IMP³rove: Europejski projekt o trwałym oddziaływaniu

Transkrypt

1 2012 IMP³rove: Europejski projekt o trwałym oddziaływaniu 50 Historii Sukcesu Związanych z Zarządzaniem Innowacjami Kai Engel, Eva Diedrichs, Sabine Brunswicker i inni

2 IMP3rove: Europejski projekt o trwałym oddziaływaniu 50 Historii Sukcesu Związanych z Zarządzaniem Innowacjami Kai Engel, Eva Diedrichs, Sabine Brunswicker i inni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Warszawa 2012

3 Publikacja powstała w ramach działania Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu systemowego Rozwój zasobów ludzkich poprzez promowanie wiedzy, transfer i upowszechnienie innowacji (Program Operacyjny Kapitał Ludzki, działanie 2.1.3). First Published in English as IMP3rove A European Project with Impact 50 Success Stories on Innovation Management by the European Commission s Directorate-General for Enterprise and Industry European Union, 2010 Polish translation: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, 2012 Responsibility for the translation lies entirely with Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Tłumaczenie: Jakub Skrzeczkowski Redakcja naukowa: Maciej Bieńkiewicz Współpraca merytoryczna (PARP): Krzysztof Buczek, Łukasz Sztern Wydawca: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska Warszawa Publikacja bezpłatna Publikacja dostępna jest także w wersji elektronicznej na Portalu Innowacji Poglądy i opinie wyrażone przez autorów publikacji nie muszą odzwierciedlać stanowiska Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Publikacja wydrukowana na papierze pochodzącym z lasów prowadzących zrównoważoną gospodarkę leśną ISBN Nakład: 1500 Warszawa 2012 Przygotowanie do druku, druk i oprawa: Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk

4 Szanowni Państwo! Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości odpowiadając na potrzeby małych i średnich przedsiębiorców realizuje szereg działań ukierunkowanych na stałe podnoszenie ich wiedzy o aktualnych trendach w innowacjach. Jednym z nich jest przedsięwzięcie Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw. Jego głównym celem jest oddziaływanie na poprawę warunków tworzenia i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw, a w szczególności wsparcie przedsiębiorców we wdrażaniu oraz rozwoju innowacyjnych rozwiązań. Publikacje przygotowywane w ramach tego przedsięwzięcia przybliżają różne aspekty funkcjonowania innowacyjnych MŚP. Szczególny nacisk położony został na informacje praktyczne, odnoszące się do głównych trendów związanych z rozwojem innowacyjnej przedsiębiorczości w Unii Europejskiej, w tym przykłady dobrych praktyk. Praktyczne przykłady wzbogacone wiedzą specjalistyczną, są motorem do podejmowania działań mających na celu dalszy rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości w Polsce. Aby dostarczyć przedsiębiorcom dobrych wzorów do naśladowania i dać im szansę na zdobycie nowej, ciekawej wiedzy, postanowiliśmy wydać w języku polskim niniejszą publikację 50 Success Stories on Innovation Management autorstwa Kaia Engela, Evy Diedrichs i Sabine Brunswicker. Autorzy zaprezentowali w niej studia przypadków pokazujące przedsiębiorstwa, które skorzystały z szansy i umiejętnie wdrożyły innowacyjne rozwiązania. W publikacji nie brakuje także przykładów skierowanych do przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu doradców, pośredników, uczestników rynku finansowego, decydentów politycznych czy pracowników akademickich. W roku 2012 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości szczególnie koncentruje się na stymulowaniu skutecznego zarządzania wśród przedsiębiorstw i instytucji rozwoju przedsiębiorczości. Mam nadzieję, że lektura publikacji powstających w cyklu Innowacje w Przedsiębiorstwach Klub Innowacyjnych Przedsiębiorstw, dostarczy Państwu wielu pożytecznych i inspirujących informacji, które znajdą zastosowanie w codziennej działalności. Zachęcam do lektury! Bożena Lublińska-Kasprzak Prezes PARP PARP, Warszawa 2012 r. 3

5

6 Przedmowa Wzrastające oczekiwania otoczenia biznesu wymuszają na przedsiębiorcach innowacyjne sposoby działania i stymulowanie innowacji. Dzięki nim, następuje postęp zarówno w sferze organizacyjnej, procesowej, produktowej, marketingowej, zarządczej czy technologicznej, w konsekwencji służyć to ma zrównoważonemu rozwojowi. Oddana do rąk czytelnika niniejsza publikacja pod tytułem IMP3rove: Europejski projekt o trwałym oddziaływaniu 50 Historii Sukcesu Związanych z Zarządzaniem Innowacjami stanowi dla sektora MŚP możliwość poznania różnych podejść do zarządzania innowacjami. W oparciu o liczne przykłady zawarte w opracowaniu wskazuje obszary zarządzania innowacjami, w których można wygenerować dodatkowe profity dla przedsiębiorstwa. Zaprezentowane w pracy treści stanowią z jednej strony niezwykle interesujące źródło wiedzy o innowacjach, czynnikach i procesie ich tworzenia, z drugiej zaś źródło inspiracji do ich wykorzystywania przez polskich przedsiębiorców z sektora MŚP. W strukturę opracowania wpisuje się metodyka IMP3rove jako bardzo elastyczne podejście o trwałym oddziaływaniu, które stymuluje efektywne zarządzanie innowacjami w przedsiebiorstwach. Do najistotniejszych elementów metody należą: kluczowa wiedza i umiejętności potrzebne przedsiębiorstwom, mapa ośrodków szkoleniowych oraz badawczych zdolnych pokonywać luki w wiedzy i umiejętnościach, bariery dla transferu oraz prawo własności intelektualnej. A także największa benchmarkingowa baza danych z zakresu zarządzania innowacjami w sektorze MŚP. Opracowane studia przypadków ilustrują w jaki sposób wybrane przedsiębiorstwa z sektora MŚP skorzystały na projekcie IMP 3 rove oraz jak udało im się wykorzystać potencjał zarządzania innowacjami dla rozwoju przedsiębiorstwa. Ich uzupełnieniem są przykłady pokazujące przydatność IMP3rove dla doradców, jednostek pośredniczących, uczestników rynku finansowego, decydentów a także środowiska akademickiego. Strategia innowacji identyfikuje najbardziej obiecujące obszary, w których przedsiębiorstwa z sektora MŚP mogą osiągnąć ponadprzeciętny wzrost zysków, możliwy do realizacji: bądź to za pomocą nowych produktów lub usług; bądź w oparciu o istniejące już produkty lub usługi oferowane na nowych rynkach zbytu; bądź za sprawą nowych lub ulepszonych procesów czy modeli biznesowych. Metodyka IMP 3 rove z pewnością może stanowić skuteczne narzędzie usprawniające zarządzanie innowacjami w sektorze MŚP, dające solidne podstawy dla rozwoju standardu wspólnego języka i sieci społeczności przyczyniając się do upowszechnienia najnowszych metod zarządzania innowacjami w sektorze MŚP. Prof. zw. dr hab. Bogdan Nogalski * * Uniwersytet Gdański 5

7

8 Spis treści Wstęp Streszczenie IMP³rove prawdziwie europejskie i elastyczne podejście o trwałym oddziaływaniu, stymulujące efektywne zarządzanie innowacjami w Europie Kluczowe elementy metody IMP3rove oraz kluczowe wartości oferowane różnym grupom interesariuszy Powiązanie zarządzania innowacjami z trwałym i rentownym wzrostem w oparciu o metodologie A.T. Kearney House of Innovation Proces IMP3rove i platforma IMP3rove Kluczowe wartości oferowane przez IMP3rove Zasięg IMP3rove w Europie i poza nią Kręgosłup IMP3rove największa benchmarkingowa baza danych z zakresu zarządzania innowacjami w MŚP IMP3rove jako rozległa sieć stowarzyszonych ekspertów IMP3rove poza granicami Europy Oddziaływanie IMP3rove i korzyści dla głównych interesariuszy związane z indywidualizacją oferty IMP3rove jako narzędzie skutecznie usprawniające zarządzanie innowacjami w MŚP Liczne przesłanki przemawiające za stosowaniem metody IMP3rove w MŚP Pozytywny wpływ metody IMP3rove na ofertę usługową doradców oraz rozwój trwałych relacji biznesowych Dostosowanie IMP3rove do potrzeb użytkowników, budowanie kompetencji oraz włączenie narzędzia do oferty Ekspertów IMP3rove IMP3rove dla podmiotów działających w sferze finansowej uzupełnienie istniejących narzędzi finansowych IMP3rove dla jednostek pośredniczących oraz środowisk akademickich stosowanie IMP3rove dla celów edukacyjnych Znaczenie IMP3rove dla decydentów wspieranie i wzrost znaczenia kształtowania polityk z zakresu innowacyjności Historia IMP³rove od Projektu do Realizacji Wizji prawdziwie Europejskiego Narzędzia Powstanie IMP3rove Opracowanie metody IMP3rove Testowanie metody IMP3rove Upowszechnianie metody IMP3rove IMP3rove jako europejski standard pilotażowy Kluczowe wnioski z testu w terenie jako pierwszy dowód na skuteczność metody IMP 3 rove Testowanie tworzenia wartości Testowanie na Prawdziwie Europejską Skalę Usprawnienia wprowadzane podczas testu w terenie

9 4 Spojrzenie w przyszłość IMP³rove dla trwałej konkurencyjności w Europie Sugestie dla Dalszego Rozwoju Usług Wspierających Innowacje Dalsze usprawnianie IMP3rove, aby sprostać zmieniającemu się popytowi na rynku Usprawnienia techniczne platformy, narzędzi i powiązanych usług, zwiększające przyjazność dla użytkownika, modularyzację, interaktywność i elastyczność Tworzenie Społeczności i Budowanie Silnego Zaangażowania Sieci Partnerów IMP3rove w Europie Utworzenie Europejskiej Akademii Zarządzania Innowacjami Dalszy Rozwój Bazy Danych IMP3rove oraz Utrzymanie jej jako Największej i Najnowocześniejszej Bazy Danych Dotyczących Zarządzania Innowacjami Zdobywanie Informacji dotyczących Czynników Sprzyjających oraz Barier dla Zarządzania Innowacjami jako klucz do osiągnięcia zysku Aktywne Wsparcie Budowania Społeczności i Wymiany Najlepszych Praktyk z Dziedziny Wspierania Wydajności Zarządzania Innowacjami Stworzenie Modelu Biznesowego, który zapewni Trwałość Metody IMP3rove Zaproszenie do Wykorzystania Metody IMP3rove Szanse dla decydentów Szanse dla jednostek i konsultantów oferujących wsparcie w zakresie zarządzania innowacjami Szanse dla instytucji fnansowych Szanse dla MŚP Załącznik I: 50 przykładów potwierdzających oddziaływanie IMP³rove Przykłady MŚP Lista MŚP MŚP: 5M; Czechy wykorzystanie usług konsultingowych IMP3rove celem wzmocnienia kanałów komunikacji dla innowacji i cyklu życia projektów innowacyjnych MŚP: Addico J. Górska i E. Szumlak Sp. j., Polska Lepsza pozycja rynkowa oraz sprawniejsze zarządzanie innowacjami MŚP: AEA s.r.l., Włochy od spadku sprzedaży do wzrostu na rynkach międzynarodowych MŚP: Alpha Omega Computers, Wielka Brytania zwiększenie rentowności MŚP: AST projekt sp. z o.o., Polska zdobycie klientów i partnerów MŚP: ATIS, Francja sukces w rozwoju przemysłowym i handlowym MŚP: AUDACIO, Czechy ekspansja oparta na czynnikach umożliwiających innowacje MŚP: AUTOMATIZACIONES SIMAC, S.L., Hiszpania opracowywanie autorskich produktów dla zapewnienia rentownego wzrostu MŚP: AWEMA, Wielka Brytania firma prężnie działająca w trzecim sektorze MŚP: Beantech, Włochy dostęp do nowych rynków dzięki silnej kulturze innowacji MŚP: Brockhaus Software & Consulting AG, Niemcy sytuacja wygrany-wygrany-wygrany MŚP: COLLECT CONSULTING sp. z o. o., Polska regionalna ekspansja w oparciu o ofertę usług doradztwa z zakresu zarządzania innowacjami MŚP: COMPONOSOLLERTIA, S.A.L, lub A.I.T. (Aplicaciones Industriales Técnicas), Hiszpania Przyśpieszanie innowacji MŚP: Doradztwo Biznesowe KOBO Konsultant, Polska przykład udanych usprawnień w dziedzinie zwiększenia zdolności klientów do zarządzania innowacją MŚP: FLUIDON, Niemcy definicja modelu zarządzania dla platformy współpracy MŚP: FORM, Czechy wzmacnianie kanałów komunikacji dla innowacji oraz cyklu projektów innowacyjnych przy pomocy IMP3rove MŚP: IAN Mosey, Wielka Brytania ekspansja na rynku zaopatrzenia rolniczego MŚP: IMS, Wielka Brytania rozwijające się rynki Europy wschodniej

10 MŚP: Inf.Tel. s.r.l., Włochy stymulowanie innowacyjnej restrukturyzacji w sektorze ICT MŚP: Ionic, Wielka Brytania udany proces deinwestycyjny MŚP: KOVOKON Popovice, Czechy usprawnianie kanałów komunikacji dla lepszego zarządzania innowacyjnością MŚP: Light Technologies, Francja generowanie wzrostu w ramach strategicznego partnerstwa MŚP: MECALBE, S.A., Hiszpania rozwój efektywnych zasobów w obrzarze B+R+I dla rentownego wzrostu MŚP: Medforum, Polska zwiększenie poziomu kultury innowacyjnej i organizacji innowacji MŚP: NOVELTIS, Francja stabilizowanie firm w sektorach niszowych MŚP: ORKIS, Francja opracowanie odpowiedniego podejścia marketingowego MŚP: Perficable, Hiszpania wzrost poprzez zwiększanie satysfakcji klientów MŚP: Pilana Tools Wood Saws, Czechy lepsze zarządzanie pomysłami oraz relacje partnerskie sprzyjające długofalowym innowacjom MŚP: Promoscience, Włochy szansa dla małej firmy, aby zaistnieć w sieci europejskiej skali MŚP: SBC, Francja sposoby na przetrwanie kryzysu ekonomicznego MŚP: Spacebel, Francja zmienianie modelu biznesowego, aby sprostać przyszłym wyzwaniom rynkowym MŚP: SPM Engineering, Włochy definiowanie pozycji na światowym rynku MŚP: STUDIO DR. CAGNIN, Włochy w poszukiwaniu doskonałości poprzez skrócenie czynnika Time-to-Profit MŚP: Tam Telesante, Francja tworzenie nowych jednostek biznesowych MŚP: Transenergie, Francja zaangażowanie w europejski projekt o wysokim znaczeniu międzynarodowym MŚP: Valco Melton, S.L. (wcześniej: Melton, S.L.), Hiszpania analiza w ramach IMP3rove jako wskazanie dla planowanej fuzji Przykłady podane przez konsultantów zarządzania innowacjami, jednostki pośredniczące, decydentów oraz instytucji fnansowych Lista Konsultantów ds. zarządzania innowacjami, Pośredników, Instytucji finansowych oraz Decydentów Pośrednik: Park Naukowy AREA, Włochy doskonalenie usług wsparcia Doradztwo w zakresie zarządzania innowacjami: Borenius & Co, Finlandia rozszerzanie działalności o usługi doradcze związane z zarządzaniem innowacjami Pośrednik: CAMPUS 02, Austria rozwój kompetencji w zakresie wdrażania oraz strategii innowacji poprzez IMP3rove Pośrednik: Continua Unternehmensentwicklung AG, Niemcy lepsza oferta wsparcia finansowego małych i średnich przedsiębiorstw Uczestnik rynku finansowego: Corporate Finance (CFP), Niemcy podejmowanie właściwych decyzji inwestycyjnych Doradztwo w zakresie zarządzania innowacjami. Five I s Innovation Consulting warsztaty IMP3rove demonstrujące znaczenie zarządzania innowacjami w małych i średnich przedsiębiorstwach Jednostka pośrednicząca: Agencja Rozwoju Technologii Informacyjnej ITIDA, Egipt przyjmowanie międzynarodowych standardów w zakresie wspierania zarządzania innowacjami Jednostka pośrednicząca: InnovationsTransfer Zentralschweiz ITZ, Szwajcaria wykorzystywanie IMP3rove przez organizacje zajmujące się transferem wiedzy Doradztwo w zakresie zarządzania innowacjami: Kajanus Konsulting, Finlandia wzmocnienie kompetencji zarządzania innowacjami poprzez metodę IMP3rove

11 Jednostka pośrednicząca: KIMbcn (Knowledge Innovation Market Barcelona), Hiszpania oferta lepszego dopasowania usług i działań usprawniających i dla klientów Jednostka pośrednicząca: OSEO, Francja zwiększanie efektywności systemu bonów na innowacje Jednostka pośrednicząca: Savonia University of Applied Sciences (Uniwersytet Nauk Stosowanych w Savonii), Finlandia opracowywanie nowych modeli usług dla biznesu oraz sektora publicznego Decydenci: polityka względem przedsiębiorstw oraz innowacyjny projekt w Serbii Doradztwo w zakresie zarządzania innowacjami: UNATRANTEC, Francja dzielenie się metodologią wewnątrz sieci Lista autorów Sieć IMP3rove Aneks II Lista rysunków Lista skrótów

12 Wstęp Projekt IMP3rove na różne sposoby udowodnił swoje znaczenie i wpływ, zarówno w Europie, jak i poza nią. Początki jego sukcesu sięgają roku 2006, w którym Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu) zainicjowała projekt ukierunkowany na rozwój i testowanie usług skuteczniej wspierających zarządzanie innowacjami w MŚP. Interpretacja IMP3rove przez Konsorcjum realizujące projekt to Trwałe zwiększanie efektywności zarządzania innowacjami (z angielskiego IMProving Innovation Management Performance with sustainable IMPact ), co odzwierciedla misję projektu oraz wyjaśnia jego źródłosłów. Najlepszym sposobem wykazania potencjału do realizacji tych ambitnych aspiracji, było uwypuklenie wymiernych efektów, jakie w różnych warunkach przyniosło wykorzystanie narzędzi projektu IMP3rove. Opracowano studia przypadków ilustrujących, w jaki sposób wybrane MŚP skorzystały na projekcie oraz jak udało im się wykorzystać potencjał zarządzania innowacjami dla rentownego wzrostu. Ich uzupełnieniem są przykłady pokazujące przydatność IMP3rove dla doradców, jednostek pośredniczących, instytucji finansowych, decydentów oraz środowiska akademickiego. Sukces, jaki w ostatnich latach osiągnął IMP3rove, jest efektem pracy wielu osób w Europie i poza nią. Wysiłkiem członków konsorcjum IMP3rove narzędzia projektu przetestowano w ponad 1500 MŚP z obszaru całej Europy. Wiele firm i organizacji, nie tylko europejskich, zdecydowało się stosować rozwiązania IMP3rove już w początkowej fazie realizacji projektu. Wiele przystąpiło też do sieci IMP3rove. Dobre podstawy dla rozwoju silnej sieci zarządzania innowacjami dało też przeszkolenie ponad 400 Ekspertów IMP3rove. Dzięki wsparciu i współpracy z ich strony, mieliśmy okazję dowiedzieć się wiele o pojawiających się wśród firm potrzebach oraz stale rozszerzać sieć i zasięg IMP3rove. Z biegiem czasu metodologię IMP3rove zaczęto stosować również w krajach Ameryki Łacińskiej, Bliskiego Wschodu oraz Azji. Sytuacja ta dowodzi, że poprzez uruchomienie projektu IMP3rove Komisja Europejska skutecznie wzmacnia wiodącą pozycję Europy we wspieraniu zarządzania innowacjami w firmach. Swój wkład w sukces IMP3rove wniosło wiele wybitnych organizacji, które umożliwiły bezpośrednią obserwację procesu wdrażania IMP3rove oraz wpływu tej metody na ich zdolność do zarządzania innowacjami w sposób wspierający trwały wzrost. Praktycy, decydenci, środowisko akademickie oraz dziennikarze wszyscy przyczynili się do testowania oraz upowszechnienia IMP3rove. Jesteśmy im wdzięczni za zaufanie, jakim nas obdarzyli i za to, że zechcieli podzielić się z nami swoją wiedzą i najlepszymi praktykami. Bez ich wsparcia nie osiągnęlibyśmy tego wszystkiego, co pozwoliło nam udowodnić skuteczność IMP3rove. Na końcu raportu zamieszczamy ich listę jako formę podziękowania za czas i wkład włożony w realizację projektu. Mamy nadzieję, że również w przyszłości umocni ona ich pozycję jako najlepszych promotorów IMP3rove. Bardzo trudno wymienić wszystkie osoby, które pomogły zamienić ten projekt w wizję wyjątkowego europejskiego podejścia do usług wspierających zarządzanie innowacjami; niemniej jednak bezpośrednie wsparcie i zaangażowanie szeregu organizacji oraz osób zasługuje na szczególną uwagę. Działający w strukturach Komisji Europejskiej (Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu) zespół, zwłaszcza Reinhard Büscher, Sven Schade oraz jego poprzednicy Marija Popovic oraz Elke van Tenedloo wspierali projekt na wielu polach, w tym kreatywnymi pomysłami oraz niebiurokratycznym podejściem do pokonywania przeszkód. 11

13 12 Duży udział w powstaniu materiału do weryfikacji koncepcji IMP3rove mieli niektórzy krajowi koordynatorzy: Francisco de Aristegui z A.I. Zabala (Hiszpania), Janne Lehenkari, Advansis (Finlandia), Diassina Di Maggio i Christin Pfeiffer z APRE Agencji Promowania Badań Europejskich (Agency for the promotion of European Research Włochy), Libor Friedel z Bata University Zlin i David Hanus z ProFill (Czechy), Sylwia Kosińska z Instytutu Badań nad Przedsiębiorczością i Rozwojem Ekonomicznym (Polska), Carl James z TECC (Wielka Brytania), Serge Galant oraz jego zespół z Technofi (Francja). Nasze podziękowania dla członków sieci ekspertów IMP3rove kierujemy zwłaszcza do: Nicoli Farronato, (Włochy), Farshada Feyzi, (Niemcy), Ralfa Koppa, Sozialforschungsstelle Dortmund (Niemcy), Sally Metwally, IDITA (Egipt), Marco Santoro, R.Q. s.r.l. Research Qualification (Włochy), Michaela Terlera, Studiengang Innovationsmanagement, Forschung und Lehre, CAMPUS 02, Fachhochschule der Wirtschaft GmbH, Graz (Austria), Andreasa Thümmlera, Corporate Finance Partners GmbH (Niemcy); Ginevry Tonini, eksperta w zakresie zarządzania innowacjami w Biurze Koordynacji Badań AREA, oraz Any Villacampa, KIMbcn (Hiszpania). Sukcesu IMP3rove nie byłoby również bez nieprzerwanego, skutecznego wsparcia ze strony zespołu, który dostarcza oprogramowanie i administruje platformą projektu. Specjalne podziękowania kierujemy do Dirka Röhrborn i jego zespołu w Communardo (Niemcy). Jesteśmy wdzięczni również naszym kolegom w A.T. Kearney i Fraunhofer-IAO, którzy na wiele sposobów wspierali IMP3rove. Szczególne podziękowania kierujemy do następujących osób: Marca Berenbecka, A.T. Kearney, Hansa-Jörga Bullingera, Fraunhofer-Gesellschaft, Dary Christopher, Stefanie Johnen, Andreasa Lindenera, wszystkich z A.T. Kearney, Theodora Malcotsisa, Fraunhofer-IAO, Franka Moczala i Cosimy Muenz (oboje z A.T. Kearney), Thorstena Rogowski, Fraunhofer-IAO, Larissy Scheiffele, Fraunhofer-IAO, Stephana Scherera, Franka Schroedera, (obaj z A.T. Kearney), Dietera Spatha, Fraunhofer-IAO, Andreasa Thomé a (A.T. Kearney), Joachima Warschata, Fraunhofer-IAO, i Jörga Weinmanna i jego zespołu (A.T. Kearney). Grudzień 2009 Kai Engel Eva Diedrichs Sabine Brunswicker

14 1 Streszczenie Rację okazali się mieć ci, którzy wierzyli w IMP3rove ci zaś, którzy myśleli inaczej, muszą zmienić swoje zdanie to stwierdzenie jest aktualne zarówno w odniesieniu do projektu, jak i metody IMP3rove. Projekt IMP3rove przyniósł rezultaty, do których osiągnięcia zobowiązano się w 2005 roku przy podpisywaniu umowy na jego realizację. W ramach projektu dokonano ewaluacji najnowszych z dostępnych wówczas metod i narzędzi oceny zarządzania innowacjami. Rozwinięto innowacyjne podejście do usług wspierających zarządzanie innowacjami w MŚP, które zapewniło wsparcie wykraczające ponad istniejące wcześniej narzędzia i metody. Projektem objęto MŚP, jednostki pośredniczące, doradców, instytucji finansowych i decydentów zarówno w regionach i krajach członkowskich UE, uznanych za docelowe rynki projektu, jak i poza nimi. Stworzono szeroką międzynarodową sieć ekspertów IMP3rove, a wypracowane w ramach projektu podejście postrzegane jest przez profesjonalistów jako nowa filozofia zarządzania innowacjami. IMP3rove przyniósł głównym interesariuszom MŚP, jednostkom pośredniczącym, doradcom, instytucjom finansowym, decydentom oraz środowisku akademickiemu wiele korzyści i wartościowych rozwiązań. MŚP poznały mocne i słabe strony ich dotychczasowego podejścia do zarządzania innowacjami. W oparciu o projektową bazę międzynarodowych benchmarków IMP3rove wskazuje obszary zarządzania innowacjami, w których możliwe jest generowanie większych zysków i trwałego wzrostu. Raporty benchmarkingowe IMP3rove to dobry punkt wyjścia dla optymalnej alokacji działań służących poprawie efektywności zarządzania innowacjami w MŚP. IMP3rove, w tym zorganizowane w ramach projektu warsztaty służące zebraniu usystematyzowanej informacji zwrotnej, dają MŚP profesjonalne wsparcie potrzebne, by zdefiniować i wdrożyć działania, które efektywnie zwiększą ich konkurencyjność. System zapewniania jakości IMP3rove przypomina MŚP o konieczności poddawania się systematycznej weryfikacji w kontekście efektywności zarządzania innowacjami. Dzięki takiemu podejściu przedstawiciele MŚP mogli odnotować wzrost efektywności procesów zarządzania innowacjami, jak również poprawę związanych z nimi umiejętności zarządzania. Szerokie oddziaływanie projektu obejmuje zarówno identyfikację ukrytych barier dla realizacji planów działania na rzecz wzrostu konkurencyjności MŚP, jak i wymierne rezultaty wprowadzanych innowacji. Wszystko to przyczynia się do wzrostu przychodów i zatrudnienia, lepszego dostępu do rynków międzynarodowych, wdrażania nowych technologii, wprowadzania na rynek nowych produktów i usług oraz łatwiejszego dostępu do kapitału na realizację innowacyjnych projektów. Jednostkom pośredniczącym i doradcom IMP3rove oferuje kompleksowe narzędzia pozwalające lepiej zarządzać innowacjami w MŚP. Zorientowanie raczej na wszystkie aspekty zarządzania innowacjami niż wyłącznie na produkt czy technologię postrzegane jest jako szczególna wartość projektu. Podobnie dostęp do największej i najnowocześniejszej benchmarkingowej bazy danych stanowi ważny zasób dla doradców i jednostek pośredniczących. Europejski wymiar IMP3rove daje solidne podstawy dla rozwoju wspólnego standardu, wspólnego języka, sieci i społeczności ekspertów, a w ostatecznym rozrachunku: lepszych usług wsparcia dla MŚP w całej Europie. Dzięki wykorzystaniu metodologii IMP3rove przez jednostki pośredniczące oraz doradców projekt przyczynia się do upowszechniania najnowszych metod zarządzania innowacjami w MŚP, wspierających wzrost i generowanie większych zysków. IMP3rove wspiera 13

15 14 procesy na poziomie benchmarkigu oraz doradztwa, prowadząc tym samym do doskonalenia zarządzania innowacjami w MŚP. Łatwy dostęp do platformy IMP3rove umożliwia jednostkom pośredniczącym sprawne wykorzystanie jego metodologii i narzędzi w prowadzonej działalności, w tym realizowanych przez nie programach. Pośrednicy wspierający MŚP w zarządzaniu innowacjami postrzegają projekt jako unikatowe uzupełnienie dla oferowanych przez nich usług i narzędzi. Ci, którzy rozwinęli swoje własne narzędzia oceny, skupiają się na rynku rodzimym, podczas gdy IMP3rove oferuje wsparcie przy realizacji działań o międzynarodowym kontekście. Tym pośrednikom, którzy skupiają się na wsparciu w zakresie transferu technologii, praw własności intelektualnej, czy projektowania, IMP3rove pozwala rozwijać szeroką ofertę usług uzupełniających. IMP3rove przynosi wymierne korzyści również instytucjom finansowym, którzy mogą nie tylko zredukować ryzyko związane z inwestowaniem w daną firmę, ale również skuteczniej i efektywniej zarządzać swoim portfolio inwestycyjnym. IMP3rove pomaga inwestorom ocenić potencjał MŚP w zakresie zarządzania, w tym zwłaszcza do generowania przyszłych zysków. Projekt pozwala także na bardziej optymalny i zarazem bardziej przejrzysty dobór firm do portfela. Decydenci czerpią z potencjału i korzyści oferowanych przez IMP3rove na wiele sposobów: Mogą bezzwłocznie wykorzystać prawdziwie europejską ofertę projektu we wdrażanych przez siebie programach wsparcia. Zyskują okazję, aby zdobyć wiedzę na temat europejskiej specyfiki zarządzania innowacjami przez MŚP w poszczególnych regionach, krajach czy sektorach, a tym samym lepiej zrozumieć czynniki hamujące oraz stymulujące te procesy. Jednocześnie mogą korzystać z potencjału IMP3rove dla: upowszechniania zarządzania innowacjami w MŚP (w tym skutecznie wykorzystywać do tego celu sieć ekspercką IMP3rove); wspierania MŚP oraz podnoszenia kompetencji regionalnych jednostek oferujących usługi wsparcia dla biznesu. Dzięki IMP3rove decydenci mogą zrozumieć, co jest niezbędne dla pokonywania niepowodzeń rynkowych i barier o charakterze systemowym. Testowanie i rozpowszechnianie IMP3rove uwidoczniło też potrzebę poprawy skuteczności usług wspierających zarządzanie innowacjami w wielu regionach Europy oraz wskazało na potencjał do zwiększenia roli funduszy publicznych w poprawie jakości zarządzania innowacyjnością MŚP. Skuteczność IMP3rove została wykazana na przestrzeni ostatnich czterech lat, kiedy projekt był rozwijany i testowany. Projekt unaocznił znaczenie, jakie w zarządzaniu innowacjami w europejskich MŚP odgrywa jakość oferowanych w tym obszarze usług wsparcia. Potwierdzeniem tego są między innymi liczne studia przypadków, jakie zaprezentowano w niniejszym raporcie. Poszczególne przykłady uzupełnione są krótkimi opisami ilustrującymi korzyści z zastosowania narzędzi IMP3rove; sposoby dochodzenia do poszczególnych rozwiązań; jak również europejski wymiar projektu. Zaprezentowano także mechanizmy doskonalenia opracowanych narzędzi, gwarantujące utrzymanie ich wiodącej pozycji na rynku. Innowacja jest niekończącym się procesem, umożliwiającym rozwój przedsiębiorstwa a zarządzanie innowacją jest siłą napędową tego procesu. To zdanie odnosi się zarówno do metody IMP3rove, jak i firm, które ją z powodzeniem stosują.

16 2 IMP³rove prawdziwie europejskie i elastyczne podejście o trwałym oddziaływaniu, stymulujące efektywne zarządzanie innowacjami w Europie Projekt IMP3rove został zainicjowany w 2006 roku przez Komisję Europejską, Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, z myślą o rozwoju i przetestowaniu usług, które skuteczniej wspierałyby zarządzanie innowacjami. Projekt miał na celu zwiększenie konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, poprzez wykorzystanie skutecznych technik zarządzania innowacjami, w tym większą dostępność i poprawę jakości usług świadczonych przez jednostki pośredniczące. Zorientowane na wspieranie zarządzania innowacjami usługi, oferowane w ramach IMP3rove, są niezwykle efektywne w przypadku MŚP, które z reguły nie mogą pozwolić sobie na korzystanie z czasochłonnych i kosztownych usług wsparcia. Usługi projektu muszą cechować się również najwyższym poziomem efektywności, aby realnie polepszyć konkurencyjność MŚP. Jednocześnie muszą one także dostarczać wymiernych korzyści jednostkom pośredniczącym i konsultantom działającym na rzecz MŚP, instytucjom finansowym, którzy dostarczają kapitał na innowacje, innowacyjnym firmom, wreszcie: decydentom. Ta ostatnia grupa interesariuszy stoi przed wyzwaniem, jakim jest tworzenie efektywnych polityk stymulujących rozwój innowacji w Europie. Oferta projektu IMP3rove dostosowana jest do różnych celów i potrzeb szerokiej gamy interesariuszy. 2.1 Kluczowe elementy metody IMP³rove oraz kluczowe wartości oferowane różnym grupom interesariuszy Holistyczne podejście reprezentowane przez IMP3rove udowodniło swoją unikatowość i uznawane jest za niezwykle nowoczesne. Dla ilustracji: eksperci spoza Europy uważają, że ma ona w tym kontekście przynajmniej trzyletnią przewagę nad Stanami Zjednoczonymi. IMP3rove zorientowany jest na wywieranie silnego pozytywnego wpływu na firmy uczestniczące w procesie doradczym we wszystkich obszarach zarządzania innowacjami. Dzięki tym cechom IMP3rove zapewnia dogłębną analizę przedsiębiorstwa, a swoim zasięgiem obejmuje szerokie spektrum sektorów przemysłowych i typów przedsiębiorstw, wiele obszarów geograficznych i grup interesariuszy. Ponadto sposób, w jaki zaprojektowano IMP3rove, stymuluje ciągłą poprawę efektywności zarządzania innowacjami. Łączy w sobie efektywność oceny dokonywanej on-line z bezpośrednim doradztwem. IMP3rove pozycjonowany jest jako wzrost poprzez zarządzanie innowacjami. 15

17 Zarządzanie innowacjami to sposób na rozwój i wzrost w coraz bardziej konkurencyjnym środowisku biznesowym. Podstawą IMP3rove jest szeroko rozumiane zintegrowane zarządzanie innowacjami, zorientowane na wzrost MŚP. Zarządzanie innowacjami to zdolność do trwałego... zarządzania pomysłami dotyczącymi: nowych produktów lub usług, procesów, metod produkcji, form organizacyjnych lub elementarnych udoskonaleń modelu biznesowego oraz ich skutecznej implementacji Rys. 1: Definicja zarządzania innowacjami Źródło: IMP3rove Core Team, 2007; W tym kontekście szczególnie mocno akcentowane jest udane wdrożenie, rozumiane w środowisku biznesowym jako sukces, którego rezultatem jest trwały przychód i wzrost zysków. Wszystkie aspekty zarządzania innowacjami muszą być podporządkowane głównemu celowi, jakim jest trwałe oddziaływanie i wzrost firmy. metoda Aktorzy finansowi Pośrednicy i firmy konsultingowe Lista i ranking KZI Proces doradczy IMP³rove Benchmarking Doradztwo Kontynuacja Samoocena Online Baza danych benchmarkingowych Zarządzanie pomysłami Strategia Innowacyjności Innowacje w kulturze i organizacji firm Zarządzanie cyklem życia innowacji Rozwój produktów/ procesów Narzędzia Szkolenia Inicjowanie/ Ustawiczne udoskonalanie Studia przypadków KWE Biblioteka Decydenci MŚP Czynniki sprzyjające innowacjom np.: Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Zarządzanie Wiedzą, Zarządzanie Projektami i Programami, Kontroling i IT MŚP= Małe i Średnie Przedsiębiorstwa; KZI = Konsultanci Zarządzania Innowacjami; KWE = Kluczowe Wskaźniki Efektywności Rys 2: Przegląd metody IMP3rove Źródło: IMP3rove Core Team, 2007; Wysoce zintegrowane elementy projektu IMP3rove oraz korzyści, jakie oferuje różnym grupom interesariuszy sprawiają, że pozwala lepiej zarządzać innowacjami i zwiększyć skuteczność usług wsparcia dedykowanych MŚP. 16

18 2.1.1 Powiązanie zarządzania innowacjami z trwałym i rentownym wzrostem w oparciu o metodologie A.T. Kearney House of Innovation Argumentem silnie przemawiającym za IMP3rove jest powiązanie efektywnego zarządzania innowacjami z wynikami biznesowymi firmy, zorientowanymi na jej trwały wzrost. Wszystkie aspekty charakteryzujące podejście reprezentowane przez IMP3rove, takie jak: podstawowe zrozumienie istoty zarządzania innowacjami, kwestionariusze Ocena IMP3rove Assesment oraz Analiza Przyczyn Pierwotnych, raporty benchmarkingowe (analizy porównawcze), warsztaty doradcze, mapa drogowa dla poprawy zarządzania innowacjami, krótko- i długofalowa kontrola efektów prowadzonych działań oraz ocena oddziaływania w odniesieniu do MŚP oraz KZI (Konsultantów Zarządzania Innowacjami), łączą w sobie zarządzanie innowacjami z rentownym i trwałym wzrostem firmy. Oznacza to, że poszczególne aspekty zarządzania innowacjami są ukierunkowane, zgodnie z założeniami A.T. Kearney House of Innovation, na rentowny wzrost. Strategia innowacyjności Innowacje w kulturze i organizacji firmy Zarządzanie cyklem życia innowacji Trwały i rentowny wzrost firmy Zarządzanie pomysłami Rozwój produktów/ procesów Inicjowanie / Ustawiczne udoskonalanie Czynniki sprzyjające innowacjom np.: Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Zarządzanie Wiedzą, Zarządzanie Projektami i Programami, Kontroling i IT Rys. 3: Dom Innowacji wg A.T. Kearney Źródło: A.T. Kearney, 2006 Strategia innowacji identyfikuje najbardziej obiecujące obszary, w których MŚP mogą osiągnąć ponadprzeciętny wzrost zysków, możliwy do realizacji: bądź to za pomocą nowych produktów/usług, bądź w oparciu o istniejące już produkty/usługi oferowane na nowych rynkach zbytu, bądź za sprawą nowych lub ulepszonych procesów czy modeli biznesowych. Aby osiągnąć cel związany ze wzrostem zysków, strategia odnosząca się do innowacji musi być wspierana przez organizację i kulturę innowacji w MŚP. Przedsiębiorstwa powinny dysponować strukturami umożliwiającymi im. włączenie partnerów zewnętrznych w proces rozwoju firmy lub też sprawne zarządzanie tym procesem we własnym zakresie. Ich kultura musi być otwarta na nowe pomysły, bez względu na to, skąd pochodzą. Organizacja musi funkcjonować tak, aby strategia innowacji podążała za najbardziej obiecującymi pomysłami. Zarządzanie cyklem życia innowacji pozwala wiodącym innowatorom eliminować nieefektywne rozwiązania i ukierunkować działania firmy w taki sposób, aby maksymalnie skrócić czas, w jakim produkt/usługa 17

19 zacznie generować zyski (short time-to-profit). Z kolei przeciętne firmy skupiają się jedynie na działaniach zmierzających do skrócenia czasu potrzebnego na wprowadzenie produktu na rynek (time-to-market), zapominając o odpowiednim zarządzaniu jego cyklem życia na dalszych etapach po wprowadzeniu innowacji. Czynniki umożliwiające innowacje, jak zarządzanie wiedzą, zdolność wykorzystywania określonej technologii czy wiedza fachowa dotycząca rozwoju nowego rynku, mają również ważny wpływ na wzrost firmy, który uzyskiwany jest poprzez zarządzanie innowacjami. Muszą one być zintegrowane ze strategią innowacji MŚP, właściwie alokowane w organizacji i wykorzystywane dla efektywnego zarządzania innowacjami tak, aby w pełni wykorzystać drzemiący w innowacjach potencjał wzrostu. Te cztery wymiary zarządzania innowacją stymulują wzrost innowacyjności, poprawę wyników MŚP oraz ich rentowny wzrost Proces IMP³rove i platforma IMP³rove Zintegrowanie procesu oceny dokonywanej w trybie on-line z usługami doradczymi prowadzonymi osobiście przez konsultantów okazało się być korzystne nie tylko dla MŚP, ale i doradców oraz jednostek pośredniczących w procesie. Wszystkie fazy procesu wspierane są przez Platformę IMP3rove. Proces IMP³rove Proces benchmarkingowy Proces doradczy Kontynuacja procesów dla zwiększenia ich wpływu Ocena IMP³rove Analiza przyczyn źródłowych Informacja zwrotna od KZI/ warsztaty doradcze Pętla informacji zwrotnej (bezpośrednia ewaluacja przez KZI) Ocena długofalowego oddziaływania Proces kontrolny Ponowna ocena Oprogramowanie wspierające oraz wsparcie eksperta IMP³rove Osobiste doradztwo KZI Konsultant Zarządzania Innowacjami; NSO = Narzędzie do samooceny; MŚP = Małe i Średnie Przedsiębiorstwa Rys. 4: Proces IMP3rove Źródło: IMP 3 rove Core Team, Przy wsparciu platformy IMP3rove oraz przeszkolonego konsultanta, specjalizującego się w zarządzaniu innowacjami, MŚP prowadzone są przez trzy główne fazy procesu IMP3rove: proces benchmarkingu, proces doradztwa oraz proces ponownej weryfikacji dla zwiększenia trwałości oddziaływania. Przedsiębiorstwa zainteresowane przeprowadzeniem benchmarkingu efektywności zarządzania innowacjami mogą obrać drogę pojedynczych kroków. Pierwszy krok to Ocena IMP3rove Assesment, pozwalająca na wgląd w rezultaty dotychczasowego zarządzania innowacjami w przedsiębiorstwie; drugi krok to Analiza Przyczyn Pierwotnych, mająca na celu wskazanie przyczyn aktualnego stanu rzeczy oraz najlepszych praktyk stosowanych przez inne firmy w celu poprawy efektywności zarządzania innowacjami. Rezultaty oceny on-line dokumentowane są w formie szczegółowych raportów. Pokazują, jak firma radziła sobie w każdym badanym aspekcie zarządzania innowacjami w porównaniu z liderami wzrostu oraz w odniesieniu do odnotowanej w bazie danych średniej.

20 Raporty te służą konsultantom przygotowującym warsztaty doradcze jako punkt wyjścia dla procesu doradztwa. Zasadniczym rezultatem warsztatu doradczego jest szczegółowa mapa drogowa wskazująca, jak poprawić efektywność zarządzania innowacjami w MŚP. Wspomniana mapa drogowa powinna jasno precyzować cele projektu oraz jego zamierzone, wymierne rezultaty. Stopień realizacji przyjętych założeń oceniany jest w toku procesu określonego jako ponowna weryfikacja. Krótkofalowe oddziaływanie oceniane jest bezpośrednio po dostarczeniu usługi, a po upływie roku weryfikowane jest oddziaływanie długofalowe. Po roku platforma IMP3rove inicjuje również kolejny proces IMP3rove, którego celem jest trwałe wpisanie dążenia do ciągłego ulepszania zarządzania innowacjami w system zarządzania przedsiębiorstwem. Integracja procesu IMP3rove z platformą projektu okazała się być dobrym rozwiązaniem, dostarczającym wielu wartościowych rozwiązań poszczególnym grupom interesariuszy K luczowe wartości oferowane przez IMP³rove Już od momentu uruchomienia fazy testowej IMP3rove wobec projektu stawiano wysokie oczekiwania odnoszące się zarówno do dużego zróżnicowania jego adresatów, jak i oferowanych korzyści. W grupie jego odbiorców znalazły się nie tylko MŚP, doradcy i jednostki pośredniczące, uczestnicy rynku finansowego i decydenci, ale i środowisko akademickie. Naturalnie korzyści oferowane przez projekt różnią się w zależności od grupy jego interesariuszy. Propozycje dla MŚP: Małe i średnie przedsiębiorstwa doceniają przede wszystkim: kwestionariusze IMP3rove stanowiące podstawę oceny IMP3rove Assesment oraz Analizy Przyczyn Pierwotnych możliwość uzyskania pomocy od akredytowanych ekspertów IMP3rove raporty benchmarkingowe IMP3rove elastyczny dobór różnych próbek benchmarkingowych (wg obszarów geograficznych, sektorów przemysłowych, rozmiaru oraz stażu przedsiębiorstw) warsztaty konsultingowe IMP3rove oraz indywidualne sesje doradcze, wytyczające kierunki działań prowadzących do usprawnień dostęp do usług oferowanych przez sieć ekspertów IMP3rove oraz usług wspierających w zakresie zarządzania innowacjami dostęp do funduszy publicznych certyfikat zarządzania innowacjami. Propozycje dla doradców oraz jednostek pośredniczących: Bezpośrednie doradztwo dla klientów oraz promocja oferowanych przez nich usług wspierających uznane zostały za dwa najmocniejsze atuty dostrzegane w metodzie IMP3rove. W zakresie bezpośredniego doradztwa IMP3rove oferuje: szkolenia z metodologii IMP3rove dopracowaną strukturę procesów integrujących usługi konsultingowe z ponowną weryfikacją firmy pewną i elastyczną metodologię opracowaną z myślą o kompleksowym podejściu do doradztwa w zakresie zarządzania innowacjami o międzynarodowym zasięgu możliwość wykorzystania bazy danych IMP3rove do przeprowadzania benchmarkingu klientów system zarządzania klientami, pozwalający ocenić postępy w ramach IMP3rove, dokonywane przez poszczególnych klientów oraz zachęcający ich do dokonania ponownej oceny w przyszłości systematyczna kontrola jakości studia przypadków (case studies) i kluczowe wskaźniki wydajności (KWW). W zakresie promocji usług wspierających IMP3rove oferuje: materiały do wykorzystania podczas organizowanych przez klienta warsztatów i szkoleń dodatkowy kanał promocyjny strona internetowa IMP3rove 19