SPECYFIKACJE TECHNICZNE PRZEDSIĘWZIĘĆ BUDOWLANYCH

Transkrypt

1 SPECYFIKACJE TECHNICZNE PRZEDSIĘWZIĘĆ BUDOWLANYCH MARIA CELIŃSKA-MYSŁAW, JANINA FERENC, TOMASZ WIATR POLITECHNIKA POZNAŃSKA, ZAKŁAD TOB Wprowadzenie Zmieniająca się w szybkim tempie rzeczywistość, lawinowy rozwój nowych technologii oraz materiałów dla budownictwa, a takŝe procesy dostosowywania rozwiązań do wymogów Unii Europejskiej zaowocowały wprowadzeniem nowych opracowań. Jednym z takich opracowań - wymaganym juŝ ustawowo dla inwestycji realizowanych w ramach zamówień publicznych - są specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych, zwane dalej ST. Forma i zawartość tego opracowania stanowi wynik ugruntowanych doświadczeń z kontraktów międzynarodowych. Jest ona efektem poszukiwania rozwiązań pozwalających na usystematyzowanie informacji przy jednolitym, zwartym jej zapisie. Przed wejściem w Ŝycie aktu prawnego dotyczącego ST * sygnalizowano brak podobnego uregulowania [5], jednakŝe jego wprowadzenie nie rozwiązuje bynajmniej wszystkich problemów, choć jest istotnym udoskonaleniem. Przedsięwzięcie opisywane jest przez trzy kluczowe parametry, z których dwa podstawowe to czas i koszt a trzeci to jakość. Parametr ten ma w przypadku przedsięwzięć budowlanych duŝe znaczenie z uwagi na indywidualny charakter produktu budowlanego. W literaturze PM przedstawia się te parametry symbolicznie w formie trójkąta o odpowiednich długościach boków, choć moŝna teŝ pokazać w układzie trzech osi (rys. 1) o odpowiednich współrzędnych jego wierzchołków. koszt 0 czas jakość Rys. 1. WspółzaleŜność czasu, kosztu i jakości. * mowa o Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dn. 2 września 2004 r. W sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-uŝytkowego ; Dz. U. Nr 202, Poz

2 Zawartość specyfikacji technicznej Specyfikacje techniczne stosowane są na świecie od dawna, natomiast w Polsce stosowano dawniej głównie Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montaŝowych, które stanowiły połączenie wymagań projektowych z wymaganiami wykonawczymi. Mimo, iŝ obecnie podejmowane są próby ich nowelizacji, to jednak trzeba zauwaŝyć, Ŝe obecna postać ST skupia się przede wszystkim na wymaganiach dotyczących wykonania i odbioru robót, podczas gdy warunki jakim powinny odpowiadać obiekty są przedmiotem oddzielnych przepisów prawnych. W tym sensie układ ST jest godny bliŝszego omówienia, co uczyniono w tabeli 1 w oparciu o najlepsze praktyki autorów referatu. Tytuły i liczba działów są zgodne z cytowanym rozporządzeniem i publikacjami wcześniejszymi (np. [3], [2]) Tabela 1. Zawartość specyfikacji z opisem zakresu. L.p. Dział ST Zakres wymagań 1 Wstęp Część ogólna obejmująca opis przedmiotu specyfikacji, zakres stosowania, podstawowe wymagania i definicje, a zwłaszcza wyszczególnienie prac wchodzących w skład danej specyfikacji. 2 Materiały Wymagania dotyczące materiałów i wyrobów, ich transportu oraz rozładunku, sposobu przechowywania, wymaganych zabezpieczeń przy transporcie i składowaniu na budowie. 3 Wymagania dotyczące sprzętu i maszyn, a w szczególności tych Sprzęt parametrów, które są istotne dla uzyskania prawidłowej jakości robót oraz i maszyny do przeprowadzenia ich w sposób bezpieczny. 4 Transport Wymagania dotyczące środków transportu, a zwłaszcza te ich parametry, które są istotne ze względu na jakość materiałów wbudowywanych oraz ze Wykonywanie robót Kontrola jakości Przedmiar i obmiar robót Odbiór robót Podstawa płatności Dokumenty odniesienia względu na przepisy dotyczące transportu. Wymagania dotyczące sposobu wykonywania robót z podaniem sposobu wykończenia elementów, tolerancji wymiarowych. Wyszczególnienie przerw technologicznych oraz istotnych wskazówek wykonawczych. Opis działań związanych z kontrolą, badaniami wyrobów i robót w sposób zgodny z normami przedmiotowymi właściwymi dla danego rodzaju robót, ze szczególnym uwzględnieniem norm międzynarodowych. Zasady sporządzenia przedmiaru i obmiaru robót objętych specyfikacją, w tym jednostki techniczne będące podstawą sporządzania obmiaru i przedmiaru robót, a na ich podstawie kosztorysów. Zasady dokonywania odbioru robót w sposób gwarantujący zgodność z wymogami kontroli jakości. Wskazanie koniecznych odbiorów robót zanikających i ulegających zakryciu. Zasady rozliczania robót, a więc ustalenia dotyczące podstawy płatności, w tym takŝe zakres czynności objętych ceną jednostkową ze wskazaniem prac pomocniczych. Normy, przepisy, instrukcje, aprobaty techniczne, których przestrzeganie jest konieczne w odniesieniu do materiałów, sprzętu, maszyn oraz transportu i robót ze szczególnym uwzględnieniem norm międzynarodowych. Zgodnie z wymogami ustawowymi * ST stanowi drugi, po dokumentacji projektowej, składnik opisu przedmiotu zamówienia. Wg ujęcia [4] ST zostały wprowadzone do określenia przedmiotu zamówienia przez sprecyzowanie wymagań dotyczących jakości robót, gdyŝ są [7] niezbędne do określenia standardu i jakości wykonania robót. W związku z tym naleŝy je sporządzać indywidualnie na potrzeby kaŝdego przetargu. ST pozwala [1] określić jakość oczekiwaną przedsięwzięcia, * mowa o Ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych ; Dz. U. Z 2004 r. Nr 19, Poz. 177, Nr 96, poz. 959, Nr 116, poz. 1207, Nr 145, poz

3 formułowaną przez wskazanie przyszłych cech i właściwości, którymi powinien charakteryzować się obiekt budowlany (przez wskazania dotyczące robót). Struktura specyfikacji technicznej Z układem i zawartością ST ściśle związana jest jej struktura. Rozporządzenie wprowadzające konieczność sporządzania ST pozostawia [7] duŝą swobodę i dowolność w zakresie wyboru stopnia szczegółowości tego opracowania. Jest ona ograniczona strukturą Wspólnego Słownika Zamówień (WSZ), czy teŝ w skrócie CPV * (ang. Common Procurement Vocabulary), który jest [9] jednolitym, europejskim systemem klasyfikacji, przeznaczonym do stosowania w procedurach udzielania zamówień publicznych stanowiąc ostatni etap ewolucji poprzednich klasyfikacji. Swoboda pozostaje jednak w zakresie dalszego podziału robót, przy czym minimum [7] dotyczy korzystania z podziału na cztery grupy, a więc: roboty związane z przygotowaniem terenu pod budowę, roboty budowlane związane ze wznoszeniem obiektu, instalacyjne roboty budowlane, roboty wykończeniowe. Struktura szczegółowych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych warunkowana jest zarówno stopniem skomplikowania robót budowlanych, jak i specyfiką tych robót. Przedmiotem szczegółowej specyfikacji technicznej moŝe być jedna robota, asortyment robót lub nawet element obiektu, którego realizacja wymaga wykonania wielu robót. Specyficzne zagadnienie stanowi klasyfikacja materiałów, jednakŝe na poziomie całego przedsięwzięcia zasadniczym przedmiotem zamówienia są roboty i w wielu przypadkach oczywiście urządzenia. Jakkolwiek obecna postać struktury CPV nie jest prawdopodobnie ostateczna, to jednak zasadne jest podkreślenie jej podobieństwa do amerykańskiej struktury podziału robót znanej pod nazwą WBS (ang. Work Breakdown Structure). RóŜnica polega na uwzględnieniu w słowniku CPV takŝe materiałów i urządzeń, co sprawia Ŝe CPV nie jest wyłącznie strukturą podziału pracy, lecz względnie uniwersalnym układem klasyfikacyjnym, który uzupełniać moŝe WBS. Zastosowanie ST w powiązaniu z klasyfikowaniem robót w oparciu o CPV daje podstawy do uporządkowania procesu inwestycyjnego w odniesieniu do fazy przygotowania przetargu i fazy wykonawstwa. W pierwszym przypadku łatwiejsze jest powiązanie kosztorysów z dokumentacją projektową. W drugim przypadku ułatwione jest zawieranie umów, co moŝe obniŝać ryzyko kontraktowe wynikające z nieściśle określonego zakresu robót w efekcie niskiej jakości opisów technicznych. Korzyści te wynikają z klasyfikacyjno-opisowego charakteru ST sprzyjającego uporządkowaniu działań podejmowanych na tej podstawie. Jakość specyfikacji technicznej Dla podwyŝszenia jakości robót budowlanych podejmowano w przeszłości szereg działań o czym świadczą: akty normatywne, normy, aprobaty, instrukcje itp. Ogólny charakter wskazanych uregulowań i opracowań oraz brak powiązań z konkretnym przedsięwzięciem budowlanym, nie zawsze pozwalał osiągnąć zamierzony cel. Opracowaniem niwelującym wskazane niedociągnięcia jest * wg Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 2151/2003 z dnia 16 grudnia 2003 t. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2195/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) ; tekst wraz załącznikami I-V.

4 specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych, jednakŝe tylko pod warunkiem rzetelnego jej sporządzenia. Wartość informacji zawartych w specyfikacjach technicznych zaleŝy od wielu czynników. Paradoksalnie duŝą trudność stanowi pozyskanie informacji aktualnych. Wynika to przede wszystkim z konieczności posiadania wiedzy o bardzo duŝym zasięgu, a takŝe z dostępności i umiejętności korzystania z wielu źródeł informacji. Trudność tę powiększa ciągłe powstawanie nowych technologii, wprowadzanie wielu nowych materiałów budowlanych, których sposób uŝycia warunkuje jakość. DuŜe znaczenie ma wobec tego wiedza osób sporządzających ST, konieczne jest bowiem posiadanie szerokiego zakresu wiedzy, która musi być ciągle aktualizowana. Wymogu tego z pewnością nie wyeliminuje zamiar sporządzania Ogólnych Specyfikacji Technicznych, które z natury rzeczy obejmą tylko roboty podstawowe natomiast głównym problemem bywają rozwiązania nowe, które nie pojawiają się w projektach powszechnie ani nawet często. Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych powinny być opracowywane jednocześnie z dokumentacją projektową lub po jej opracowaniu. Wymagania precyzowane w ST są danymi niezbędnymi na etapie sporządzania przedmiaru robót i dlatego ich wykonanie musi nastąpić przed jego przygotowaniem. Jedną z istotnych konsekwencji wprowadzenia ST jest konieczność odejścia od automatyzmu, stosowanego dotychczas, i przejścia na indywidualne kalkulowanie kosztów [6], co sprawia Ŝe podwyŝszeniu moŝe ulegać równieŝ jakość kosztorysów, a więc dokumentów, których znaczenia przecenić nie moŝna. Podsumowanie Reasumując naleŝy stwierdzić, Ŝe parametry przedsięwzięcia budowlanego określane dotychczas były na podstawie dokumentacji projektowej przygotowywanej w róŝnych stopniach szczegółowości. O ile ustalenie na jej podstawie zakresu robót oraz ich ilości nie stwarzało trudności, to precyzowanie jakości poszczególnych robót, uszczegółowienie standardu ich wykonania wymagało podjęcia wielu działań po stronie wszystkich uczestników przedsięwzięcia. Odpowiedzią na ten problem są właśnie specyfikacje techniczne, które zasługują na uŝycie powszechne, a nie ograniczone tylko do przedsięwzięć finansowanych ze środków publicznych. Omawiane opracowanie naleŝy potraktować z duŝym entuzjazmem, gdyŝ dla indywidualnych i złoŝonych przedsięwzięć, jakimi są przedsięwzięcia budowlane wprowadzono dokument o fundamentalnym znaczeniu precyzujący zakres i jakość poszczególnych robót budowlanych. Cząstkowa jakość uzyskana w procesie realizacji niewątpliwie podwyŝsza szanse uzyskania oczekiwanej jakości totalnej. W efekcie umiejętnego zastosowania specyfikacji technicznych w procesie inwestycyjnym moŝe nastąpić harmonia, której brak jest fundamentalnym problemem [8]. Literatura 1. Celińska-Mysław M., Polewski M.; Jakość przedsięwzięcia budowlanego ; Konferencja Naukowa: Zarządzanie przedsiębiorstwem i przedsięwzięciem budowlanym; Wyd. Politechnika Lubelska; Lublin-Kazimierz Dolny Dylewski J.; Dokumentacja projektowa a specyfikacje wykonania i odbioru robót budowlanych ; w: Ceny, normowanie i kosztorysowanie robót budowlanych. Zeszyt 3; Wyd. WACEOB; Warszawa Krupa A., Staśkiewicz K.; Dokumentacja projektowa, specyfikacja techniczna. Dokumenty określające przedmiot zamówienia na roboty budowlane ; Wyd. Izba Projektowania Budowlanego; Warszawa 2002.

5 4. Kubiszewski J.; Przetargi na wspólnym unijnym rynku budowlanym (3) ; Polskie Centrum Budownictwa, Forum Budowlane 10/ Raport: Inwestycyjny proces budowlany. Bariery inwestycyjne oraz propozycje działań usprawniających ; Wyd. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej; Warszawa Tomanek H.; Specyfikacje techniczne jako podstawa opracowania kosztorysów inwestorskich i ofertowych ; w materiałach VI Ogólnopolskiego Seminarium: Zarządzanie Procesem Inwestycyjnym w Budownictwie BUDIN; Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław Warwas A.; Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dn. 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-uŝytkowego - komentarz ; Wyd. Polska Izba InŜynierów Budownictwa, InŜynier budownictwa 8/ Wiatr T.; Organizacyjne problemy zarządzania przedsięwzięciami inŝynieryjno-budowlanymi ; Pierwsza Konferencja Project Management - Doświadczenia i metody; Wyd. SPMP; Gdańsk Romani L.; CPV a najnowsze przepisy prawa unijnego: kilka uwag na temat Dyrektywy 2004/18/WE ; w: Wspólny Słownik Zamówień; Wyd. Urząd Zamówień Publicznych; Rzym-Warszawa 2004.