Strategie tworzenia systemów biznesu elektronicznego. prof. dr hab. Witold Chmielarz

Transkrypt

1 Strategie tworzenia systemów biznesu elektronicznego prof. dr hab. Witold Chmielarz

2 Zaliczenie Opracowanie case w grupie 2-osobowej na przedostatnich zajęciach (dzienne i zaoczne) Aktywność (zaoczne) Prezentacja analiza strategii firmy w zakresie e- Biznesu (dzienne)

3 Początki Internetu wysłanie Sputnika w kosmos (istotny element wyścigu zbrojeń USA ZSRR) w odpowiedzi stworzenie ARPA (Advanced Research Projects Agency), która rozpoczęła prace nad wieloma projektami naukowymi, które miały bezpośrednie zastosowania militarne 1962 publikacja podstaw teoretycznych internetu (J. C. R. Licklider - Intergalactic Computer Network; Paul Baran komutacja pakietów) 1967 przedstawienie technicznych możliwości budowy rozległych sieci komputerowych o rozproszonym zarządzaniu (Donald Davies) powstaje sieć ARPAnet (4 serwery)

4 Rozwój internetu Ray Tomlinson wysyła pierwszego wdrożenie protokołu FTP; podłączenie Norwegii do sieci powstają grupy dyskusyjne Usenet NCP zostaje zastąpione przez protokół TCP/IP oddzielenie części wojskowej (MILNET) od akademickiej ARPAnet kończy swoją działalność; Tim Berners-Lee tworzy pierwszą stronę World-Wide Web oraz przeglądarkę 1991 uchylenie zakazu używania sieci do celów komercyjnych powstał Yahoo! (Yet Another Hierarchic Officious Oracle) 1995 powstaje ebay oraz wyszukiwarka stron AltaVista 1996 powstaje pierwszy komunikator internetowy ICQ

5 Rozwój internetu cd powstaje Ultima Online (pierwsza gra MMO) 1998 powstaje Google; powstaje Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN) 1999 upowszechnienie się blogów (Open Diary, LiveJournal, Blogger.com) 2000-III - szczyt bańki internetowej (dot-com bubble) 2003 powstaje Steam (Valve Corporation) 2004 upowszechnienie się terminu Web 2.0; powstaje Facebook 2005 powstaje Youtube 2008 pierwszy telefon z systemem Android.

6

7

8 Główne koncepcje strategii proces określenia podstawowych, długoterminowych celów organizacji oraz przyjęcie określonych kierunków działania, a także alokacja zasobów koniecznych do zrealizowania tych celów (Alferd Chandler) zbiór celów oraz głównych przedsięwzięć organizacyjnych, określających co firma chce osiągnąć oraz czym chce się stać (Seymour Tilles) Źródło: A. K. Koźmiński (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN

9 Model strategii organizacji Źródło: K. Obłój, Strategia sukcesu firmy, PWE

10 Strategia: Ciągły w czasie, generowany przez kolejne decyzje sposób postępowania (zarządzanie) prowadzący do osiągnięcia konkretnego celu w zakładanym czasie Jeden z podstawowych instrumentów realizacji strategii jest zarządzanie projektem (tu: informatycznym) Zarządzanie projektem narzuca plan działania organizacji, w określonym otoczeniu gospodarczym, od momentu obecnego do określonego momentu w przyszłości oparty o spójny pakiet realizacyjny (metoda zarządzania projektem), Może być całkowicie oryginalne, a może opierać się na dobrych wzorcach zarządzania, po to by minimalizować potencjalne błędy strategii Czy można w ten sposób podchodzić do strategii?

11 Dygresja praktyczna Nadrzędnym celem konstruowania systemu informatycznego powinno być zapewnienie potrzeb użytkownika Sposób rozpoznania tych potrzeb jest często trudny i niejasny, ponieważ użytkownik ma problemy z artykulacją swoich pragnień, można je od niego wydobyć, można je mu narzucić, można realizację ich przedstawić do wyboru, można przeciwstawić jego pragnienia najlepszym wzorcom (4 podstawowe strategie tworzenia systemów informatycznych), Każda z tych strategii ma plan (metodę postępowania zarządzania projektem) pozwalającą osiągnąć określone rezultaty Istnieje wiele metodyk, ale podstawowe brzmi: Jaka z nich jest w danej sytuacji najlepsza?

12 Case 1 Prezentacja pokazuje możliwości zastosowania konfrontacyjnej metody projektowania wzorcowego (KPW, ang. Confrontational Pattern-Based Design) w procesie rozpoznawania potrzeb użytkownika w projektowaniu witryn internetowych Metoda KPW nawiązuje, z jednej strony do standardowych działań zespołów projektowych, a z drugiej do nowoczesnych metod projektowania rozwiązań z zakresu projektowania poprzez usługi (service design).

13 Metody projektowania poprzez usługi (Service Design Methods) Podstawowymi zaleceniami metod projektowania poprzez usługi są: koncentracja na potrzebach użytkownika; pełna współpraca stron w trakcie realizacji projektu; przedstawienie pełnej realizacji usługi w czasie; formalizacja i swoista materializacja wszystkich elementów usługi w sposób zrozumiały dla użytkownika; kompleksowe ujęcie procesu usługowego przez jednego wykonawcę.

14 Metody projektowania poprzez usługi Metody projektowania poprzez usługi mają jednak jedną podstawową wadę: nie budują wiedzy teoretycznej w postaci modeli, procedur i wzorców postępowania. Nie są więc osadzone de facto ani w szerszym ekonomicznym, ani w szerszym prakseologicznym kontekście, w związku z czym nie mogą służyć jakiejkolwiek optymalizacji inwestycji w systemy informatyczne (zwłaszcza usługowe), a za ich pomocą nie da się tworzyć nowych projektów usług informatycznych (opartych na wartości dodanej dla klienta globalnego i wielokulturowego), oraz nie pokazują, jak realizować projekty minimalizujące wykluczenie ze sfery obsługi systemów informatycznych. Jest to szczególnie istotne dla narzędzi gospodarki elektronicznej.

15 Założenia i zalecenia metodyki konfrontacyjnej projektowania wzorcowego wymagania użytkownika są w wielu przypadkach zdominowane przez dotychczasowe przyzwyczajenia do posługiwania się istniejącym w organizacji systemem informacyjnym; pytania o dodatkowe funkcjonalności wprowadzają według nich elementy niejednoznaczności lub nawet sprzeczności; harmonogram realizacji projektu staje się wynikiem przetargu pomiędzy użytkownikiem, oczekującym minimalizacji czasu lub wręcz dostarczenia mu gotowego produktu w trybie natychmiastowym, a możliwościami wykonawcy i jego dążeniem do zapewnienia jakości wyższej niż w dotychczasowych rozwiązaniach; zachodzi iteracyjność pomiędzy początkowym rozeznaniem potrzeb użytkownika (nawet jeśli sprowadzają się do doświadczeń z poprzedniej instalacji) a najlepszymi wzorcami zarządzania uzyskanymi w wyniku analizy istniejących na rynku rozwiązań; każda kolejna iteracja stanowi kompromis przybliżający do rozwiązania finalnego; istnieją metody identyfikacji wzorcowych rozwiązań niesprzeczne z naukowymi podstawami oceny systemów informatycznych (oraz ze zdrowym rozsądkiem); należy dążyć do ich ciągłego doskonalenia lub stworzenia systemu informatycznego, który pozwoli na automatyczny wybór metody najlepiej dostosowanej do określonej sytuacji decyzyjnej;

16 Założenia i zalecenia metodyki konfrontacyjnej projektowania wzorcowego c.d. użytkownik ma tendencję do nadmiernego komplikowania systemów, należy więc dążyć do ich jak największej prostoty w warstwie architektury, zawartości, obsługi i metod rozwiązywania podstawowych problemów projektowych; występuje równoległa praca nad rozpoznaniem wymagań użytkownika z jednej strony pod kątem tradycyjnej metodyki analitycznej (kwestionariusze, wywiady, rozmowy), z drugiej oceny przez niego istniejących systemów w celu wyodrębnienia z nich takich komponentów, które w najlepszy sposób mogą spełnić jego pragnienia; konieczna jest koordynacja języka opisu wymogów projektowych z kryteriami oceny istniejących rozwiązań; następuje bieżące integrowanie wychwyconych komponentów optymalnych z wcześniejszymi ustaleniami w dotychczasowej wersji projektu; zachodzi rozwiązywanie drogą negocjacji konfrontacyjnych wymogów wynikających z projekcji dążeń użytkownika (ex ante) oraz analiz użytkowych i eksperckich wymogów wynikających z najlepszych wzorców zrealizowanych projektów w tym samym zakresie (ex post).

17 Podstawowe fazy cyklu życia projektu w modelu KPW Analiza konfrontacyjna potrzeb użytkownika Analiza tradycyjna wymogów użytkownika końcowego ex-ante ankiety, wywiady, konsultacje Analiza porównawcza istniejących rozwiązań informatycznych wzorców ex-post metoda punktowa, konwersji, AHP/ANP i inne Nie Czy wymagania odpowiadają wzorcom? Tak Weryfikacja w kolejnych iteracjach Powstanie pierwszego i kolejnego prototypu Nie Czy odpowiada wymaganiom? Tak Testy funkcjonalności i integracja Wersja ostateczna i jej wykonanie

18 Podstawowe fazy cyklu życia projektu w modelu KPW c.d. Metodyka konfrontacyjnego projektowania wzorcowego dotyczy głównie projektów małej i średniej wielkości ze sfery elektronicznego biznesu. Zakłada pełny dostęp do istniejącego oprogramowania, ze strony użytkowej, a taka sytuacja występuje w sieci Internet (ograniczenie). Praktyczne podejście polega tu, oprócz klasycznej analizy wymagań użytkownika, na analizie istniejących rozwiązań umożliwiających: specyfikację i dokładne rozpoznanie dziedziny, w której działa oprogramowanie; stworzenie rankingu istniejących na rynku w danej dziedzinie rozwiązań informatycznych; identyfikację cech, ze względu na które przodujące rozwiązania są lepsze niż pozostałe (najlepsze wzorce) Zalety: minimalizuje potrzebę pogłębionej analizy wymogów użytkownika; zmniejsza możliwość popełnienia błędu (uczymy się na błędach innych); daje możliwość wprowadzenia rozwiązań cenionych przez klientów istniejącego oprogramowania; służy do treningu użytkownika w zakresie rozmów z analitykami i projektantami systemów informatycznych, zwiększając efektywność ich współdziałania.

19 Potencjalne niedociągnięcia modelu KPW Potencjalne niedociągnięcia dotyczące możliwości: stworzenia spójnej metodyki badania potrzeb użytkownika i istniejących rozwiązań informatycznych; interpretacji wyników analiz praktycznych; uwzględnienia wysokiej dynamiki innowacji technologicznych w tym zakresie; konieczność opracowania mechanizmu negocjacji proponowanych rozwiązań z użytkownikiem końcowym.

20 Założenia badawcze celem badania jest zaprojektowanie serwisu porównywarki internetowej (jednego z najistotniejszych rodzajów oprogramowania w e-biznesie), tak by najlepiej zaspokajał potrzeby użytkowników i był optymalny z punktu widzenia cech jakościowych: funkcjonalnych, technologicznych itd.; należy przeanalizować wymagania użytkownika dotyczące podstawowych parametrów użytkowych portali. Badania mają wskazać najistotniejsze z punktu widzenia klientów cechy tych portali z listy parametrów portali porównywarek (klasy elektronicznych pośredników); na tej podstawie będzie tworzona lista najistotniejszych kryteriów oceny istniejących serwisów porównywarek; lista kryteriów posłuży ocenie indywidualnej serwisów porównywarek znanych użytkownikom (jeden użytkownik może oceniać więcej niż jeden serwis); wybór grupy badawczej nie jest przypadkowy, należy do klasy wygodnych, ankietowani są studentami wybranych uczelni warszawskich (Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydziału Informatyki Akademii Finansów i Biznesu Vistula), wszystkich rodzajów studiów (licencjackie, inżynierskie, magisterskie, doktoranckie);

21 Założenia badawcze c.d. ocena będzie standaryzowana według 10-punktowej skali używanej do badania innych rodzajów systemów informatycznych; wyniki analizy wymogów użytkownika będą konfrontowane z analizą cech istniejących serwisów porównywarek internetowych w celu wyodrębnienia najlepszej realizacji cech najistotniejszych z punktu widzenia użytkownika; analiza dokonana zostanie najpierw metodą analizy punktowej, a następnie metodą AHP/ANP (T. Saaty); automatycznie obliczona będzie skala preferencji dla poszczególnych kryteriów; przemnożenie wektora preferencji przez tablicę z ocenami analizy punktowej pozwoli urealnić wyniki badań o relacje pomiędzy poszczególnymi kryteriami; urealnienie spowoduje wskazanie najlepszych z punktu widzenia zarządzania wzorców serwisów przeglądarek internetowych, mogących posłużyć tworzeniu projektu tej klasy witryny.

22 Realizacja badania Wstępnie, wśród wybranych losowo dziesięciu studentów Wydziału Zarządzania UW i AFiB Vistula deklarujących używanie porównywarek do zakupów, przeprowadzono badanie pilotowe dotyczące czynników, które są dla nich najważniejsze podczas używania oprogramowania tej klasy. Po sugestiach użytkowników i w wyniku standaryzacji (ujednolicenie nazewnictwa i znaczenia poszczególnych, zgłoszonych przez nich kategorii) wyodrębniono następujące grupy cech charakterystycznych ocenianych serwisów: wygląd (wizualizacja), informacje zawarte w serwisie i łatwość nawigacji, funkcjonalność, operacje na danych: selekcja (filtrowanie) i sortowanie wyników według wyróżnionych kryteriów oraz dodatkowe funkcjonalności (ułatwienia) dla użytkownika.

23 Realizacja badania c.d. Od kryteriów zastosowanych w procesie porównania zależy ostateczna ocena witryny, etap ich wyboru jest więc bardzo często najistotniejszy dla całego badania. Zestaw różnych cech porównywarek zaproponowany został przez prowadzącego badania, a istotność jego elementów zweryfikowana przez użytkowników w trakcie wywiadów i obserwacji ich zachowania podczas sesji pracy z wybraną przez nich porównywarką. Po aktywizacji serwisu porównywarki pierwsze wrażenie na ogół wizualizacyjne wywiera strona główna witryny. Następnym istotnym elementem jest możliwość wpisania atrybutów poszukiwanego produktu lub usługi. Po identyfikacji produktu ważne są mechanizmy jego sprawnego wyszukiwania: rozbudowane i rozszerzone mechanizmy sortowania oraz selekcji listy produktów. Najważniejszą informacją dla klienta jest cena poszukiwanego produktu wraz z kosztami dostawy. W tej sytuacji przydatna jest możliwość sortowania nie tylko według zakładanej ceny produktu, ale również dodatkowych kosztów związanych z transportem. Dlatego w niektórych porównywarkach występuje możliwość wyboru sklepu (od odległości od niego zależą często koszty dostarczenia towaru do klienta). Ponadto w większości porównywarek pojawiają się dodatkowe funkcjonalności, przeznaczone głównie dla doświadczonych klientów. Są one atutem mających przyciągać nowych klientów do określonych witryn i utrzymywać przywiązanie stałego, zaawansowanego użytkownika. Oczywiście, wszelkie typologie cech są na ogół umowne i często powiązane pomiędzy sobą. Tym niemniej są w tej postaci przez użytkowników rozpoznawalne.

24 Dobór kryteriów wizualizacja, informacje zawarte w serwisie i łatwość nawigacji; świadomość marki (łatwość zapamiętania i powody, dla których witryna nam odpowiada); strona główna (jej czytelność i przejrzystość, łatwość poruszania się i znajdowania funkcji); spójność elementów graficznych (wyraźnie zaznaczona kolorystyka, dobrane kolory elementów, kolory tła, ikony symbolizujące kategorie produktów, kolorystyka i czytelność pisma, dobrane zdjęcia dobrej jakości itp.); galeria zdjęć (duże, czytelne, wyraźne, nieutrudniające nawigacji, oddające charakter produktu itp.); kompletność informacji (cechy charakterystyczne, cena min/max, obraz produktu); czytelność (odpowiednia wielkość czcionki, odrębność kolorystyczna, prawidłowy rozkład na stronie); unikanie elementów rozpraszających (zbyt dużo reklam, nadmierna liczba fotografii itp.); opinie o sklepach (logotyp, czas dostawy, cena minimalna, opinie klientów); opinie o produktach (czy w ogóle występują, w jakiej formie, czy odpowiadają klientowi); porównywarki produktów (według cech określonych przez klienta, np. ceny, zróżnicowanie asortymentu, wielość, czas dostawy); łatwość korzystania z kategorii (dostępność do produktu: lista, podkatalogi, cechy charakterystyczne itp.); formy prezentacji listy produktów (lista, różne widoki, prezentacja według cech produktu, ikony, zdjęcia);

25 Dobór kryteriów c.d. rankingi produktów/sklepów (pozycja w rankingu sklepów/kategorii produktów); sugerowanie produktów (podpowiedź najnowszy, w podobnej cenie, inni klienci kupili coś jeszcze, itp.); funkcjonalność wyszukiwarki tekstowej (szybkie znalezienie poszukiwanego towaru, bez konieczności przeglądania wielu kategorii); poprawność wyszukiwanych wyników (nazwa produktu, nazwa produktu+ firmy itp. kombinacje); podpowiadanie podczas wpisywania (lista w trakcie wyszukiwania, podpowiedź nazwy we wczesnej fazie wyboru itp.); korekta literówek (automatyczna poprawa błędów technicznych); filtrowanie i sortowanie wyników (łatwy i prosty wybór produktów); funkcjonalność filtrowania (duża liczba kryteriów, szybkość działania, ograniczenia operacji, jakie może wykonać klient; możliwość tworzenia skomplikowanych reguł selekcji itp.); funkcjonalność sortowania na liście produktów (kryteria porządkowania i ich złożenia); funkcjonalność sortowania na liście sklepów (mapa, miasto, lista według ceny); dodatkowe funkcjonalności (ułatwienia) dla użytkownika (indywidualne dla serwisów): zamawianie z poziomu porównywarki, zapamiętywanie listy produktów, tworzenie zestawów produktów, program lojalnościowy, możliwości zastosowania aplikacji mobilnych, alarm cenowy, śledzenie zmian ulubionych produktów (ceny, charakterystyki).

26 Wyniki uzyskane dzięki zastosowaniu metody punktowej W listopadzie 2013 r. przeprowadzono ankiety w zakładanych uczelniach wyższych. Wypełniło je ponad 110 osób. Pierwsza część ankiety dostępnej w Internecie oraz rozprowadzanej w postaci tradycyjnej posłużyła do weryfikacji istotności listy kryteriów ustalonych w wywiadach i dyskusjach bezpośrednich (analiza informacyjna) z klientami porównywarek (studentów) w badaniu pilotażowym. Dla wszystkich respondentów najistotniejsze (34,2%) okazały się wszelkie kryteria związane z wizualizacją, informacjami zawartymi w serwisie i łatwością nawigacji. Na drugim miejscu (33,8%) znalazły się kryteria dotyczące funkcjonalności wyszukiwarki tekstowej, na ostatnim (32%) kryteria filtrowania i sortowania wyników oraz dodatkowe funkcjonalności (ułatwienia) dla klientów. Różnice te w grupach nie okazały się jednak zbyt duże (do 2 p.p.). Dla poszczególnych, wyróżnionych kryteriów zróżnicowanie to również nie wyglądało na zbyt wykraczające poza rezultaty zaobserwowane w grupach: pomiędzy najwyższą a najniższą oceną wynosiło 2,1%. Najwyżej oceniono poprawność wyszukiwanych wyników 5,68% oraz kompletność informacji 5,58%; najniżej: sugerowanie produktów 3,58% oraz dodatkowe funkcjonalności 3,83%. W sumie świadczy to o właściwym wykorzystaniu tego narzędzia (zgodność z celami jego tworzenia) i użytkowaniu go w elementarnym raczej niż rozszerzonym zakresie. Wysoka okazała się ocena wizualizacji sama strona główna uzyskała wynik 5,56%. W trakcie oceny najwyżej w wykorzystywanej skali oceniono przydatność 40% kryteriów, dobrze 31%, co oznacza, że prawie trzy czwarte kryteriów wyszczególnionych w badaniach pilotażowych zostało uznane za trafne. Jedynie 3% ankietowanych uznało kryteria oceny porównywarek za niedostatecznie dobrane.

27 Wyniki uzyskane dzięki zastosowaniu metody punktowej c.d. Niewielkie różnice w ocenach średnich nie skłaniają jednak do odrzucenia któregokolwiek z kryteriów. W ten sposób uzyskano wstępną listę funkcjonalności porównywarki internetowej, która z punktu widzenia użytkowników najbardziej odpowiada ich wyobrażeniu o tym typie serwisu. Jej istotność została zweryfikowana poprzez ankietę przeprowadzoną wśród klientów wybranych serwisów porównywarek. Wszystkie wyszczególnione elementy uzyskały ponad 50% maksymalnej, możliwej do przypisania wartości, można więc było wykorzystać je do analizy ex post istniejących porównywarek internetowych. W drugiej części ankiety, zgodnie z wcześniej przyjętymi kryteriami, przeprowadzono ocenę istniejących serwisów internetowych czterech najbardziej popularnych porównywarek (lub piątej, dowolnie wybranej przez respondenta). Dokonano jej na podstawie metody punktowej oraz metody AHP/ANP.

28 Wnioski z badań z zastosowaniem metody punktowej c.d. Trzy pierwsze z wyróżnionych serwisów: ceneo.pl, skapiec.pl oraz nokaut.pl osiągnęły zbiorczą ocenę powyżej średniej, poniżej znalazła się tylko witryna okazje.pl oraz indywidualnie wybrane przez pojedyncze osoby witryny różne od najbardziej popularnych (cenuj.pl, webkupiec.pl itp.). Ogólnie rzecz biorąc, wynika z tego jedna prawidłowość, którą można wykorzystać dla analitycznych cech projektu wskazanie, który z istniejących serwisów tej klasy może służyć jako podstawowy wzorzec dla tworzenia nowego serwisu. Jest nim w zasadzie ceneo.pl. Analiza szczegółowa wyników nie jest już tak bardzo jednoznaczna. W zakresie spójności elementów graficznych, programu lojalnościowego oraz śledzenia zmian ulubionych produktów przodującą pozycję zajmuje serwis skapiec.pl, alarmu cenowego okazje.pl. Drugi w rankingu skapiec.pl nie oferuje znaczących dla klientów alarmów cenowych. Najgorszy z wyszczególnionych serwisów, okazje.pl, ma drugą pod względem wyników ocenę strony głównej i tworzenia zestawów, trzecią w galerii zdjęć.

29 Wnioski z badań z zastosowaniem metody punktowej c.d. Możemy również rozpatrywać pojedyncze serwisy pod względem cech najlepiej i najgorzej ocenianych. W najpopularniejszych serwisach występuje zastanawiająca zgodność ocen najlepszych i najgorszych. W pozostałych serwisach niektóre z cech wychodzą poza zakres tej listy. Można zatem byłoby uznać, że w zasadzie najistotniejszymi cechami porównywarek są: świadomość marki, strona główna, spójność elementów graficznych i poprawność wyszukiwanych wyników. Z drugiej strony, jeżeli jakaś cecha jest oceniana najgorzej, to należy wnioskować, że potencjalni klienci przywiązują do niej bardzo dużą wagę. Z tego względu należałoby jeszcze do tej listy zaliczyć: unikanie elementów rozpraszających, brak korekty literówek (lub niesprawna korekta) oraz brak lub mała liczba dodatkowych funkcjonalności. Tym niemniej należy też docenić trzy pozostałe, a istotne cechy: kompletność informacji, łatwość korzystania z kategorii i funkcjonalność filtrowania.

30 Procentowy udział ocen wystawionych w poszczególnych serwisach porównywarek Ocena/Porówny warka Ceneo.pl Nokaut.pl Skapiec.pl Okazje.pl Inne Niedostateczny 3,50% 4,00% 3,45% 10,65% 45,68% Dopuszczalny 8,94% 18,55% 15,36% 23,49% 19,14% Dostateczny 27,66% 32,55% 27,12% 33,66% 19,14% Dobry 40,95% 33,45% 41,38% 24,70% 9,26% Bardzo dobry 18,96% 11,45% 12,70% 7,51% 6,79%

31 Rozważania Oprócz możliwości ograniczania liczby podstawowych cech istotnych dla zbudowania prototypu co wynika z badań istniejących serwisów tej kategorii z zaprezentowanych badań wynika również wysoka rozbieżność pomiędzy początkowymi, średnimi wynikami opinii klientów o porównywarkach i ich cechach charakterystycznych a średnimi wynikami uzyskanymi z rankingu cech najpopularniejszych witryn istniejących w Internecie, które sami oceniali. Z ocen początkowych trzy pierwsze pozycje zajmują: poprawność wyszukiwanych wyników, kompletność informacji, wygląd strony głównej. Z ocen wynikających z analizy witryn: strona główna, formy prezentacji listy produktów, spójność elementów graficznych. Podobnie jest z innymi cechami porównywarek.

32 Rozważania c.d. Ale jeśli weźmiemy pod uwagę nie wartości sumy ocen, lecz średnie z wartości analizy wstępnej i rankingu witryn, to istotność cech (wynikających z ocen) z analizy wstępnej mniej więcej połowa pokrywa się z istotnością cech z rankingu witryn. Co może powodować tak wysokie zróżnicowanie pomiędzy opiniami o przydatności i istotności kryterium do oceny witryny porównywarki a niską oceną tej cechy w trakcie analizy poszczególnych porównywarek? Wydaje się, że jest to właśnie świadomość wysokich wymogów, jakie powinna ona spełniać, a z drugiej strony niezadowolenie z jej realizacji uwidocznione na witrynach działających porównywarek. Jest to również wyraźna wskazówka dla projektanta systemu nie należy korzystać z gotowych wzorców tam, gdzie rozbieżność pomiędzy wyobrażeniem użytkownika o istotności cechy a jej spełnieniem jest najwyższa. Nad tymi elementami należy najwięcej pracować, aby przedstawić je w takiej formie, która będzie odpowiadała wymaganiom użytkownika.

33 Rozważania c.d. Na podstawie powyższych wyników można stworzyć szczegółowy wzorzec podstawowy prototyp będący kompilacją najlepszych cech serwisów porównywarek, wyodrębnionych na podstawie oceny ich użytkowników. Prototyp ten powinien być skonfrontowany z wyobrażeniami klientów poczynionymi na podstawie ich prywatnych preferencji. Wyniki pozwalają też na pewną dowolność w kształtowaniu kolejnych prototypów: na 29 cech zidentyfikowanych ostatecznie jako istotne w pierwszej fazie tradycyjnego badania potrzeb użytkowników tylko 13 (44,83%) wydaje się najbardziej istotnych z punktu widzenia istniejących wzorców. Ponad 55% można więc kształtować według uznania użytkownika, nie odwołując się do żadnych wzorców. To właśnie stanowi pole, na którym można dokładnie dopasowywać wymagania użytkownika do możliwości wykonania strony oraz modyfikacji wynikających z najnowszych trendów w tym kierunku. Szczególną uwagę należy skupić na tych kryteriach, przy których rozbieżności oceny wyobrażenia witryny i jej realizacji są największe. W kolejnych iteracjach drogą tej właśnie konfrontacji dopracujemy ostateczny prototyp i możemy przejść do następnej fazy projektu, czyli do testów funkcjonalności i integracji projektu, a następnie instalacji, przetestowania i uruchomienia wersji ostatecznej.

34 Wyniki analiz porównywarek metodą AHP i ich wykorzystanie w pracach projektowych Analiza wyników prac projektowych, rozpatrywana jedynie z punktu widzenia analizy punktowej, spotkała się z zarzutami daleko posuniętego subiektywizmu. Krokiem w kierunku usunięcia tego subiektywizmu było zastosowanie metody AHP/ANP. Metoda ta należy do grupy rozwiązywania problemów wieloatrybutowych, czyli takich, które pozwalają na rozwiązywanie postawionego celu spośród skończonego zbioru dopuszczalnych decyzji opartych na analizie kryteriów, zapewniających osiągnięcie optymalnego poziomu kryteriów oceny.

35 Kroki metody AHP/ANP dekompozycja i przedstawienie problemu w postaci hierarchicznej (poziom pierwszy określenie celu, poziom drugi zdefiniowanie kryteriów oceny, poziom trzeci wyznaczenie opcji decyzyjnych); określenie/zdefiniowanie ocenianych atrybutów elementy niższego poziomu (kryteria) muszą być porównywane parami w odniesieniu do elementów wyższego poziomu, a struktura hierarchiczna problemu musi obejmować wszystkie istotne dla osiągnięcia celu elementy (kryteria); specyfikacja wyboru opcji decyzyjnych; tworzenie macierzy porównań atrybutów parami (obliczenie wektora priorytetów tej macierzy); stworzenie macierzy porównań opcji decyzyjnych, obliczenie wektorów preferencji dla poszczególnych kryteriów; obliczenie globalnych priorytetów i dokonanie wyboru.

36 Macierz globalnych priorytetów wyboru Kryteria oceny/serwisy Ceneo Nokaut Skapiec Okazje Inne AHP/ ANP Świadomość marki 0,0123 0,0056 0,0119 0,0034 0,0015 3,47% Strona główna 0,0174 0,0071 0,0080 0,0134 0,0016 4,73% Spójność elementów graficznych 0,0088 0,0071 0,0128 0,0104 0,0021 4,11% Galeria zdjęć 0,0049 0,0016 0,0034 0,0034 0,0006 1,38% Kompletność informacji 0,0252 0,0252 0,0162 0,0080 0,0032 7,79% Czytelność 0,0212 0,0154 0,0179 0,0059 0,0023 6,26% Unikanie elementów rozpraszających 0,0094 0,0036 0,0036 0,0017 0,0006 1,89% Opinie o sklepach 0,0283 0,0115 0,0162 0,0076 0,0019 6,55% Opinie o produktach 0,0365 0,0149 0,0209 0,0097 0,0024 8,44% Porównywarki produktów 0,0151 0,0068 0,0145 0,0042 0,0018 4,24% Łatwość korzystania z kategorii 0,0276 0,0104 0,0202 0,0052 0,0020 6,53%

37 Macierz globalnych priorytetów wyboru c.d. Kryteria oceny/serwisy Ceneo Nokaut Skapiec Okazje Inne AHP/ ANP Formy prezentacji listy produktów 0,0079 0,0030 0,0045 0,0021 0,0005 1,81% Rankingi produktów/sklepów 0,0211 0,0083 0,0203 0,0097 0,0020 6,14% Sugerowanie produktów 0,0089 0,0030 0,0063 0,0010 0,001ą 2,02% Poprawność wyszukiwanych wyników 0,0357 0,0109 0,0231 0,0124 0,0025 8,46% Podpowiadanie podczas wpisywania 0,0219 0,0119 0,0143 0,0040 0,0015 5,36% Korekta literówek 0,0065 0,0041 0,0065 0,0049 0,0011 2,32% Funkcjonalność filtrowania 0,0308 0,0093 0,0201 0,0058 0,0024 6,83% Funkcjonalność sortowania na liście produktów 0,0255 0,0085 0,0145 0,0048 0,0020 5,51% Funkcjonalność sortowania na liście sklepów 0,0135 0,0069 0,0121 0,0034 0,0013 3,71% Dodatkowe funkcjonalności 0,0070 0,0045 0,0092 0,0026 0,0011 2,44% Suma udziałów: 38,54% 17,95% 27,65% 12,33% 3,52% 1,0000

38 Rozważania Opcje decyzyjne polegają na wyborze wzorca spośród analizowanych serwisów porównywarek, najlepszych z punktu widzenia użytkownika. Macierz porównań parami dla kryteriów została wyznaczona przez ten sam zespół, który wytyczył kryteria oceny serwisów porównywarek. Na tej podstawie, po podsumowaniu w wierszach i standaryzacji, uzyskano wektor preferencji dla poszczególnych kryteriów oceny. Następnie dla każdego kryterium przeprowadzono ocenę przydatności witryn (opcji decyzyjnych) z punktu widzenia użytkownika. W każdej z powstałych 21 macierzy dokonano wyznaczenia lokalnego wektora preferencji. Następnie poprzez przemnożenie wektora preferencji przez lokalne wektory własne obliczono globalne priorytety wyboru serwisu spośród wszystkich najczęściej wykorzystywanych przez użytkowników. Zastosowanie metody AHP/ANP nie dało co prawda żadnych przesunięć w kolejności (rankingu) wyboru witryn, zwiększyło natomiast względne odległości pomiędzy opcjami wyboru z 10 do 35 p.p.

39 Mapping istotności cech porównywarek Kryteria oceny/serwisy Ceneo Nokaut Skapiec Okazje Inne Świadomość marki G D D D D Strona główna G D D G D Spójność elementów graficznych D D G G D Galeria zdjęć D D D D D Kompletność informacji G G G D D Czytelność G G G D D Unikanie elementów rozpraszających D D D D D Opinie o sklepach G G G D D Opinie o produktach G G G G D Porównywarki produktów G D G D D Łatwość korzystania z kategorii G G G D D

40 Mapping istotności cech porównywarek c.d. Kryteria oceny/serwisy Ceneo Nokaut Skapiec Okazje Inne Formy prezentacji listy produktów D D D D D Rankingi produktów/sklepów G D G G D Sugerowanie produktów D D D D D Poprawność wyszukiwanych wyników G G G G D Podpowiadanie podczas wpisywania G G G D D Korekta literówek D D D D D Funkcjonalność filtrowania G D G D D Funkcjonalność sortowania na liście produktów G D G D D Funkcjonalność sortowania na liście sklepów G D G D D Dodatkowe funkcjonalności D D D D D

41 Wnioski z uzyskanych wyników badań Szczególnie duże zróżnicowanie nastąpiło na pierwszej i ostatniej pozycji w rankingu. Tym niemniej ceneo.pl nadal może służyć jako wzorzec globalny dla każdej konstruowanej porównywarki. Co więcej analiza szczegółowa dowodzi, że tylko w przypadku spójności elementów graficznych lepsze wyniki niż na portalu ceneo.pl uzyskano w serwisach skapiec.pl i okazje.pl. Porównanie uzyskanych wyników ze średnią w macierzy pokazuje mapping istotności wyróżnionych kryteriów. Wynika z niego, że kilka kategorii, takich jak: korekta literówek, sugerowanie produktów, dodatkowe funkcjonalności, unikanie elementów rozpraszających, formy prezentacji listy produktów i galeria zdjęć, jest najmniej istotnych podczas wykorzystania porównywarki. Jest to o tyle zaskakujące, że wskazuje np. zupełnie inny sposób ich konstruowania niż w trakcie tworzenia witryn sklepów internetowych. Z drugiej strony przedstawia też kryteria najistotniejsze, takie jak np. wygląd strony głównej, kompletność informacji, czytelność, opinie o sklepach i produktach, łatwość korzystania z kategorii, rankingi produktów/sklepów, poprawność wyszukiwania wyników, podpowiadanie w trakcie wyszukiwania, funkcjonalność sortowania po sklepach i produktach i funkcjonalność filtrowania. Jest tylko jedno kryterium świadomość marki, które występuję powyżej średniej w jednej witrynie ceneo.pl.

42 Porównanie wyników obliczeń uzyskanych dla metody punktowej oraz AHP/ANP Ceneo 23,90% 38,54% Skapiec 22,50% 27,65% Nokaut 17,95% 21,41% AHP/ANP Metoda Punktowa Okazje 12,33% 19,10% Inne 3,52% 13,09% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

43 Wnioski z uzyskanych wyników badań Zastosowanie metody AHP/ANP spowodowało istotne różnice w kolejności oceny kryteriów rankingu i występujących pomiędzy nimi różnic punktowych, podobnie jak w ocenie całościowej, na pierwszych i ostatnich pozycjach w rankingu uszeregowanym według wartości malejącej w metodzie AHP/ANP. Nadal więc można wnioskować, że serwis ceneo.pl może służyć jako wzorzec najlepszego wśród ocenianych.

44 Ranking dopasowania przydatności poszczególnych kryteriów do oceny jakości porównywarki w metodzie AHP/ANP i metodzie punktowej Poprawność wyszukiwanych wyników 4,83 8,46 Opinie o produktach 4,72 8,44 Kompletność informacji 5,00 7,79 Funkcjonalność filtrowania 4,43 6,83 Opinie o sklepach 4,59 6,55 Łatwość korzystania z kategorii 5,11 6,53 Czytelność 4,99 6,26 Rankingi produktów/sklepów 4,62 6,14 Funkcjonalność sortowania na liście produktów 5,51 4,96 Podpowiadanie podczas wpisywania 4,53 5,36 Strona główna 4,73 5,46 Porównywarki produktów 4,24 4,72 Spójność elementów graficznych 4,11 5,12 Funkcjonalność sortowania na liście sklepów 3,71 4,64 Świadomość marki 3,47 4,82 Dodatkowe funkcjonalności 2,44 4,10 Korekta literówek 2,32 4,37 Sugerowanie produktów 2,02 4,65 Unikanie elementów rozpraszających 1,89 4,26 Formy prezentacji listy produktów 1,81 5,15 Galeria zdjęć 1,38 4,94 0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 AHP/ANP Metoda punktowa

45 Wnioski z uzyskanych wyników badań Nie ma prawidłowości w zróżnicowaniu kryteriów pozwalających na ocenę szczegółową każdej z witryn. Tylko jedna trzecia uzyskanych wartości kryteriów przekracza średnią, można by więc wnioskować, że tylko te kryteria mogą stanowić wzorzec do projektowania. Z drugiej strony zwiększa to pole manewru dla negocjacji (konfrontacji) z pierwotnymi wymaganiami użytkownika.

46 Zakończenie i wnioski Na podstawie powyższych wyników można stworzyć podobnie jak po zastosowaniu oceny punktowej szczegółowy wzorzec podstawowy: prototyp będący kompilacją najlepszych cech serwisów porównywarek, wyodrębnionych na podstawie oceny ich użytkowników. Prototyp ten powinien być skonfrontowany z wyobrażeniami klientów poczynionymi na podstawie ich prywatnych preferencji. Miejsca poszczególnych kryteriów użyteczności porównywarek w początkowej ocenie wymagań użytkowników oraz w ocenie wynikającej z przeprowadzonego badania metoda punktową i metodą AHP/ANP

47 Miejsca poszczególnych kryteriów porównywarek w początkowej ocenie wymagań użytkowników oraz w ocenie wynikającej z przeprowadzonego badania metoda punktową i metodą AHP/ANP Kryterium Analiza wstępna (AW) Metoda punktowa (MP) Metoda AHP/ANP Wartośd bezwzględn a różnicy MP i AW Wartośd bezwzglę dna różnicy AHP/ANP i AW Strona główna Unikanie elementów rozpraszających Kompletnośd informacji Galeria zdjęd Łatwośd korzystania z kategorii Poprawnośd wyszukiwanych wyników Funkcjonalnośd filtrowania Opinie o produktach Czytelnośd Porównywarki produktów

48 Miejsca poszczególnych kryteriów porównywarek w początkowej ocenie wymagań użytkowników oraz w ocenie wynikającej z przeprowadzonego badania metoda punktową i metodą AHP/ANP c.d. Kryterium Analiza wstępna (AW) Metoda punktow a (MP) Metoda AHP/ANP Wartośd bezwzględ na różnicy MP i AW Wartośd bezwzglę dna różnicy AHP/ANP i AW Spójnośd elementów graficznych Opinie o sklepach Formy prezentacji listy produktów Funkcjonalnośd sortowania na liście produktów Funkcjonalnośd sortowania na liście sklepów Korekta literówek Dodatkowe funkcjonalności Podpowiadanie podczas wpisywania Świadomośd marki Sugerowanie produktów

49 Wnioski końcowe Uzyskane wyniki pozwalają na nieco lepsze dopasowanie rezultatów otrzymanych w rankingach metodą AHP/ANP niż metodą punktową. Szczególną uwagę należy przypisać tym kryteriom, przy których rozbieżności oceny wyobrażenia witryny i jego realizacji są największe. W przypadku metody AHP/ANP największe rozbieżności wystąpiły w przypadku galerii zdjęć, unikania elementów rozpraszających, opinii o produktach i wyglądu strony głównej. Być może wynikały one z przyzwyczajenia użytkowników do korzystania z witryn sklepowych, gdzie rzeczywiście ze względu na inny charakter kontaktu z użytkownikiem wydają się istotne. W kolejnych iteracjach drogą konfrontacji o polu manewru określonym dzięki uzyskaniu wzorca dopracowujemy ostateczny prototyp i możemy przejść do następnej fazy projektu. W przypadku zastosowania w badaniu metody punktowej rozbieżności były o 10% większe i dotyczyły większej liczby wskaźników. Jednak dopiero kolejne badania w tym kierunku, dokonywane na różnych narzędziach biznesu elektronicznego, w różnych branżach, mogą pokazać, czy jest to prawidłowość wynikająca z zastosowanej metody AHP/ANP, czy też przypadkowa zbieżność. Autorzy chcieliby też przetestować w nowej metodzie projektowania inne metody służące do oceny witryn internetowych.

50 Czy jednak to co zaprezentowano jest strategią? Czy tylko metodą rozwiązania problemu? (technika zarządzania problemem) A co na to inni

51 4 strategie e-biznesu Philipa Greenspuna Witryny, które dostarczają tradycyjnej informacji (onet.pl, o2.pl) Witryny, które dostarczają informacji nagromadzonej w wyniku współpracy (randka.pl, fotka.pl, allegro.pl) Witryny, które dostarczają usługi przy użyciu programu serwera witryny (google.com, map24.pl) Witryny, które utworzyły standard pozwalający na wysyłanie zapytań do różnych baz danych (skapiec.pl, money.pl)

52 5 sposobów zarabiania w internecie Generowanie kontaktów Sprzedaż produktów Reklama Subskrypcja i opłaty Kojarzenie klientów

53 Strategie e-biznesu wg Jaya Abrahama Strategia Partenonu Symbiotyczna współpraca Strategia przewodzenia Marketing sekwencyjny Bezwarunkowa gwarancja satysfakcji Polecanie Pozycjonowanie siebie jako eksperta Potężne Case Study Wsparcie na osobach sławnych

54 Strategia Partenonu Polega na wdrożeniu serii wewnętrznie powiązanych strategii, które objęte są jedną główną wizją ( ). W przypadku tej strategii, seria mniejszych strategii przypomina kolumny podtrzymujące dach Partenonu który jest odzwierciedleniem biznesu. Wg tej koncepcji należy rozpocząć od rozwijania strategii najprostszych i najtańszych, które stanowią kontynuację wcześniej wdrożonych strategii oraz stanowią bazę dla wspólnej wizji dla danego biznesu Zaletą tej strategii jest fakt, że biznes bazuje na konkretnych i solidnych podstawach

55 Symbiotyczna współpraca Jest strategią opartą na serii określonych układów z partnerami biznesowymi Współpraca z partnerami musi być oparta na przemyślanym i długotrwałym działaniu a nie na zasadzie okazji. Np. współpraca z jednym, określonym serwisem nie musi przynieść efektów ale współpraca z serią określonych serwisów może stanowić trwałą bazę sukcesu

56 Strategia przewodzenia Polega na tym by zostać liderem własnej branży Strategia ta wymaga długofalowego spojrzenia na biznes oraz długofalowego działania przy początkowych wysokich kosztach jej wdrożenia. Oparta jest na wąskiej specjalizacji, która będzie kojarzona z określonym biznesem. Podstawą tej strategii jest odpowiednie wypozycjonowanie określonych elementów swojego biznesu, np. określonej procedury realizacji zamówień, która jest na najwyższym poziomie w określonym obszarze działania Aby strategia przyniosła efekty należy być jej fanatykiem.

57 Marketing sekwencyjny Strategia bazuje na wykorzystaniu poczty elektronicznej Polega na ciągłym komunikowaniu się z klientami. e to nie tylko oferty ale również ciekawostki i materiały edukacyjne Celem tej strategii jest wykluczenie jakichkolwiek wątpliwości klienta co do tego, że oferowany produkt lub usługa jest właśnie tym czego klient oczekuje, a Ty dajesz więcej niż to za co zostało zapłacone.

58 Bezwarunkowa gwarancja satysfakcji Strategia polega na wpisaniu jej do sposobu działania firmy. Daje klientowi wiarę w to iż może produkt zwrócić lub zrezygnować z usługi jeśli nie spełnia jego oczekiwań Przykładem firmy stosującej taką strategię jest firma Braun

59 Polecanie Najtańsza i najlepsza metoda pozyskiwania klientów. Polega na przekazaniu zaufania z osoby polecającej na polecany biznes. Wdrożenie tej strategii wymaga zastosowania ogólnodostępnego narzędzia do wyrażania opinii o oferowanych produktach i usługach. Zamknięcia usług dla grupy z polecenia sprawia wrażenie elitarności usług. Strategia ta ma zaletę prawidłowo wdrożona obniżą znacząco koszty reklamy i promocji.

60 Edukowanie klientów Strategia polega na wyedukowaniu klienta w taki sposób by byli świadomi dlaczego chcą korzystać z określonego usługodawcy. Klientów można podzielić na 4 kategorie: Złote rączki - które wykorzystując przekazaną wiedzę sami będą chcieli coś zrobić, gdy się im nie uda to wrócą do źródła wiedzy i kompetencji. Poszukiwacze wiedzy, którzy po uzyskaniu jej zlecą wykonanie tańszemu usługodawcy, ale gdy się to nie uda wrócą do Ciebie i polecą Twój biznes znajomym. Tacy co chcą wiedzieć za co płacą lubią mieć kontrolę nad sytuacją i nie chcą się czuć oszukiwani Tacy co chcą mieć usługę zrealizowaną - a pokazanie kompetencji jest już wystarczającym warunkiem by skorzystać z oferowanych usług

61 Pozycjonowanie siebie jako eksperta Ludzie ufają ekspertom, chętnie im płacą i chętnie ich polecają. Strategia ta wymaga zaistnienia w odpowiednich obszarach profesjonalnych (fora, książki publikacje) Wymaga czasu, ale systematycznie stosowana daje sukces

62 Potężne Case Study Polega na stworzeniu prezentacji i znaczącej roli edukacyjnej związanej z Twoją ofertą. Prezentacja musi być na tyle silna by wskazała wszystkie problemy klienta, oraz Ciebie jako rozwiązanie ich.

63 Wsparcie na osobach sławnych Osoby sławne są postrzegane jako znajomi i ludzie im ufają. Zaufanie przenoszone jest na produkty lub usługi które oni polecają Strategia polega na wykorzystaniu osoby sławnej w akcjach promocyjno reklamowych Aby strategia zadziałała klient musi być przekonany, że sława rzeczywiście jest wyjątkowy a na dodatek używa go

64 Investigatory Powers Bill (draft ) Przechowywanie przez ISP danych o odwiedzanych witrynach (np. wp.pl, ale nie wp.pl/praca_za_granica), data, długość wizyty, IP Nakaz odszyfrowania danych przez firmy Zgłaszanie nowych produtków przed ich premierą, by możliwe było uzyskanie dostępu Zezwolenie dla policji i agencji wywiadowczych na włamywanie się do systemów przedsiębiorstw

65 Free culture (Lawrence Lessig)

66 Digital Rights Management DRM (zarządzanie prawami cyfrowymi) - oparty o mechanizmy kryptograficzne lub inne metody ukrywania treści system zabezpieczeń mający przeciwdziałać używaniu danych w formacie elektronicznym w sposób sprzeczny z wolą ich wydawcy właściciel szyfruje i blokuje plik za pomocą klucza, klucz jest przechowywany w zaszyfrowanej licencji, która dystrybuowana jest osobno, klient aby odtworzyć plik musi zakupić i pobrać klucz licencji umożliwiający odblokowanie pliku

67

68 Powody wprowadzenia regulacji Efektem naruszenia tych właśnie praw są m.in. następujące szkody: utrata przez twórców zysków z tytułu rozpowszechniania utworów straty firm zajmujących się dystrybucją i promocją utworów straty państwa związane z nie odprowadzonymi podatkami

69 Prawa własności intelektualnej Twórcy Koncerny medialne Konsumenci Państwo

70 Czas trwania autorskich praw majątkowych trwają w czasie życia twórcy i 70 lat po jego śmierci, jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu. Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca: 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu, gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu; 50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania); 50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania z fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia)

71 Kontekst prawny USA ( m.in. DMCA (Digital Millenium Copyright Act) obowiązuje od 1998 roku w USA, zabrania tworzenia i rozpowszechniania technologii, przy użyciu których mogą być naruszone cyfrowe mechanizmy ograniczeń kopiowania) sprawa Sima Products Corporation, (Pennsylvania, Oakmont) UE (m.in. IPRED) PL (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych)

72 Praktyka DRM_ Apple i EMI rezygnują z DRM Wydawnictwo Penguin wydaje audiobooki bez DRM Sony Ericsson uruchomiło ponownie sklep internetowy PlayNow Arena, z muzyką nie posiadającą zabezpieczeń Apple rezygnuje z DRM w sklepie itunes (dla plików audio)

73 Praktyka gra Spore Electronic Arts po zastosowaniu bardzo rozbudowanych zabezpieczeń w grze Spore wydał oświadczenie Licencja gry Spore (DRM) pozwala jedynie na trzykrotną aktywację tytułu. Wprowadziliśmy to ograniczenie by zredukować problem piractwa. Z naszych danych wynika, że mniej niż 25% użytkowników instaluje tą samą grę dwa razy. Co więcej mniej niż 1% instaluje ją więcej niż trzy razy. Problem ten nie dotyczy więc przerażającej większości nabywców. Kolejnym ograniczeniem wynikającym z postanowień licencji jest możliwość stworzenie tylko jednego konta do gry przypadającego na jeden komputer. Czyli jak chcesz zagrać 4 raz w grę już kupioną to musisz jeszcze raz ją zakupić. Efekt: we wrześniu 2008, przez 2 tygodnie Spore zostało ściągnięte września poprzez BitTorrent ponad 170 tysięcy razy.

74 Praktyka gra Mass Effect gra Mass Effect, w wersji dla PC została zabezpieczona przez SecuROM, który wymaga połączenia z internetem w trackie instalowania gry. Sprawdza czy kopia jest legalna i rejestruje produkt. Później co 5-10 dni system upewnia się, że gra nie została nigdzie legalnie opublikowana lub skopiowana. Jeśli produkt nie może być zweryfikowany SecuROM stara się to zrobić przez kolejne 10 dni. W razie niepowodzenia gra przestaje działać. System upewnia się również, że gra nie została zainstalowana więcej niż 3 razy. Zastosowane rozwiązanie przede wszystkim rozwściecza klientów, bo praktycznie każdy jest traktowany jak pirat. SecuROM uniemożliwia też odsprzedaż gry i sprawia duże problemy osobom grającym na maszynach nie podłączonych do internetu, lub nie zawsze podłączonych (np. laptopy). Co prawda firma obiecuje ulepszenie systemu i uruchomienie centrum pomocy, ale w internecie pojawia się już wiele wezwań do zbojkotowania gry.

75 Praktyka DRM_ Microsoft ogłosił otwarcie nowego sklepu muzycznego MSN Mobile Music, dostępnego tylko przez komórkę z Windows Mobile BBC wypuszcza program R&D TV na licencji Creative Commons Electronic Arts rezygnuje ze swojego programu Online Pass (wprowadzony przez EA w 2010 roku, program polegał na dołączaniu do gry kodów aktywujących tryb multiplayer; dla gier z drugiej ręki niewiele osób korzystało z możliwości wykupienia przepustki )

76 Praktyka DRM_ Electronic Arts - można zwrócić cyfrową wersję gry zakupioną w Origin w terminie 24 godzin od jej pierwszego uruchomienia, 7 dni od dokonania zakupu lub 7 dni od premiery gry (w przypadku zakupu w przedsprzedaży), Ubisoft rezygnuje z online pass (po zamieszaniu wywołanym przez Assassin's Creed 4: Black Flag, w którym wydawca postanowił zablokować przepustką sieciową jeden z elementów związanych z trybem fabularnych)

77 Chomikuj.pl - przechowuj i udostępniaj pliki Plik został oznaczony jako wersja piracka. Jest to nielegalna kopia utworu, do którego Wydawnictwo posiada prawa autorskie. Pobierając ten plik łamiesz przepis art. 116 ust. 1 w zw. z art. 117 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Taki czyn zagrożony jest karą do 2 lat pozbawienia wolności albo ograniczenia wolności oraz grzywną, a także odpowiedzialnością odszkodowawczą na podstawie kodeksu cywilnego i art. 79 pkt. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Pobierając ten plik zgadzasz się na zapłacenie odszkodowania Gdańskiemu Wydawnictwu Psychologicznemu w wysokości wymienionej jako cena pliku. Zawartość tego pliku należy do wydawcy Ten plik możesz pobrać wykorzystując punkty chomika, bez użycia transferu. Cena:

78 chomikuj.pl_ plik został oznaczony jako wersja piracka

79 Skylanders: Spyro's Adventure (2011) W czasie rozgrywki są wykorzystywane figurki, które komunikują przez Portal of Power (znaczniki NFC)

80 Masz nielegalny Windows - Nie szkodzi

81 The Pirate Bay (TPB)_1 21 listopada 2003 powstanie serwisu 31 maja 2006 policja w Sztokholmie zajmuje serwery TPB oraz innych nie powiązanych z TPB firm 3 czerwca przywrócono stronę na serwerach w Holandii 17 kwietnia Sąd w Sztokholmie uznał twórców Pirates Bay (Gottfrid Svartholm Warg, Peter Sunde, Fredrik Neij, Carl Lundstrom) za winnych "współuczestnictws w udostępnianiu treści objętych prawami autorskimi". Orzeczono 1 rok więzienia oraz zapłatę odszkodowania w wysokości 30 milionów koron (3,6 miliona USD) firmom z branży rozrywkowej, w tym Warner Bros, Sony Music Entertainment, EMI i Columbia Pictures.

82 The Pirate Bay (TPB)_2 24 sierpnia sąd szwedzki na skutek powództwa cywilnego wniesionego przez takie firmy jak: Disney, Universal, Time Warner, Columbia, Sony, NBC i Paramount, nakazał odłączyć serwis od sieci (po 3 godzinach od odłączenia serwis ponownie zaczął działać na innych serwerach) 26 listopada 2010 szwedzki sąd apelacyjny utrzymał wyrok w mocy, obniżając karę więzienia ale zwiększając grzywnę do 46 mln koron. Fredrikowi Neij zmniejszono karę do 10 miesięcy, Peterowi Sunde do 8, natomiast Carlowi Lundstroemowi do 4 miesięcy 25 września 2013 szwedzki sąd skrócił o połowę wyrok Gottfridowi Svartholmovi ze względu na brak wystarczających dowodów na jeden z zarzutów

83 stratakazika.pl ,18 PLN ( )

84 Filtrowanie treści internetowych przez Google.cn Google dostało licencję na działanie w Chinach Google.com vs Google.cn (treści polityczne) Chiny za cel biorą treści erotyczne, pojawiają się żądania co do treści w serwisach chińskich Inicjatywa Chin zakłada, że każdy komputer osobisty sprzedawany w tym kraju powinien być wyposażony w program Green Dam Youth Escort, który blokuje strony z pornografią i przemocą Zalecenie (nakaz) usunięcia z wyników Google treści erotycznych zablokowanie dostępu z Chin do stron Google (krótkotrwałe) Google ogłasza że został zaatakowane przez chińskich hakerów Google przekierowuje ruch z Google.cn na Google.hk Google zostało całkowicie zbanowane w Chinach Google przestało przekierowywać ruchu na stronę Google.hk

85 google.com.hk - 色情 色情 pornography, porn, porno 因为启用了 Google 的安全搜索功能, " 色情 " 已被 Google 过滤掉 未搜到与 色情 相关的图片 建议 : 请尝试其他的查询词 Because of security-enabled Google search function, "" porn "" Google has been filtered out. Not found to the "porn" related pictures. Suggestions: Try different query words

86 Ograniczenia dostępu do treści w internecie w 2011 roku Rosja przewiduje "rozsądne" ograniczenia internetu ze względów bezpieczeństwa - zapowiedział w środę sekretarz Rady Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej Nikołaj Patruszew. Rosja musi ograniczyć w sposób rozsądny dostęp do internetu, jak zrobiono to w USA, Chinach, czy w innych krajach USA, SOPA przechodzi przez komisję Izby Reprezentantów

87 Ograniczenia dostępu do treści w internecie cd. styczeń 2012 zamknięcie Megaupload lato 2012 USA, zmiana podejścia ze zmian prawnych na dobre praktyki w ramach regulaminów wewnętrznych Sąd najwyższy w Wielkiej Brytanii rozszerzył listę stron blokowanych przez firmy ISP o: YIFY-Torrents, PrimeWire, Vodly, WatchFreeMovies i Project Free TV.

88 Zagrożenia dla firm Guardian: GCHQ (brytyjska agencja wywiadu elektronicznego) wraz ze swoimi odpowiednikami z Niemiec, Francji, Hiszpanii i Szwecji od 2008 roku inwigilują internet w Europie GCHQ doradzała swym europejskim odpowiednikom, jak obejść przepisy krajowe, których celem jest ograniczenie uprawnień agencji wywiadowczych do inwigilacji GCHQ pomagała również w zmianie lub obchodzeniu prawa w innych państwach, by zmniejszyć ograniczenia w używaniu zaawansowanych technologii do szpiegowania upublicznienie programu MUSCULAR - NSA przechwytuje dane z serwerów Google'a i Yahoo

89 miasteczko-south-park

90 Czy filtrowanie treści jest szansą biznesową?

91 silentcircle.com

92 Silent Circle - Bundled Service Offerings Silent Circle Mobile (Silent Phone and Silent Text) Encrypted voice, video, text and file transfer Silent Circle Desktop (Silent Phone for Desktop) Encrypted voice and video communications on your Windows desktop Out-Circle Access Call landlines and cell phones from your Silent Phone app Monthly $ 9,95 Annually $ 99,95 Annually $ 69,95 Monthly $ 23,95 Annually $ 249,95

93 twitter.com/cnn

94 cnn.com

95 Prawa własności a wykorzystanie utworów (np. zdjęć) w serwisie internetowym Ogólne zalecenie: bez jasno określonego pozwolenia należy uznać za niedostępne Royalty free Creative commons

96 Royalty free model licencjonowania różnych form własności intelektualnej, takich jak patenty, znak handlowy, prawa autorskie, itp. Forma ta oznacza udzielenie licencji bez pobierania przez licencjodawcę opłat. Nie musi to oznaczać pełnej swobody w korzystaniu z licencjonowanego dobra, licencja może np. zezwalać jedynie na wykorzystanie w celach niekomercyjnych. np.

97 Creative Commons Model powstał w celu uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a nieskrępowanym korzystaniem z twórczości innych osób. Creative Commons ma zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzieł Jest to alternatywne podejście w stosunku coraz bardziej restrykcyjnych domyślnych reguł prawa autorskiego, które stawiają bariery wolnemu przepływowi informacji "pewne prawa zastrzeżone" (ang. some rights reserved) vs wszelkie prawa zastrzeżone (ang. all rights reserved), np.

98

99 Domena publiczna Uniwersytet Yale udostępnił zdigitalizowane eksponaty zgromadzone w muzeach, archiwach i bibliotekach, na zasadach otwartej polityki dostępu (Open Access) - przenosząc je do domeny publiczne (nie wymagane są zezwolenia ani licencje do wykorzystania ) ]

100

101

102

103 Darmowe usługi na rynku gier (przykłady) Lineage II (od ) (z modelu płatnego na Free to play) Quake Live (z modelu Free to play na płatny) Command & Conquer Tiberium Alliances (od początku model Free to play)

104

105

106 Przychody ze sprzedaży gier Call of Duty: Ghosts 1 mld $ w ciągu 24 godz ze sprzedaży do sklepów Grand Theft Auto V 800 mln $ w ciągu 24 godz ze sprzedaży bezpośredniej do graczy Dla porówniania najbardziej dochodowy film w historii kina Avatar Jamesa Camerona w pierwszy weekend po premierze zarobił 242 mln $ (łącznie 2,7 mld $)

107 EVE Online Największa bitwa w dziejach gry pomiędzy sojuszami Nulli Secunda i Pandemic Legion a sojuszami CFC i RUS (zwyciężyli Ci ostatni) jedna z największych bitew w historii wirtualnych rozgrywek - wzięło w niej udział ponad około 2200 graczy, a wartość zniszczonych statków wyniosła ponad 200 tys. USD

108 Hosting plików (cyberlocker) usługi darmowe i premium Megaupload Hotfile 4Shared Mediafire RapidShare

109 Model biznesowy Definicja wg Osterwaldera, Pigneura i Tucciego (2005) - model biznesu to narzędzie koncepcyjne zawierające zestaw elementów i ich powiązań pozwalające na scharakteryzowanie logiki biznesu konkretnej firmy

110

111 Podział modeli biznesowych ze względu na rolę Internetu ze względu na rodzaj działalności ze względu na grupę docelową (B2B, B2C)

112 Podział ze względu na rolę Internetu Modele przeniesione - rodzaje biznesów przeniesione ze świata rzeczywistego Modele innowacyjne - rodzaje biznesów, które nie mogłyby istnieć bez Internetu

113 Podział ze względu na rodzaj działalności 1. Brokerage - pośrednictwo 2. Web Advertising Model + Affliate + Infomediary - przepływ informacji 3. Merchant + Manufacturer (Direct) - sprzedaż 4. Community +Subscription + Utility (`on demand') - dostęp do dóbr

114 Podział ze względu na grupę docelową B2C - Business-to-Client B2B - Business-to-Business

115 Zmiany w otoczeniu Model biznesowy musi podlegać nieustannej weryfikacji z perspektywy zmian w otoczeniu Z uwagi na szybkie zmiany wzorców zachowań internautów modyfikacje modelu biznesowego mogą zachodzić nawet w ciągu kilku miesięcy (Zynga vs Twitter) Google Shopping wchodzi do Polski jak zmieni się pozycja porównywarek cenowych (agregatorów) takich jak Ceneo, Skąpiec, Nokaut czy Allegro

116 insightfulcharts.com_ websites usage is similar across all countries but some differences are noticeable

117 Forbes India

118 Indyjskie e-marketplace 1p Flipkart Jabong Myntra Homeshop18 3p snapdeal.com shopclues.com infibeam.com

119 flipkart.com

120 myntra.com

121 homeshop18.com

122 snapdeal.com

123 shopclues.com

124 infibeam.com

125 e-marketplace w innych państwach Chiny: Taobao (Alibaba) oraz Tmall obsługują 90% C2C i 51% B2C Korea Południowa: Gmarket (E-bay) oraz Auction obsługują 70% ecommerce w tym państwie

126 Zagrożenia dla firmy ashleymadison.com - Doriana Silva pozywa byłego pracodawcę o 20 mln $ za bezpodstawne wzbogacenie się oraz 1 mln $ za straty moralne i uszczerbek na zdrowi (za utworzenie 2000 profili w ciągu 3 tygodni) wylogujsie.org Wyloguj się do życia - projekt społeczny, dotykający problemu uzależnienia od sieci Lavabit zamknięte z powodu obowiązku przekazania rządowi USA klucza prywatnego SSL (Edward Snowden korzystał z ich usług) Silent Circle wyłączył swoją usługę Silent Mail (z uwagi na sytuację Lavabit) Pirate Parties International (PPI) uzyskała status obserwatora przy WTO

127 ashleymadison.com - Life is short. Have an affair

128 wylogujsie.org

129 Zagrożenia dla użytkowników Przyczyny agresji i nienawiści w sieci: deindywiduacja (poczucie anonimowości w tłumie) redukcja sygnałów społecznych (zmniejszenie norm i ograniczeń społecznych w związku z przesunięciem uwagi z odbiorcy na zadanie) wyrazistość grupy (do której należy internauta) kanał komunikacji (technologia) determinuje w dużym stopniu sam przekaz współczesną tożsamość wyznaczają takie cechy jak płynność, refleksyjność, niejednolitość

130 Dziękuję za uwagę Zapraszam do kontaktu:

131 Rozwój aplikacji internetowych

132 Etap Prezentacja Model Bickertona zawartości serwisu internetowego wymagania użytkowników Interaktywność Transakcyjność Intranet (pracownicy firmy) -Badanie rynku -Kontakt, komunikacja -Raporty sprzedaży -Dostęp do raportów sprzedaży -Data mining - owy instruktaż dla pracowników -Składanie i przetwarzanie formularzy i wniosków on-line Ekstranet (partnerzy) -Informacje techniczne -informacje o produktach -informacje o cenach -wypełnianie zamówień -transakcje zakupu -transakcje sprzedaży Internet (ogólna dostępność) -Informacje o firmie -Informacje o produktach -zapytania o dostępność produktów - owa obsługa klientów -transakcje sprzedaży

133 Oparte na dokumencie - statyczne strony WWW Oparte na workflow -e-government -B2B Współpracujące - Chatroom -platforma e- learning Semantic Web - Zarządzanie wiedzą - Systemy rekomendujące Interaktywne -wirtualne wystawy Transakcyjne - Bankowość online - Zakupy online Portalowe - Portale informacyjne Wszechobecne - Lokalizacja usług Rozwój aplikacji internetowych Źródło: Filipczyk B., Gołuchowski J., Tworzenie aplikacji internetowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej Katowice 2008

134 Audiencja z królem

135

136

137 Ilość internautów

138

139 Kryteria oceny serwisu www 1 Kryteria merytoryczne cel utworzenia serwisu (określony, jasny) jakość (ilość) informacji (źródło, aktualizacja, poprawność, wiarygodność, ilość informacji) zawartość treści (obiektywizm, oryginalność, linki, pisownia) zakres (układ treści) - tematyczny, chronologiczny, formalny, geograficzny, logiczny. Kryteria dydaktyczne użytkownik - pomoc, użyteczność, przyjazność, recenzje - strony oceniono i jak, strony nie oceniono Interaktywność - czy zawarte są elementy interaktywne Forum Czat Poczta elektroniczna Blogi Wiki, inne

140 Kryteria oceny serwisu www 2 Kryteria techniczne linki i nawigacja, odpowiedniość, adnotacje, ilość odsyłaczy, łatwość przeglądania, aspekty techniczne (efektywność, potrzebny sprzęt, wyszukiwarki) organizacja serwisu, interaktywność, szybkość ładowania, Kryteria graficzne struktura i wygląd stron, organizacja treści - działy, poddziały, sekcje, klarowna mapa stron, formułowanie nagłówków działów i adnotacje przy nich, grafika i multimedia - audio, video, grafika (czy racjonalne użyto grafikę) wrażenie estetyczne - kolory, czcionki, (Jaka jest wielkość i krój czcionki, czy nie występuje nadmiar krojów?), format, profesjonalizm i oryginalność grafiki - autoryzacja formy, copyright, referencje artystyczne, szablony, oryginalna grafika, Ogólne cena - płatny serwis/bezpłatny serwis oryginalność serwisu oryginalny /przeciętny przyjazność serwisu. kontakt z administratorem: adres owy, pilny komunikat telefon, inne Źródło: B. Bednarek-Michalska, Oceń jakość informacji elektronicznej!, Biblioteka Główna UMK, Toruń - Materiały przedstawione na XVIII Konferencji Informatyka w Szkole Toruń w ramach modułu "Skomputeryzowane biblioteki" (

141 Kryteria oceny serwisu e-commerce 1 Wejście na stronę: Czy adres strony (URL) jest uwzględniony wśród pierwszych 10 wyników w najpopularniejszych wyszukiwarkach? Czy adres strony (URL) jest łatwy do zapamiętania? Czy czas ładowania strony wynosi mniej niż 10 sekund? Czy można przeszukiwać stronę bez podawania swoich danych osobowych? Czy na stronie głównej znajdują się informacje wskazujące na profil serwisu (gałąź, branża, podbranża)? Czy strona wyświetla się prawidłowo w różnych typach przeglądarek? Czy wystarczy jedno kliknięcie do przejścia do realizacji transakcji? Czy grafika, logo i tekst tworzą czytelne i miłe wrażenia?

142 Kryteria oceny serwisu e-commerce 2 Odnalezienie produktu lub usługi: Czy typowe elementy nawigacji (strona główna, mapa serwisu, szukaj, pomoc, kontakt) są zawsze widoczne i dostępne? Czy oferta produktu lub usługi znajduje się nie dalej niż jedno kliknięcie od strony głównej? Czy produkty lub usługi są pogrupowane według jasnych i zrozumiałych dla użytkownika kryteriów? Czy jest możliwość dopasowania (konfiguracji cech) wybranego produktu lub usługi do potrzeb użytkownika? Czy wyniki wyszukiwania przez wyszukiwarkę są precyzyjne? Czy jest dostępna opcja wyszukiwania zaawansowanego? Czy jest podana data aktualizacji strony?

143 Kryteria oceny serwisu e-commerce 3 Podjęcie decyzji kupna (zamówienia) produktu lub usługi Czy na stronie są dostępne różne formy kontaktu ( chat, krótkie wiadomości tekstowe, , telefon)? Czy znajdują się szczegółowe informacje na temat produktów i usług (wersje demonstracyjne, zdjęcia, opisy)? Czy pomoc jest dostępna w ciągu kilku minut? Czy jest zapewniona pełna informacja na każdym etapie podejmowania przez użytkownika decyzji? Czy jest dostępne interaktywne narzędzie pomagające użytkownikowi w podjęciu decyzji wyboru produktu czy usługi?

144 Kryteria oceny serwisu e-commerce 4 Złożenie zamówienia Czy użytkownik może zmienić zamówienie (np. ilość, rodzaj) podczas jego składania? Czy zasady wymiany, zwrotu i reklamacji są podane przed dokonaniem transakcji? Czy proces składania zamówienia jest opisany i dostępny przed przystąpieniem do jego realizacji? Czy użytkownik może przeczytać i wydrukować zasady i warunki realizacji transakcji przed jej dokonaniem? Czy użytkownik może sprawdzić całkowity koszt zamówienia przed jego złożeniem? Czy błędy popełniane przez użytkownika są prawidłowo diagnozowane przez serwis? Czy użytkownik może zapisać treść zamówienia bez dokonywania płatności? Czy dostępna jest informacja o zabezpieczeniach transakcji? Czy płatność może być dokonana wieloma sposobami (karta kredytowa, polecenie przelewu, płatność przy dostawie itp.)? Czy użytkownik może określić miejsce dostawy (realizacji) produktu (usługi)? Czy użytkownik może określić termin dostawy (realizacji) produktu (usługi)?

145 Kryteria oceny serwisu e-commerce 5 Złożenie zamówienia cd: Czy użytkownik otrzymuje potwierdzenie przyjęcia zamówienia? Czy użytkownik może sprawdzić statut realizacji zamówienia? Czy w jednej transakcji użytkownik może dokonać zakupu wielu produktów czy usług? Czy informacje dotyczące ochrony danych osobowych są podane przed złożeniem zamówienia? Czy są dostępne różne formy przekazania informacji dotyczącej numeru karty kredytowej, konta itp. on-line, telefon, ? Czy są dostępne różne formy odbioru produktu (kurier, poczta, odbiór w wyznaczonym miejscu)? Czy zbierane informacje dotyczące danych osobowych (nazwisko, zawód, telefon, itp.,) są wyraźnie podzielone na wymagane i opcjonalne? Czy serwis umożliwia wybór opcji pozostawienia podanych informacji przy realizacji przyszłych transakcji? Czy są dostępne dane na temat poziomu zabezpieczenia strony? Czy proces złożenia zamówienia jest szybki i prosty?

146 Annual of Web productions '08

147 ANNUAL OF WEB PRODUCTIONS 08' This book introduces 111 activity in the first line and the elite enterprise companies from among the WEB production company of the whole country and the post. It publishes 5 to 20 works by excellent WEB production company of link Japan to the publishing each company site (111 companies) company of the most important work goods of each company... URL, the mail address, the logo mark, the address, the telephone, the capital, the establishment years, and the representative name, activities, the main client names, and the staff names are described, and the outline of the production company can be understood clearly. For the people of the production company that regards makers and outsourcing that looks for the production company, it is the best one. Moreover, six companies participate in installing the technical data page in the end of a book for the company that wants to sell the technology. It is pleased as the material of the enterprise that wants promptly to take the hot technology. It is publication that receives year eighth in this year, and the acknowledgment level in the industry is a high book as the company information yearbook of the WEB production company.

148 Electronic Frontier Foundation Electronic Frontier Foundation (EFF) Zakres działań: Prywatność Własność intelektualna Fair Use i DRM Innowacje (czy są w interesie użytkowników) FLAG Project (FOIA) File Sharing Wolność wypowiedzi Prawa bloggerów E-głosowanie

149 PROBLEMY PROJEKTOWANIA STRUKTURY LOGICZNEJ I GRAFIKI STRON INTERNETOWYCH

150 ZAKRES BADANIA: Zasadniczym celem badania jest specyfikacja podstawowych problemów związanych z najważniejszym etapem analizy i projektowania stron internetowych Zawarto w nim rekomendacje dotyczące najważniejszych czynników tworzenia stron internetowych: szybkości ładowania strony, zawartości merytorycznej, łatwości nawigacji, bezpieczeństwa, problemów marketingu. Skonkretyzowano: zasady operowania grafiką, reguły tworzenia struktury informacyjnej strony oraz sposoby nawigacji na stronie internetowej. 154

151 TYPOLOGIA PODEJŚĆ BADAWCZYCH DO PROJEKTOWANIA STRON INTERNETOWYCH programistyczne poradniki tworzenia stron internetowych, techniczne oprogramowania używanego w tym procesie oraz definiowania płaszczyzny jego działania, sieciowe dominującą stała się problematyka tworzenia sieci i ich współdziałania z Internetem, architektoniczne wyróżniająca podstawowe kategorie strony, ich powiązania ze sobą i wpływ na użytkownika, prezentacyjne zajmującego się wizualizacją treści na stronie i metodami przybliżenia ich użytkownikowi, harmonogramowe - całościowe podejście do problemu tworzenia witryn internetowych tego problemu z punktu widzenia cyklu życia. 155

152 PROCES PRZYGOTOWANIA PROJEKTU określenie strategii projektu witryny i analiza zagadnienia - zdefiniowanie celu, zakresu i ograniczeń tworzenia witryny, rozpoznanie jej elementów oraz zaplanowanie pracy nad witryną, stworzenie koncepcji wstępnej, projekt techniczny - zaprojektowanie logicznej struktury informacji, jej graficznej prezentacji, oraz nawigacji na stronie, implementacja i wdrożenie witryny, ustalenie strategii marketingowej witryny, eksploatacja, kontrola rozwoju oraz przekształcenia strony i utrzymanie witryny. 156

153 ZASADY OGÓLNE PROJEKTOWANIA Szybkość ładowania strony Zawartość merytoryczna Łatwość nawigacji Bezpieczeństwo Marketing 157

154 SZYBKOŚĆ ŁADOWANIA STRONY zamieszczaniu na stronach internetowych rozsądnych rozmiarów i proporcji: grafiki, tabel i tekstów, w celu minimalizacji czasu ich ściągania na ekran użytkowników; limitowanie animacji i środków multimedialnych; rekomenduje się nie przeładowywanie stron dodatkowymi trikami dynamicznymi, a jeżeli już to np. wyłączanie animacji po 10 sekundach i pozwolenie użytkownikowi na spokojne przewijanie strony; powszechne używanie zamiast dużych rysunków i zdjęć grafiki o rozmiarach paznokcia; dostarczanie użytkownikowi możliwości wczytywania tylko tekstu; monitorowanie niezawodności własnego serwera oraz technikę renderingu polegającą na czytaniu przez użytkownika załadowanego wcześniej tekstu, w czasie ładowania się elementów graficznych. 158

155 ZAWARTOŚĆ MERYTORYCZNA STRONY używanie jasno sformułowanego i zwięzłego tekstu o poprawnej gramatyce i pisowni, koncentrującego się na podaniu: nazwy organizacji, logo, celu i zakresu działania, nagłówka informacji o produktach i usługach, ogłoszeń, listy najlepiej sprzedających się produktów, nowości, referencji lub linków do zadowolonych klientów, ogłoszeń o zatrudnieniu, ciekawostek gier, rebusów, kreskówek itp., daty ostatniej aktualizacji; umieszczeniu, najlepiej na każdej stronie kontaktu (np. a) do osoby ds. współpracy w firmie (opiekuna strony), możliwość konsultacji w postaci dyskusji on-line, chat a itp.; stosowaniu stonowanych kolorów i wzorców bardzo jasnego tła i ciemnych liter, najlepiej białego tła i czarnych liter (drukowanie), lub bardzo ciemnego tła i jasnych liter, dostarczaniu bezpłatnych informacji i usług; dokonywaniu regularnych zmian na stronie, ograniczaniu czynności rejestracyjnych dla potencjalnych klientów, umieszczaniu regularnie zmienianych dowcipów, unikanie komunikatów strona w budowie, przebudowie itp. 159

156 ŁATWOŚĆ NAWIGACJI NA STRONIE używanie dobrze opisanych i zaetykietowanych odwołań; unikanie używania ramek ponieważ np. dzielą ekran na okienka wymagające poziomego lub pionowego poruszania się po stronie, brzydko wyglądają, często nie chcą się drukować czy prawidłowo wyświetlać na ekranie; utrzymywaniu spójności systemu nawigacji czyli najlepiej jednego, ale dobrego systemu, dostarczaniu klientowi efektywnych przeszukiwarek; używaniu wyróżniających się gorących klawiszy; używaniu raczej długich stron, niż krótkich z licznymi odwołaniami do podstron, prezentacji przewodników i map strony w przypadku budowania skomplikowanych stron WWW; unikaniu linków otwierających nowe okienka 160

157 BEZPIECZEŃSTWO OBSŁUGI STRONY zastosowanie na stronie systemów z protokółami bezpieczeństwa, co najmniej na poziomie technologii SSL lub SET. w operacjach finansowych stosowanie jednego ośmiu bezpiecznych systemów operacji na kartach: CyberCash, CyberSource, IC Verify, Open Market, Verifone, VeriSign, IBM Internet Division i ClearCommerce; starania się o zachowanie praw autorskich wszystkiego co jest nowe, oryginalne i publikowane na stronie; generowania strony potwierdzającej ewentualny wybór konsumenta tak, aby klient był pewien dokonanego wyboru. 161

158 ASPEKT MARKETINGOWY wypromowanie swojej strony poprzez ułożenie listy słów kluczowych, tak by wyszukiwarki łatwo je odnajdywały; zaaranżowanie wymiany linków z innymi stronami biznesowymi, włączenie reklamy strony do wszystkich tradycyjnych mediów reklamowych firmy, zorganizowanie konferencji prasowej, rozesłanie wiadomości do klientów; zorganizowanie bannerów reklamowych; reklamowanie strony w radio, telewizji, nie stosowanie spamu; odkrywanie potrzeb konsumenta, nadawaniu tymczasowych identyfikatorów, losowo generowanych numerów kart, itp.; dostarczeniu użytkownikowi zajęcia dodatkowego w gier, zagadek itp.; dostarczeniu tak wielu sposobów płatności, jak to jest możliwe; nazywaniu domeny tak, by była łatwa do zapamiętania; używanie automatycznego generowania odpowiedzi; unikanie stosowania widocznych liczników odwiedzin; umieszczanie wewnętrznych odwołań przed wysyłaniem klientów na inne strony; stosowanie powszechnie zachęt do dokonania operacji na stronie np. kuponów, zniżek, upominków reklamowych itp.; opisywanie strony w języku angielskim, bądź najlepiej - w kilku wersjach językowych. 162

159 ZASADY SZCZEGÓŁOWE PROJEKTOWANIA GRAFIKI STRON (1) przeglądamy ekran od góry do dołu i od lewej do prawej, dobrze jest układać elementy na ekranie w taki sposób, aby oczy odbiorcy poruszały się w pożądanym kierunku, preferencje postrzegania są następujące: większe obrazy przed mniejszymi, obiekty poruszające się przed statycznymi, niesymetryczne przed symetrycznym, kolorów nasyconych przed nienasyconymi, kolorów żywych przed matowymi, ilustracji czy rysunków kolorowych przed czarno-białymi, ekran dzielony jest na obszary funkcjonalne, mogące się powiększać lub kurczyć, ale utrzymujące swoje relatywne położenie, jeśli wyświetla się informacje pojawiające się na wielu stronach to powinny mieć one standardowy kształt, rozmiar, kolor i położenie, co jest ważne dla dalszej płynności pracy, trzeba pamiętać by nie przeładowywać ekranu, idealny jest ekran, na którym ważne elementy są wyeksponowane, a pozostałych, pozwalających odbiorcy na dostęp do dalszych funkcji można używać niemal instynktownie, 163

160 ZASADY SZCZEGÓŁOWE PROJEKTOWANIA GRAFIKI STRON (2) badania nad przystosowaniem oka, czasem czytania, zrozumieniem i czytelnością sugerują, że dla czytania ciągłego najlepiej używać czcionki slabserif lub sans-serif, tekst podstawowy powinien być odróżniony krojem, stylem, rozmiarem i kolorem od innych tekstów, należy unikać zbyt wielkiej różnorodności, duże ilości tekstu są trudne do czytania i zrozumienia, dzieli się więc tekst na kolumny lub redaguje w taki sposób by czytelnik mógł objąć kilka wyrazów za jednym razem, istnieje optymalna wielkość czcionki i odstępów pomiędzy liniami, które ułatwiają czytanie, zaleca się dosuwanie tekstu do lewej strony, należy łączyć wielkie i małe litery, stosowanie samych wielkich liter, zwiększa czas czytania o ponad 10%, kolory tekstu i tła powinny być dobierane bardzo ostrożnie, za najlepsze uważa się kombinacje kolorów: czarny na białym, żółty na szarym, biały na granatowym, ciemnoniebieski na jasnoszarym, czarny na jasnoszarym, 164

161 ZASADY SZCZEGÓŁOWE PROJEKTOWANIA GRAFIKI STRON (3) należy ograniczyć liczbę kolorów na stronie do, co najwyżej czterech, informacja przedstawiana graficznie jest zauważana i pamiętana szybciej niż tekstowa, ruch przyciąga uwagę, ale inne ważne informacje mogą być przez to zignorowane, sekwencje wideo wymagają dobrego sprzętu i stałego łącza, mogą więc być przeznaczane tylko dla wybranej grupy użytkowników, około 80% informacji absorbujemy przez medium wizji, pozostałe ze smaku, dotyku, zapachu i słuchu. Z tego wynika, że dźwięk, póki co, jest tylko dodatkiem do informacji wizualnych, używany dla zwrócenia uwagi, uatrakcyjnienia strony lub wzmocnienia informacji, na stronach nie należy stosować kolorów w nadmiarze, najlepiej stosować je tylko w pewnych odcieniach, po to by zachowały jasność i przejrzystość, 165

162 ZASADY SZCZEGÓŁOWE PROJEKTOWANIA GRAFIKI STRON (4) z powodu różnic dyfrakcji między długością fal różnych kolorów a fizyczną strukturą oka, występują różnice które należy w trakcie projektowania strony wziąć pod uwagę: jeśli grupa równoważnych kolorów będzie położona w tej samej odległości, czerwony będzie postrzegany bliżej niż zielony, zielony bliżej niż niebieski, kolory podstawowe: czerwony, zielony, niebieski nasycone bardziej skupiają wzrok niż nienasycone, odcienie niebieskiego są trudne do rozróżnienia, kolory nasycone w połączeniu z jasnymi bardziej przyciągają uwagę, niż ciemne, nienasycone, podczas używania koloru do zaakcentowania pewnych partii lub ukazania zależności pomiędzy informacjami, zaleca się używanie (w naszej kulturze) takich sposobów kolorowania jak: żółty dla ostrzeżenia, czerwony dla zatrzymania, zielony do startowania lub wykonywania manewru oraz konsekwentnie je używać w całej witrynie, dobrze jest stosować sprzężenie zwrotne pomiędzy twórcami witryny (negocjacje i konsultacje wewnętrzne w grupie projektowej lub całej firmie), jak również twórcami witryny a klientami (zewnętrzne np. w postaci przestawienia do wypełnienia użytkownikowi skali oceny strony) żeby nie popaść w samozadowolenie i modyfikować projekt w kierunku najbardziej odpowiadającemu klientowi. 166

163 ZASADY PROJEKTOWANIA STRUKTURY INFORMACYJNEJ STRON (1) każda strona musi więc zawierać duży i łatwo widoczny tytuł strony (również na pasku tytułu przeglądarki).często, na stronach o dużej ilości grafiki jest to pierwsza rzecz jaką użytkownik widzi przez dłuższy czas. Tytuł także jest dodawany jako opis zakładki w przeglądarce, przy czym powinien być na tyle czytelny by łatwo było zidentyfikować tekst strony, dokument musi zawierać wyraźnie dane autora opracowania, na stronie powinna być też umieszczona data, albo nawet czas publikacji tekstu (teksty czasami są rzadko aktualizowane). Użytkownicy szukają zawsze najbardziej aktualnych wersji opracowań, a aktualizacje mogą nie zmieniać wyglądu strony na tyle, by na pierwszy rzut oka można określić, że strona uległa zmianie, istotne jest też z jakiego źródła pochodzi dokument, co często wiąże się z osobą, która go przygotowała. Najprostszym sposobem aby to osiągnąć jest dodawanie nazwy i adresu URL witryny na stronie, link powrotny do strony początkowej witryny powinien być dobrze widoczny. 167

164 ZASADY PROJEKTOWANIA STRUKTURY INFORMACYJNEJ STRON (2) Strukturę informacji na stronie można podzielić na cztery najważniejsze układy: sekwencyjny, macierzowy (formacyjny), hierarchiczny, sieciowy (wirtualny). 168

165 STRUKTURA SEKWENCYJNA Bardzo prosta, o podstawowej złożoności i skierowana głównie do ludzi uczących się ze stron internetowych. Tworzy ją uporządkowana seria stron. Połączenia prowadzą od jednej strony do następnej. Z tego powodu nadaje się do tworzenia samouczków, czy też poradników. Użytkownik z założenia powinien przejść i zobaczyć cały zestaw stron połączonych ze sobą. Dodatkowym ułatwieniem jest dodanie do każdej strony połączenia z pierwszą i ostatnia stroną. Struktura ta odzwierciedla schemat tradycyjnych, papierowych publikacji. Podstawowy element techniczny każdej strony to też linki do poprzedniej i następnej strony. 169

166 STRUKTURA MACIERZOWA Zgromadzenie zbioru stron podporządkowanych pewnemu, wstępnie określonemu celowi. Wymaga to od widza pewnej znajomości tematu i swobody poruszania się w danej dziedzinie. Nadaje się do prezentowania informacji sformułowanej jako np. linie czasowe pewnych wydarzeń, niezależnych od siebie, ale jednocześnie powiązanych datami i osobami. W ten sposób można dobrze prezentować dane typu encyklopedycznego. W celu ułatwieni nawigacji użytkownikowi mapy serwisu z listą kluczowych linków na stronie. Umożliwia szybkie i efektywne znalezienie poszukiwanych informacji, nawet takich, które znajdują się w innym dziale tematycznym. Wszystkie strony powinny mieć element łączący je z początkiem witryny. Projektowanie witryny o strukturze macierzowej jest bardzo pracochłonne, uzależnione od przewidywanych funkcji i potrzeb odwiedzającego. 170

167 STRUKTURA HIERARCHICZNA Nadaje się do budowania stron z dużą ilością złożonych informacji. Polega na złożeniu logicznego ciągu stron, zorganizowanego w formie drzewiastej i zawierających priorytetowo zorganizowaną treść. Informacje ważniejsze znajdują się w hierarchii stron wyżej od mniej ważnych. Większość dzisiejszych witryn koncentruje się wokół strony domowej (głównej), a ich struktura przypomina bardzo struktury organizacyjne, czy funkcjonalne różnych instytucji. Z tego powodu jest strukturą najbardziej odpowiadającą przeciętnemu odwiedzającemu. Wymaga jednak bardzo dokładnego i przestrzegania podziału informacji. Strukturę hierarchiczną często łączy się ze strukturą sekwencyjną. Dla wygody odwiedzających umieszcza się na nich dodatkowo indeksy np. alfabetyczne danego zagadnienia. 171

168 STRUKTURA SIECIOWA (HIPERTEKSTOWA) Budowana jest na zasadzie przewidywania przez projektantów i symulowania zachowań i toku myślenia odwiedzających. Jest to schemat nawigacyjny, w którym każda strona może mieć połączenie z dowolną inną stroną. Struktura ta jest najbardziej otwartą ze wszystkich opisanych i zawiera liczne odwołania od tekstu głównego. Podstawową zasadą działania tych stron jest jak największa ilość połączeń wewnętrznych i zewnętrznych. Najlepiej uwypukla wszystkie korzyści, jakie dają nam łącza hipertekstowe, ale powoduje również największe problemy z odnalezieniem właściwych informacji przez użytkowników. Przeznaczona jest dla stron, posiadających wiele łączy do innych oraz tych użytkowników, którzy są bardzo doświadczeni w poruszaniu się w Internecie i zarazem doskonale znają tematykę witryny, szukając tylko specjalistycznych informacji. 172

169 Struktury witryn internetowych Rodzaje struktur: Hierarchiczna Liniowa Liniowa z alternatywą Sieciowa Mieszana

170 Struktura hierarchiczna Najczęściej stosowana struktura aplikacji Minimalne prawdopodobieństwo zagubienia na stronie Uniknięcie powtarzania tematów Prostota Strona główna przegląd tematów umieszczonych na stronie i możliwość wyboru tematu Należy unikać nadmiernie dużej ilości poziomów 2-3 poziomy Najbardziej szczegółowe informacje powinny znajdować się na poziomie najniższym tłuste Produkty Mleko Masło odtłuszczone Strona główna Aktualności O firmie

171 Struktura liniowa = sekwencyjna Dostęp do prezentowanych treści jest sekwencją jak w tradycyjnych dokumentach Strona główna stanowi wstęp kolejne strony to kolejne rozdziały Strony są ze sobą połączone odsyłaczami Stosuje się ją gdy: Informacje mają strukturę liniową Zachodzi konieczność blokady w przeskakiwaniu z tematu na temat Strona główna Strona 1 Strona 2 Strona 3

172 Struktura liniowa z alternatywą Sztywna struktura liniowa z możliwością wyboru alternatywnych połączeń Stosuje się w przypadku standardowych procedur postępowania z wyjątkami lub możliwością pomijania pewnych etapów Strona 7 Strona 8 Strona 9 Strona główna Strona 1 Strona 2 Strona 3 Strona 6

173 Struktura sieciowa Brak jasnej struktury połączeń (są tylko hiperłącza) Łatwość w przechodzeniu między stronami Struktura, w której bardzo łatwo się zgubić! Na każdej stronie powinno znaleźć się wyjście awaryjne zazwyczaj jest to powrót na stronę główną Powinna znaleźć się mapa połączeń Powinno być widoczne miejsce, w którym aktualnie znajduje się Strona główna Strona 2 Strona 1 użytkownik Strona 5 Strona 6 Strona 3 Strona 4

174 Struktura mieszana Stosuje się ją gdy wiedzę można podzielić na główne Strona główna tematy bądź zdobywać ją w sposób liniowy Strona 1 Strona 2 Użytkownik porusza się w kierunkach góra-dół lub/i prawo-lewo Duże szanse na pogubienie się użytkownika! Strona 3 Strona 5 Strona 4 Strona 6

175 ZASADY PROJEKTOWANIA NAWIGACJI NA STRONACH (1) Zależy od przyjętej architektury projektu witryny i powinna być różna dla różnych użytkowników. Pomoc w znajdowaniu informacji. Witryny o budowie sekwencyjnej powinny mieć jasno i wyraźnie zaznaczone sposoby przejścia do następnej i poprzedniej części strony. Mogą do tego posłużyć zwykłe przyciski graficzne umieszczone w stopkach i nagłówkach stron. Nie można zapominać o łatwym powrocie do strony głównej, czy spisu treści. Czyni to witrynę czytelną i łatwą w odbiorze. Stosunkowo łatwe jest prawidłowe zaprojektowanie interfejsów w strukturze hierarchicznej. Należy dbać tylko o logikę rozwijania struktury, ograniczenie ilości zagłębień oraz umieszczenie w widocznym miejscu przycisków powrotu do poprzedniej i głównej strony. Jest ona uważany za najbardziej rozpowszechniony na stronach internetowych ponieważ pozawala na łagodne przejście między tematami i połączenie wszystkiego w jedna logiczną całość poprzez stronę główną lub stworzony spis treści. 179

176 ZASADY PROJEKTOWANIA NAWIGACJI NA STRONACH (2) Głównym problemem w systemie macierzowym jest odpowiednie rozłożenie prezentowanych treści. Strony powinny posiadać czytelne informacje o tym, w którym miejscu użytkownik w danej chwili się znajduje. W łatwy sposób powinny umożliwiać przenoszenie go do podobnych informacji, ewentualnie na podobnych stronach. Na takich witrynach potrzebny jest dobra struktura strony i zaplanowane w niej miejsce na menu podstawowe i linki dodatkowe. Ze względu na dotychczasowe przyzwyczajenia użytkowników najlepiej stosować tu model klasycznego rozkładu strony. W modelu tym po lewej stronie umieszczone, znajdują się propozycje zobaczenia dodatkowych informacji związanych z informacjami z właśnie oglądanej strony. Pomaga w tym również zamieszczenie kompletnej mapy serwisu, z odnośnikami do wszystkich ważniejszych części publikacji. 180

177 ZASADY PROJEKTOWANIA NAWIGACJI NA STRONACH (3) Najtrudniejszym do zbudowania jest projekt nawigacji dla struktury sieciowej (hipertekstowej). W zasadzie struktura ta charakteryzuje się dużą dowolnością połączeń między dokumentami. Tylko więc od projektantów zależy sposób poruszania się po nieograniczonej ilości połączeń między stronami. Decydującą sprawą jest tutaj przewidzenie toku myślenia przyszłego użytkownika i pobierania przez niego informacji ze stron oraz takie eksponowanie linków, żeby nie poczuł się zagubiony na stronie w takcie nawigacji. Dla wszystkich rodzajów witryn pomocnym elementem w nawigacji mogą być dobrze skomponowane, a wspólne dla wszystkich stron, nagłówki i stopki. Powinny one zawierać podział na takie kategorie jakie znalazły się w ostatnim punkcie nawigacyjnym, albo też zachowany schemat organizacji połączeń ze strony głównej. 181

178 Zamiast wniosków: Przedstawiono wszystkie aspekty stworzenia poprawnego projektu strony internetowej przeznaczonej do zastosowań gospodarczych z punktu widzenia struktury logicznej i grafiki. Szczególną uwagę zwrócono na elementy wizualizacji, struktury informacyjnej i interakcji z użytkownikiem. Prawidłowe wykorzystanie tych elementów prowadzi do budowy witryny internetowej chętnie odwiedzanej przez klientów, co stanowi często podstawę jej również ekonomicznego sukcesu. Gdy już gotowy jest projekt techniczny, w sensie dobrze sformułowanej grafiki, zamieszczone wszystkie niezbędne informacje, załączone ilustracje i zakończone programowanie elementów interakcyjnych, przychodzi czas na wstępne testowanie i implementację strony. Najlepszymi to tego celu osobami są użytkownicy z zewnątrz, które wcześniej nie miały styczności z materiałami dotyczącymi naszej witryny. Powinni oni zwracać uwagę na wszystko począwszy od błędów językowych i literówek na błędnym prezentowaniu informacji, linkowaniu stron i działaniu wyszukiwania kończąc. Jest ostatnia faza przed promowaniem stron i ich ostateczną, użytkową eksploatacją. 182

179 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! Witold Chmielarz - Wydział Zarządzania UW