Podstawowe informacje o państwie

Transkrypt

1 SLOWENIA

2 Podstawowe informacje o państwie Słowenia republika, stolicą kraju jest Ljubljana. Powierzchnia kraju wynosi km 2, a liczba mieszkańców 2 mln. Słowenia sąsiaduje z Włochami, Austrią, Węgrami i Chorwacją. Językiem oficjalnym jest język słoweński. Słowenia przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Flaga Godło Waluta Słoweńcy od 1 maja 2007 roku posługują się euro, które zastąpiło używane wcześniej tolary. Hymn Zdravlijca, ( Toast ) to oficjalny hymn Słowenii. 1

3 2

4 Sztuka Słowenii Najstarsze obiekty o charakterze artystycznym z terenu Słowenii pochodzą z epoki neolitu (naczynia, figurki ceramiczne, Ljubljansko Barje, Ptuj); odnaleziono także liczne zabytki należące do kultury halsztackiej i kultury lateńskiej, czyli kultur starszych niż kultury ateńska i rzymska. W okresie rzymskim, kiedy te tereny wchodziły w skład Cesarstwa (od I w. p.n.e.), powstało wiele miast, w których zachowały się zabytki architektury (świątynie Herkulesa i Mitry w Celje, mury obronne w Ajdovščina), rzeźby (portrety cesarzy, nagrobki) oraz dekoracje mozaikowe. Z epoki średniowiecza pochodzą: romański klasztor w Stičnej (XII w.) oraz liczne gotyckie budowle sakralne Kościół w Hrastovlje (kościół w Cmogrob), świeckie (domy mieszczańskie w Škofja Loka), a także dzieła rzeźby (dekoracje kościoła na Ptujskiej Gorze, pierwsza połowa XV w.) i malarstwa (malowidła z przedstawieniem tańca śmierci tzw. dance macabre w kościele w Hrastovlje, koniec XV w., Iwan z Kastvy). W tym maleńkim kraju można więc znaleźć więcej zabytków, niż w niejednym wielkim muzeum. Wpływy renesansu włoskiego zaznaczyły się głównie w architekturze obronnej (zamki w Ptuju i Mariborze). Również w okresie baroku działało wielu artystów włoskich (A. Pozzo, autor projektu kościoła św. Mikołaja w Lublanie, początek XVIII w.), lecz z czasem do głosu doszli także twórcy rodzimi (G. Maček, ratusz w Lublanie, malarze F. Jelovšek, F. Bergant, A. Čebej). Najwybitniejszym rzeźbiarzem XVIII w. był F. Robba. Najintensywniej rozwijającą się dziedziną sztuki w pierwszej połowie XIX w. było malarstwo portretowe i pejzażowe. W drugiej połowie Kościoł św. Mikołaja stulecia zaznaczyły się tendencje realistyczne (bracia Šubic); ważną w Lublanie. rolę odegrał A. Ažbe, w którego monachijskiej pracowni wykształciło się wielu impresjonistów słoweńskich. Na przełomie XIX i XX w. odnotować można znaczne wpływy secesji wiedeńskiej. Wyróżniła się zwłaszcza twórczość najwybitniejszego architekta słoweńskiego XX w. J. Plečnika. W malarstwie XX w. rozwijał się nurt narodowy, w dwudziestoleciu międzywojennym zaznaczyły się tendencje ekspresjonistyczne, wpływy konstruktywizmu i surrealizmu. Na początku lat 50. XX w., po krótkim okresie realizmu socjalistycznego, w twórczości niektórych artystów pojawiły się nawiązania do awangardowej sztuki zachodnioeuropejskiej (głównie abstrakcyjnej). Dużą rolę w kształtowaniu współczesnej rzeźby słoweńskiej odegrały międzynarodowe spotkania w Kostanjevicy, Sečovlje i Ravnem. 3

5 Od 1978 r. wielkie zasługi w promowaniu młodej awangardy ma Galeria Škuc w Lublanie. Wynalazki: rasa konia lipicańskiego. 4

6 Kuchnia Gdyby np. turysta amerykański zechciał poznać europejską kuchnię w pigułce, powinien przyjechać do Słowenii. Kraj to nieduży, ale bardzo zróżnicowany geograficznie (góry, morze, pogórza i równiny), leżący na skrzyżowaniu niemal wszystkich kultur kontynentu. A każda z tych kultur zostawiła w słoweńskiej kuchni swój ślad, czyniąc ją niezwykle interesującą i bogatą. Od sąsiadów Włochów Słoweńcy przejęli zwyczaj podawania na przystawkę talerza rozmaitych specjalności regionu - wędlin (w tym słynnej, podobnej do parmeńskiej, szynki z Karst) i serów (typowo słoweńskie to bovec i tolminc) wraz z rozmaitymi przetworami warzywnymi. Włoskiego pochodzenia jest ulubiona w zachodniej części kraju polenta (kasza kukurydziana ugotowana na gęsto i podawana do mięsa), a także niezliczone dania z makaronu lub gęsta zupa jarzynowa (mineštra). Przez cały XIX wiek Słowenia stanowiła część Monarchii Austrowęgierskiej. I tak Węgrom zawdzięczają Słoweńcy upodobanie do długo duszonych dań mięsno-warzywnych, gotowanych zwłaszcza dawniej w kociołku (bograč), zawieszonym na trójnogu nad paleniskiem. Do najpopularniejszych dań jednogarnkowych należą: kapuśniak z kiszonej kapusty z dodatkiem fasoli, ziemniaków i wędzonego boczku (jota) oraz gulasz z mięsa, warzyw i pęczaku (ričet). Wpływy kuchni austriackiej widać najwyraźniej w niezwykłej rozmaitości mącznych deserów i słodkich wypieków: strucle, naleśniki ze słodkimi nadzieniami, knedle i pączki są przyrządzane według receptur wiedeńskich, choć zostały przez Słoweńców twórczo zaadaptowane do miejscowych upodobań. A inwencji Słoweńcom nie można odmówić - rolady z ciasta, nadziewane najróżniejszymi słodkościami mogą być pieczone lub gotowane na parze (štruklji); warstwy bułki przekłada się słodkim nadzieniem, zawija w płat ciasta i zapieka; strudle (povitica) nadziewa się masą orzechową lub serową, a szczytem słodkiej rozpusty jest prekmurska gibanica warstwy ciasta przełożone nadzieniami z jabłek, orzechów, maku i sera. Geograficznie Słowenia znajduje się na Bałkanach, i widać to także w kuchni ciasto nadziewane białym serem, posypane kminkiem (pogača) jest typową przekąską dla całego regionu (choć różnie się w różnych krajach nazywa), podobnie jak cienkie płaty ciasta nadziewane na słono lub słodko i zwinięte w ślimaczki (potica w Słowenii, w innych krajach bałkańskich burek, byurek, bureki). Bałkańska jest z pochodzenia także paprykowo-bakłażanowa pasta ajvar (przepis poniżej), popularna w kuchniach wszystkich krajów regionu. Z kuchni narodów słowiańskich pochodzą natomiast rozmaite pierogi (słodkie i słone), kasze i często pojawiający się w deserach mak. 5

7 6

8 Kalendarz świąt w Słowenii 1 Nowy Rok Styczeń wielkanoc Marzec/Kwiecień 27 Rocznica Powstania Narodowego Kwiecień 1 Święto Pracy Maj 25 Święto Narodowe Słowenii Czerwiec W. N.M.P. Święto Reformacji 25 Wszystkich Św. Boże Narodzenie Sierpień Październik Listopad Grudzień 26 Boże Narodzenie Grudzień 1 stycznia: Nowy Rok. Marzec/kwiecień: Wielkanoc oraz Poniedziałek Wielkanocny. 27 kwietnia: Rocznica Powstania Narodowego Przeciwko Okupacji. 1 maja: Święto Pracy. 25 czerwca: Święto Narodowe Słowenii. 15 sierpnia: Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. 31 października: Święto Reformacji. 1 listopada: Wszystkich Świętych grudnia: Boże Narodzenie. Boże Narodzenie w Słowenii Słoweńcy nie obchodzą Wigilii, ale w ich domu stoi choinka, a prezenty przynosi dzieciom Święty Mikołaj. Zamiast opłatka, Słoweńcy mają na stole chlebki bożonarodzeniowe, pieczone z mąki pszenicznej, żytniej lub gryczanej. Zjedzenie takiego chleba ma gwarantować zdrowie i siłę. 7

9 Słowniczek słoweński Živijo, moje ime je Gregor. Kako je pa tebi ime? Simona. Od kod prihajaš? Iz Ljubljane. Pa ti? Iz Maribora. Koliko let imaš? Štirinajst. Adijo! Se vidiva! Da. Ne. Ne rozumem. Ljubim te. Hvala. Oprostite. Sladoled, prosim. polski Cześć, nazywam się Gregor. A ty? Simona. Skąd jesteś? Z Ljubljany, a ty? Z Mariboru. Ile masz lat? Czternaście. Do widzenia. Cześć. Tak. Nie. Nie rozumiem. Kocham Cię. Dziękuję. Przepraszam. Poproszę o lody. 8