MALTA (Republika Malty)

Transkrypt

1

2 (Republika Malty) Podstawowe informacje o państwie Malta republika. Jej stolicą jest Valetta. Jest to najmniejsze państwo Unii Europejskiej, jego powierzchnia wynosi 316 km 2, liczba ludności wynosi około 400 tys. Językami urzędowymi na Malcie są maltański i angielski. Malta przystąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. Flaga Godło Waluta Walutą obowiązującą na Malcie jest euro (od 1 stycznia 2008 roku). Hymn L-Innu Malti ( Hymn Malty ) jest hymnem państwowym. 1

3 2

4 Sztuka Malty W okresie prehistorycznym, w IV tysiącleciu p.n.e., na Malcie istniało już osadnictwo. W czasie wykopalisk archeologicznych na wyspie Gozo, odkryto także pozostałości licznych świątyń z kamienia. W IX w. p.n.e. Malta została skolonizowana przez Fenicjan, od V w. p.n.e. była pod rządami Kartagińczyków, by od 218 roku p.n.e. stać się częścią cesarstwa rzymskiego, a po jego podziale znalazła się w granicach Bizancjum. Od IX w. datuje się pierwsze wypady arabskie na wyspę. Cywilizacja arabskomuzułmańska wywarła znaczący wpływ na kształtowanie się kultury maltańskiej (zwłaszcza tutejszej architektury), aż do końca XII w., kiedy Maltę zdobyli Hiszpanie. Przełomem w dziejach wyspy było przekazanie jej w 1530 r. przez króla Hiszpanii Karola V zakonowi joannitów (zwanych też kawalerami maltańskimi). W 1566 roku założono nową stolicę Vallettę. Nastały czasy wielkiego ożywienia kulturalnego. Valleta Wznoszono liczne budowle, głównie w stylu barokowym, były to zabudowania związane z działalnością zakonu: kościoły, klasztory, szpitale i zajazdy dla rycerzy, a także fortyfikacje. W 1608 r. na Malcie przebywał wybitny włoski malarz Michelangelo Merisi da Caravaggio, który portretował wielkiego mistrza, malował na zlecenie zakonu obrazy religijne, a nawet uzyskał godność rycerza-zakonnika. Niestety popadł w niełaskę i został uwięziony w twierdzy, z której na szczęście udało mu się uciec. Po poddaniu wyspy Napoleonowi Bonapartemu w 1798 r., Malta w dwa lata później została włączona do Korony Brytyjskiej i aż do 1964 r. została w rękach Brytyjczyków. W dziejach Malty zaznaczają się w ciągu wieków różnorodne wpływy wielu kultur śródziemnomorskich, także arabskiej i angielskiej, ale największe znaczenie dla rozwoju sztuki miały czasy panowania zakonu joannitów. 3

5 4

6 Kuchnia W dawnych czasach, kiedy Malta była po prostu wyspą, a nie jednym z najpopularniejszych ośrodków turystycznych w Europie, w małych maltańskich wioskach mało który dom miał piec. Wszystkie potrawy gotowano w kociołkach nad paleniskiem, zaś te dania, które wymagały pieczenia, zanoszono do piekarza, który udostępniał mieszkańcom wioski wygasający piec chlebowy. Cała wioska zbierała się wokół piekarni i tam wymieniano wszelkie ploteczki. A w glinianych garnkach zapiekały się różne potrawy, przede wszystkim zaś roos il-foorn, czyli ryż z pomidorami, mięsem, jajkami i przyprawami. Do dzisiaj choć raczej nie chodzi się już do piekarni taki ryż jest ulubionym daniem Maltańczyków i każdy dom ma swój własny przepis. Z tamtych czasów pochodzi też zwyczaj długiego duszenia dań mięsnych i rybnych, spośród których najbardziej znany jest gulasz z króliczego mięsa z czosnkiem, ziołami i czerwonym winem (fenkata). Wprawdzie Brytyjczycy przez 150 lat władania wyspą wprowadzili zwyczaj jedzenia pieczonego indyka na Boże Narodzenie oraz wciąż popularny deser z chleba (pudina tal-hobz), jednak znacznie silniejsze kulinarne związki Malta ma z pobliską Sycylią. Podobnie, jak w południowych Włoszech, w codziennej kuchni używa się lokalnych warzyw i owoców, których w ciepłym klimacie jest nieprzebrana ilość. Pomidory, papryka i bakłażany duszone z oliwą z oliwek, czosnkiem, świeżymi ziołami i kaparami to niezwykle popularne danie kapunata. Z warzyw gotuje się gęste zupy (np. minestra), robi najrozmaitsze sałatki. Bardzo popularne na wyspie są rośliny strączkowe, zarówno w lecie (świeże), jak i w zimie (suszone). Prawdziwie włoskim uczuciem darzą Maltańczycy rozmaite makarony (z sosem lub zapiekane) i pierożki (ravjul) - nadziewane białym serem z ziołami, podawane z sosem pomidorowym. Na wyspie jada się bardzo dużo ryb i owoców morza. Ośmiornice dusi się w lokalnym winie, rozmaite małże i kalmary w sosie ze świeżych pomidorów, zaś całe ryby opieka na grillu. Daniem, którego koniecznie trzeba spróbować, jest zupa z różnych gatunków ryb, przyprawiona oliwą, czosnkiem i pomidorami (aljotta). Na Malcie uprawia się melony, arbuzy, brzoskwinie, nektarynki, morele, winogrona i wszelkie cytrusy maltańskie pomarańcze słynne są ze swego aromatu. Słodycze, podobnie jak na Sycylii, są w większości pochodzenia arabskiego, a zatem bardzo słodkie jada się kruche rurki nadziewane kremem z białego sera (kanolli), migdałowe ciasto (figolla), tradycyjnie pieczone na Wielkanoc, chałwę i rozmaite inne słodycze robione z rosnących na Malcie daktyli, orzechów i migdałów. Jeśli lubicie iść i jeść jednocześnie, to najsmaczniej (i najbardziej po maltańsku) będzie kupić na ulicznym straganie typową kanapkę (hobż biż-żejt u it-tadam): przekrojoną chrupiącą bułkę 5

7 nasączoną oliwą, nadziewaną pomidorami, jajkami na twardo, cebulą, sałatą, tuńczykiem, oliwkami A może któryś z lokalnych pasztecików w kruchym cieście (pastizzi), z nadzieniem z białego sera lub warzyw? Kalendarz świąt na Malcie 1 Nowy Rok Styczeń 10 Rozbicie statku św. Pawła Luty św. Józefa Dzień Wolności Marzec Marzec wielkanoc Marzec/Kwiecień Święto Pracy Sette Giugno Święto św. Piotra i Pawła Maj Czerwiec Czerwiec W. N.M.P. Sierpień 8 Matki Boskiej Zwycięskiej Wrzesień 21 Dzień Niepodległości Wrzesień 8 Niepokalane Poczęcie N.M.P. Grudzień 13 Rocznica Ustanowienia Republiki Wrzesień Boże Narodzenie Drugi Dzień Świąt Bożego Narodzenia Grudzień Grudzień 1 stycznia: Nowy Rok. 10 lutego: Rozbicie statku św. Pawła. 19 marca: św. Józefa. 31 marca: Dzień Wolności (31 marca 1979 r. ostatnie jednostki wojsk brytyjskich opuściły Maltę). Marzec /kwiecień: Wielki Piątek i Wielkanoc. 1 maja: Międzynarodowe Święto Pracy. 7 czerwca: Sette Giugno - święto to upamiętnia zamieszki niepodległościowe w 1919 r. 29 czerwca: Święto św. Piotra i Pawła. 6

8 15 sierpnia: Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. 8 września: Matki Boskiej Zwycięskiej (8 września 1565 r. wojska tureckie odstąpiły od oblężenia Malty). 21 września: Dzień Niepodległości (rocznica uzyskania niepodległości w 1964 r.) 8 grudnia: Niepokalane Poczęcie Najświętszej Maryi Panny. 13 grudnia: Rocznica Ustanowienia Republiki (Republika Malty została proklamowana 13 grudnia 1974 r.) grudnia: Boże Narodzenie. Boże Narodzenie na Malcie Na świątecznym stole nie może zabraknąć koguta, pieczonego z ziemniakami i warzywami. Tradycyjnym deserem są krążki z melasy (Qaghqa tal-ghasel), gorący kasztanowiec i zupa kakaowa. Inne tradycyjne potrawy to: pieczony makaron przykryty kruchym ciastem oraz miodowe ciastka w kształcie pierścienia. 7

9 Słowniczek maltański polski Cześć, nazywam się Maria. A ty? Jerzy. Skąd jesteś? Z Warszawy, a ty? Z Gdańska. Ile masz lat? Czternaście. Do widzenia. Cześć. Tak. Nie. Nie rozumiem. Kocham Cię. Dziękuję. Przepraszam. Poproszę o lody. angielski Hello, my name is Sarah. What s your name? David. Where are you from? London. And you? Birmingham. How old are you? Fourteen. Goodbye! See you! Yes. No. I don t understand. I love you. Thank you. I m sorry/excuse me Can I have an ice cream, please? polski Cześć, nazywam się Sara. A ty? Dawid. Skąd jesteś? Z Londynu, a ty? Z Birmingham. Ile masz lat? Czternaście. Do widzenia. Cześć. Tak. Nie. Nie rozumiem. Kocham Cię. Dziękuję. Przepraszam. Poproszę o lody. 8