PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W POLSCE

Transkrypt

1 Ekspertyza dla projektu Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza Akademickie Mazowsze 2030 PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W POLSCE dr inż. Andrzej Siemaszko Warszawa, kwiecień

2 Spis treści 1. Cel i zakres ekspertyzy 3 2. Geneza powstania PPT 4 3. System Europejskich Platform Technologicznych 8 4. System Polskich Platform Technologicznych Cele i zadania PPT Polskie Platformy Technologiczne na Mazowszu Rezultaty projektu Akademickie Mazowsze 2030 istotne dla PPT Sposoby współdziałania uczelni z PPT na Mazowszu 25 Załącznik 1. Baza danych adresowych PPT działających w Polsce 28 2

3 1. Cel i zakres ekspertyzy Ekspertyza jest realizowana na rzecz projektu Foresight regionalny dla szkół wyższych Warszawy i Mazowsza Akademickie Mazowsze Celem projektu jest określenie strategicznych dziedzin kształcenia i modeli ewolucji szkół wyższych w perspektywie 2030 roku w gospodarce opartej na wiedzy dla Warszawy i Mazowsza. Celem ekspertyzy jest dostarczenie szczegółowych informacji nt. działających Polskich Platform Technologicznych (PPT) w Polsce w kontekście projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 oraz ocena potencjalnego zakresu oddziaływania rezultatów projektu na platformy technologiczne w Polsce. Ekspertyza powinna odpowiadać m.in. na następujące pytania badawcze: 1. Jak wygląda geneza powstania PPT w Polsce (przesłanki tworzenia PPT)? 2. Jakie są podstawy prawne funkcjonowania PPT w Polsce? 3. Ile jest działających PPT w Polsce? Czy ich liczba w przeciągu ostatnich lat uległa zmianie? 4. Czy i jeśli tak, to jakie są perspektywy rozwoju PPT w Polsce do 2030 roku? 5. Jak są rozmieszczone PPT w Polsce (położenie geograficzne)? 6. Jaki jest obszar działania i zakres merytoryczny PPT w Polsce? 7. Jakie są strategiczne cele działających w Polsce PPT? 8. Jaki jest udział PPT w realizowanych w Polsce (Europie) projektach badawczych? 9. Które z działających PPT wpisują się swym zakresem merytorycznym w projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030? 10. Które z PPT mogą być zainteresowane rezultatami projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 w perspektywie 2030 roku? 11. W jaki sposób PPT mogą wykorzystać rezultaty projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030? 12. W jakich dokumentach strategicznych PPT mogą być wykorzystane rezultaty projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030? 13. Jakie są możliwości współpracy z Europejskimi Platformami Technologicznymi? 3

4 2. Geneza PPT Niski poziom innowacyjności w Polsce Polska należy do krajów o niskim stopniu innowacyjności, szczególnie w zakresie rozwoju wysokich technologii. Świadczą o tym prawie wszystkie wskaźniki, takie jak intensywność nakładów na badania (0,7% PKB przy 2,0% średnio w UE), liczba patentów czy też poziom produkcji w zakresie wysokich technologii. Przyjęliśmy ekstensywny model rozwoju naszej gospodarki. W obszarach zaawansowanych technologii, takich jak np. elektronika, samochody lub lotnictwo, mamy głównie firmy montujące podzespoły wg technologii rozwiniętych poza Polską. Praktycznie nie rozwijamy polskich zaawansowanych produktów opartych na polskich technologiach. Zajmujemy najniższe pozycje we wszystkich możliwych rankingach dotyczących innowacji. Tylko niewielka garstka firm rozwija w Polsce własne technologie. Dobrym sposobem na analizę polskiego potencjału badań, technologii i innowacji jest prześledzenie uczestnictwa w 7. Programie Ramowym. Wyniki pokazują, że występuje kilka kluczowych barier uczestnictwa związanych z niskimi nakładami na B+R i niepełną kompatybilnością polskiego systemu badań i rozwoju technologii z europejskim. Można tutaj wyróżnić następujące bariery: niskie nakłady na B+R. Poniżej pewnego poziomu nakładów na badania i rozwój technologii, określanego zwykle na 1% PKB, nie następuje rzeczywisty rozwój, ale jedynie odtwarzanie i podtrzymywanie potencjału B+R przy życiu. Polska przez prawie dwadzieścia lat utrzymywała poziom ok. 0,6% PKB, co jest poziomem wysoce niewystarczającym, powodującym redukcję potencjału, dekapitalizację infrastruktury i odpływ kadr; brak strategicznych narodowych dużych programów/projektów badawczych. 7PR ma na celu integrację badań prowadzonych przez kraje członkowskie. Niestety Polska dotychczas nie prowadziła dużych programów badawczych (rzędu setek mln zł), więc nie mieliśmy co integrować. Takie programy dopiero się pojawiają (np. program energetyczny lub lotniczy finansowany przez NCBiR). uczestnictwo w inicjatywach technologicznych generowanych przez Europejskie Platformy Technologiczne. Ponad połowa środków w 7PR jest przyporządkowana działaniom zamawianym przez przemysł poprzez Europejskie Platformy Technologiczne (integrating projects, JTI, JU, PPP, EII). Polskie firmy w niewielkim stopniu uczestniczą w pracach Europejskich Platform, zmierzających do rozwoju europejskich technologii, gdyż nie rozwijają własnych technologii i nie są zainteresowane współpracą zagraniczną w obszarze B+R. Geneza uruchomienia Polskich Platform Technologicznych Znaczące zacofanie polskiej sfery rozwoju badań i technologii, poszukiwanie dróg na zwiększenie polskiego uczestnictwa w 6. Programie Ramowym i inicjatywach technologicznych, a także potrzeba tworzenia systemu bardziej kompatybilnego z europejskim było impulsem dla Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych EU działającego przy IPPT PAN do rozpoczęcia w 2005 roku działań na rzecz utworzenia Polskich Platform Technologicznych. 4

5 W roku 2004 działało w UE 30 Europejskich Platform Technologicznych (ETP). Zaproponowano budowę polskiego systemu platform wzorowanego na systemie ETP. Początkowe działania były ukierunkowane na budowę systemu w pełni kompatybilnego z ETP, tzn. tworzenie platform siostrzanych, i na umocowaniu przedstawicieli PPT w Europejskich Platformach Technologicznych. Osiągnięto spore sukcesy w zakresie obsadzenia polskimi reprezentantami komitetów koordynacyjnych ETP w postaci Advisory Council lub Steering Committee. Dzięki temu, w pewnym zakresie (proporcjonalnym do naszych zainteresowań) braliśmy udział w formułowaniu Strategic Research Agenda i innych dokumentów strategicznych ETP. PPT prowadziły też intensywne działania informacyjno-szkoleniowe dotyczące 6. Programu Ramowego. Pomimo utworzenia w Polsce analogicznego do europejskiego systemu programowania badań i rozwoju technologii, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Ministerstwo Gospodarki nigdy w pełni nie uznały Polskich Platform Technologicznych jako istotnego partnera reprezentującego świat gospodarczy. Objawiło się to np. przy tworzeniu ustaw o systemie nauki i o NCBiR, w których nie wpisano PPT jako gremiów mogących zgłaszać inicjatywy do Krajowego Programu Badań Naukowych i Prac Rozwojowych (rok 2008), a obecnie do Krajowego Programu Badań Naukowych (rok 2011). Ministerstwa w niewielkim stopniu zapraszają przedstawicieli PPT do gremiów eksperckich i zespołów mających udział w definiowaniu polskiej strategii gospodarczej oraz strategicznych inicjatyw badawczych i strategicznych programów badań. Natomiast Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wspiera europejską część działań PPT poprzez dofinansowywanie Branżowych Punktów Kontaktowych mających na celu wzmocnienie uczestnictwa partnerów Platform w 7. Programie Ramowym. Sytuacja Platform zmieniła się w istotny sposób w 2011 roku, gdy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju rozpoczęło negocjacje z Polskimi Platformami Technologicznymi w sprawie ustanowienia Strategicznych Programów Badawczych. Podpisano już pierwsze porozumienie z Polską Platformą Technologiczną Lotnictwa na program o wartości 500 mln zł. Kolejne programy są negocjowane. Sukcesy Polskich Platform Technologicznych Ponieważ system Polskich Platform Technologicznych praktycznie dotychczas nie miał wsparcia dla działań na terenie Polski, to należy zanalizować jego działania na poziomie UE. Widać tutaj dwa strategiczne obszary: uczestnictwo w gremiach decyzyjnych Europejskich Platform Technologicznych. Jednym z celów utworzenia PPT było wzmocnienie swojej pozycji i wydelegowanie przedstawicieli do prac w ETP. Udało się to przeprowadzić w wysokim stopniu. Od samego początku 6. Programu Ramowego i w 7. Programie Ramowym mamy wysoko ulokowanych przedstawicieli w Advisory Council oraz Steering Committees w wielu ETP. Dzięki temu mamy istotny wpływ na definiowanie inicjatyw europejskich i planowanie badań na poziomie UE; uczestnictwo w 6. i 7. Programie Ramowym. KPK na bieżąco analizuje możliwości uczestniczenia (potencjał) w poszczególnych programach, podprogramach, inicjatywach i obszarach tematycznych. W wyniku tych prac przygotowano Tablicę Operacyjną dotyczącą 7. Programu Ramowego, zob. Rys. 1. 5

6 TABLICA OPERACYJNA 7PR Rys. 1. Tablica operacyjna 7PR pokazująca zróżnicowaną strukturę wewnętrzną 7PR (powierzchnia pól proporcjonalna do środków finansowych). Legenda: kolor zielony obszary, w których odgrywamy widoczną rolę; kolor żółty/pomarańczowy obszary, w których uczestniczymy, ale na niskim poziomie; kolor czerwony/brązowy obszary trudno dostępne. Źródło: materiały KPK Programów Badawczych UE. 6

7 Analizy KPK pokazują, że obszary o wysokim polskim uczestnictwie i silniejszej polskiej pozycji, takie jak: badania w zakresie zaawansowanych materiałów, budownictwo, lotnictwo i bezpieczeństwo, pokrywają się z obszarami działań najsilniejszych Polskich Platform Technologicznych. Można wskazać dziesiątki programów, które były przygotowane przez PPT, lobbowane na poziomie ETP i obecnie z sukcesem są realizowane. Wśród tych projektów jest kilka koordynowanych przez polskie zespoły. Można udowodnić tezę, że dzięki PPT zwiększono znacząco udział polskich firm w 6PR i 7PR. Polskie Platformy Technologiczne mogą więc stać się także istotną lokomotywą rozwoju innowacyjnej gospodarki na poziomie regionalnym. Jak wielkie może to mieć znaczenie dla Mazowsza, świadczy mapka uczestników 7PR w podziale na poszczególne województwa. Mazowsze odpowiada prawie za 50% polskiego uczestnictwa w 7PR, zob. Rys. 2. Udział polskich zespołów w w 7.PR według podziału regionalnego Województwo Zachodniopomorskie 32 3 Lubuskie - Liczba polskich zespołów w złożonych z onych wnioskach - Liczba polskich zespołów w w dofinansowanych projektach Dolnośląskie Pomorskie Wielkopolskie Źródło: Opracowanie KPK na podstawie bazy ecorda Release Opolskie Kujawsko- Pomorskie Śląskie 54 Łódzkie 54 4 Warmińsko -Mazurskie Małopolskie Mazowieckie 16 3 Świętokrzyskie Lubelskie Podlaskie Podkarpackie Rys. 2. Uczestnictwo w 7PR w podziale na regiony. 7

8 3. System Europejskich Platform Technologicznych Strategia EUROPA 2020, podobnie jak poprzednia Strategia Lizbońska, zakłada budowę w UE dynamicznej i konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy. UE chce utrzymać lub zbudować pozycję światowego lidera w wielu sektorach gospodarczych. Istotnym instrumentem realizacji strategii są Wspólne Inicjatywy Technologiczne (JTI), takie jak: Clean Sky, Innovative Medicine oraz inne strategiczne inicjatywy technologiczne, takie jak np.: Green Cars Initiative, EII CCS, EII Wind oraz duże zintegrowane projekty realizowane w Programach Ramowych. Komisja Europejska zaproponowała spójny system identyfikacji, inicjowania strategii badawczej, decyzji i realizacji. Fundamentem dla tak przygotowanego systemu są Europejskie Platformy Technologiczne (ETP). ETP skupiają kluczowych graczy przemysłowych w danej branży z całej UE. Zwykle ETP Steering Committee jest tworzone przez kilkunastu reprezentantów kluczowych koncernów i firm danego sektora. ETP powołują grupy robocze, które definiują potrzeby badawcze sektora w postaci Strategicznych Agend Badawczych (SRA). ETP przygotowują również inne dokumenty określające wizje rozwoju danego sektora w zakresie technologii, takie jak Vision Papers, Deployment Agenda, Road Maps. Horyzont analiz sięga 2020 lub 2030 roku, w niektórych przypadkach nawet 2050 roku. Dokumenty te definiują scenariusze rozwoju poszczególnych sektorów życia społeczno-gospodarczego, określają potrzebne badania, prace rozwojowe i wdrożenia oraz działania legislacyjne, czy też komunikacji i akceptacji społecznej, konieczne dla osiągnięcia komercjalizacji technologii. SRA są przedkładane bezpośrednio Komisji Europejskiej. Tematyki badawcze zapisane w dokumentach SRA w dużym stopniu zostają odzwierciedlone w Programach Pracy 7. Programu Ramowego (50-100% zgodności). Prace ETP są wzmacniane poprzez współpracę z Mirror Groups składających się z przedstawicieli wszystkich rządów krajów członkowskich UE. Poza obszarem programowania (zamawiania) badań i rozwoju technologii w UE, ETP odgrywają kluczową rolę w proponowaniu i realizacji wielkich programów rozwoju technologii. Szereg inicjatyw ETP wymaga nakładów rzędu miliardów euro. Dla takich przedsięwzięć uruchomiono Joint Technology Initiatives (JTI) realizowane w postaci Joint Undertakings (Art Traktatu) np. Clean Sky, ARTEMIS, GMES. Kryzys Gospodarczy przyniósł kilka następnych inicjatyw ujętych w Programie EERP (np. Green Cars Initiative, budownictwo energowydajne, produkcja). W obszarze energii realizowane są Europejskie Inicjatywy Technologiczne EII ujęte w SET Plan (54 mld euro), np. EII CCS Demonstration Programme (9 mld euro). Wszystkie te inicjatywy są realizowane w partnerstwie publiczno-prywatnym (stąd też nazywa się je często PPP). Tak więc można wyróżnić 2 ścieżki realizacji wspólnych inicjatyw badawczych i demonstracyjnych: 7. Program Ramowy budżet 54 mld euro zintegrowane projekty; Wspólne Inicjatywy Technologiczne (JTI, JU, PPP, EII) budżet 30 mld euro. Na Rys. 3. pokazano system współpracy ETP z Komisją Europejską oraz rolę, jaką powinny odegrać Polskie Platformy Technologiczne, uczestnicząc w pracach ETP w gremiach koordynujących, w Grupach Roboczych i w Mirror Group. 8

9 PPT ETP koordynacja grupy robocze mirror group SRA EC kraje czlonkowskie 54 mld euro 7PR JTI JU PPP EII 30 mld euro Rys. 3. Relacje Platform Technologicznych z Komisją Europejską przy określaniu dokumentów programowych 7PR. Obecnie działa 36 Europejskich Platform Technologicznych, zob. Tabela 1. 9

10 Tabela 1. Europejskie Platformy Technologiczne (i ich akronimy) 1. Advanced Engineering Materials and Technologies EuMaT 2. Advisory Council for Aeronautics Research in Europe ACARE 3. Embedded Computing Systems ARTEMIS 4. European Biofuels Technology Platform Biofuels 5. European Construction Technology Platform ECTP 6. European Nanoelectronics Initiative Advisory Council ENIAC 7. European Rail Research Advisory Council ERRAC 8. European Road Transport Research Advisory Council ERTRAC 9. European Space Technology Platform ESTP 10. European Steel Technology Platform ESTEP 11. European Technology Platform for the Electricity Networks of the Future SmartGrids 12. European Technology Platform for Wind Energy TPWind 13. European Technology Platform on Smart Systems Integration EPoSS 14. Food for Life Food 15. Forest based sector Technology Platform Forestry 16. Future Manufacturing Technologies MANUFUTURE 17. Future Textiles and Clothing FTC 18. Global Animal Health GAH 19. Hydrogen and Fuel Cell Platform HFP 20. Industrial Safety ETP IndustrialSafety 21. Innovative Medicines for Europe IME 22. Integral Satcom Initiative ISI 23. Mobile and Wireless Communications emobility 24. Nanotechnologies for Medical Applications NanoMedicine 25. Networked and Electronic Media NEM 26. Networked European Software and Services Initiative NESSI 27. Photonics21 Photonics 28. Photovoltaics Photovoltaics 29. Plants for the Future Plants 30. Robotics EUROP 31. Sustainable Chemistry SusChem 32. Sustainable Mineral Resources SMR 33. Water Supply and Sanitation Technology Platform WSSTP 34. Waterborne ETP Waterborne 35. Zero Emission Fossil Fuel Power Plants ZEP 36. Sustainable Nuclear Energy Technology Platform (SNE-TP) 10

11 4. System Polskich Platform Technologicznych W ślad za inicjatywą Komisji Europejskiej w roku 2004 zaczęły powstawać Polskie Platformy Technologiczne. Do tej pory zostało utworzonych i podpisało umowy o współpracy ponad 30 konsorcjów. Część z nich zaprzestała działalności. Zrzeszają one bezpośrednio lub pośrednio (poprzez izby gospodarcze i stowarzyszenia) praktycznie wszystkie kluczowe innowacyjne firmy w Polsce w priorytetowych dla gospodarki sektorach. Aktualnie w Polsce istnieje 29 Platform Technologicznych 1. Kolejne trzy są w fazie organizacji. Działania Polskich Platform Technologicznych w poszczególnych sektorach przemysłowych wspierane są przez właściwe resorty: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Sekretariat sieci Polskich Platform Technologicznych prowadzi Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE. Tabela 2. Polskie Platformy Technologiczne I. PLATFOMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE TEMATYCZNYM TRANSPORT Polska Platforma Technologiczna Lotnictwa Polska Platforma Technologiczna Transportu Drogowego Polska Platforma Technologiczna EkoTransportu Polska Platforma Technologiczna Transportu Szynowego Polska Platforma Technologiczna Transportu Wodnego Polska Platforma Technologii Kosmicznych II. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE TECHNOLOGII INFORMATYCZNYCH Polska Platforma Technologii Informatycznych Polska Platforma Technologii Mobilnych i Komunikacji Bezprzewodowej Polska Platforma Technologiczna Opto- i Nanoelektroniki III. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE ENERGII Polska Platforma Czystych Technologii Węglowych Polska Platforma Technologiczna Zielonej Energii (w budowie) Polska Platforma Technologii Nuklearnych Polska Platforma Technologiczna Biopaliw i Biokomponentów Polska Platforma Technologiczna Wodoru i Ogniw Paliwowych Polska Platforma Technologiczna Gazu Niekonwencjonalnego (w budowie) Polska Platforma Technologiczna Podziemnej Ekstrakcji Energii (w budowie) IV. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE ZAAWANSOWANYCH MATERIAŁÓW Polska Platforma Technologiczna Budownictwa Polska Platforma Technologiczna Procesów Produkcji 1 Wykaz polskich PPT zobacz: 11

12 Polska Platforma Technologiczna Przemysłu Tekstylnego Polska Platforma Technologiczna Zrównoważonej Chemii Polska Platforma Technologiczna Zaawansowanych Materiałów V. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE METALI Polska Platforma Technologiczna Metali Nieżelaznych Polska Platforma Technologiczna Stali Polska Platforma Technologiczna Odlewnictwa VI. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARACH BIOTECHNOLOGII, ROLNICTWA I MEDYCYNY Polska Platforma Technologiczna Biotechnologii Polska Platforma Technologiczna Innowacyjnej Medycyny Polska Platforma Technologiczna Żywności Polska Platforma Technologiczna Środowiska Polska Platforma Technologiczna Sektora Leśno-Drzewnego VII. PLATFORMY TECHNOLOGICZNE W OBSZARZE BEZPIECZEŃSTWA Polska Platforma Technologiczna Systemów Bezpieczeństwa Polska Platforma Technologiczna Bezpieczeństwa Wewnętrznego Polska Platforma Technologiczna Bezpieczeństwo Pracy w Przemyśle PPT to konsorcjum zrzeszające kluczowe polskie przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, ośrodki decyzyjne, finansowe i społeczne, mające na celu sformułowanie wizji rozwoju wybranego sektora gospodarki, wyznaczenie strategii zmierzającej do jej realizacji oraz przygotowanie spójnego planu działania (Strategiczna Agenda Badawcza). Plan działania musi uwzględniać rozwój badań i podejmowanie strategicznych inicjatyw technologicznych służących wzrostowi innowacji oraz podniesieniu konkurencyjności sektora w gospodarce europejskiej. Celem PPT jest bliska współpraca z odpowiednimi ETP oraz aktywne uczestnictwo w 7. Programie Ramowym UE. Uczestnikami Polskich Platform Technologicznych są kluczowi partnerzy przemysłowi, przedsiębiorstwa, izby i agencje gospodarcze, instytuty naukowe oraz uczelnie, zob. Rys. 4. Partnerem wszystkich powstałych dotychczas platform jest także Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej. 12

13 wiodacy JBR JBR uniwersytet JBR przedsiebiorstwo przedsiebiorstwo przedsiebiorstwo - lider przedsiebiorstwo - lider przedsiebiorstwo przedsiebiorstwo przedsiebiorstwo stowarzyszenie branzowe KOORDYNATOR izba gospodarcza przedsiebiorstwo przedsiebiorstwo Rys. 4. Schemat tworzenia PPT. 13

14 5. Cele i zadania PPT Cele Polskich Platform Technologicznych wyznaczone zostały w dwóch płaszczyznach: w wymiarze europejskim: aktywny udział w strukturach Europejskich Platform Technologicznych, aktywny udział w definiowaniu i realizacji europejskich Strategicznych Programów Badawczych, aktywne uczestnictwo w Programach Ramowych UE; w wymiarze krajowym: przygotowanie ambitnych krajowych programów badawczorozwojowych dotyczących strategicznie ważnych sektorów gospodarki, które stałyby się elementem Krajowego Programu Ramowego, integracja kluczowych partnerów gospodarczych i badawczych wokół tworzonych strategii, mobilizacja istotnych środków publicznych i prywatnych, krajowych i zagranicznych, optymalne wykorzystanie funduszy strukturalnych z punktu widzenia konkurencyjności gospodarki w latach , promocja i lobbing działań badawczo-rozwojowych korzystnych dla reprezentowanych przez platformy sektorów gospodarki. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego potwierdziło ostatnio wolę przypisania Polskim Platformom Technologicznym znaczącej roli w definiowaniu Polskich Strategicznych Inicjatyw Badawczych i Strategicznych Programów Badań. W ten sposób w Polsce powstanie analogiczny do europejskiego system współpracy pomiędzy PPT, Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwem Gospodarki a także innymi resortami, zob. Rys

15 PPT koordynacja grupy robocze BPK 7PR ETP MNiSW MG inne resorty strategiczny program badawczy wspolna inicjatywa technolog. PO IG dedykowany konkurs NCBiR strategiczny program badan Rys. 5. Relacje Polskich Platform Technologicznych z NCBiR przy określaniu Krajowego Programu Badań Naukowych, relacje z kluczowymi resortami. Polskie Platformy Technologiczne powinny wykorzystać nowe regulacje prawne, a zwłaszcza nową ustawę o NCBiR, która stwarza szerokie możliwości przy opracowywaniu Krajowego Programu Badań Naukowych z uwzględnieniem inicjatyw przygotowanych w ramach Strategicznych Programów Badawczych PPT. Analogicznie do systemu europejskiego powinny zostać wypromowane 2 systemy finansowania działań badawczych i demonstracyjnych oraz inicjatyw technologicznych (Rys. 5): Krajowy Program Badań Naukowych (NCBiR) strategiczne programy badawcze i inicjatywy technologiczne (odpowiedniki JTI, EII) w kilku strategicznych obszarach, np.: energia, transport, uzgodnione i współfinansowane przez przemysł (PPP); Wdrożenia, powielanie rynkowe dedykowane działanie wspierające wspólne inicjatywy generowane przez PPT np. w ramach PO IG. 15

16 6. Polskie Platformy Technologiczne na Mazowszu Spolaryzowany system B+R na Mazowszu Warszawa jest miastem dominującym nie tylko w skali Mazowsza, ale też w skali całej Polski. Można oszacować, że prawie połowa potencjału badawczo-rozwojowego i technologicznego Polski ulokowana jest w aglomeracji warszawskiej. Mieszczą się tutaj najlepsze uniwersytety, instytuty badawcze i jednostki PAN. Również spora część firm o wysokim technologicznym profilu posiada swoje siedziby i centra badawcze w Warszawie. Na Mazowszu, poza Warszawą, należy uwzględnić jeszcze miasta satelickie Radom, Płock i Siedlce, które stanowią regionalne centra rozwoju technologii. Istniejący silnie spolaryzowany model rozwoju społeczno-gospodarczego na Mazowszu wymaga strategicznych działań wyrównujących potencjał sfery badawczo-rozwojowej, lokowania przemysłu i centrów outsourcingowych oraz badawczo-rozwojowych poza Warszawą. Konieczne jest tworzenie sieci powiązań, stymulowanie tworzenia innowacyjnych klastrów obejmujących słabsze ekonomicznie części województwa. W zakresie rozwoju technologii możliwe jest utworzenie dwóch nowych biegunów wzrostu: obszar wzdłuż międzyregionalnej osi Warszawa Łódź, który mógłby być przestrzenną determinantą przemian w regionie, obszar Modlina (lotnisko powiązane z parkiem przemysłowym podobne do sytuacji Jasionki koło Rzeszowa). Mazowsze powinno mieć wyraźną strategię budowy regionu wiedzy opartą na dwóch kierunkach działania: budowa trójkąta wiedzy rozwijającego współpracę samorządów z jednostkami naukowymi i przedsiębiorstwami, tworzeniem i aktywizacją instytucji otoczenia biznesu, w tym klastrów i innych form współpracy sieciowej, decentralizacja potencjału badawczo-rozwojowego i technologicznego z Warszawy do obszarów metropolii warszawskiej oraz istniejących i potencjalnych nowych biegunów wzrostu. Olbrzymią pomocą w realizacji powyższych strategii mogą być Polskie Platformy Technologiczne i klastry technologiczne. Ponieważ większość z nich obejmuje geograficznie teren Warszawy lub miast satelickich, to należy je uwzględnić przy realizacji projektu Foresight Akademickie Mazowsze Platformy mają także na celu budowę zaplecza badawczo-rozwojowego dla rozwoju najnowocześniejszych technologii, wzmacniania więzów z jednostkami badawczymi, tworzenie wspólnych inicjatyw technologicznych. Stąd też szereg PPT powinno być zainteresowanych rezultatami projektu Foresight Akademickie Mazowsze

17 Platformy technologiczne w obszarze tematycznym transportu Polska Platforma Technologiczna Lotnictwa większość swego potencjału lokuje na południu Polski w Dolinie Lotniczej (Rzeszów Mielec Świdnik) i Śląskim Klastrze Lotniczym (Bielsko-Biała). Silnymi partnerami w Warszawie są Politechnika Warszawska, Wojskowa Akademia Techniczna, Instytut Lotnictwa, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Fundacja Technology Partners. Przykładem bliskiej współpracy jest budowa przez firmę AVIO Polska, Politechnikę Warszawską i WAT wspólnych laboratoriów dla testowania najnowszej generacji silników lotniczych pod Warszawą. Platforma blisko współpracuje z Advisory Council for Aeronautics Research in Europe ACARE Polska Platforma Technologiczna Transportu Drogowego grupuje kilka instytutów i firm z Mazowsza, a jest koordynowana przez Instytut Badawczy Dróg i Mostów. Powstała niedawno Polska Platforma Technologiczna Ekotransportu, która koncentruje się na budowie samochodów elektrycznych i pojazdów zasilanych paliwami alternatywnymi, jest oparta na szeregu firm działających w Warszawie i na Mazowszu (np. Pruszków). Przykładem działań Platformy jest uruchomienie w Warszawie sieci taksówek opartych na samochodach elektrycznych. Platforma ma w swoich planach rozwój smart cities, czyli miast korzystających z transportu ekologicznego. Platforma współpracuje blisko z European Road Transport Research Advisory Council ERTRAC. Polska Platforma Technologiczna Transportu Szynowego grupuje kluczowych producentów taboru szynowego, a takich (poza Siedlcami) nie ma na Mazowszu. W Platformie silnie działają ośrodki badawcze Instytut Kolejnictwa i Politechnika Warszawska oraz instytucje centralne Grupy PKP Polskie Linie Kolejowe, Inter City, PKP Cargo. Ważnym partnerem są Tramwaje Warszawskie. Przykładem owocnej współpracy jest szereg projektów badawczych, w których PESA Bydgoszcz wygenerowała kilka rodzajów środków transportowych dla PKP, Kolei Mazowieckich, WKD i Tramwajów Warszawskich. Platforma współpracuje blisko z European Rail Research Advisory Council ERRAC. Polska Platforma Technologiczna Transportu Wodnego nie obejmuje swym zasięgiem Warszawy. Potencjalnym partnerem jest Agencja Rozwoju Przemysłu, jako właściciel stoczni. Polska Platforma Technologii Kosmicznych jest zbudowana z firm i jednostek ściśle współpracujących z Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie. Jest to obszar potencjalnie ważny dla Mazowsza z uwagi na możliwość budowy klastra kosmicznego opartego na firmach pracujących w obszarze satelitarnych technologii telekomunikacyjnych, GIS, przetwarzania informacji, monitoringu środowiska z wykorzystaniem systemu GMES. Platforma współpracuje blisko z European Space Technology Platform ESTP. 17

18 Gdańsk PPTTransportu Wodnego PPTTransportu Szynowego Poznań Wroclaw Łódź PPTKosmicznych Warszawa PPTEkotransportu Gliwice PPTLotnictwa główne centra badawcze PPTLotnictwa Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 6. PPT w obszarze transportu. Platformy technologiczne w obszarze technologii informatycznych Polska Platforma Technologii Informatycznych, która była koordynowana przez Polską Izbę Informatyki i Telekomunikacji, zawiesiła działalność. Firmy i jednostki naukowe z Mazowsza stanowiły znaczącą część uczestników Platformy. Polska Platforma Technologii Mobilnych i Komunikacji Bezprzewodowej jest koordynowana przez Politechnikę Warszawską. Firmy i jednostki naukowe z Mazowsza stanowią znaczącą część uczestników Platformy. Platforma miała silną reprezentację w Europejskiej Platformie Technologicznej Mobile and Wireless Communications emobility. Polska Platforma Technologiczna Opto- i Nanoelektroniki przechodzi obecnie reorganizację. Koordynatorem staje się Instytut Optyki Stosowanej z Warszawy. Warszawa jest centrum optyki i nanoelektroniki działa tutaj Klaster Optoelektroniki. Platforma będzie blisko współpracować z Europejską Platformą Technologiczną Photonics21. 18

19 Gdańsk Poznań Wroclaw Łódź PPTInformatycznych PPTMobilnnych Warszawa PPTOptoelektroniki Gliwice PPTLotnictwa główne centra badawcze Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 7. PPT w obszarze ICT. Platformy technologiczne w obszarze energii Polska Platforma Czystych Technologii Węglowych skupia praktycznie wszystkie większe firmy polskiej elektroenergetyki. Koordynowana jest przez Vattenfall Polska. Platforma współpracuje blisko z Ministerstwem Gospodarki i Ministerstwem Środowiska w zakresie wdrażania programu Carbon Capture and Sequestration (CCS) oraz wdrażania czystych technologii węglowych. Problem dotyczy wszystkich elektrowni Warszawy i Mazowsza (Ostrołęka, Kozienice), a także przedsiębiorstw innych branż, będących dużymi emitentami CO 2 (Płock). Platforma współpracuje blisko z European Technology Platform for Zero Emission Fossil Fuel Power Plants ZEP. We władzach ZEP (Advisory Council) jest przedstawiciel PGE. Polska Platforma Technologiczna Zielonej Energii (w budowie) będzie zrzeszać firmy produkujące sprzęt i urządzenia do generacji energii elektrycznej i cieplnej, mające zastosowanie w budynkach zero energetycznych. Kilka takich firm działa w okolicach Warszawy. Drugim filarem Platformy są klastry działające w obszarze źródeł odnawialnych energii (OZE) i urządzeń rozproszonej energetyki (URE). Na Mazowszu powinien powstać silny klaster zielonej energii skupiający działania w kierunku tworzenia zero energetycznych miast i społeczności lokalnych, np. autonomicznych energetycznie gmin. Platforma będzie blisko współpracować z programami European Industrial Initiative Smart Cities and Communities. W Europejskim stowarzyszeniu Covenant of Mayors działają Warszawa i Piaseczno. Polska Platforma Technologii Nuklearnych zrzesza jednostki naukowe i firmy z obszaru energetyki jądrowej. Mazowsze jest tutaj silnie reprezentowanym regionem z uwagi na 19

20 lokalizację Narodowego Centrum Energetyki Jądrowej (Warszawa, Świerk). Platforma współpracuje blisko z Sustainable Nuclear Energy Technology Platform (SNE-TP). Polska Platforma Technologiczna Biopaliw i Biokomponentów jest silnie oparta na działaniach na Mazowszu, jednym z liderów jest PKN Orlen z Płocka. Platforma współpracuje blisko z Ministerstwem Gospodarki w zakresie wprowadzania biopaliw w Polsce. Utrzymywane są bliskie relacje z European Biofuels Technology Platform Biofuels. Polska Platforma Technologiczna Wodoru i Ogniw Paliwowych zrzesza m.in. ośrodki naukowe i firmy z terenu Warszawy. Platforma współpracuje blisko z ETP Hydrogen and Fuel Cell Platform HFP. Polska Platforma Technologiczna Gazu Niekonwencjonalnego (w budowie) nie obejmuje dotychczas swoją działalnością Mazowsza, poza stowarzyszeniem firm, które mają siedziby w Warszawie (np. PGNiG). Mogłoby się to zmienić, gdyby odkryto złoża gazu z łupków także na obszarze Mazowsza. Polska Platforma Technologiczna Podziemnej Ekstrakcji Energii (w budowie) nie obejmuje dzisiaj swoim działaniem Mazowsza, poza stowarzyszeniem firm, które mają siedziby w Warszawie. PPT Zielonej Energii Gdańsk PPTZielonej Energii PPT Gazu Niekonwencjonalnego PPTTransportu Szynowego Poznań Wroclaw PPT Zielonej Energii PCzystych Technologii W glowych ę PPTBiopaliw Łódź Gliwice PPT Zielonej Energii Warszawa PPTNuklearnych PPTWodoru główne centra badawcze główne obszary działa PPT ń Kraków PPT Zielonej Energii AS Rys. 8. PPT w obszarze energii. 20

21 Platformy technologiczne w obszarze zaawansowanych materiałów Polska Platforma Technologiczna Budownictwa obejmuje szereg firm z Mazowsza. Liderem jest Mostostal Warszawa, który jest również aktywnym uczestnikiem w European Construction Technology Platform ECTP. Polskie firmy uczestniczą dość aktywnie w E2B Association, które prowadzi kluczowy program European Energy Efficient Buildings na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego. Jednym z kierunków przygotowywanych przez Platformę jest budownictwo zero energetyczne. Polska Platforma Technologiczna Procesów Produkcji w niewielkim stopniu obejmuje firmy z Warszawy, natomiast jej aktywnymi uczestnikami są warszawskie jednostki naukowe Politechnika Warszawska i Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN. Platforma współpracuje blisko z ETP Future Manufacturing Technologies MANUFUTURE. Polska Platforma Technologiczna Przemysłu Tekstylnego, współpracująca blisko z Future Textiles and Clothing FTC, praktycznie nie obejmuje swym zasięgiem Mazowsza. Polska Platforma Technologiczna Zrównoważonej Chemii jest kierowana przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego (siedziba w Warszawie) i zrzesza głównie firmy dużej chemii spoza Mazowsza, ale jest też kilka z Warszawy, np. Ciech. Platforma współpracuje blisko z ETP Sustainable Chemistry SusChem. Polska Platforma Technologiczna Zaawansowanych Materiałów jest silnie osadzona w Warszawie. Jej aktywnymi uczestnikami są warszawskie jednostki naukowe Politechnika Warszawska, Instytut Podstawowych Problemów Techniki PAN, Instytut Wysokich Ciśnień PAN, Instytut Fizyki PAN i szereg Instytutów Badawczych. Platforma współpracuje blisko z ETP Advanced Engineering Materials and Technologies EuMaT. 21

22 Gdańsk Poznań Wroclaw Łódź PPT Budownictwa PPTTekstyliów Warszawa PPT Zaawansowanych Materiałów PPT Procesów Produkcji PPT Zrównowa onej Chemii ż główne centra badawcze Gliwice Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 9. PPT w obszarze materiałów. Platformy technologiczne w obszarze metali Polska Platforma Technologiczna Metali Nieżelaznych, Polska Platforma Technologiczna Stali, Polska Platforma Technologiczna Odlewnictwa oraz Polska Platforma Surowców Mineralnych, silnie zintegrowana z ETP Sustainable Mineral Resources, działają praktycznie poza Warszawą i Mazowszem. 22

23 Gdańsk PPT Surowców Mineralnych główne centra badawcze Poznań Wroclaw PPTMetali Nie elaznych ż Gliwice Łódź PPTStali Warszawa PPT Odlewnictwa Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 10. PPT w obszarze metali. Platformy technologiczne w obszarach biotechnologii, rolnictwa i medycyny Polska Platforma Technologiczna Biotechnologii zrzesza kilka jednostek naukowych i firm z obszaru Warszawy i Mazowsza. Platforma utrzymuje kontakty z ETP Sustainable Chemistry oraz ETP Plants for the Future. Polska Platforma Technologiczna Innowacyjnej Medycyny zrzesza kilka jednostek naukowych i firm z obszaru Warszawy i Mazowsza. Platforma negocjuje teraz z NCBiR uruchomienie strategicznego programu badawczego. Platforma współpracuje blisko z ETP Innovative Medicines for Europe IME. Polska Platforma Technologiczna Żywności zrzesza kilka jednostek naukowych i firm z obszaru Warszawy i Mazowsza, jednakże jej główna działalność przebiega poza Mazowszem. Platforma współpracuje blisko z ETP Food for Life Food oraz ETP Global Animal Health GAH. Polska Platforma Technologiczna Środowiska, współpracująca blisko z Water Supply and Sanitation Technology Platform WSSTP, działa praktycznie poza Mazowszem. Polska Platforma Technologiczna Sektora Leśno-Drzewnego współpracująca blisko z Forest-based Sector Technology Platform działa praktycznie poza Mazowszem, chociaż kluczowymi partnerami są SGGW i Instytut Badawczy Leśnictwa. 23

24 Gdańsk PPT Innowacyjnej Medycyny PPT ywno ci Ż ś Poznań PPT Drzewna Wroclaw Łódź PPTBiotechnologii Warszawa PPT rodowiska Ś główne centra badawcze Gliwice Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 11. PPT w obszarze biogospodarki. 24

25 Platformy technologiczne w obszarze bezpieczeństwa Polska Platforma Technologiczna Systemów Bezpieczeństwa zrzesza szereg firm z Mazowsza. Liderem jest BUMAR i szereg należących do koncernu firm. Koordynatorem Platformy jest Wojskowa Akademia Techniczna. Platforma jest realizatorem wielu strategicznych projektów z zakresu militarnego. Polska Platforma Technologiczna Bezpieczeństwa Wewnętrznego obejmuje kilka jednostek naukowych i firm z obszaru Warszawy. Kluczowym partnerem są jednak centralne organy państwowe, takie jak Komenda Główna Policji, Sąd Najwyższy, Sądy Powszechne, Prokuratura RP, Straż Graniczna i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Platforma jest realizatorem wielu strategicznych projektów z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego i sądownictwa. Platforma współpracuje blisko z europejską organizacją European Security Research and Innovation Forum. Polska Platforma Technologiczna Bezpieczeństwo Pracy w Przemyśle jest koordynowana przez Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) z Warszawy. Platforma współpracuje blisko z European Technology Platform on Industrial Safety (ETPIS). Koncepcja działalności PPT BPP zakłada wspólne działania dla poprawy bezpieczeństwa pracy w przemyśle, poprawy ergonomiczności procesów i wyrobów oraz ma na celu znaczącą redukcją liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz poważnych awarii i katastrof przemysłowych, a także niekorzystnego oddziaływania na środowisko naturalne. Gdańsk PPTBezpiecz. Wewn trznego Poznań Wroclaw ę Łódź PPTBezp. Pracy Warszawa PPTSystemów Bezpiecze stwa ń Gliwice główne centra badawcze Kraków główne obszary działa PPT ń AS Rys. 12. PPT w obszarze bezpieczeństwa. 25

26 7. Rezultaty projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 istotne dla PPT Głównym celem projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 jest określenie strategicznych dziedzin kształcenia i modeli ewolucji szkół wyższych w perspektywie 2030 roku w gospodarce opartej na wiedzy dla Warszawy i Mazowsza. W projekcie przygotowano zestaw trzech scenariuszy określających przyszłość szkół wyższych Warszawy i Mazowsza: Światła Odbitego, Dwubiegunowej Edukacji i Czerwonej Królowej. Pokazują one, jak w różny sposób może funkcjonować edukacja wyższa i sfera B+R na Mazowszu w 2030 roku, w zależności od ukształtowania środowiska społeczno-gospodarczego, a w szczególności badawczo-rozwojowego. Polska należy do krajów o niskiej innowacyjności. Wydaje rocznie ze środków publicznych i prywatnych łącznie ok. 2,6 mld euro na badania i rozwój technologii (Gross Expenditure on Research and Development GERD) trochę tylko więcej niż Republika Czeska (2,3 mld euro). Dla porównania kraj wielkości Polski Hiszpania wydaje 14,6 mld euro. Polska przez wiele lat konsekwentnie pozostawała na poziomie GERD stanowiącym 0,6% PKB, w ostatnich dwóch latach wchodząc na poziom 0,7% PKB. Nasi najbliżsi sąsiedzi też od początku transformacji ustrojowej przyjęli strategię ekstensywnego wzrostu, jednakże już w latach 90. wielu z nich dokonało reorientacji w kierunku stopniowego, ale trwałego wzrostu intensywności B+R. Dzisiaj Republika Czeska osiągnęła poziom 1,56%, Węgry 1,16%, Estonia 1,62%, a Słowenia 2,11% PKB. Oznacza to, że dla dalszego rozwoju Polski konieczne jest zwiększenie wydatków na badania i rozwój technologii. Rząd planuje zwiększenie wydatków do poziomu 1,7% PKB do roku Mazowsze będzie miało w tym procesie dominującą rolę, gdyż już dzisiaj koncentruje się tutaj zasadnicza część potencjału badawczego Polski. Rezultaty projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 dotyczące uruchomienia proinnowacyjnej polityki państwa, zapewnienia dynamicznego wzrostu nakładów na badania i edukację wyższą, tworzenia powiązań trójkąta wiedzy na szczeblu regionalnym, są kluczowymi postulatami mającymi na celu rozwój gospodarki opartej na wiedzy. W tym kontekście zalecenia i rekomendacje projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 są zbieżne z postulatami Polskich Platform Technologicznych. Polskie Platformy Technologiczne, które przygotowują strategiczne programy badawcze i inicjatywy technologiczne, stawiają sobie podobne cele znaczącego podniesienia innowacyjności poszczególnych sektorów życia gospodarczego. Ważnym elementem polityki Polskich Platform Technologicznych jest wspieranie działalności klastrów i innych związków regionalnych, które służą bezpośrednio rozbudowie bazy B+R dla przemysłu w poszczególnych regionach. Tak więc bliskie współdziałanie jednostek naukowych i firm działających w PPT jest niezwykle istotne dla procesu transformacji Polski i Mazowsza w obszar gospodarki opartej na wiedzy. Najbliższym scenariuszem dla interesów środowiska przemysłowego zrzeszonego w PPT jest scenariusz Czerwonej Królowej. 26

27 Scenariusz Czerwonej Królowej zakłada znaczący skok modernizacyjny w Polsce i w regionie Mazowsza, przyjmując, iż w wyniku sprawnie prowadzonej polityki rozwojowej szczebla centralnego oraz lokalnego, a także pozytywnej reakcji na te polityki sektora biznesu, nauki i administracji państwowej i samorządowej, Polska wkroczy na ścieżkę szybkich zmian, które w perspektywie 2030 roku pozwolą jej znaleźć się wśród krajów o wysokiej innowacyjności gospodarki. W scenariuszu tym Polska staje się jednym z liderów grupy Innovation Followers, nawet aspirując do grupy Innovation Leaders. Scenariusz zakłada, iż system szkolnictwa wyższego i badań prowadzonych na uczelniach będzie opierał się na wysokiej jakości nauce i edukacji, starającej się nawiązać globalną konkurencję. Zwiększanie nakładów na badania będzie następowało w wyniku zwiększania się puli środków rozdysponowywanych w otwartych konkursach grantowych, z których część będzie przeznaczana na pokrycie kosztów funkcjonowania samych uczelni. System będzie zmierzał do urynkowienia nauki, uzależniając bezpośrednio wysokość środków finansowych od rezultatów naukowych i ich wysokiego poziomu, współpracy z przemysłem dla tworzenia rozwiązań, które można wdrożyć i komercjalizować. Polskie Platformy Technologiczne powinny być bezpośrednio zainteresowane szeregiem rezultatów projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 (poniżej). Tworzenie elitarnych uczelni i instytucji badawczych Dla Polskich Platform Technologicznych, a w szczególności dla wysoko innowacyjnych firm rozwijających własne technologie, kluczowe jest posiadanie zaplecza badawczo-rozwojowego, tworzenia sieci powiązań z najlepszymi, wyprofilowanymi instytucjami badawczymi w regionie. Stąd postulat projektu Foresight Akademickie Mazowsze 2030 przyjęcia działań dla selektywnego wsparcia finansowego przez państwo najlepszych instytucji badawczych i uczelni (systemowe kryterium jakościowe finansowania). Modernizacja i integracja systemu edukacji na wszystkich szczeblach oraz systemowe wsparcie dla współpracy uczelni z gospodarką, systemowe wsparcie dla międzysektorowej mobilności mają duże znaczenie dla kluczowych przedsiębiorstw Mazowsza. Tworzenie Regionu Wiedzy Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030 postuluje działania dla budowy Regionu Wiedzy, który jako cel strategiczny ma wspieranie i rozwój przewag konkurencyjnych regionu, budowy gospodarki opartej na wiedzy, wspieranie przedsiębiorczości w regionie, rozwój społeczności lokalnych, wzrost znaczenia edukacji wyższej w strategii rozwoju regionu (i na poziomie subregionalnym). Ważnym wyzwaniem w przypadku Mazowsza jest podnoszenie spójności regionalnej rozumianej jako równomierny wzrost konkurencyjności na całym obszarze Mazowsza oraz redukowanie rozwoju regionalnego dwóch prędkości (Warszawa Mazowsze). Kluczem do rozwoju Regionu Wiedzy jest utworzenie trójkąta wiedzy współdziałania samorządu uczelni i przemysłu. Uczelnie warszawskie powinny mieć istotny udział w definiowaniu strategii rozwoju Mazowsza, szczególnie w zakresie smart regional specialisation, postulowanym obecnie przez Komisję Europejską. 27

28 Strategia smart specialisation będzie podstawą do rozdysponowania funduszy strukturalnych na poziomie regionalnym. Podstawową rolę mają jednak do spełnienia przedsiębiorstwa, które muszą przestawić się na innowacyjność, rozwój własnych technologii i bliskie współdziałanie ze sferą naukową. Wspólnie z Polskimi Platformami Technologicznymi i klastrami wysokiej techniki można by przygotować pakiet działań promocyjnych na rzecz podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw, podejmowania działań innowacyjnych, doszkalania się, korzystania z usług doradczych, coachingu. Kluczowym działaniem będzie kreowanie i realizacja wspólnych projektów badawczych i wdrożeniowych, wspólnych inicjatyw technologicznych, co pozwoli wykorzystać synergię powiązania sieciowego. Budowa powiązań uczelni z otoczeniem biznesowym Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030 postuluje, by uczelnie mazowieckie, a w szczególności te dysponujące najwyższym potencjałem UCE, budowały systemy komercjalizacji wyników prac naukowych. Powinny powstać specjalne inkubatory brokerskie spółki non-profit zajmujące się pomocą prawną, organizacyjną, patentową i biznesową dla studentów, doktorantów, absolwentów i pracowników uczelni w zakresie wspierania komercjalizacji i transferu wyników naukowych oraz tworzenia spin-offów oraz start-upów. Spółki brokerskie, korzystając z infrastruktury inkubatorów przedsiębiorczości istniejących na Mazowszu, będą wspierać nowo powstałe spółki organizacyjnie, menedżersko i prawnie, do chwili pozyskania przez nie pierwszych klientów lub otrzymania wsparcia finansowego ze źródeł zewnętrznych (firmy venture capital, środki z New Connect, dotacje polskie i europejskie). Spółki brokerskie powinny pozostawać w bezpośrednim kontakcie z Polskimi Platformami Technologicznymi i klastrami technologicznymi działającymi na Mazowszu. Powinny one tworzyć banki projektów pozyskiwanych od przedsiębiorstw PPT z Mazowsza, ale także z innych regionów kraju. Możliwe jest także rozwinięcie współpracy z Europejskimi Platformami Technologicznymi poprzez bezpośredni w nich udział warszawskich uczelni lub poprzez Polskie Platformy Technologiczne. Istotne będzie także zagospodarowanie tworzących się spółek typu start-up, które korzystając odpłatnie, ale na preferencyjnych warunkach, z infrastruktury uczelnianej, rozwijają się i upowszechniają innowacje powstające na uczelni. Cześć z tych firm to spin-offy z udziałem kapitałowym uczelni oraz pracowników uczelni. Decentralizacja, aktywizacja lokalnych społeczeństw Projekt Foresight Akademickie Mazowsze 2030 pokazuje, że pozametropolitalne szkoły wyższe, szukając nowych nisz działalności, w coraz większym stopniu odchodzą od swojej tradycyjnej roli centrów edukacji, stając się ośrodkami aktywności lokalnej. Uczelnie wyższe z mniejszych miejscowości publiczne i niepubliczne aktywnie poszukują nowych nisz działalności umożliwiających im funkcjonowanie. Szkoły wyższe aktywizują lokalne społeczności, są miejscami organizacji konferencji, otwartych spotkań dyskusyjnych, imprez masowych. Uczelnie lokalne stają się także zapleczem eksperckim dla samorządu oraz lokalnych firm opracowują programy 28

29 rozwoju lokalnego, wpierają procesy decyzyjne i odrywają rolę brokera technologii dla lokalnych średnich i małych przedsiębiorstw, pomagając im w pozyskiwaniu nowych technologii. Środki z funduszy europejskich pozwoliły dobrym szkołom wyższym z mniejszych ośrodków miejskich na Mazowszu zbudować infrastrukturę pozwalającą pełnić im rolę lokalnych centrów edukacyjnych, badawczych, kultury i biznesu. Część z nich finansowana jest na podstawie kontraktów zawieranych z samorządem lokalnym. Można wskazać kilka obszarów technologicznych, które bazują na upowszechnieniu technologii w całym społeczeństwie lub na znaczących obszarach. W takiej sytuacji pozametropolitalne szkoły wyższe mogłyby odegrać kluczową rolę, koordynować działania i zapewniać obsługę ekspercką. Na Mazowszu istotny będzie rozwój lokalnych społeczności w zakresie: budowy rozproszonej energetyki. We współdziałaniu z Polską Platformą Technologiczną Zielonej Energii można tworzyć samowystarczalne energetycznie gminy, miasta i społeczności lokalne, które wykorzystując gminne centra zielonej energii (biomasa, geotermia, wiatraki) oraz małą energetykę prosumencką (fotowoltaika, solary, małe wiatraki), mogą produkować energię elektryczną i cieplną w ilości zaspokajającej całkowicie potrzeby mieszkańców. Konieczne jest tu prowadzenie programów edukacyjnych i eksperckich ze strony uczelni Mazowsza; efektywności energetycznej. We współdziałaniu z Polską Platfromą Technologiczną Zielonej Energii oraz inicjatywami Smart Cities and Communities można tworzyć programy dla miast i społeczności lokalnych, które mają na celu zaoszczędzenie 20% zużycia energii poprzez działania w zakresie termomodernizacji i budowy inteligentnych budynków, uruchamiania ekologicznego transportu (w tym elektrycznego) oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Można by stworzyć Ligę Zielonych Miast Mazowsza, która podejmowałaby działania wspólnie z uczelniami w zakresie programów edukacyjnych i eksperckich; budowy zrównoważonego rolnictwa. Mazowsze mogłoby stać się liderem biogospodarki poprzez tworzenie warunków do rozwoju rolnictwa zrównoważonego, opartego na naturalnych systemach gospodarowania, zmierzających do produkcji żywności wysokiej jakości i żywności funkcjonalnej. Przykładem może być produkcja ogrodnicza, szczególnie jabłek w południowej i zachodniej części województwa. Konieczne jest tu prowadzenie programów edukacyjnych i eksperckich ze strony uczelni Mazowsza; budowy społeczeństwa informatycznego. Wielką rolę w rozwoju społecznym mają techniki komputerowe, informatyczne i telekomunikacyjne. Potrzebne są olbrzymie wysiłki, by zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu. Konieczne jest tu prowadzenie programów edukacyjnych i eksperckich ze strony uczelni Mazowsza. Można szeroko wprowadzić techniki e-learningu prowadzonego przez uczelnie Mazowsza. 29