RZETELNE PRZEDSIĘBIORSTWO LEŚNE

Transkrypt

1 SEMINARIUM organizowane przez RDLP Gdaosk w ramach projektu RZETELNE PRZEDSIĘBIORSTWO LEŚNE Gdaosk 9-10 lipca 2014r.

2 BEZPIECZEOSTWO I HIGIENA PRACY PRZY POZYSKIWANIU I ZRYWCE DREWNA OPRACOWANIE NA PODSTAWIE KONTROLI PROWADZONYCH PRZEZ PIP W ZAKŁADACH USŁUG LEŚNYCH W 2013r. mgr inż. Teresa DOMŻALSKA Starszy Inspektor Pracy Specjalista OIP Poznao O/Piła

3 W okresie od r. do r. inspektorzy pracy z 14 okręgowych inspektoratów pracy, tj. w: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdaosku, Katowicach, Opolu, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu i Zielonej Górze, skontrolowali ogółem: 339 prywatnych przedsiębiorców leśnych zakładów usług leśnych (ZUL) wykonujących prace z zakresu gospodarki leśnej na rzecz jednostek LP, zatrudniających osób, w tym 105 kobiet i 2 młodocianych.

4 Celem kontroli była kompleksowa ocena stanu przestrzegania przepisów prawa pracy i legalności zatrudnienia, w tym przepisów bhp, w procesie pozyskiwania i zrywki drewna, z uwzględnieniem poprawności doboru stosowanych przez pracowników środków ochrony indywidualnej oraz podejmowanych działao na rzecz eliminacji zagrożeo oraz ocena współpracy administracji Lasów Paostwowych ze zleceniobiorcami usług leśnych. W ramach prewencji, w kilku przypadkach, kontrole tematyczne połączono z audytem u przedsiębiorców leśnych, którzy zgłosili akces do udziału w programie promocyjnym Zdobądź dyplom PIP, mobilizującym pracodawców do podejmowania działao naprawczych w firmach w celu osiągnięcia wymaganych standardów bhp. W jednym z nadleśnictw (tj. Nadleśnictwo Nidzica) prowadzono kontrole w związku z przystąpieniem do konkursu: Pracodawca organizator pracy bezpiecznej. Prowadzono też działalnośd prewencyjną i popularyzatorską w formie prezentacji multimedialnych kierowanych do kadry leśnej Lasów Paostwowych i przedsiębiorców leśnych, wystąpieo podczas imprez zawodów drwali organizowanych w nadleśnictwach, imprez handlowych jak np. Międzynarodowe Targi Leśne w Rogowie.

5 Charakterystyka skontrolowanych zakładów. Skontrolowane zakłady usług leśnych to w zdecydowanej większości firmy małe o zatrudnieniu do 10 pracowników. Szacunkowy udział tej grupy zakładów w rynku usług leśnych wynosi średnio około 85 %, w tym np. w OIP Poznao 55%, w OIP Olsztyn 74 %, w OIP Kielce i OIP Gdaosk 100%. Zaobserwowano wzrost liczby osób wykonujących prace leśne w ramach samozatrudnienia, jako podwykonawcy większego zleceniobiorcy zakładu usług leśnych, który wygrał przetarg. Taka forma powierzania pracy jest przerzuceniem na jednoosobowy podmiot gospodarczy wszystkich kosztów zatrudnienia i przygotowania do pracy. Niestety brak jest podstaw prawnych do podważenia tej formy powierzania pracy, jeżeli zleceniodawca pozostający koordynatorem prac, zapewni przestrzeganie wszystkich wymogów bhp na leśnych powierzchniach roboczych. Przytoczyd można przykład zakładu usług leśnych z terenu RDLP Białystok, zatrudniającego 16 pracowników, jednocześnie powierzającego pracę 80 podwykonawcom z zarejestrowaną jednoosobową działalnością gospodarczą.

6 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI WSPÓŁPRACA Z INNYMI PODMIOTAMI w 25 zakładach (8,09 % kontrolowanych) pracodawcy nie ustalili zasad współdziałania w zakresie przestrzegania przepisów bhp, uwzględniających sposób postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeo dla zdrowia lub życia pracowników, zatrudnianych przez różnych pracodawców i wykonujących prace w tym samym miejscu, w 27 zakładach (10,31 %) nie wyznaczono koordynatora robót wykonywanych na tej samej powierzchni i w tym samym czasie przez pracowników zatrudnianych przez różnych pracodawców lub do pełnienia tej funkcji wyznaczono osobę nieodpowiednią, np. robotnika leśnego.

7 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI PRZYGOTOWANIE PRACOWNIKÓW DO PRACY w 131 kontrolowanych zakładach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące szkoleo z zakresu bhp (brak szkoleo wstępnych - instruktażu ogólnego i stanowiskowego lub ich przeprowadzenie po dopuszczeniu pracowników do pracy, jak również brak szkoleo okresowych lub nieprzestrzeganie terminów szkoleo okresowych) i dotyczyły one 23,47% kontrolowanych pracowników, w 128 zakładach inspektorzy pracy ujawnili nieprawidłowości dotyczące profilaktycznych badao lekarskich (brak lub ich nieterminowe przeprowadzanie ) i dotyczyły one 16,59% kontrolowanych pracowników, brak stosownych kwalifikacji do wykonywania prac ujawniono podczas kontroli 47 ZUL (14,11% objętych kontrolą) i dotyczyło to 38 pracowników (3% kontrolowanych) - nie posiadali oni uprawnieo do obsługi pilarki spalinowej i żurawi leśnych (urządzenia poddozorowe), u 35,16% kontrolowanych pracodawców stwierdzono nieprawidłowości w zakresie oceny ryzyka zawodowego, które polegały głównie na: braku oceny ryzyka, niepoinformowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą i nieuwzględnieniu wszystkich zagrożeo, głównie związanych z wykonywaniem ręcznych prac transportowych oraz zagrożeo czynnikami biologicznymi (chorobami odkleszczowymi) na terenach nasilonego występowania kleszcza (OIP Olsztyn),

8 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI PRZYGOTOWANIE PRACOWNIKÓW DO PRACY 110 pracodawców (31,70% objętych kontrolą) nie wyposażyło 115 pracowników (6,71 %) w środki ochrony indywidualnej, głównie spodnie z wkładką przeciwprzecięciową i hełmy ochronne, a kolejnych 140 pracowników (8,18% skontrolowanych) używało ochron niewłaściwie dobranych (klasa odporności spodni pilarza niewłaściwie dobrana do parametrów pilarki łaocuchowej) lub przeterminowanych hełmów ochronnych, 115 pracowników (8,22 % objętych kontrolą), zatrudnionych w 64 ZUL (19,16% kontrolowanych) nie stosowało w sposób właściwy przydzielonych środków ochrony indywidualnej, 94 pracowników (6,86 %) stosowało niesprawne środki ochrony indywidualnej, w 60 zakładach (17,54 kontrolowanych ZUL) ujawniono nieprawidłowości w zakresie wyposażenia pracowników w przysługującą im odzież i obuwie robocze. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły 152 pracowników spośród 1747 objętych kontrolą (8,70 %), 266 pracownikom (14,22 % kontrolowanych) nie rekompensowano lub zaniżano koszty prania i konserwacji odzieży roboczej, wykonywane przez pracowników we własnym zakresie. Nieprawidłowośd stwierdzono w 55 zakładach (16,72 % objętych kontrolą).

9 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI STANOWISKA I PROCESY PRACY 139 pracodawców (40,41%) nie opracowało i nie wdrożyło instrukcji bezpiecznego wykonywania prac w lesie (pracodawcy nie posiadali instrukcji wydanej przez DGLP, nie opracowali również takiej instrukcji we własnym zakresie lub opracowane instrukcje nie ujmowały wszystkich procesów technologicznych i stanowisk związanych z pracą w lesie). Nieprawidłowośd objęła 29,41% skontrolowanych pracowników, na 26 stanowiskach pozyskania drewna (5,36% objętych kontrolą tego zagadnienia) stwierdzono uchybienia w zakresie obowiązku dwuosobowego wykonywania ścinki drzew i zrywki surowca, w trakcie 32 kontroli (10,22% ogółu przeprowadzonych) stwierdzono przebywanie osób w strefach niebezpiecznych na pozycjach pozyskania drewna, w 31 zakładach (10,20% kontrolowanych) stwierdzono nieprawidłowości w zakresie stosowania wymaganego sprzętu pomocniczego (tyczek kierunkowych, klinów obalających, siekier, obracaków, ściągaczy linowych), co inspektorzy stwierdzili podczas kontroli 36 stanowisk pracy (7,79% stanowisk objętych kontrolą w tym zakresie),

10 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI STANOWISKA I PROCESY PRACY w 69 zakładach (23,96% skontrolowanych) stwierdzono nieprawidłowości przy ścince drzew, głównie niewłaściwą technikę ścinki (brak wymaganego progu, zawiasy, nieprawidłowe podcięcie, nieusuwanie nabiegów korzeniowych przeszkadzających obaleniu drzewa i nieokrzesywanie przed ścinką szyj korzeniowych drzew o zgrubiałej korowinie w miejscu przykładania rzazów podcinających i ścinających, nieprawidłowe usuwanie drzew zawieszonych, stosowanie krótkich prowadnic pił przy ścince drzew grubych). Niebezpieczne wykonywanie ścinki stwierdzono na 87 stanowiskach pozyskania drewna z użyciem pilarki spalinowej, co stanowi 18,39% stanowisk ścinki drzew objętych kontrolą, w 88 zakładach (39,64% skontrolowanych) stwierdzono nieprzestrzeganie przepisów dotyczących prac szczególnie niebezpiecznych (brak wykazów prac szczególnie niebezpiecznych lub brak określenia szczegółowych wymagao bhp przy wykonywaniu tych prac, brak nadzoru przy wykonywaniu tych prac).

11 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI MASZYNY I URZĄDZENIA inspektorzy pracy skontrolowali 946 maszyn eksploatowanych na pozycjach pozyskania drewna w 330 ZUL, wnosząc zastrzeżenia w zakresie stanu technicznego (niesprawnośd, zużycie), urządzeo ochronnych (brak lub samowolny demontaż przez pracowników) i elementów sterowniczych do 210 eksploatowanych maszyn (pilarek, ciągników zrywkowych, wciągarek, lin, ściągaczy linowych), co stanowi 22,20 % maszyn objętych kontrolą. Stwierdzano przede wszystkim nieodpowiedni stan techniczny pilarek spalinowych (brak wychwytnika łaocucha, zły stan łaocucha, niesprawny hamulec bezpieczeostwa, zła regulacja wolnych obrotów) oraz brak zabezpieczenia kabiny ciągnika zrywkowego przed uderzeniem zerwaną liną lub łaocuchem, w 64 ZUL (41,83% pracodawców objętych kontrolą tego zagadnienia) dopuszczono do eksploatacji urządzenia poddozorowe: harwestery, forwardery, przyczepy samozaładowcze z żurawiem hydraulicznym bez decyzji UDT zezwalającej na ich eksploatację (nieprawidłowośd dotyczyła 78 maszyn na 245 skontrolowane, tj. 31,84%).

12 STWIERDZONE NIEPRAWIDŁOWOŚCI INNE ZAGADNIENIA 49 pracodawców (36,30% tych, którzy zatrudniali osoby na umowy cywilnoprawne), nie określiło obowiązków stron w zakresie bhp, 200 pracodawców (63,09%) nie poddawało pracowników badaniom przesiewowym w kierunku boreliozy, 194 pracodawców (60,63%) nie poddawało pracowników szczepieniom ochronnym przeciwko KZM, 129 pracodawców (38,39%) nie zapewniło zatrudnionym pracownikom pierwszej pomocy przedlekarskiej (nieprawidłowośd polegała głównie na braku apteczek na powierzchniach roboczych i braku przeszkolenia pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy), 93 pracodawców (28,01%) naruszało przepisy w zakresie wydawania posiłków i napojów profilaktycznych. Stwierdzono między innymi zastępowanie wydawania posiłków w naturze wypłatą ekwiwalentu pieniężnego.

13 PRZYKŁADY WYRÓŻNIAJĄCYCH SIĘ NARUSZEO PRZEPISÓW niewłaściwa technika ścinki i obalania drzew (za niskie progi lub ich brak, nierównoległe do poziomu rzazy podcinające i ścinające, przecięta lub brak zawiasy). nieprawidłowy nadzór nad pracownikami wykonującymi ścinkę, obalanie, okrzesywanie oraz wyróbkę drewna, nieprawidłowa organizacja pracy polegająca na usytuowaniu stanowiska pracy jednego drwala-pilarza w strefie zagrożenia określonej dwukrotną wysokością drzewa obalanego przez innego drwala-pilarza pracującego na tej samej pozycji, rozpoczęcie przez drwala-pilarza ścinki drzewa (założenie pierwszych rzazów) w czasie, gdy w strefie zagrożenia, określonej dwukrotną wysokością ścinanego drzewa znajdował się inny współpracujący z nim pilarz. Powyższe rażące naruszenia przepisów o bezpiecznej ścince i obalaniu drzew z użyciem pilarki spalinowej są główną przyczyną wypadków przy pracy często ze skutkiem śmiertelnym.

14 PRZYCZYNY NARUSZEO PRAWA WEDŁUG PODMIOTÓW KONTROLOWANYCH ograniczone środki finansowe na inwestowanie w technikę, technologię oraz organizację prac leśnych, "Katalog norm czasu dla prac leśnych", ustalony przez zleceniodawcę - Lasy Paostwowe, stosowany przy kalkulacji wartości zadao, oceniany jest przez prywatnych przedsiębiorców jako drastycznie oszczędny, co skutkuje pogorszeniem sytuacji ekonomicznej ZUL, gdzie średnie miesięczne wynagrodzenie niewiele odbiega od najniższego krajowego, brak płynności i stabilności świadczenia usług leśnych, polegający na okresowym wstrzymywaniu pozyskiwania drewna w związku z trudnościami z jego sprzedażą i późniejszym wzrostem zapotrzebowania na surowiec; utrudnia to dobór i utrzymanie odpowiedniej liczby pracowników w celu prawidłowej realizacji zadao, brak zapewnienia stabilnej kilkuletniej współpracy z nadleśnictwami (roczne kontrakty ograniczają rozwój firm leśnych i uniemożliwiają inwestowanie w wykwalifikowany personel oraz profesjonalny sprzęt), nieuczciwa konkurencja wykorzystująca zapisy ustawy przetargowej (konkurencyjne na rynku są ceny oferowane przez nieuczciwe podmioty, które nie dysponują własnymi pracownikami i własnym sprzętem zmechanizowanym, lecz po wygranych przetargach zawierają umowy z podwykonawcami z zyskiem dla siebie w wysokości od 8% do 20% od każdego podwykonawcy, a nie zapewniają im w zamian żadnej pomocy prawnej lub technicznej, fachowego doradztwa czy wykwalifikowanych specjalistów służby bhp), brak na lokalnym rynku pracy pracowników z długoletnim doświadczeniem przy wykonywaniu prac leśnych, a w szczególności prac związanych z pozyskaniem drewna, uzależnienie prac od warunków atmosferycznych.

15 PRZYCZYNY NARUSZEO PRAWA WEDŁUG INSPEKTORÓW PRACY brak skutecznego nadzoru nad wykonywaniem prac (osoby z nadzoru technicznego z wykształceniem leśnym, wymieniane w ofertach przetargowych, w rzeczywistości często nie nadzorują prac pozyskaniowych, a służby leśne podczas realizacji zamówienia nie wymagają ich obecności), brak skutecznego działania ze strony służb leśnych w zakresie poprawy warunków bhp (pracownicy służb leśnych, pomimo posiadanej wiedzy o statusie zatrudnienia osób wykonujących pracę w lesie i świadomości istotnych naruszeo przepisów, nie dążą do rozwiązania umowy z przedsiębiorcą nieprzestrzegającym prawa, ponieważ koniecznośd wyboru kolejnego wykonawcy wstrzymałaby na dłuższy czas realizację zaplanowanych zadao), brak dostatecznej wiedzy pracodawców w zakresie obowiązujących przepisów, w tym w zakresie bezpieczeostwa i higieny pracy oraz zagrożeo zawodowych, szczególnie w małych zakładach, brak lub bardzo niski poziom szkoleo pracowników w zakresie bhp, przeprowadzanych przez przypadkowych specjalistów, nie posiadających dostatecznej wiedzy w zakresie gospodarki leśnej, brawura i lekceważenie zagrożeo przez pracowników - szereg błędów, zwłaszcza w zakresie stosowania wymaganych technik pracy i środków ochrony indywidualnej, wynikało z nieprawidłowego zachowania pracowników, lekceważenia zagrożeo i braku prawidłowych nawyków bezpiecznego wykonywania prac, brak gwarancji ciągłości prac, roczne kontrakty ze zleceniodawcą, ograniczona możliwośd uzyskania kredytów na poważne inwestycje,

16 PRZYCZYNY NARUSZEO PRAWA WEDŁUG INSPEKTORÓW PRACY brak dostatecznej wiedzy o chorobach zawodowych, czego wynikiem jest nikłe zainteresowanie badaniami przesiewowymi w kierunku boreliozy oraz szczepieniami ochronnymi przeciwko KZM (przy stale rosnących kosztach profilaktyki chorób odkleszczowych), niekorzystne zapisy ustawy o zamówieniach publicznych - podstawowym kryterium uzyskania zlecenia na prace jest cena wykonania usługi (przy braku zdefiniowanej ceny minimalnej). Przedsiębiorca dysponujący sprzętem i pracownikami generuje koszty stałe na poziomie wyższym niż firma teczkowa z małym potencjałem własnym, ludzkim i technicznym,. Chęd wygrania przetargu skutkuje koniecznością zaniżenia stawek i w konsekwencji późniejszym wykonywaniem prac poniżej kosztów, co sprzyja powstawaniu wielu zagrożeo, organizacja pracy oparta na ograniczeniu zatrudnienia własnych pracowników na rzecz podwykonawstwa realizowanego przez jednoosobowe podmioty gospodarcze samozatrudniających się robotników leśnych. Wzrost samozatrudnienia służy wprost przerzuceniu kosztów zatrudnienia i przygotowania do pracy na pracownika (zaniechanie badao profilaktycznych i szkoleo z zakresu bhp, zakup odzieży roboczej i ochronnej przez pracownika), a tym samym obniża poziom bezpieczeostwa pracy w lesie. braki w szkolnictwie zawodowym kształcącym pracowników leśnych. Upływ czasu powoduje, że zmniejsza się liczba pracowników, którzy umiejętności nabyli w czasie pracy w Lasach Paostwowych. Nowi pracownicy odbywają często szkolenia organizowane przez ośrodki, które nie gwarantują nabycia odpowiednich umiejętności. Dotyczy to głównie operatorów pilarek. Sposób organizowania kursów nasuwa wątpliwości, czy ich uczestnicy mieli możliwośd w sposób właściwy nabyd praktycznych umiejętności, brak służby bhp lub nieprawidłowe wypełnianie zadao tej służby,

17 Wypadki przy pracy Porównując statystykę wypadków w ostatnich trzech latach należy podkreślid niepokojący, trzykrotny wzrost liczby zdarzeo śmiertelnych zaistniałych w roku sprawozdawczym w stosunku do lat poprzednich ( wypadki, wypadki, wypadków śmiertelnych). Ofiarami wszystkich tych zdarzeo są osoby wykonujące prace na rzecz prywatnych zakładów usług leśnych, osoby świadczące pracę na podstawie umów cywilno-prawnych bądź podwykonawcy (samozatrudnienie). Podobny obraz daje analiza wypadków, które skutkowały ciężkimi obrażeniami ciała. Można zatem zaryzykowad twierdzenie, że obserwowane zmiany statystyki wypadków, zaistniałych przy pozyskaniu drewna, pozostają w związku z dopuszczaniem do tych prac osób nie przygotowanych zawodowo, nie spełniających wymogów bhp, zatrudnianych dorywczo na podstawie umów śmieciowych lub w formie samozatrudnienia.

18 Choroby zawodowe W latach , w grupie ludzi związanych zawodowo z leśnictwem na terenie całego kraju, zgłoszono łącznie 60 przypadków choroby zawodowej boreliozy. Z tej liczby, 50 przypadków dotyczy pracowników administracji Lasów Paostwowych, a 10 to pracownicy sektora usług leśnych. Profilaktyką chorób odkleszczowych objęci są od lat pracownicy Lasów Paostwowych na obszarach podwyższonego zagrożenia, co tłumaczy największą liczbę wykrytych przypadków boreliozy w tej grupie zawodowej. W prywatnym sektorze usług leśnych poddawanie swoich pracowników badaniom lekarskim przesiewowym w kierunku kontaktu z boreliozą jest nadal sporadyczne.

19 Zastosowane środki prawne Lp. Działalnośd kontrolna Liczba 1. Kontrole Liczba zakładów Zatrudnienie w kontrolowanych zakładach ogółem - w tym kobiet - w tym młodocianych Decyzje nakazowe ogółem, w tym: - wstrzymania prac - wstrzymania eksploatacji maszyn - skierowania pracowników do innych prac / 128 prac. 4. Wnioski w wystąpieniach Polecenia 4 6. Liczba wykroczeo przeciwko prawom pracownika Mandaty karne Kwota mandatów Wnioski do sądu Środki wychowawcze Liczba udzielonych porad prawnych Liczba udzielonych porad technicznych Liczba udzielonych porad w zakresie legalności zatrudnienia Liczba wniosków do ZUS o podwyższenie składki na ubezpieczenie wypadkowe 2

20 DZIAŁANIA PREWENCYJNE I PROFILAKTYCZNE Narady pokontrolne Zgodnie z wytycznymi do tematu: Bezpieczeostwo i higiena pracy przy pozyskiwaniu i zrywce drewna, inspektorzy pracy przeprowadzający czynności kontrolne, przy współudziale kierownictw nadleśnictw, organizowali narady poświęcone omówieniu wyników kontroli. W czasie narad, w których uczestniczyli przedsiębiorcy leśni i kadra leśna nadleśnictw, informowano pracowników LP i właścicieli ZUL o najistotniejszych stwierdzonych nieprawidłowościach. Dodatkowo omawiano najistotniejsze regulacje prawne związane z wykonywaniem prac w lesie, ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w obowiązujących przepisach. W czasie narad poruszano tematykę: istotnych nieprawidłowości stwierdzanych w czasie kontroli, stosowanych technik pracy, zwłaszcza wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, stwarzających bezpośrednie zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, sprawowania skutecznego nadzoru nad wykonywaniem prac w lesie, egzekwowania od pracowników prawidłowych, bezpiecznych sposobów wykonywania pracy,

21 wyposażania pracowników w wymagane środki ochrony indywidualnej i skutecznego egzekwowania obowiązku wykonywania pracy w tych środkach, prawidłowego doboru środków ochrony indywidualnej i spełnienia przez nie wymagao zasadniczych, dodatkowych wymagao kwalifikacyjnych, jakie powinni spełniad drwalepilarze i operatorzy żurawi leśnych, obowiązków związanych z wdrażaniem mechanizacji prac, zwłaszcza dotyczących procedur uzyskiwania decyzji i uprawnieo UDT, wypadków przy pracy zaistniałych ostatnio przy pozyskaniu drewna z omówieniem przyczyn zdarzeo i związanych z tym naruszeo przepisów i zasad bhp, form i zasad stosowania profilaktyki chorób odkleszczowych, zagadnieo prawa pracy, zwłaszcza nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, legalnego zatrudniania pracowników przy wykonywaniu prac w lesie i związanych z tym obowiązków, możliwości i warunków dla stosowania umów cywilnoprawnych, obowiązków bhp przy powierzaniu pracy podwykonawcom. Ponadto, podczas spotkao i narad inspektorzy pracy rozprowadzali wśród uczestników materiały propagujące bezpieczne metody pracy, poradnik: Bezpieczne pozyskanie drewna- poradnik i dobre praktyki.

22 Inne działania W 2013roku w wielu OIP podejmowano liczne inicjatywy i działania prewencyjne mające na celu upowszechnianie bezpiecznych i higienicznych metod pracy na pozycjach pozyskania drewna oraz promowanie pracodawców, wykazujących troskę o bezpieczeostwo i zdrowie pracowników w procesie pracy. W OIP Olsztyn i OIP Poznao, pięciu pracodawców zgłosiło akces do udziału w programie promocyjnym Zdobądź Dyplom PIP. Wszystkie zakłady usług leśnych pozytywnie zaliczyły procedury i audyty programu uzyskując stosowny dyplom. W OIP Olsztyn i OIP Poznao realizowany był program promocyjny: Bezpieczeostwo pracy zależy od Ciebie, w ramach którego inspektorzy pracy organizowali narady i spotkania szkoleniowe w wybranych nadleśnictwach, placówkach szkolnictwa leśnego i dużych ZUL. Na spotkaniach tych inspektorzy wygłaszali prelekcje, przedstawiali prezentacje multimedialne skierowane do młodzieży, pracodawców i pracowników ZUL, kadry leśnej nadleśnictw, poświęconą problematyce bhp przy pozyskaniu drewna z podkreśleniem zagrożeo wypadkowych i współodpowiedzialności pracowników służby leśnej za stan bezpieczeostwa pracy na powierzchniach pozyskania, realizowanych przez zakłady usług leśnych.

23 Podczas II Międzynarodowych Targów Leśnych w Rogowie inspektor pracy z OIP w Olsztynie poprowadził warsztaty forum dyskusyjne na temat: BHP w pracach leśnych aktualny stan prawny i praktyka. W dyskusji udział wzięli przybyli na targi przedsiębiorcy leśni, kadra leśna Lasów Paostwowych, inspektorzy pracy leśnicy z 8 okręgowych inspektoratów pracy. Relacje z forum zamieściła prasa branżowa: DRWAL, NOWA GAZETA LEŚNA, LAS POLSKI. Analogicznie, promocji bezpieczeostwa pracy służyło wystąpienie inspektora pracy z OIP Białystok podczas seminarium zorganizowanego w ramach Targów Leśnych: Las i My w Nadleśnictwie Rudka. Inspektorzy pracy z OIP Białystok i OIP Olsztyn obecni byli na zawodach drwalipilarzy organizowanych przez nadleśnictwa: - IV Zawody Drwali o Złotą Siekierę Nadleśniczego Nadleśnictwa Spychowo - Zawody Drwali w Nadleśnictwie Dobrocin - Zawody Drwali o Srebrną Siekierę Nadleśniczego Nadleśnictwa Rudka Głównym celem imprez było doskonalenie umiejętności i techniki pracy oraz promowanie bezpieczeostwa i higieny pracy, a inspektorzy pracy zaproszeni zostali przez organizatorów do składu komisji sędziowskiej zawodów.

24 W roku 2013 OIP w Szczecinie we współpracy z Regionalną Dyrekcją Lasów Paostwowych w Szczecinie zorganizował konkurs BHP w praktyce dla zakładów usług leśnych. Konkurs obejmował częśd teoretyczną, w trakcie której zespoły rozwiązywały testy z zagadnieo bezpieczeostwa i higieny pracy oraz częśd praktyczną, podczas której przedstawiciele każdego z zespołów dokonywali ścinki i obalenia jednego drzewa oraz okrzesywania obalonej uprzednio sztuki. W trakcie konkursu zapoznano uczestników i ich pracodawców z głównymi i najczęstszymi nieprawidłowościami stwierdzanymi podczas kontroli przez inspektorów pracy, przedstawiono okoliczności i podstawowe przyczyny wypadków przy pozyskaniu drewna, zaistniałych w okresie ostatnich trzech lat na terenie właściwości miejscowej OIP w Szczecinie. Ponadto omówiono główne zmiany w instrukcji bezpieczeostwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej, obowiązującej od 1 października 2012r. w Paostwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Paostwowe.

25 W 2013 roku w OIP Poznao realizowano temat prewencyjny: Wdrażanie dobrych praktyk w leśnictwie, w ramach którego opracowano projekt wytycznych przeznaczonych do stosowania przez Lasy Paostwowe na etapie sporządzania specyfikacji zamówienia, umowy realizacji zamówienia oraz na etapie nadzorowania właściwego wykonania zamówienia. Materiał ten został opublikowany w prasie branżowej i spotkał się z dużym zainteresowaniem pracowników Lasów Paostwowych, którzy wraz ze Stowarzyszeniem Przedsiębiorców Leśnych i Wydziałem Inżynierii Produkcji SGGW w Warszawie, realizują obecnie projekt wsparcia sektora przedsiębiorstw leśnych pt.: Rzetelne Przedsiębiorstwo Leśne. Twórcy projektu, zainteresowani dalszą współpracą z inspektorami pracy, wystosowali w tej sprawie pismo do Głównego Inspektora Pracy w Warszawie.

26 Syntetyczne porównanie z wynikami kontroli z lat poprzednich Prowadzone od lat działania kontrolne i prewencyjne skutkują stałą lecz powolną poprawą warunków pracy w leśnictwie. Wyniki kontroli przeprowadzonych w 2013 r., pomimo systematycznych działao PIP podejmowanych w minionych latach, w dalszym ciągu świadczą o niezadawalającym stanie przestrzegania przepisów bhp przez przedsiębiorców zajmujących się pozyskiwaniem i zrywką drewna. Z satysfakcją odnotowad można poprawę w zakresie przygotowania pracowników do pracy, zwłaszcza w obszarze badao lekarskich i szkoleo z zakresu bhp. Jednak obraz ten psuje rosnący trend powierzania pracy przy pozyskaniu drewna osobom fizycznym na podstawie umów cywilno-prawnych i podwykonawcom prowadzącym jednoosobową działalnośd gospodarczą niespełniających obowiązków nakładanych na pracownika postanowieniami 1 Instrukcji bezpieczeostwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu gospodarki leśnej wprowadzonej Zarządzeniem nr 36 DGLP z dnia 24 kwietnia 2012 roku.

27 W obszarze wymaganych dodatkowych uprawnieo kwalifikacyjnych zwiększył się odsetek pracowników wykonujących - bez uprawnieo poddozorowych - prace z użyciem przyczep do zrywki nasiębiernej wyposażonych w żurawie. Zwiększyła się także ujawniona liczba żurawi użytkowanych bez wymaganej decyzji UDT. Zjawisko to można tłumaczyd postępującą mechanizacją prac zrywkowych, zakupem przyczep do zrywki nasiębiernej (często z drugiej ręki, bez kompletu dokumentów) przez właścicieli małych ZUL nie znających podstawowych przepisów, obowiązujących w tym względzie. W niektórych przypadkach brak decyzji wynikał z faktu, że maszyny wykonane zostały przez użytkownika we własnym zakresie i nie posiadały dokumentacji wymaganej do rejestracji w UDT i uzyskania stosownej decyzji. Porównując wyniki kontroli z lat poprzednich należy stwierdzid, iż nastąpiła wyraźna poprawa w zakresie wyposażania i stosowania przez drwali pilarzy spodni z wkładkami przeciwprzecięciowymi klasy 2, dostosowanych właściwościami ochronnymi do pilarek o prędkości liniowej łaocucha tnącego powyżej 20 m/s. Jest to bezpośrednim efektem konsekwentnych działao inspektorów pracy, podejmowanych w latach ubiegłych. Dotyczy to także hełmów ochronnych z przyłbicą osłaniającą oczy i twarz oraz ochronników słuchu oznakowanych trwale CE.

28 Negatywnym zjawiskiem jest brak istotnej poprawy w przestrzeganiu przepisów bezpieczeostwa pracy i techniki bezpiecznej ścinki, i obalania drzew, prezentowany przez drwali-pilarzy. Kontrole przeprowadzone w 2013 roku wykazały, że nadal wiele prac prowadzono z naruszeniem obowiązujących przepisów, w tym w warunkach bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, co skutkowało wstrzymywaniem prac i dotyczyło głównie: ujawnionych przypadków niestosowania wymaganych środków ochrony indywidualnej, głównie hełmów ochronnych i ochron przeciwprzecięciowych nóg, eksploatacji niesprawnych technicznie pilarek i ciągników zrywkowych, wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych bez zachowania wymaganych parametrów procesu technologicznego, przy braku skutecznego nadzoru nad ich wykonywaniem, głównie: stosowania wadliwej techniki ścinki i obalania drzew, niedozwolonego zrzucania drzew zawieszonych. Nieprawidłowości te, wynikające ze złych nawyków pracowników, wychodzą na jaw przy braku skutecznego nadzoru ze strony pracodawców, stając się źródłem zagrożenia i przyczynkiem do wypadków przy pracy.

29 WNIOSKI KOOCOWE wynikające z ustaleo uzyskanych w następstwie kontroli oraz propozycje działao kontrolnych, legislacyjnych i prewencyjnych Celowe jest: 1. Powołanie w strukturach organizacyjnych Paostwowej Inspekcji Pracy Sekcji Krajowej ds. Leśnictwa i dalsze prowadzenie kontroli zakładów usług leśnych w układzie nadzoru specjalistycznego. Problemy rynku prywatnych usług leśnych, w warunkach chronicznego niedoinwestowania, konfliktu przesłanek ekonomicznych i ekologicznych z wymogami bezpieczeostwa pracy, niekorzystnej sytuacji na rynku pracy wynikającej z odpływu wykwalifikowanych pracowników, stawiają przed inspektorami pracy coraz trudniejsze zadania. Powołanie postulowanej Sekcji Krajowej pozwoli na: - dobranie kwalifikowanej reprezentacji inspektorów pracy, która będzie partnerem w dialogu ze Stowarzyszeniem Producentów Leśnych i PGL Lasy Paostwowe (np. w pracach nad projektem Rzetelne Przedsiębiorstwo Leśne ), - opracowanie i uzasadnienie wniosków dotyczących koniecznej nowelizacji branżowych aktów prawnych oraz wypracowanie jednego stanowiska wobec pojawiających się nowych problemów i zjawisk negatywnych (np. wobec problemu programu kształcenia drwali-pilarzy, kwalifikacji drwali-pilarzy w samozatrudnieniu, itp.), - zabezpieczenie kadry inspektorów specjalistów, w przypadku często występujących klęsk żywiołowych powodujących zniszczenia na dużych powierzchniach leśnych. Usuwanie tych szkód związane jest z zatrudnianiem pracowników leśnych w ekstremalnie trudnych i niebezpiecznych warunkach, co sugeruje większe zaangażowanie inspektorów pracy na tych obszarach.

30 2. Kontynuowanie specjalistycznych kontroli przy pracach z zakresu gospodarki leśnej ze szczególnym naciskiem na prace przy pozyskaniu drewna, wykonywane w warunkach wysokiego zagrożenia dla zdrowia i życia robotników leśnych. Jak wskazują doświadczenia z kontroli przeprowadzonych w 2013 roku, częśd przedsiębiorców leśnych zaniża w sposób nieuczciwy ofertę przetargową wprowadzając nową organizację pracy, polegającą na przejściu z zatrudniania pracowników na podwykonawstwo samozatrudnienie, bądź wprost na powierzaniu pracy na czarno. Odpowiedzią na tego rodzaju praktyki powinny byd kontrole zespołowe: tematyczne prac leśnych rozszerzone o zagadnienia legalności zatrudnienia i prawidłowośd zawieranych umów lub powierzania pracy.

31 3. Podjęcie działao zmierzających do uzupełnienia załącznika nr 1 (wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badao profilaktycznych pracowników) rozporządzenia MZiOS z dnia r. w sprawie prowadzenia badao lekarskich pracowników (Dz.U. Nr 69 z 1996 r.) o zapis wprowadzający obowiązkowe wykonywanie badao w kierunku boreliozy (przy badaniach ogólnych) wszystkich pracowników leśnych mających kontakt z czynnikiem biologicznym Borrelia burgdorferi.

32 4. Wystąpienie z inicjatywą zweryfikowania przepisów w sprawie nadawania kwalifikacji operatorom pił mechanicznych do ścinki drzew pilarek. W chwili obecnej aktami prawnymi obowiązującymi w tym zakresie są rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006r. w sprawie bezpieczeostwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej (Dz.U. Nr 161, poz. 1141) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2001r. w sprawie bezpieczeostwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeo technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. Nr 118, poz. 1263). Kontrole wykazały, że w praktyce kursy kwalifikacyjne dla operatorów pił mechanicznych do ścinki drzew miały miejsce w różnym wymiarze czasowym, tj. w przedziale od 20 do 126 godzin. Zajęcia praktyczne ograniczały się natomiast nawet do 10 godzin. Uprawnienia po tak krótkim szkoleniu (12 godzin zajęd praktycznych) były sygnowane przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego. Czas zajęd praktycznych w trakcie trwania kursu kwalifikacyjnego z pewnością ma znaczenie dla bezpieczeostwa w miejscu przyszłej pracy danego operatora pilarki. Każdy wypadek to także określone koszty społeczne. Stąd też w świetle opisanych wyżej praktyk w zakresie szkoleo drwali, uzasadnione jest ustalenie wzorcowego ramowego programu szkolenia operatorów pił mechanicznych do ścinki drzew, który określałby w szczególności minimalną liczbę godzin zajęd praktycznych.

33 5. Propagowanie wśród pracodawców sektora usług leśnych przepisów i zasad bezpiecznej pracy, poprzez nakłanianie ich do udziału w programach i konkursach: Zdobądź dyplom PIP, Bezpieczeostwo pracy zależy od Ciebie, Pracodawca organizator pracy bezpiecznej. 6. Większe zaangażowanie potencjału inspektorów pracy specjalistów z zakresu gospodarki leśnej w tworzenie projektu Rzetelne Przedsiębiorstwo Leśne.

34 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ