja pośrednia 6,29% 7,07% 7,67% 6,86% 6,67% Pozostałe wydatki 3,55% 3,93% 3,96% 5,23% 13,29% Razem wydatki 34,39% 39,87% 45,17% 10,05% 2,46% Źródło: Eurostat, obliczenia własne. Względnie korzystna pozycja fiskalna, z jaką Estonia wkraczała w światowy kryzys finansowy, mogła okazać się niewystarczająca do wypełnienia kryterium fiskalnego w części dotyczącej deficytu sektora rządowego i samorządowego, bez uruchomienia działań dyskrecjonalnych. Już w trakcie 2008 r. dokonano zmian w budżecie, które polegały m.in. na: ograniczeniu zwolnień z VAT, zniesieniu odliczenia od dochodu składek na związki zawodowe oraz odsetek od kredytów studenckich, zniesieniu zwolnienia podatkowego za pierwsze dziecko. W budżecie na 2009 r. dokonano zdecydowanie szerzej zakrojonych działań, umożliwiających uzyskanie pozytywnej oceny Komisji Europejskiej i akcesję do strefy euro w 2011 r. Działania 18
19 te zostały przeprowadzone po obu stronach budżetu, chociaż w dużej mierze opierały się na zahamowaniu spadających dochodów (por. wykres 5). W tym celu w 2009 r.: podniesiono stawki podatku VAT (podstawową i zredukowaną) o 2 pkt proc., podniesiono akcyzę na gaz i paliwa, zmniejszono udział samorządów lokalnych w PIT, podniesiono składki na ubezpieczenie od bezrobocia, zawieszono przekazywanie środków do drugiego filara ubezpieczeń emerytalnych. W rezultacie powyższych działań dochody, mimo spadku PKB o 13,9%, wzrosły realnie o prawie 1%, co (przy spadającym PKB) spowodowało wzrostu relacji dochodów sektora do PKB z 37 PKB do 43,4% PKB (por. tabela 2, wykres 5). W 2009 r. silnie ograniczone zostały też wydatki (realnie o 2,5%), przy czym głównie były to wydatki inwestycyjne (spadek aż o 22%). W związku z bardzo szybko pogarszającą się sytuacją na rynku pracy wydatki społeczne wzrosły o 12,2%. Ograniczone zostały też wydatki na płace w sektorze publicznym, a także świadczenia z systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Porównując zmiany w obszarze finansów publicznych w trzech republikach bałtyckich można zauważyć, że w porównaniu do Litwy i Łotwy wydatki w 2008 r. wzrosły silniej w Estonii, lecz tempo wzrostu relacji wydatków do PKB w 2009 r. było tam nieco słabsze niż w Litwie i Łotwie. Istotną różnicą jest jednak gwałtowny wzrost dochodów budżetowych w 2009 r., czym należy wyjaśnić znacznie niższy deficyt budżetowy Estonii w porównaniu do Litwy i Łotwy w tym roku. Podsumowując, w najtrudniejszym dla budżetu 2008 r., deficyt sektora rządowego i samorządowego Estonii wyniósł 2,9% PKB, w 2009 r. 1,8% PKB, a w 2010 r. Estonia osiągnęła już niewielką nadwyżkę 0,1% PKB. Tym samym Estonia jako jedna z trzech państw UE (obok Luksemburga i Szwecji) nie została objęta procedurą nadmiernego deficytu, a w 2010 r. uzyskała pozytywną ocenę Komisji Europejskiej, która uznała sytuację finansów publicznych tego kraju za trwale zrównoważoną. Należy podkreślić również, że Estonia konsekwentnie odnotowywała najmniejszy spośród wszystkich krajów Unii Europejskiej poziom długu publicznego w 2009 r. wyniósł on zaledwie 7,2% PKB. Estonia nie ma więc podstawowego problemu wielu krajów strefy euro, jakim jest nadmierne zadłużenie. 1.4 Wpływ wprowadzenia euro na poziom cen. Inflacja rzeczywista a inflacja postrzegana Przewidywania EBC co do trwałości spełnienia kryterium stabilności cen okazały się słuszne. Jeszcze przed przyjęciem euro, w grudniu 2010 r. 12 miesięczna średnia stopa inflacji HICP w Estonii była wyższa niż wartość referencyjna i od tej pory cały czas ją przekracza. W grudniu 2010 r. inflacja HICP w ujęciu rocznym wyniosła 5,4%, natomiast w styczniu 2011 r. 5,1% (wartość referencyjna wynosiła odpowiednio 2,43% i 1,97%). Silny wzrost cen rozpoczął się w II połowie 2010 r. stopa inflacji HICP w ujęciu rocznym w sierpniu 2010 r. 19
20 osiągnęła poziom 2,8%, we wrześniu 3,8% a w październiku 4,5% i była w dużej mierze spowodowana wzrostem cen surowców i żywności na świecie. Wskaźniki inflacji w ujęciu miesięcznym po wprowadzeniu euro kształtowały się następująco: w styczniu 2011 r. 0,0%, w lutym 0,7%, w marcu 0,8%. Według szacunków estońskiego urzędu statystycznego wpływ wprowadzenia euro (zmiany wywołane zaokrągleniami cen) na poziom cen wyniósł w styczniu 2011 r. od 0,2% do +0,2%. Oznacza to, że wpływ procesu wprowadzenia europejskiej waluty na inflację w Estonii był porównywalny z poziomem notowanym w Słowenii, na Malcie, Cyprze i na Słowacji. Należy jednak pamiętać, że Estonia wchodziła do strefy euro w momencie silnego wzrostu cen w gospodarce światowej, a co za tym idzie również presji krajowej, inaczej niż np. Słowacja, która przystępowała do strefy euro w okresie, kiedy w Europie odnotowywano ujemne tempo wzrostu cen. W związku z wysokim poziomem inflacji w Estonii w momencie przyjmowania euro również poziom inflacji postrzeganej był znaczący (por. wykres 10). Wykres 10. Inflacja rzeczywista i inflacja postrzegana w Estonii w okresie styczeń 1999 kwiecień 2011 r. (w %) 10,0 100,0 8,0 80,0 6,0 60,0 4,0 40,0 2,0 20,0 0,0-2, ,0-20,0-4,0-40,0 HICP (lewa oś) inflacja postrzegana (prawa oś) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i European Business and Consumer Survey Results April 2011 Można zauważyć, że do połowy 2009 r. inflacja postrzegana w Estonii podążała za zmianami inflacji rzeczywistej. Od II połowy 2010 r. inflacja postrzegana zaczęła jednak rosnąć szybciej. Z uwagi na rosnący wskaźnik HICP trudno jest wskazać jednoznacznie, że wzrost inflacji postrzeganej jest spowodowany wprowadzeniem euro. W badaniach opinii publicznej (Flash Eurobarometer) w styczniu 2011 r. aż 55% Estończyków wskazało, że euro przyczyni się do wzrostu cen. Dla porównania na Słowacji w styczniu 2009 r. wzrost cen spowodowany wprowadzeniem euro wskazało jedynie 19% badanych (należy jednakże zauważyć, że wówczas poziom inflacji HICP był na poziomie 0,2%). 20
21 1.5 Skutki wprowadzenia euro w Estonii dla EBC oraz pozostałych państw pozostających poza strefą euro Analizując skutki przyjęcia euro przez Estonię można dostrzec złożoność procesu integracji kraju o znacznie niższym PKB per capita z obszarem walutowym o znacznie wyższym poziomie rozwoju. Z jednej strony mamy do czynienia z gotowością społeczną Estończyków do ponoszenia ogromnych wyrzeczeń z tytułu przeprowadzania wewnętrznej dewaluacji. Z drugiej strony logika procesu doganiania oraz struktura gospodarki tego kraju pozwalają na wyjście z tezą, w myśl której Estonia może być poddawana silnym wahaniom koniunktury gospodarczej i które będą miały wpływ na pozostałe wskaźniki gospodarcze. Obserwowany wzrost gospodarczy prowadzi do silnego wzrostu inflacji znacznie powyżej celu inflacyjnego EBC i który może generować niepokój ze strony EBC. Tym bardziej, że Estonia już w trakcie pierwszego roku członkostwa w strefie euro może stracić zdolność do trwałego spełniania kryterium stabilności cen. 21
22 2. Aspekty prawne przystąpienia Estonii do strefy euro 2.1 Przepisy pierwotnego prawa wspólnotowego Kwestie rozszerzenia strefy euro regulują dwa akty pierwotnego prawa wspólnotowego: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (Statut). Normy regulujące powyższą kwestię mają charakter uniwersalny i dość ogólny tak, aby uniknąć nowelizacji istniejącego porządku prawnego w związku z przystąpieniem kolejnego państwa do strefy euro. Podstawa prawna przystąpienia państwa członkowskiego do strefy euro zawarta została w art. 140 ust. 2 i 3 TFUE. Przepisy te regulują procedurę zniesienia derogacji. W stosunku do stanu prawnego obowiązującego pod rządami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (art. 122 ust. 2), obecnie w procesie zniesienia derogacji wzmocniona została rola państw należących do strefy euro. Członkowie reprezentujący te państwa, kwalifikowaną większością głosów, przyjmują rekomendację dla danego państwa, kierowane do Rady w formie zalecenia. Biorąc je pod uwagę, Rada dokonuje uchylenia derogacji podobnie jak pod rządami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską na wniosek Komisji Europejskiej, po konsultacjach z Parlamentem Europejskim i dyskusji w Radzie Europejskiej (art. 140 ust. 2 TFUE). Przepisy mówiące o określeniu kursu, po jakim euro zastępuje walutę danego państwa członkowskiego nie uległy zmianie, tj. Rada stanowi jednomyślnie głosami państw członkowskich, których walutą jest euro oraz danego państwa członkowskiego, na wniosek Komisji Europejskiej i po konsultacjach z Europejskim Bankiem Centralnym (art. 140 ust. 3). Przywołany art. 140 ust. 3 TFUE jest podstawą prawną uchwalenia przez Radę przepisów pochodnych, tj. rozporządzeń i decyzji regulujących szczegółowo kwestie przystąpienia danego państwa do strefy euro 7. Drugi akt pierwotnego prawa wspólnotowego Statut zawiera dwa artykuły o charakterze wykonawczym adresowane do banku centralnego państwa przystępującego do strefy euro. Artykuł 30 ust. 1 Statutu odnosi się do kwestii związanych z transferem środków rezerw dewizowych do Europejskiego Banku Centralnego (EBC) przez krajowe banki centralne (kbc) przystępujące do strefy euro. Natomiast artykuł 49 Statutu dotyczy odroczonej wpłaty do kapitału, rezerw i zasobów EBC, która powinna być dokonana przez dany kbc. Ponadto uregulowano w nim sposób wyliczenia kwoty środków rezerw dewizowych, których przekazanie do EBC zostało nałożone mocą art. 30 ust. 1 Statutu. 2.2 Przepisy pochodnego prawa wspólnotowego Procedura zniesienia derogacji w stosunku do Estonii rozpoczęła się 12 lipca 2010 r. W tym dniu Komisja Europejska przyjęła wniosek w sprawie decyzji Rady (zgodnie z art. 140 ust. 2 TFUE), w którym stwierdzono, że Estonia spełnia warunki konieczne do przyjęcia euro, i w którym proponuje się uchylenie w stosunku do niej derogacji z dniem 1 stycznia 2011 r. 7 Akty prawa pochodnego odnoszące się do Estonii zostały omówione w pkt
23 Dzień później uchwalona została przez Radę stosowna decyzja oraz dokonano nowelizacji dwóch rozporządzeń Rady (regulacje te umożliwiają wprowadzenie i funkcjonowanie euro na płaszczyźnie pochodnego prawa wspólnotowego i wymagają wprowadzenia stosownych zmian każdorazowo, gdy następuje rozszerzenie strefy euro). Decyzja Rady (2010/416/UE) z dnia 13 lipca 2010 r. zgodnie z art. 140 ust. 2 Traktatu w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r. 8 Wydając powyższą decyzję, Rada uwzględniła ocenę prawną przepisów prawa krajowego Estonii, przygotowaną przez Europejski Bank Centralny i Komisję Europejską w raportach o konwergencji z maja 2010 r. Na ich podstawie Rada stwierdziła, że przepisy prawa krajowego Estonii (w tym statut krajowego banku centralnego) są zgodne z art. 130 i 131 TFUE oraz ze Statutem oraz że spełnione zostały kryteria konwergencji wymienione w czterech tiret art. 140 ust. 1 TFUE i dodatkowe czynniki konieczne do przyjęcia euro. Osiągnięcie takiej zgodności było warunkiem, które Estonia musiała spełnić, aby przyjąć wspólną walutę. W preambule decyzji wskazano etapy tworzenia UGW, począwszy od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2009 r. ostatniego rozszerzenia strefy euro o Słowację. Przywołane również zostały kryteria prawne i ekonomiczne, które muszą zostać spełnione, aby możliwe było zniesienie derogacji. Treść decyzji zawiera trzy artykuły, z czego art. 1 jest kluczowy, bowiem określa termin uchylenia derogacji w stosunku do Estonii ze skutkiem od dnia 1 stycznia 2011 r. Rozporządzenie Rady (UE) nr 670/2010 z dnia 13 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro w Estonii 9 Podstawą prawną uchwalenia ww. rozporządzenia jest art. 140 ust. 3 TFUE, umożliwiający Radzie podjęcie decyzji o innych środkach niezbędnych do wprowadzenia euro w państwie członkowskim, w stosunku do którego uchylono derogację. Przywołane w tytule rozporządzenie nr 974/98 reguluje wprowadzenie euro w pierwszej grupie państw członkowskich należących do strefy euro oraz w Grecji. Rozporządzenie to zostało zmodyfikowane w 2005 r. rozporządzeniem (WE) nr 2169/2005, w celu przygotowania przyszłych rozszerzeń strefy euro, a następnie było zmieniane przed przyjęciem euro przez kolejne państwa członkowskie, tj. rozporządzeniem (WE) nr 1647/2006, w celu uwzględnienia Słowenii (która przyjęła euro 1 stycznia 2007 r.); rozporządzeniem (WE) nr 835/2007, w celu uwzględnienia Cypru i rozporządzeniem (WE) nr 836/2007, w celu uwzględnienia Malty (które przyjęły euro 1 stycznia 2008 r.) oraz rozporządzeniem (WE) nr 693/2008, w celu uwzględnienia Słowacji (która przyjęła euro 1 stycznia 2009 r.). Aby Estonia mogła zostać uwzględniona w treści rozporządzenia (WE) nr 974/98, również konieczne było dodanie stosownego odniesienia. W tabeli zamieszczonej w załączniku do rozporządzenia z 1998 r., wymienione są państwa członkowskie strefy euro oraz informacje na temat daty przyjęcia przez nie wspólnej waluty, daty wprowadzenia euro do obiegu gotówkowego (ang. cash changeover date) i informacje, czy dane państwo będzie korzystało z okresu stopniowego wycofywania waluty krajowej (ang. phasing out period). Zgodnie z art. 1 rozporządzenia nr 8 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 196 z r. 9 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 196 z r. 23
24 670/2010, dzień 1 stycznia 2011 r. jest w Estonii datą przyjęcia euro i datą wymiany pieniądza gotówkowego. Tym samym w Estonii został zastosowany tzw. scenariusz big bang 10, czyli przyjęcie euro, jako waluty, z jednoczesnym wprowadzeniem do obiegu banknotów i monet euro jako prawnego środka. 11 Rozporządzenie Rady (WE) nr 671/2010 z dnia 13 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2866/98 w odniesieniu do kursu wymiany na euro dla Estonii 12 Rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 140 ust. 3 TFUE, upoważniającego Radę UE działającą na wniosek Komisji Europejskiej, po uwzględnieniu opinii EBC 13 do określenia kursu wymiany waluty krajowej państwa przystępującego do strefy euro na walutę euro. Nowelizacja rozporządzenia Rady 2866/98 z dnia 31 grudnia 1998 r., określającego tzw. nieodwołalne kursy wymiany między euro i walutami krajowymi pierwszych państw członkowskich przystępujących do strefy euro przeprowadzana jest za każdym razem, gdy do strefy euro przystępuje kolejne państwo członkowskie 14, dlatego zmieniono je także w związku z przystąpieniem Estonii. Rozporządzenie zmieniające wprowadza zapisy dotyczące kursu wymiany korony estońskiej (na podstawie decyzji Rady nr 2010/416/UE z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r.). Kurs wymiany został ustalony na: 15,6466 EEK za 1 EUR. Rozporządzenie zmieniające weszło w życie z dniem przystąpienia Estonii do strefy euro. # W związku z przystąpieniem Estonii do strefy euro, EBC uchwalił również akty prawne o charakterze technicznym, w głównej mierze adresowane do banku centralnego Estonii (Banku Estonii 15 ), wydawane każdorazowo gdy przystępuje kolejne państwo do Eurosystemu (opisane w porządku chronologicznym). 10 Scenariusz big bang został wprowadzony jako jeden z możliwych scenariuszy wprowadzania euro rozporządzeniem Rady (WE) nr 2169/2005 z dnia 21 grudnia 2005 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 974/98 w sprawie wprowadzenia euro (Dz. U. L 346/1, z dnia r.). 11 Patrz: rozdział 3 Praktyczne aspekty wprowadzenia euro do obiegu. 12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 196 z r. 13 Opinia EBC z 5 lipca 2010 r. wydana na wniosek Rady w sprawie projektu rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 974/98 w zakresie wprowadzenia euro w Estonii oraz w sprawie projektu rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2866/98 w zakresie kursu wymiany euro w odniesieniu do Estonii (CON/2010/52), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 190/1, z r. (dostępna również na stronie EBC). 14 Dotychczasowe zmiany rozporządzenia nr 2866/98: rozporządzenie Rady wydane po podjęciu decyzji Rady o przystąpieniu Grecji do strefy euro (1478/2000/WE z 19 czerwca 2000 r.), rozporządzenie Rady po podjęciu decyzji Rady znoszącej derogację w stosunku do Słowenii (1086/2006/WE z 11 lipca 2006 r.), rozporządzenie Rady po podjęciu decyzji Rady znoszącej derogację w stosunku do Cypru (2007/503/WE z 10 lipca 2007 r.) i Malty (2007/504/WE z 10 lipca 2007 r.), rozporządzenie Rady po podjęciu decyzji Rady znoszącej derogację w stosunku do Słowacji (694/2008/WE z 8 lipca 2008 r.). 15 est. Eesti Pank. 24
25 Zalecenie EBC z dnia 8 października 2010 r. udzielane Radzie Europejskiej w sprawie zewnętrznych audytorów Eesti Pank (EBC/2010/16) 16 Zgodnie z art. 27 ust. 1 Statutu 17 o kontroli rachunków, EBC wydał zalecenie rekomendujące wyznaczenie zewnętrznego audytora dla Banku Estonii. Zalecenia EBC rekomendujące daną firmę audytorską kierowane są wyłącznie do państw członkowskich strefy euro i mają one charakter czasowy. W przypadku Banku Estonii, EBC zalecił wyznaczenie firmy AS Deloitte Audit Eesti na lata obrachunkowe Decyzja EBC nr ECB/2010/18 z dnia 26 października 2010 r. dotycząca przepisów przejściowych w zakresie stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank Centralny po wprowadzeniu euro w Estonii 18 Decyzja została wydana z uwzględnieniem m.in. art. 19 ust. 1 Statutu dotyczącego rezerwy obowiązkowej oraz rozporządzenia Rady (WE) nr 2531/98 z dnia 23 listopada 1998 r. dotyczącego stosowania stóp rezerw obowiązkowych przez Europejski Bank Centralny 19 i rozporządzenia (WE) nr 1745/2003 (EBC/2003/9) z dnia 12 września 2003 r. dotyczącego stosowania rezerw obowiązkowych 20. Wprowadzenie przez Estonię waluty euro oznacza de facto, że instytucje kredytowe oraz oddziały instytucji kredytowych mające tam siedzibę są odtąd zobowiązane do utrzymywania rezerw i tym samym zostają włączone do systemu rezerw obowiązkowych EBC. Uchwalenie ww. decyzji zawierającej przepisy przejściowe w tym zakresie ma celu zapewnienia tym podmiotom płynnej integracji z Eurosystemem i ustrzeżenie ich przed nieproporcjonalnie wysokimi obciążeniami finansowymi. Przepisy decyzji są adresowane do instytucji mających siedzibę w Estonii oraz w innych państwach strefy euro. Określają one przejściowe okresy utrzymywania rezerw, podstawy ich naliczania (zgodnie z zasadami sprawozdawczości EBC w zakresie statystyki pieniężnej i bankowej) oraz szczegółowe harmonogramy działań podejmowanych przez instytucje kredytowe i Bank Estonii. 16 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 282 z r. 17 Art Statutu: Kontrola rachunków. Rachunki EBC i rachunki krajowych banków centralnych są kontrolowane przez niezależnych rewidentów z zewnątrz wyznaczonych na zalecenie Rady Prezesów i zatwierdzonych przez Radę. Rewidenci księgowi mają wszelkie pełnomocnictwa do badania wszystkich ksiąg i rachunków EBC i krajowych banków centralnych oraz do otrzymywania wszystkich informacji na temat ich operacji. 18 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 285 z r. 19 Dziennik Urzędowy L 318 z r., zmienione rozporządzeniem (WE) nr 134/2002, Dziennik Urzędowy L 24 z r. 20 Dziennik Urzędowy L 250 z r. 25
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.5.2010 KOM(2010) 239 wersja ostateczna 2010/0135 (NLE) C7-0131/10 Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r. PL PL UZASADNIENIE
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia. gotowa na przyjęcie waluty euro z dniem 1 stycznia 2011 r.
Bruksela, dnia 12 maja 2010 r. Sprawozdanie nr 29/2010 Sprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia gotowa na przyjęcie waluty euro z dniem 1 stycznia 2011 r. Wstęp W sprawozdaniu z konwergencji
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 7 / 2014 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+48 22) 694 36 00 694 36 04 fax (+48 22) 694 41 77 e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoZalecenie DECYZJA RADY. stwierdzająca, że Polska nie podjęła skutecznych działań w odpowiedzi na zalecenie Rady z dnia 21 czerwca 2013 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 15.11.2013 r. COM(2013) 907 final Zalecenie DECYZJA RADY stwierdzająca, że Polska nie podjęła skutecznych działań w odpowiedzi na zalecenie Rady z dnia 21 czerwca 2013
Bardziej szczegółowoWPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU
WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Konwergencja nominalna a konwergencja realna kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro? Joanna
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoWniosek ROZPORZĄDZENIE RADY. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro na Łotwie
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 5.6.2013 COM(2013) 337 final 2013/0176 (NLE) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro na Łotwie PL PL UZASADNIENIE
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 2017 ROK
07.06.206 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 56 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ NA 207 ROK Jak wynika z prognoz Komisji Europejskiej na 207 rok, dynamika realnego
Bardziej szczegółowoFINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz
Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać
Bardziej szczegółowoWniosek ROZPORZĄDZENIE RADY. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro na Litwie
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 325 final 2014/0169 (NLE) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro na Litwie PL PL
Bardziej szczegółowoJesienna prognoza gospodarcza: stopniowe ożywienie, zewnętrzne ryzyko
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela, 5 listopada 2013 r. Jesienna prognoza gospodarcza: stopniowe ożywienie, zewnętrzne ryzyko W ostatnich miesiącach pojawiły się obiecujące oznaki ożywienia
Bardziej szczegółowoSystem finansowy w Polsce. dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl
System finansowy w Polsce dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl Segmenty sektora finansowego (w % PKB) 2 27 212 Wielkość systemu finansowego
Bardziej szczegółowoWniosek ROZPORZĄDZENIE RADY. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia euro w Estonii
PL PL PL KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.5.2010 KOM(2010) 240 wersja ostateczna 2010/0136 (NLE) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w odniesieniu do wprowadzenia
Bardziej szczegółowoFORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU
FORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU Krzysztof Pietraszkiewicz Prezes Związku Banków Polskich Warszawa 02.12.2015 Transformacja polskiej gospodarki w liczbach PKB w Polsce w latach 1993,2003 i 2013 w mld PLN Źródło:
Bardziej szczegółowoCo warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00
Co warto wiedzieć o gospodarce 2015-06-11 13:56:00 2 Hiszpania pod koniec XX wieku była jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy, kres rozwojowi położył światowy kryzys z końca
Bardziej szczegółowoEURO jako WSPÓLNA WALUTA
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy EURO jako WSPÓLNA WALUTA Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoSytuacja makroekonomiczna w Polsce
Departament Polityki Makroekonomicznej Sytuacja makroekonomiczna w Polsce 27 lutego 215 ul. Świętokrzyska 12-916 Warszawa tel.: +48 22 694 52 32 fax :+48 22 694 36 3 Prawa autorskie Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE styczeń Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE czerwiec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoPrognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela/Strasburg, 25 lutego 2014 r. Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze W zimowej prognozie Komisji Europejskiej przewiduje się
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty dziewiąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2016 2017
Bardziej szczegółowoPlan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach
Bardziej szczegółowoCzy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.
Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku :38:33
Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku 2015-10-21 14:38:33 2 Rumunia jest krajem o dynamicznie rozwijającej się gospodarce Sytuacja gospodarcza Rumunii w 2014 roku. Rumunia jest dużym krajem o dynamicznie
Bardziej szczegółowoZalecenie DECYZJA RADY. uchylająca decyzję 2010/401/UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na Cyprze
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 18.5.2016 r. COM(2016) 295 final Zalecenie DECYZJA RADY uchylająca decyzję 2010/401/UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na Cyprze PL PL Zalecenie DECYZJA RADY
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE październik Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoRozwój Polski w warunkach stagnacji gospodarczej Unii Europejskiej
Witold Grostal, Dyrektor Biura Strategii Polityki Pieniężnej w NBP Rozwój Polski w warunkach stagnacji gospodarczej Unii Europejskiej VII Konferencja dla Budownictwa / 14 kwietnia 2015 r. 2005Q1 2006Q1
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE 7 marzec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 77
Bardziej szczegółowoRola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach
Rola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach 1999 2013 dr hab. Kamilla Marchewka-Bartkowiak, prof. nadzw. UEP dr Marcin Wiśniewski Katedra Polityki
Bardziej szczegółowoBruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia XXX [ ](2013) XXX draft KOMUNIKAT KOMISJI Stosowanie art. 260 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Aktualizacja danych wykorzystywanych do obliczania kwot ryczałtowych
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. wzrosły ceny większości monitorowanych zbóż. W dniach 2 8.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych
Bardziej szczegółowoOCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 2008 oraz I półrocze 2009)
MINISTERSTWO GOSPODARKI OCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 8 oraz I półrocze 9) DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ Warszawa, październik 9
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Po co komu Unia Europejska i euro? Prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (Katedra Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta; www.kawecka.eu) Poprzedniczka strefy euro Łacińska
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w sprawie wprowadzenia euro na Cyprze
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 16.5.2007 KOM(2007) 257 wersja ostateczna 2007/0091 (CNB) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w sprawie wprowadzenia euro
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Grecji w 2014 roku :11:20
Sytuacja gospodarcza Grecji w 2014 roku 2015-02-11 20:11:20 2 Dzięki konsekwentnie wprowadzanym reformom grecka gospodarka wychodzi z 6 letniej recesji i przechodzi obecnie przez fazę stabilizacji. Prognozy
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty piąty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (IV kwartał 2014 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej STABILIZACJA KURSU WALUTOWEGO PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO STREFY EURO Joanna Stryjek, SGH Wejście
Bardziej szczegółowoJesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja
Komisja Europejska - Komunikat prasowy Jesienna prognoza gospodarcza na 2014 r.: powolne ożywienie i bardzo niska inflacja Bruksela, 04 listopad 2014 Zgodnie z prognozą gospodarczą Komisji Europejskiej
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w czwartym tygodniu stycznia 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i żyta konsumpcyjnego uległy obniżeniu, a jęczmienia paszowego i kukurydzy
Bardziej szczegółowoWpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP
Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP Prof. Anna Zielińska-Głębocka Uniwersytet Gdański Rada Polityki Pieniężnej 1.Dynamika wzrostu gospodarczego spowolnienie
Bardziej szczegółowo=Dá F]QLN QU s}ï v] }o] Çl] ] v]'ïv i v }l îìíï
736 M. Belka Narodowy Bank Polski Warszawa, r. Z nia na rok 2013 przed do projektu u Z nia. W ch realizowanej przez Narodowy Bank Polski 3 r. Ponadto i W na rok 2013 10 2012 r. p 2. W 2013 r. olskim w
Bardziej szczegółowoWydatki na ochronę zdrowia w
Wydatki na ochronę zdrowia w wybranych krajach OECD Seminarium BRE CASE Stan finansów ochrony zdrowia 12 czerwca 2008 r. Agnieszka Sowa CASE, IZP CM UJ Zakres analizy Dane OECD Health Data 2007 (edycja
Bardziej szczegółowoSYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R.
1 SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA W UNII EUROPEJSKIEJ W 2010 R. T. 01. LUDNOŚĆ (stan w dniu 1 stycznia) GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA w tys. UE (27) 495 292 497 683 499 703 501 103 Strefa euro (17) 326 561 328 484
Bardziej szczegółowoBRE Business Meetings. brebank.pl
BRE Business Meetings Witamy w świecie ekspertów Innowacje a wzrost gospodarczy Ryszard Petru Główny Ekonomista BRE Banku SA Dyrektor Banku ds. Strategii i Nadzoru Właścicielskiego 05.08.2010 r. brebank.pl
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Programowania ARR Nr 32/2017
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W drugim tygodniu sierpnia ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej, po znaczącym spadku w poprzednim tygodniu, nieco wzrosły. W dniach 7 13 sierpnia 2017
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO DEBATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 31.5.2017 r. COM(2017) 291 final ANNEX 3 ZAŁĄCZNIK do DOKUMENTU OTWIERAJĄCEGO BATĘ W SPRAWIE POGŁĘBIENIA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ PL PL Załącznik 3. Najważniejsze
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 6/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż W czwartym tygodniu września 2017 r. ceny zakupu pszenicy konsumpcyjnej uległy obniżeniu, natomiast wzrosły ceny pozostałych monitorowanych zbóż. W
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w sprawie wprowadzenia euro na Malcie
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 16.5.2007 KOM(2007) 260 wersja ostateczna 2007/0093 (CNB) Wniosek ROZPORZĄDZENIE RADY zmieniające rozporządzenie (WE) nr 974/98 w sprawie wprowadzenia euro
Bardziej szczegółowoPolityka kredytowa w Polsce i UE
Polityka kredytowa Raport Polityka Kredytowa powstał w oparciu o dane zgromadzone przez Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) oraz (ECB) Europejski Bank Centralny. Jest to pierwszy w Polsce tego typu raport odnoszący
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż Od początku 2018 r. na rynku krajowym ceny pszenicy konsumpcyjnej są względnie stabilne. W dniach 8 14.01.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg. TENDENCJE CENOWE. Towar
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż W pierwszym tygodniu czerwca 2018 r. wzrosły ceny skupu wszystkich monitorowanych zbóż. Zakłady zbożowe objęte monitoringiem Zintegrowanego Systemu Rolniczej
Bardziej szczegółowoW 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę
W 2018 roku zarobki w Polsce pójdą w górę data aktualizacji: 2017.12.29 Według szacunków Unii Europejskiej w 2018 roku Polska odnotuje jeden z najwyższych wzrostów gospodarczych w Unii Europejskiej. Wzrost
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 7 października 2016 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 7 października 2016 r. (OR. en) 13015/16 FIN 631 PISMO PRZEWODNIE Od: Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Data otrzymania:
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoZmiany w strukturze dochodów polskiego sektora bankowego po wejściu do strefy euro. Sylwester Kozak Departament Systemu Finansowego
Zmiany w strukturze dochodów polskiego sektora bankowego po wejściu do strefy euro Sylwester Kozak Departament Systemu Finansowego 1 Cel badania Rozpoznanie kierunków i skali zmian w strukturze kosztów
Bardziej szczegółowoKomentarz FOR do raportu o stanie spraw publicznych i instytucji państwowych na dzień zakończenia rządów koalicji PO-PSL (2007-2015)
Komentarz FOR do raportu o stanie spraw publicznych i instytucji państwowych na dzień zakończenia rządów koalicji PO-PSL (2007-2015) Aleksander Łaszek, Rafał Trzeciakowski, Tomasz Dróżdż Kontakt: E-mail:
Bardziej szczegółowoPrzegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014. Aleksander Łaszek
Przegląd prognoz gospodarczych dla Polski i świata na lata 2013-2014 Aleksander Łaszek Wzrost gospodarczy I Źródło: Komisja Europejska Komisja Europejska prognozuje w 2014 i 2015 roku przyspieszenie tempa
Bardziej szczegółowoSzykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA]
Szykuje się mocny wzrost sprzedaży detalicznej w polskich sklepach w 2018 r. [ANALIZA] data aktualizacji: 2018.05.25 GfK prognozuje, iż w 2018 r. w 28 krajach członkowskich Unii Europejskiej nominalny
Bardziej szczegółowoKOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY ORAZ EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 28.6.2006 KOM(2006) 320 wersja ostateczna 2006/0109 (CNS) 2006/0110 (CNB) KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY ORAZ EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty szósty kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce (I kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoKiedy skończy się kryzys?
www.pwc.com Kiedy skończy się kryzys? Ryszard Petru Partner PwC Przewodniczący Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich Plan 1 Sytuacja 2 w 3 Wnioski w gospodarce światowej Wpływ na sytuację rynków finansowych
Bardziej szczegółowoZalecenie ZALECENIE RADY. mające na celu likwidację nadmiernego deficytu budżetowego w Polsce. {SWD(2013) 605 final}
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 15.11.2013 r. COM(2013) 906 final Zalecenie ZALECENIE RADY mające na celu likwidację nadmiernego deficytu budżetowego w Polsce {SWD(2013) 605 final} PL PL Zalecenie ZALECENIE
Bardziej szczegółowoPrzeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen samochodów pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych samochodów w UE w 2010 r.
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym: sprawozdanie na temat cen pokazuje mniejsze różnice w cenach nowych w UE w 2010 r. Bruksela, 26 lipca 2011 r. Ostatnie
Bardziej szczegółowoZatrudnienie w Polsce Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Iga Magda Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Trendy na polskim rynku pracy 80 75 Wskaźnik zatrudnienia Wskaźnik aktywności Stopa bezrobocia 20 18 70 16 65 60 14 55 12 50 10 45 8 40 35 6 30 4 Turcja
Bardziej szczegółowoWiosenna prognoza na lata : w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Wiosenna prognoza na lata 2012-13: w kierunku powolnego ożywienia gospodarczego Bruksela 11 maja 2012 r. W związku ze spadkiem produkcji odnotowanym pod koniec 2011
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej
222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia osiemdziesiąty siódmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2015 r.) oraz prognozy na lata 2015 2016 KWARTALNE
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Towar. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
EUR/t RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym na przełomie stycznia i lutego 2018 r. ceny pszenicy konsumpcyjnej i jęczmienia paszowego uległy obniżeniu, a żyta konsumpcyjnego i
Bardziej szczegółowoSpołeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej
Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania poprawy wydajności pracy w polskim przemyśle spożywczym na tle krajów Unii Europejskiej mgr Jadwiga Drożdż mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Prezentowany
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r. Zmiana tyg.
RYNEK ZBÓŻ ZBIORY ZBÓŻ W UE W 2018 R. Według aktualnej prognozy Komisji Europejskiej zbiory zbóż w UE w 2018 r. mogą się ukształtować na poziomie 304 mln ton 1, o 0,8% niższym niż w 2017 r. Spadek zbiorów
Bardziej szczegółowoEUROBAROMETR przegląd wyników badań opinii publicznej nt. euro z lat 2004-2009 w zakresie wybranych zagadnień
BIURO PEŁNOMOCNIKA RZĄDU DS. WPROWADZENIA EURO PRZEZ RZECZPOSPOLITĄ POLSKĄ EUROBAROMETR przegląd wyników badań opinii publicznej nt. euro z lat 2004-2009 w zakresie wybranych zagadnień Ocena konsekwencji
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Zmiana tyg. Cena bez VAT Wg ZSRIR (MRiRW) r.
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Ceny zakupu zbóż Na rynku krajowym w drugim tygodniu kwietnia 2018 r. ponownie wzrosły ceny monitorowanych zbóż. W dniach 9 15.04.2018 r. w zakładach zbożowych objętych monitoringiem
Bardziej szczegółowodr Jan Hagemejer Karol Pogorzelski
Kryzys finansów publicznych i druga fala Wielkiej Recesji Badanie wykonane przez Instytut Badań Strukturalnych w ramach prac nad projektem: Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE
2.2.1. CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE Tryb prac nad budżetem jednostki samorządu terytorialnego reguluje ustawa o finansach publicznych
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 11 lipca 2016 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 11 lipca 2016 r. (OR. en) 10796/16 ECOFIN 678 UEM 264 AKTY USTAWODAWCZE I INNE INSTRUMENTY Dotyczy: DECYZJA RADY stwierdzająca, że Portugalia nie podjęła skutecznych działań
Bardziej szczegółowoForum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego. Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017
Forum Bankowe Uwarunkowania ekonomiczne i regulacyjne sektora bankowego Iwona Kozera, Partner EY 15 marca 2017 2000 2001 2002 2003 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 201 2015 2016 Uwarunkowania
Bardziej szczegółowoPrawne przygotowania do wejścia Polski do strefy euro
Prawne przygotowania do wejścia Polski do strefy euro NA TLE ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH W INNYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Z DEROGACJĄ DR MARCIN OLSZAK DEPARTAMENT PRAWNY NARODOWY BANK POLSKI DR MAREK PORZYCKI
Bardziej szczegółowoStan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 1/2018 (97)
Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych przedstawia dziewięćdziesiąty siódmy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2017 r.) oraz prognozy na lata 2018-2019 Stan i
Bardziej szczegółowoPrognozy wzrostu dla Polski 2015-06-02 15:58:50
Prognozy wzrostu dla Polski 2015-06-02 15:58:50 2 Bank of America Merrill Lynch podniósł prognozy wzrostu PKB dla Polski - z 3,3 do 3,5 proc. w 2015 r. i z 3,4 do 3,7 proc. w 2016 r. W raporcie o gospodarce
Bardziej szczegółowoCzy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013
Czy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013 Agenda Bankowość korporacyjna w Polsce na tle krajów
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE
2.2.1. CHARAKTERYSTYKA OPISOWA PROJEKTU BUDŻETU MIASTA SŁUPSKA - INFORMACJE OGÓLNE I. REGULACJE PRAWNE Tryb prac nad budżetem jednostki samorządu terytorialnego reguluje ustawa o finansach publicznych
Bardziej szczegółowoRYNEK ZBÓŻ. Biuro Analiz i Strategii Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa Nr 5/2017. Cena bez VAT. Zmiana tyg. Wg ZSRIR (MRiRW) r.
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017* w mln ton RYNEK ZBÓŻ Przedwynikowy szacunek zbiorów zbóż w 2017 r. Według szacunku GUS powierzchnia uprawy zbóż ogółem w 2017 r. wyniosła 7,6 mln ha wobec
Bardziej szczegółowoZalecenie DECYZJA RADY. uchylająca decyzję 2009/415/WE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu w Grecji
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.7.2017 r. COM(2017) 380 final Zalecenie DECYZJA RADY uchylająca decyzję 2009/415/WE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu w Grecji PL PL Zalecenie DECYZJA RADY uchylająca
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel dr Monika Pettersen-Sobczyk Uniwersytet Szczeciński 3 grudnia 2015 r. Temat: Walutowa Wieża Babel 1) Czy potrzebujemy własnej waluty? 2) Czy ma sens
Bardziej szczegółowo