Zarz dzanie kapita em obrotowym - najwa niejsze dla firmy handlowej.

Transkrypt

1 Zarz dzanie kapita em m - najwa niejsze dla firmy handlowej. Kapita jest nadwy aktywów ch nad zobowi zaniami krótkoterminowymi. Pe ni on rol p ynnej rezerwy dla zaspokajania potrzeb nieprzewidzianych i wywo anych niepewno ci. Zarz dzanie tym kapita em ma na celu utrzymanie krótkoterminowej p ynno ci (równowagi) finansowej, a obejmuje kszta towanie relacji mi dzy wielko ci ch sk adników maj tku, a krótkoterminowymi zobowi zaniami przedsi biorstwa. Miernik working capital (z ang. kapita ) opisuj cy t relacj informuje w jakim stopniu zobowi zania bie ce znajduj pokrycie w maj tku m firmy. W sk ad kapita u obrotowego wchodz wszystkie pozycje maj tku obrotowego, które nieustannie rotuj w przedsi biorstwie handlowym w okre lonym cyklu zwanym cyklem konwersji gotówki : sprzeda kredytowa zapasy nale no ci zakup na kredyt i sp ata zobowi za wobec dostawców rodki pieni ne inkaso nale no ci Rys. 1 Cykl konwersji gotówki - opracowanie w asne. Punktem wyj cia w ocenie poziomu kapita u obrotowego jest p ynno finansowa, od której zale wszelkie decyzje co do optymalnej wielko ci tego kapita u. Decyduj cy zatem wp yw na poziom kapita u obrotowego ma wielko zobowi za bie cych (kupieckich), które s ród em finansowania maj tku obrotowego oraz struktura i wielko zapasów i nale no ci. Zwykle dodatni kapita oznacza wy sz p ynno finansow, ujemny jego poziom brak p ynno ci. Dla ka dego handlowca oczywistym faktem jest, e p ynno stanowi jeden z podstawowych warunków egzystencji i rozwoju. Mo e by postrzegana z dwóch zasadniczo odmiennych punktów widzenia: kredytodawcy i przedsi biorstwa. Kredytodawca, najcz ciej bank zainteresowany jest wysokimi wska nikami p ynno ci, bowiem dobra ynno finansowa jest dla niego gwarancj, e ca zobowi za bie cych firmy mo e by sp acona z maj tku obrotowego. W sytuacji utraty p ynno ci kredytodawca mo e da zwrotu swoich wk adów, poniewa obawia si, e pogarszaj ca si sytuacja finansowa firmy doprowadzi j do bankructwa. ab p ynno finansow handlowiec czuje niemal e intuicyjnie. Objawia si ona brakiem rodków finansowych na systematyczne regulowanie zobowi za kupieckich, brakiem gotówki do bie cego finansowania dzia alno ci firmy, zw aszcza inwestycji, b te nadmiernymi zapasami towarów handlowych, które trudno jest up ynni. Brak p ynno ci czyni przedsi biorstwo handlowe ma o elastycznym, powoduje pogorszenie rentowno ci i ograniczenie suwerenno ci przy podejmowaniu decyzji. W sytuacji wysokiej p ynno ci natomiast handlowiec dysponuje wysokim kapita em w asnym zainwestowanym cz sto nie tylko w maj tek trwa y jak lokal, maszyny i urz dzenia, czy auto s bowe, ale tak e w zapas towarów handlowych i nale no ci od dostawców. Cz kapita u w asnego przeznaczona jest na finansowanie zakupu towarów i sprzeda kredytow (zwykle w hurcie). Wysoki poziom kapita u obrotowego oznacza wi c wy sz p ynno finansow, czyli zdolno do wi kszego kredytowania swoich odbiorców, wygospodarowania dodatkowego zysku i zaci gania kredytów na rozwój. 1

2 Z punktu widzenia przedsi biorstwa krótkookresowe pogorszenie wyników p ynno ci finansowej mo e by zwi zane ze zmianami strukturalnymi w jego maj tku lub ród ach finansowania dzia alno ci. S owem krótkoterminowe pogorszenie si p ynno ci finansowej i spadek kapita u obrotowego mo e zachodzi na skutek zakupów inwestycyjnych np. nowych urz dze ch odniczych, czy ekspozycyjnych, b zakupu du ej partii towaru handlowego za który trzeba zap aci do szybko lub te gotówk. Podobnie rzecz si ma gdy przedsi biorstwo zaci gnie dodatkowe, krótkoterminowe kredyty bankowe. Kredyty mog jednak s poprawie p ynno ci, pod warunkiem, e czas ich sp aty jest zró nicowany i dosy d ugi. Owy kapita pochodz cy z kredytu kupieckiego mo e zosta wykorzystany na zakup materia ów i towarów handlowych lub te oprocentowany na koncie firmy, tworz c rezerw finansow na nieprzewidziane zdarzenia i nieplanowane inwestycje. Kluczowym elementem dla zarz dzania kapita em m firmy s proste metody jego wyliczania, czyli okre lenia wielko ci i warto ci tego kapita u. Metoda I oparta o wska nik p ynno ci finansowej Ju klasyczny wska nik p ynno ci finansowej odnosz cy maj tek do zobowi za krótkoterminowych wnosi o poziomie kapita u obrotowego. MAJ TEK OBROTOWY WSKA NIK P YNNO CI FINANSOWEJ = ZOBOWI ZANIA BIE CE Wska nik poni ej jedno ci oznacza ujemny kapita. Stanowi o du ym niebezpiecze stwie dla firmy w sytuacji kiedy musi ona sp aci zobowi zania bie ce, a nie ma rodków finansowych. Cz sto firma aby sp aci swoje zobowi zania zmuszona jest do up ynnienia swojego maj tku trwa ego. Zjawisko to zwane popularnie przejadaniem maj tku przy d ugotrwa ym powtarzaniu si i braku zdecydowanych decyzji naprawczych prowadzi do bankructwa. Wska nik powy ej jedno ci wiadczy o dodatnim kapita (zwanym inaczej funduszem w asnym w obrocie). Dodatni kapita jest czynnikiem sprzyjaj cym utrzymaniu strukturalnej, ugoterminowej p ynno ci finansowej, a gdy wyst puje spe niona jest tzw. z ota regu a finansowania. Utrzymanie wysokiego dodatniego poziomu kapita u obrotowego zaleca si jednostkom handlowym, które nie mog liczy na otrzymanie po yczki od r ki. Metoda oparta o klasyczny wska nik p ynno ci finansowej nie okre la warto ci tego kapita u, lecz wskazuje na jego poziom i okre la p ynno finansow. Metoda II statyczna, oparta o bie ce salda maj tku i kapita ów Metoda statyczna bada warto kapita u obrotowego w danej chwili np. po zamkni ciu miesi ca, kwarta u, pó rocza itd. Polega ona na wyliczeniu kapita u obrotowego w oparciu o dane bilansowe (pochodz ce z ewidencji firmy, bilansu). W przypadku ma ych firm handlowych, przy braku pe nej ksi gowo ci metoda ta bazuje na ustaleniu wielko ci kapita ów w asnych i obcych oraz maj tku trwa ego i obrotowego na podstawie dost pnej dokumentacji (np. ewidencja rodków trwa ych, ewidencja wyposa enia, stan zapasów magazynowych, stan nale no ci, wysoko wk adu w asnego itp.) i wiedzy w ciciela. Wyliczenie kapita u obrotowego winno nast powa etapowo. formu a 1 KAPITA OBROTOWY = MAJ TEK OBROTOWY ZOBOWI ZANIA BIE CE (KRÓTKOTERMINOWE) lub formu a2 KAPITA OBROTOWY = KAPITA STA Y MAJ TEK TRWA Y 2

3 W dalszej cz ci zaprezentujemy trudniejszy, aczkolwiek bardziej pogl dowy sposób wyliczenia kapita u obrotowego - wed ug formu y 2. Kluczowym elementem jest tu poj cie kapita u sta ego za który uwa a si kapita b cy sum kapita ów asnych i d ugoterminowego zad enia firmy najcz ciej d ugoterminowego kredytu bankowego. Kapita sta y jest jak sama nazwa wnosi kapita em w sposób ci y, sta y finansuj cym dzia alno firmy. To kapita zainwestowany zwykle w rodki trwa e firmy. Kapita sta y ma zatem swoje fizyczne odzwierciedlenie w maj tku trwa ym, a jego nadwy ka finansuj ca maj tek stanowi kapita. Oto przyk ad jego wyliczenia: Wyszczególnienie 31 sierpie 2002 Kapita w asny ,00 z Zobowi zania d ugoterminowe (kredyty inwestycyjne) ,00 z Kapita sta y ,00 z Tabela 1. Opracowanie w asne Maj c warto kapita u sta ego i maj tku trwa ego przyst pujemy do wyliczenia kapita u obrotowego, czyli tego który zaanga owany jest w obrót firmy, nie za w maj tek trwa y, s owem tkwi w zapasach i nale no ciach od odbiorców. Kapita jest ró nic pomi dzy kapita em sta em, a maj tkiem trwa ym, co zaprezentowano poni ej. Kapita sta y trwa y Kapita Tabela 2. Opracowanie w asne Wyszczególnienie 31 sierpie ,00 z ,00 z ,00 z Na tym etapie handlowiec mo e zatem na pewno stwierdzi jak du y jest jego kapita (fundusz asny w obrocie) na przyk ad w stosunku do warto ci sprzeda y, czy ca ego maj tku. Im wi ksza jest to relacja, tym lepsza p ynno finansowa i zdolno rozwoju. Wspomnieli my ju, e kapita mo e by dodatni lub ujemny, rzadziej zerowy. Dodatni finansuje maj tek (rys. 3), zerowy, nie finansuje maj tku obrotowego, ujemny (rys. 2) oznacza, e maj tek trwa y jest w cz ci finansowany przez zobowi zania bie ce. Dodatnia warto miernika working capital informuje o dostosowaniu róde zasile kapita owych do struktury maj tku przedsi biorstwa. Dostosowanie to nazywane jest tak e dobroci dopasowania kapita ów do maj tku firmy. Wysoki poziom dodatniego kapita u obrotowego oznacza dla firmy wi ksz niezale no oraz ynno finansow. Druga z wymienionych sytuacji wyst puje, gdy maj tek trwa y finansowany jest wy cznie przez kapita sta y, a maj tek przez zobowi zania bie ce. Ostatnia, jest najmniej korzystna i mo e by niebezpieczna dla dalszego funkcjonowania firmy. trwa y Kapita sta y trwa y Kapita sta y Ujemny kapita Dodatni kapita Zobowi zania bie ce Zobowi zania bie ce Rys. 2 Rys. 3 Poziom kapita u obrotowego - opracowanie w asne. 3

4 Skoro handlowiec pozna ju warto swojego kapita u obrotowego, czyli w asnych funduszy w obrocie nale y zastanowi si do czego s y taka informacja. Jest to bowiem informacja cenna, wnosi nie tylko o ynno ci finansowej, ale przede wszystkim jest sygna em do podj cia rozwa i decyzji takich jak: Okre lenie optymalnej warto ci zapasów towaru handlowego i nale no ci z punktu widzenia mo liwo ci finansowych firmy, czyli przeciwdzia anie niedoborom gotówki i spadkom p ynno ci finansowej. Cz sto zbyt du o rodków w asnych handlowca zaanga owanych jest w obrót, co powoduje brak rodków na bie ce potrzeby jak p ace, czynsz, podatki i inne sta e op aty. Jest to efektem braku p ynnej rezerwy w postaci kapita u obrotowego. Okre lenie momentu zaci gni cia i warto ci koniecznego kredytu bankowego na dalsze finansowanie gwa townie rosn cej sprzeda y. Zwi kszenie obrotów równoznaczne jest ze zwi kszeniem zapasów towarów i nale no ci od odbiorców. Rodzi wi c zapotrzebowanie na fundusze, bez których firma nie by aby wstanie prowadzi sprzeda y na wi ksz od dotychczasowej skal. Jest to cz ste zjawisko, kiedy handlowiec ma przys owiow dziur w bud ecie, np. w sytuacji spadku sprzeda y lub przy gwa townym jej wzro cie (chodzi zw aszcza o sprzeda kredytow ). Gruntowne przeanalizowanie wierzytelno ci sprowadzaj ce si do uzyskania d szego cyklu p atno ci swoich zobowi za, ni inkasa nale no ci. Przyjmuj c to dzia anie firma stara si by kredytobiorc ni dawc kredytu dla swoich klientów. Uzyskanie mo liwo ci zwi kszonego kredytowania si najta szym kredytem kupieckim mo e okaza si wystarczaj ce dla zachowania p ynno ci (kiedy nie mamy problemów ze zbytem towarów). W sytuacji spadków sprzeda y, gdy osi gana nadwy ka finansowa nie rozwi zuje wszelkich problemów przedsi biorstwa, zw aszcza w zakresie inwestycji wyj ciem dla firmy jest ci gni cie nale no ci, zaci gni cie kredytu lub dofinansowanie firmy z asnych rodków. W praktyce najwygodniejszym rozwi zaniem jest zaci gni cie odnawialnego, krótkookresowego kredytu bankowego, który s y regulowaniu wydatków w czasie fluktuacji sprzeda y. Kapita bankowy mo e okaza si jednak niedost pny dla firm ma ych lub o niestabilnej sytuacji finansowej. Wówczas najwa niejszym elementem bezpo rednio wp ywaj cym na mo liwo ci przetrwania, czy wzrost firmy jest efektywne zarz dzanie kapita em m zapasami, nale no ciami, a tak e ród ami jego finansowania - zobowi zaniami krótkoterminowymi, funduszami specjalnymi, gotówk na koncie firmy. Ostatnia czynno w metodzie statycznej sprowadza si do ustalenia warto ci ewentualnego zapotrzebowania na kapita, s owem okre lamy, czy fundusz w asny w obrocie jest wystarczaj cy dla finansowania sprzeda y, czy te wyst puje dziura bud etowa. Zapotrzebowanie na kapita (wp yw / wyp yw gotówki - uj cie statyczne w z ). Wyszczególnienie Lipiec 2002 Sierpie 2002 Wp yw/ / wyp yw gotówki MAJ TEK OBROTOWY (zapasy + nale no ci) , , ,00 Zapasy , , ,00 Materia y , , ,00 Towary , , ,00 Zaliczki na poczet dostaw x x x Nale no ci , , ,00 Nale no ci od odbiorców , , ,00 Nale no ci dochodzone na drodze s dowej x x x RÓD A FINANSOWANIA MAJ TKU OBROTOWEGO , , ,00 (zobowi zania + gotówka + kapita ) Zobowi zania , , ,00 Krótkoterminowe kredyty bankowe , , ,00 Zobowi zania z tytu u dostaw i us ug , , ,00 Zobowi zania z tytu u podatków, ce, ubezpiecze spo ecznych 10.00, , ,00 Zobowi zania z tytu u wynagrodze 10.00, , ,00 Gotówka , , ,00 Kapita , , ,00 ZAPOTRZEBOWANIE NA KAPITA OBROTOWY = ród a finansowania Tabela 3. Opracowanie w asne , , ,00 4

5 Nale y pami ta, e wzrost maj tku (zapasów, nale no ci) to zawsze wyp yw gotówki z firmy, ich spadek to wp yw (uwolnienie) gotówki. Wzrost kapita ów ( róde finansowania: zobowi za, gotówki, kapita u obrotowego) to wp yw gotówki, a ich spadek wyp yw. W naszym przyk adzie (tabela 2) kapita obliczony na 31 sierpnia 2002 roku wyniós 150 tys. z. Kwota ta okaza a si za ma a do finansowania maj tku obrotowego przy zachodz cych zmianach w rozrachunkach. Zatem powsta o zapotrzebowanie na ten kapita w kwocie 70 tys. z, uj te w tabeli 3 ze znakiem -. Zapotrzebowanie to, chocia nie jest du e firma musi sfinansowa, chc c mie nie zaburzon ynno finansow. Niedobór kapita u obrotowego winien wi c zosta pokryty kapita owo lub zmniejszony przez minimalizacj zapasów i nale no ci. Pierwsza z wymienionych strategii polega na sfinansowaniu maj tku obrotowego ze róde obcych (kredyt krótkoterminowy, po yczka) lub ze róde w asnych (dop at do kapita u, faktoring nale no ci) powoduj cych realny dop yw pieni dza do jednostki gospodarczej. Zwi kszenie finansowania mo na uzyska przez : 1) powi kszanie sta ych zasobów kapita owych ze róde wewn trznych i zewn trznych jak na przyk ad : ró norodne formy dop at do kapita ów w asnych, z których najwa niejsz pozycj stanowi zysk zatrzymany i posiadane rezerwy finansowe, sprzeda nale no ci faktorowi, przyjmowanie przedp at faktora na poczet przysz ej sprzeda y, posi kowanie si d ugoterminowym kapita em obcym, przez zaci gni cie d ugoterminowych kredytów bankowych itp. 2) powi kszenie krótkoterminowych róde zasilania kapita owego, które polegaj na wyd aniu atno ci w czasie lub pozyskaniu obcego kapita u, przyk adowo : negocjowanie d szych terminów p atno ci zobowi za z tytu u dostaw, celowe opó nianie p atno ci, zw aszcza wobec kontrahentów (niektóre przedsi biorstwa opó niaj atno ci wobec bud etów), dora ne zaci ganie dodatkowych kredytów ch, zach canie kontrahentów do dokonywania przedp at na poczet przysz ych dostaw w zamian za korzystne dla nich warunki sprzeda y, przyjmowanie zaliczek na przysz sprzeda, zwi kszenie sprzeda y gotówkowej, itp. Druga strategia stosowana cz ciej przez mened erów, zw aszcza przy trudno ciach wynikaj cych z niskiej p ynno ci finansowej opiera si na zmniejszaniu tzw. cyklu transakcyjnego netto, czyli upraszczaj c zapasów i nale no ci. Do najcz ciej wyst puj cych dzia nale up ynnienie zb dnych zapasów, realizowanie optymalnych dostaw towarów handlowych, czasowe zawieszenie dostaw towaru, skracanie cyklu inkasa nale no ci. W przypadku, gdy braki kapita owe s du e, a firmie zale y na utrzymaniu dotychczasowej wielko ci sprzeda y, wskazane jest realizowanie obu tych strategii jednocze nie. Zatem zmniejszenie zapasów i nale no ci przy jednoczesnym zwi kszeniu ich finansowania ma na celu zmniejszy zapotrzebowanie na kapita i poprawi bilans p atniczy firmy. Znajomo tych mechanizmów pozwala firmom handlowym rozwija si w sposób stabilny i zrównowa ony. Brak tej wiedzy powoduje cz sto nieumiej tne zarz dzanie kapita em m, co niesie za sob bardzo powa ne konsekwencje dla dalszego funkcjonowania przedsi biorstwa handlowego, a cz sto doprowadza do kryzysu finansowego. Sedno kryzysów le y najcz ciej w braku rodków atniczych s cych do finansowania zapasów i nale no ci. Wyst puje wówczas wysokie zapotrzebowanie na kapita s cy sfinansowaniu przyrostu zapasów, czy nale no ci, wy sze od mo liwo ci finansowych przedsi biorstwa. 5

6 Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje si najcz ciej w nast puj cych faktach: a) du y stan zapasów i nale no ci w stosunku do realizowanej wielko ci sprzeda y w sytuacji: gwa townego zatowarowania, ponad mo liwo ci sprzeda owe i finansowe firmy, braku dzia na rzecz optymalizacji asortymentu. Optymalizacja polega na ukszta towaniu asortymentu w sposób maksymalizuj cy zyski, jest to zatem d no handlowca do zwi kszania jego rotacji i rentowno ci, z drugiej za strony unikanie towarów s aborotuj cych nie sprzedaj cych si. trudno ci ze zbytem towarów np. w wyniku nadmiernych zakupów nieatrakcyjnego towaru lub zalegania towaru posezonowego, braku kontroli kosztów utrzymania zapasów i realizacji zamówie. liberalnej polityki ci gania nale no ci lub braku dzia na rzecz monitorowania wyp acalno ci kontrahentów, trudno ci w egzekucji nale no ci. b) zbyt szybkie regulowanie zobowi za lub krótkie okresy ich p atno ci, c) nieodpowiednia struktura kapita owa, czyli niewiele w asnych kapita ów zaanga owanych w obrót, przy ch finansowania obrotu jedynie kapita em kupieckim, d) nadmierne konsumowanie zysku tzw. wypompowanie zysku z firmy e) podejmowanie zbyt du ych inwestycji w sytuacji ograniczonych zasobów w asnych tzw. wpompowanie kapita u do maj tku trwa ego powoduje jego brak na bie ce finansowanie zapasów i nale no ci, e) inwestycji, które nie przynios y wymiernego efektu gospodarczego, f) za drogiego kapita u obcego, od którego odsetki konsumuj zysk firmy. W efekcie kryzysy wyst puj wi c w sytuacji braku rodków celem sfinansowania rozwoju, przy rosn cym lub malej cym obrocie. Przejawem nadci gaj cego kryzysu w przedsi biorstwie jest niska p ynno finansowa, du e zapotrzebowanie na kapita (powoduj ce ujemne saldo rodków pieni nych). Zatem wszystkie wysi ki naprawcze zmierzaj do poprawy p ynno ci finansowej i celowego zarz dzania kapita em m (zapasami, nale no ciami, gotówk, kredytami). Zarz dzanie to ma na celu wygospodarowanie kapita u obrotowego (funduszu w asnego w obrocie), który dzie wystarczaj cy dla finansowania zapasów i nale no ci, a nawet jego nadwy ka finansowa b dzie inwestycje w rodki trwa e. Podsumowaniem niniejszych rozwa na temat kryzysów kapita u obrotowego s dwa poni sze rysunki. warto obrót ZKO SNP (-) KO SNP (+) czas KO - kapita, ZKO - zapotrzebowanie na kapita, SNP (+) - dodatnie saldo rodków pieni nych netto, SNP (-) ujemne saldo rodków pieni nych netto. Rys. 4 Kryzys wzrostu i wywo any b dem w zarz dzaniu zapasami i nale no ciami oraz ród ami jego finansowania 6

7 warto obrót ZKO SNP (-) SNP (+) KO czas Rys. 5 Kryzys wywo any b dem finansowym lub malej rentowno ci. Generalnym wnioskiem dla zarz dzania kapita em m jest wiadomo ruchu maj tku obrotowego i zmian w ród ach jego finansowania. W cyklu tym, zwanym cyklem konwersji gotówki, gotówka jest zamra ana i uwalniana z maj tku obrotowego firmy. Zatem sterowanie gotówk ma najwa niejsze znaczenie w utrzymaniu p ynno ci finansowej i zarz dzaniu kapita em m. Gospodarowanie gotówk polega przede wszystkim na opracowaniu preliminarza obrotów gotówkowych (bud etu gotówkowego przedsi biorstwa handlowego). W praktyce jest to tabelaryczne zestawienie planów przedsi biorstwa, pod k tem wp ywów i wyp at gotówki w przysz ych okresach. Preliminarz obejmuje wszystkie przychody, nawet je li nie stanowi one dochodu. Przyk adowo zaci gni te po yczki. Podobnie obejmuje wszystkie wyp aty, nawet je li nie s one wydatkami, a wi c podatki i sp aty po yczek, p ace, czynsze i inne op aty. Preliminarz nie zawiera za wydatków, które nie wymagaj wy enia gotówki, na przyk ad amortyzacji. Planowanie obrotu gotówk wymaga bardzo dok adnych informacji na temat przysz ych operacji finansowych przedsi biorstwa i dlatego pracownik odpowiedzialny za zbieranie niezb dnych danych musi aktywnie wspó pracowa z innymi dzia ami je li proces planowania ma by skuteczny. Zarz dzanie gotówk opiera si tak e na przyspieszaniu poboru nale no ci i opó nianiu atno ci na rzecz dostawców. W ten sposób wi ksza ilo rodków p ynnych jest celowo zatrzymywana w firmie. Wa nym aspektem jest wi c negocjowanie coraz korzystniejszych terminów p atno ci zobowi za bie cych, selekcja i analiza, ile, komu i kiedy zap aci, w którym momencie zwi kszy, a w którym zmniejszy kredytowanie w asnej dzia alno ci. Wi cej: Bednarski L. Analiza finansowa, PWE, Warszawa 1997 och H. Decyzje finansowe, CIM, Warszawa 1993 Ry ewska S. Bankowa analiza przedsi biorstwa dla potrzeb oceny ryzyka kredytowego, Twigger S.A., Warszawa 1997 Siegel Joel G., Shim Jae K., Hartman Stephen W. Przewodnik po finansach, PWN, Warszawa 1995 Sierpi ska M., W dzki D. Zarz dzanie p ynno ci finansow w przedsi biorstwie, PWN, Warszawa 1997 mgr Andrzej Honek DORADCA GOSPODARCZY - TRENER KADR ciciel firmy STRATEGIE BIZNESU Cz onek Stowarzyszenia Doradców Gospodarczych w Warszawie. Specjalizacja: doradztwo organizacyjne, doradztwo marketingowe i strategiczne, szkolenia handlowe i marketingowe. E mail: strategiebiznesu@interia.pl, Tel , 0/prefiks/