Iwona Sarzyńska-Długosz, Marek Nowaczenko. Znaczenie badania grubości kompleksu błon środkowej i wewnętrznej
|
|
- Marian Dudek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Iwona Sarzyńska-Długosz, Marek Nowaczenko Znaczenie badania grubości kompleksu błon środkowej i wewnętrznej tętnicy szyjnej wspólnej w ocenie stopnia zaawansowania miażdżycy. Common carotid artery intima-media thickness the role in evaluation of atherosclerosis progression. z II Kliniki Neurologii Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. A. Członkowska. słowa kluczowe: miażdżyca, ultrasonografia, kompleks intima-media. key words: atherosclerosis, ultrasonography, intima-media complex. Summary Atherosclerosis is a generalized vascular disease. There are some methods to investigate the development of atherosclerosis. Doppler ultrasonography is a noninvasive and safe method. In this method we can see and measure the first stage of atherosclerosis development thickening of intima-media complex. Measuring intima-media thickness of common carotid artery may be used as an indicator of generalized atherosclerosis. Intima-media thickness is also used to study progression of atherosclerosis and its possible regression during therapy.
2 2 Streszczenie Miażdżyca jest uogólnioną chorobą naczyń. Istnieje kilka metod oceny stopnia zaawansowania zmian miażdżycowych w naczyniach. Ultrasonografia dopplerowska duplexscan jest metodą nieinwazyjną i bezpieczną. Za pomocą tej metody możemy uwidocznić i dokonać pomiarów pierwszego etapu rozwoju miażdżycy w naczyniach pogrubienie błony wewnętrznej i środkowej (kompleks intima-media). Pomiary grubości kompleksu intima-media tętnic szyjnych wspólnych mogą mieć zastosowanie w ocenie stopnia zaawansowania miażdżycy. Grubość kompleksu intima-media jest również używana w ocenie progresji zmian miażdżycowych oraz w możliwej regresji podczas stosowanej terapii. Miażdżyca jest uogólnioną chorobą naczyń, będącą jedną z głównych przyczyn śmierci w świecie uprzemysłowionym. Stanowi podłoże występowania zawału mięśnia serca, udaru mózgu czy choroby naczyń obwodowych. Rozwój miażdżycy jest procesem złożonym, wieloetapowym. W patogenezie miażdżycy bierze udział wiele czynników wpływających na siebie wzajemnie. Istotą jej jest zakłócenie metabolizmu lipoprotein i ich przechodzenia przez ścianę naczynia. Zwiększenie przenikania lipoprotein o małej gęstości (LDL) do błony wewnętrznej tętnic jest następstwem uszkodzenia śródbłonka. Do uszkodzenia śródbłonka często dochodzi u osób z nadciśnieniem, cukrzycą oraz u palaczy tytoniu. Ostatnio podkreśla się też znaczenie czynników zakaźnych: wirusów (Herpes-1, CMV) i bakterii (Chlamydia pneumoniae). LDL po przeniknięciu do błony wewnętrznej ulegają utlenieniu, wywierają działanie toksyczne i wywołują miejscowy stan zapalny. Do błony wewnętrznej napływają monocyty, granulocyty i limfocyty. Uszkodzenie śródbłonka sprzyja lokalnemu powstawaniu warstewki zakrzepu. Czynnik wzrostowy pochodzenia płytkowego przyciąga miocyty z błony środkowej. Zarówno monocyty i miocyty przejawiają właściwości żerne i przybierają postać
3 3 komórek piankowatych obładowanych estrami cholesterolu. Po rozpadzie tych komórek cholesterol osadza się w zmianie miażdżycowej w postaci krystalicznej. Dalsze etapy rozwoju miażdżycy prowadzą do tworzenia wokół rozwijającej się zmiany otoczki włóknistej, powstawania strefy nekrotycznej (w wyniku apoptozy, nekrozy, zwiększonej aktywności proteolitycznej i akumulacji lipidów) oraz degradacji otoczki włóknistej - wskutek oddziaływania kolagenazy, elastazy i innych enzymów proteolitycznych. Końcowym skutkiem tych zmian może być krwotok z vasa vasorum lub ze światła naczynia, powstanie zakrzepu i zaczopowanie naczynia [11]. Udary niedokrwienne mózgu w ok. 15 % są powodowane przez zmiany miażdżycowe ściany tętnic szyjnych [12]. Z tego względu bardzo istotna jest ocena morfologii ściany naczyniowej. Głównymi metodami oceny stopnia zaawansowania zmian w naczyniach są: Ultrasonografia dopplerowska duplex-scan. Angiografia. Rezonans magnetyczny (NMR) i angionmr. Angiotomografia komputerowa (CTA). W praktyce klinicznej ważne jest aby badanie naczyń było łatwo dostępne, nieinwazyjne, stosunkowo niedrogie, charakteryzujące się wiarygodnością oraz powtarzalnością. Te cechy mają bowiem znaczenie gdy oceniamy postęp choroby czy też monitorujemy wyniki leczenia. Takim badaniem jest niewątpliwie badanie ultrasonograficzne duplex scan. Stanowi ono połączenie metody obrazowania w prezentacji B, przedstawiającej dwuwymiarowy przekrój badanego naczynia w wybranych przez badającego płaszczyznach (podłużnej lub poprzecznej) oraz badania dopplerowskiego metodą impulsową. W badaniu duplex jednocześnie rejestruje się obraz struktur tkankowych i zapisuje dopplerowskie widmo prędkości przepływu. Metoda
4 4 ta pozwala na dokładną ocenę morfologii i lokalizacji zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych, umożliwia wykrywanie minimalnych zaburzeń ściany tętnic na długo przed pojawieniem się zaburzeń hemodynamicznych [3, 8, 12]. Uzupełnieniem metody duplex jest badanie tzw. kolorowym dopplerem, które polega na tym, że punktom obrazu w prezentacji B w których stwierdza się ruch, przyporządkowany zostaje kolor w zależności od kierunku ruchu i prędkości odczytanej w danym punkcie. Metoda ta jest szczególnie pomocna przy uwidacznianiu zmian miażdżycowych hipoechogenicznych lub izoechogenicznych, których echogeniczność może być taka sama jak krwi co wiąże się z trudnościami diagnostycznymi. Często ich wykrycie jest możliwe tylko przy pomocy kolorowego dopplera [12]. Przy ultrasonograficznym badaniu zaawansowania procesu miażdżycowego metodą duplex scan ocenia się: grubość kompleksu intima-media, obecność blaszek miażdżycowych w ścianie naczynia i ich morfologii, występowanie i stopień zaburzeń hemodynamicznych powodowanych przez obecne blaszki miażdżycowe. Miażdżyca jest głównie zaburzeniem dotyczącym błony wewnętrznej ściany naczynia tętniczego, ale obrazowanie ultrasonograficzne nie pozwala na rozdział pomiędzy błoną wewnętrzną a środkową ściany naczynia [2, 4, 6]. Dlatego dla oceny stopnia zaawansowania miażdżycy stosuje się pomiar kompleksu błony wewnętrznej i błony środkowej (grubość intima-media). Wykazano zgodność pomiędzy pomiarami dokonywanymi przez ultrasonografistów a histologiczną grubością intima-media [4, 5, 24]. Należy jednak pamiętać, że rozlane, niemiażdżycowe pogrubienie intima-media i hyperplazja błony środkowej (np. zależne od ciśnienia tętniczego) nie mogą być w chwili obecnej rozróżnione ultrasonograficznie od miażdżycowego pogrubienia błony wewnętrznej z depozycją lipidów w
5 5 jej obrębie [14, 20]. Mimo tych zastrzeżeń uważa się, że ultrasonograficzna ocena grubości intima-media jest bardzo czułą metodą obrazowania i ilościowych pomiarów wczesnych zmian miażdżycowych [1, 24]. Ocena grubości kompleksu intima-media tętnic szyjnych (protokół badania): Osoba badana leży na plecach z wyprostowaną szyją i głową lekko zwróconą w stronę przeciwną do strony poddawanej badaniu [1, 14, 16, 24]. Po uzyskaniu optymalnego obrazu tętnicy szyjnej wspólnej (CCA) w płaszczyźnie podłużnej (najwyraźniej ukazuje kompleks intima-media) - jest on zamrażany w celu dokonania pomiarów [4, 10, 19, 22, 23]. Pomiar grubości kompleksu intima-media jest dokonywany na ścianie dalszej CCA, w odległości ok. 1 cm od rozwidlenia tętnicy szyjnej wspólnej [1, 6, 9, 10, 16, 17, 23]. Grubość kompleksu intima-media jest definiowana jako odległość pomiędzy dwoma wyraźnie świecącymi liniami ściany dalszej pierwsza z nich to linia stanowiąca granicę pomiędzy światłem naczynia a błoną wewnętrzną, druga to granica między błoną środkową a przydanką [10, 16, 19, 22]. (Ryc. 1). Procedura pomiaru jest powtarzana trzykrotnie, w analizie stosuje się wyliczoną wartość średnią [4, 9, 13, 22, 24]. Wszystkie czynności należy następnie powtórzyć wykonując badanie po stronie przeciwnej - konieczne jest zbadanie zarówno lewych jak i prawych tętnic szyjnych [4, 10, 14, 16, 22]. Badanie ma największą wartość gdy jest wykonywane przez doświadczoną (najlepiej jedną osobę), ponieważ zmienność pomiarów grubości intima-media zależna jest głównie od różnic pomiędzy ultrasonografistami. Rzetelność wyników dla danej pracowni ultrasonograficznej potwierdzana jest przez badania powtarzalności
6 6 wyników w badaniu tego samego pacjenta przez jednego badacza i wielu badaczy, jak również poprzez porównanie wyników badań ultrasonograficznych danych naczyń tętniczych, z wynikami badania tych naczyń w innej metodzie badawczej [2, 9, 18]. Przy rozpoczynaniu badań zaawansowania miażdżycy ważne jest ustalenie normy grubości kompleksu intima-media oraz zdefiniowanie pojęcia blaszki miażdżycowej. Istnieją bowiem duże rozbieżności co do definicji blaszki miażdżycowej w ocenie USG. Bonithon-Koop i wsp. uważają, że grubość ściany jest nieprawidłowa gdy intima-media jest 0.75 mm, natomiast o blaszce mówimy gdy grubość kompleksu jest 1.75 mm [2]. Labropoulos i wsp. blaszkę miażdżycową definiują jako zlokalizowaną, nieregularną strukturę o grubości > 1.5 mm sterczącą do światła naczynia [13]. Mannami i wsp. uważają, że z blaszką mamy do czynienia gdy kompleks intima-media przekracza grubość 1.1 mm [16]. Wielu badaczy za balszkę uznaje ogniskową strukturę o grubości > 1 mm [3, 10]. Natomiast niektórzy autorzy opisują blaszki miażdżycowe jako element ściany naczynia o grubości większej o ponad 50 % od otaczających fragmentów ścian [9, 21]. Ustalając definicję blaszki należy pamiętać o tym, że ciągłe pogrubienie ściany naczynia (nie ogniskowe) na znacznej długości nie powinno być uznane za blaszkę [24]. Pomiarów dokonujemy na tętnicach szyjnych wspólnych ponieważ uzyskanie dobrej jakości obrazów ściany dalszej CCA jest łatwe i grubość intima-media może być zmierzona u niemal wszystkich osób poddawanych badaniu, w przeciwieństwie do tętnicy szyjnej wewnętrznej, której obraz umożliwiający dokonanie pomiarów trudno jest ustabilizować [9, 23]. Tętnice szyjne wspólne na ogół mają stałą grubość intima-media na całej swojej długości, a blaszki znajdowane są w tych naczyniach w późnych etapach zaawansowania procesu miażdżycowego, często później niż w tętnicach wieńcowych czy w tętnicach kończyn
7 7 dolnych. Wzrost grubości intima-media w tętnicy szyjnej wspólnej jest powiązany w sposób nieproporcjonalny z obecnością miażdżycy w tętnicy szyjnej wewnętrznej, tętnicach kończyn dolnych i w tętnicach wieńcowych. Z tego wynika, że pomiary grubości kompleksu intimamedia CCA mogą - jedynie w znacznej mierze - służyć jako wskaźnik uogólnionej miażdżycy (także bezobjawowej), z obecnością zmian w tętnicach wieńcowych, aorcie brzusznej czy w tętnicach kończyn dolnych [4, 6, 9, 17, 18, 22, 24]. Dowiedli tego Veller i wsp., którzy w przeprowadzonych przez siebie badaniach wykazali istnienie ścisłego związku pomiędzy grubością intima-media CCA a występowaniem blaszek miażdżycowych w rozwidleniach tętnic szyjnych i udowych (przynajmniej w jednym z nich). Przy grubości < 0.6 mm blaszki obserwowano u 45 % badanych, podczas gdy przy wartości > 0.8 mm blaszki stwierdzono już u 95.5 % badanych [24]. Udowodniono również większą grubość kompleksu intima-media tętnic szyjnych wspólnych u osób z angiograficznie rozpoznaną chorobą wieńcową serca [17]. W wielu przeprowadzonych badaniach stwierdzano istotny wzrost ryzyka chorób sercowonaczyniowych (zwłaszcza zawału mięśnia serca), epizodów mózgowych (przemijające zaburzenia krążenia mózgowego, udar mózgu) i chorób naczyń kończyn dolnych u osób ze zmianami miażdżycowymi tętnic szyjnych wspólnych [1, 2, 4, 10, 18, 21]. Co więcej zwiększenie grubości kompleksu intima-media może mieć wartość prognostyczną dla przyszłych epizodów wieńcowych i udarów nawet u osób bez wcześniejszej historii chorób naczyniowych [18]. Na podstawie badań populacyjnych stwierdzono, że grubość kompleksu intima-media tętnic szyjnych wspólnych jest większa u pacjentów z chorobą naczyń oraz zależy od sumy czynników ryzyka miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych, występujących u danego pacjenta [2, 3, 10, 13].
8 8 Większa grubość kompleksu intima-media ma związek m.in. z następującymi czynnikami ryzyka: wiek, płeć, palenie tytoniu, wysokie ciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, cukrzyca i otyłość [6, 8, 10]. Zauważono, że grubość intima-media wrasta liniowo wraz z wiekiem [1, 19]. U zdrowych osób w wieku 40 lat stwierdzono, że średnia grubość kompleksu wynosi 0.56 mm, podczas gdy u osób 62-letnich 0.77 mm. Stopień progresji tych zmian wynosi 0.01 mm/rok dla pacjentów z już stwierdzoną blaszką miażdżycową i mm/rok dla osób bez blaszek w obrębie tętnic szyjnych wspólnych [19]. Natomiast Veller i wsp. uważają, że średni roczny przyrost grubości wynosi mm [24]. Pogrubienie kompleksu jest częściej wykrywane u płci męskiej, jest to kolejny czynnik ryzyka. Grubość kompleksu intima-media jest większa u mężczyzn niż u kobiet w tym samym wieku, a poziom rozwoju zmian miażdżycowych w tętnicach szyjnych wspólnych jest o 5 10 lat bardziej zaawansowany niż u kobiet [1, 3]. Palenie tytoniu również ma związek z miażdżycą tętnic szyjnych. Stwierdzono, że palacze mają o 14 % większą grubość kompleksu niż osoby niepalące [20]. W rozważaniach nad wpływem palenia tytoniu na grubość kompleksu intima-media uwzględnia się ilość paczek papierosów wypalonych w czasie całego życia. Jest to istotne, ponieważ obserwowano wzrost grubości intima-media zarówno u osób aktualnie palących, jak i u byłych palaczy w porównaniu do grupy kontrolnej, która nigdy nie paliła tytoniu [2]. Średnia i maksymalna grubość intima-media jest istotnie większa w grupie osób z nadciśnieniem tętniczym (także granicznym nadciśnieniem tętniczym) niż w grupie kontrolnej. [13, 21]. Szczególnie duże znaczenie odgrywa wartość skurczowa ciśnienia tętniczego. Salonen i wsp. wykazali, że mężczyźni z podwyższoną wartością skurczową ciśnienia tętniczego mają większą grubość intima-media o 9 % w porównaniu do mężczyzn z prawidłowymi wartościami ciśnienia tętniczego [20].
9 9 Zaburzenia gospodarki lipidowej pod postacią: podwyższonego poziomu cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu i apolipoproteiny B, obniżonego poziomu HDL-cholesterolu także odgrywają rolę w rozwoju miażdżycy tętnic szyjnych [4, 18]. U mężczyzn z podwyższonym poziomem LDL-cholesterolu obserwowano o 10 % większą grubość kompleksu intima-media niż u mężczyzn zdrowych [20]. Stwierdzono również, że niskie poziomy całkowitego cholesterolu, LDL-cholesterolu, apolipoproteiny B były istotnie powiązane z regresją grubości intima-media [2]. Znaleziono także powiązanie między stężeniem proinsuliny a grubością kompleksu intimamedia. Podwyższony poziom proinsuliny ma związek z rozwojem wczesnych zmian miażdżycowych. Już w wcześniejszych badaniach wykazano powiązania pomiędzy insulinoopornością i hiperinsulinemią (obserwowane m.in. w cukrzycy typu II) a rozwojem miażdżycy [7]. Na tej podstawie możemy stwierdzić, że większość czynników ryzyka sercowo-naczyniowego odgrywa istotną rolę w rozwoju wczesnych zmian miażdżycowych ocenianych za pomocą metod ultradźwiękowych. Pomiary grubości kompleksu intima-media tętnic szyjnych wspólnych mogą mieć zastosowanie w klinicznych próbach badania efektywności leczenia farmakologicznego i niefarmakologicznego, w ocenie progresji lub regresji procesu miażdżycowego [6]. Przykładem mogą być badania przeprowadzone przez Mack i wsp., którzy oceniali skuteczność obniżania poziomu cholesterolu po terapii kolestipol/niacyna połączonej z dietą [15]. Po jednym roku takiego leczenia stwierdzono zmniejszenie grubości kompleksu intimamedia w grupie leczonej, towarzyszył temu wzrost poziomu HDL-cholesterolu i zredukowanie poziomu apolipoproteiny B. Zmniejszenie grubości intima-media obserwowano już przy obniżeniu cholesterolu całkowitego o 28 %, LDL-cholesterolu o 47 %, trójglicerydów
10 10 o 27 %. W grupie placebo obserwowano natomiast stałą progresję grubości intima-media o śr mm/rok [15]. O`Leary i wsp. również badali skuteczność terapii hipolipemizującej (prawastatyna, cholestyramina lub oba te leki) u osób z rodzinną hipercholesterolemią. Zauważyli oni również redukcję grubości kompleksu intima-media po długotrwałym leczeniu obniżającym poziom cholesterolu. Ponadto wykazali oni, że zmniejszenie grubości kompleksu jest znacząco większe u osób, u których stwierdzono występowanie rodzinnej hipercholesterolemii oraz przebytego zawału mięśnia serca niż u tych cierpiących tylko na hipercholesterolemię [17]. Przeprowadzano również badania nad skutecznością stosowania hormonalnej terapii zastępczej jako terapii skutecznie redukującej chorobowość i śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych u kobiet w okresie menopauzy. Stwierdzono, że jedną z przyczyn skutecznego działania hormonalnej terapii zastępczej w tym zakresie jest hamowanie procesu miażdżycowego. Wykazano to za pomocą pomiarów grubości kompleksu intima-media tętnic szyjnych wspólnych, w których zauważono istotne statystycznie zmniejszenie grubości kompleksu u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą przez przynajmniej 1 rok w porównaniu do kobiet, które nigdy takiej terapii nie stosowały [22]. Podsumowując możemy stwierdzić, że ocena grubości kompleksu intima-media przy pomocy badania ultrasonograficznego jest metodą wiarygodną, łatwo dostępną i stosunkowo tanią. Z tego względu może mieć zastosowanie w badaniach epidemiologicznych zaawansowania uogólnionego procesu miażdżycowego, oceny jego progresji czy też skuteczności terapii. Jest również badaniem pozwalającym na oszacowanie ryzyka wielu chorób, w tym sercowonaczyniowych.
11 11 PIŚMIENNICTWO: [1] Allan P.L., Mowbray P.I., Lee A.J., Fowkes G.R.: Relationship between carotid intima-media thickness and symptomatic and asymptomatic peripheral arterial disease: The Edinburgh Artery Study. Stroke, 1997, 28, 348. [2] Bonithon-Kopp C. i wsp.: Early carotid atherosclerosis in healthy middle-aged women: A Follow-up Study. Stroke, 1993, 24, [3] Bonithon-Kopp C. i wsp.: Factors of carotid arterial enlargement in a population aged 59 to 71 years: The EVA Study. Stroke, 1996, 27, 654. [4] Bots M.L. i wsp.: Common carotid intima-media thickness and risk of stroke and myocardial infarction: The Rotterdam Study. Circulation, 1997, 96, [5] Gamble G. i wsp.: B-mode ultrasound images of the carotid artery wall: correlation of ultrasound with histological measurements. Atherosclerosis, 1993, 102, 163. [6] Grobbee D.E., Bots M.L.: Carotid artery intima-media thickness as an indicator of generalized atherosclerosis. J. Intern. Med., 1994, 236, 567. [7] Haffner S.M. i wsp.: Proinsulin and insulin concentrations in relation to carotid wall thickness: Insulin Resistance Atherosclerosis Study. Stroke, 1998, 29, [8] Handa N. i wsp.: Ultrasonic evaluation of early carotid atherosclerosis. Stroke, 1990, 21, [9] Hulthe J. i wsp.: Atherosclerotic changes in the carotid artery bulb as measured by B- mode ultrasound are associated with the extent of coronary atherosclerosis. Stroke, 1997, 28, [10] Jensen-Urstad K., Jensen-Urstad M., Johansson J.: Carotid artery diameter correlates with risk factors for cardiovascular disease in population of 55-year-old subjects. Stroke, 1999, 30, [11] Kruś S., Skrzypek-Fakhoury E. (red.): Patomorfologia kliniczna. PZWL, Warszawa, [12] Krzanowski M., Łuszczycka A.: Atlas ultrasonografii naczyń. Med. Prakt., Kraków, 1996r. [13] Labropoulos N. i wsp.: Compensatory arterial enlargement is a common pathobiologic response in early atherosclerosis. Am. J. Surg., 1998, 176, 140. [14] Lemne C., Jogestrand T., de Flaire U.: Carotid intima-media thickness and plaque in borderline hypertension. Stroke, 1995, 26, 34.
12 12 [15] Mack W.J. i wsp.: One-year reduction and longitudinal analysis of carotid intimamedia thickness associated with colestipol/niacin therapy. Stroke, 1993, 24, [16] Mannami T. i wsp.: Prevalence of asymptomatic carotid atherosclerotic lesions detected by high-resolutin ultrasonography and its relation to cardiovascular risk factors in the general population of a Japanese city: The Suita Study. Stroke, 1997, 28, 518. [17] O`Leary D.H. i wsp.: Use of sonography to evaluate carotid atherosclerosis in the elderly: The Cardiovascular Health Study. Stroke, 1991, 22, [18] Prati P. i wsp.: Prevalence and determinants of carotid atherosclerosis in a general population. Stroke, 1992, 23, [19] Rosfors S. i wsp.: Relationship between intima-media thickness in the common carotid artery and atherosclerosis in the carotid bifurcation. Stroke, 1998, 29, [20] Salonen R., Salonen J.T.: Determinants of carotid intima-media thickness: a population-based study in Eastern Finnish men. J. Intern. Med., 1991, 229, 225. [21] Suurküla M. i wsp.: Ultrasound evaluation of atherosclerotic manifestations in the carotid artery in high-risk hypertensive patients. Arterioscler. Thromb., 1994, 14, [22] Westendorp I.C.D. i wsp.: Hormone replacement therapy and intima-media thickness of the common carotid artery: the Rotterdam study. Stroke, 1999, 30, [23] Wikstrand J., Wendelhag I.: Methodological considerations of ultrasound investigation of intima-media thickness and lumen diameter. J. Intern. Med., 1994, 236, 555. [24] Veller M.G. i wsp.: Measurement of the ultrasonic intima-media complex thickness in normal subjects. J. Vasc. Surg., 1993, 17, 719.
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoBadanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych w odcinku zewnątrzczaszkowym
5 Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych w odcinku zewnątrzczaszkowym Radosław Kaźmierski W niniejszym rozdziale omówiono jeden z najważniejszych elementów badania ultrasonograficznego w neurologii
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoAlgorytm postępowania w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu chorób sercowonaczyniowych. Dr n. med. Wiesława Kwiatkowska
Algorytm postępowania w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu chorób sercowonaczyniowych u osób zakażonych HIV Dr n. med. Wiesława Kwiatkowska Epidemiologia zakażenia HIV Epidemiologia zakażenia HIV - zgony
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoMiażdżyca dużych tętnic obwodowych u pacjentów z podejrzeniem choroby wieńcowej
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiol. 2005, tom 12, nr 9, 635 643 Copyright 2005 Via Medica ISSN 1507 4145 Miażdżyca dużych tętnic obwodowych u pacjentów z podejrzeniem choroby wieńcowej Peripheral artery atherosclerosis
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoCHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoW Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ:
W Gminnym Ośrodku Zdrowia w Konopiskach prowadzone są aktualnie trzy programy profilaktyczne finansowane przez NFZ: "Profilaktyka raka szyjki macicy"- dla wszystkich Pań w wieku 25-59 lat, które nie miały
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoAktywność sportowa po zawale serca
Aktywność sportowa po zawale serca Czy i jaki wysiłek fizyczny jest zalecany? O prozdrowotnych aspektach wysiłku fizycznego wiadomo już od dawna. Wysiłek fizyczny o charakterze aerobowym (dynamiczne ćwiczenia
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoOrganizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoCardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland
Cardiovascular risk factors in young adult population in rural area in north-eastern Poland Czynniki ryzyka rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego u młodych osób dorosłych w środowisku wiejskim w północnowschodniej
Bardziej szczegółowoDługotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 38/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoLP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoTrienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowodr n.med. Bartosz Żabicki Zakład Radiologii Klinicznej Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu
dr n.med. Bartosz Żabicki Zakład Radiologii Klinicznej Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu Aorta piersiowa i brzuszna Tętnice kończyn dolnych Tętnice kończyn górnych Tętnice dogłowowe
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka sercowo naczyniowego - wiek sercowo naczyniowy
Czynniki ryzyka sercowo naczyniowego - wiek sercowo naczyniowy Zbigniew Gaciong Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Hypertension
Bardziej szczegółowoZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ( )
ZAPROSZENIE NA BADANIA PROFILAKTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PODSTAWOWEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ (2015-08-03) PROFILAKTYKA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA ADRESACI - Osoby zadeklarowane do lekarza POZ, w wieku 35, 40, 45,
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoZespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
Bardziej szczegółowoKwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia.
Kwasy tłuszczowe EPA i DHA omega-3 są niezbędne dla zdrowia serca i układu krążenia. Kwasy tłuszczowe omega-3 jak pokazują wyniki wielu światowych badań klinicznych i epidemiologicznych na ludziach, są
Bardziej szczegółowoCiśnienie tętna a zmiany strukturalne w tętnicach szyjnych u chorych z nadciśnieniem tętniczym
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiol. 2005, tom 12, nr 3, 189 197 Copyright 2005 Via Medica ISSN 1507 4145 Ciśnienie tętna a zmiany strukturalne w tętnicach szyjnych u chorych z nadciśnieniem tętniczym Pulse
Bardziej szczegółowoOcena grubości kompleksu intima media i wybranych parametrów metabolicznych w populacji młodych osób z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym
Wiesław Bryl, Karolina Hoffmann, Agata Strażyńska, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Aneta Rzesoś, Dariusz Popławski, Danuta Pupek-Musialik Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć
I Katedra i Klinika Kardiologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna - co warto wiedzieć Dlaczego to takie ważne? Marcin Gruchała Czynniki ryzyka zawału serca 15 152 osób z pierwszym
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 261/2012 z dnia 10 grudnia 2012 r. o projekcie programu zdrowotnego Program profilaktyki i wczesnego wykrywania
Bardziej szczegółowoKlasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Klasyczne (tradycyjne) i nowe czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Zasadnicze znaczenie dla opanowania epidemii chorób układu krążenia jest modyfikacja czynników ryzyka rozwoju miażdżycy tętnic
Bardziej szczegółowoPodstawowe zmiany patologiczne stwierdzane za pomocą dopplerowskich badań ultrasonograficznych naczyń domózgowych i wewnątrzczaszkowych
12 Podstawowe zmiany patologiczne stwierdzane za pomocą dopplerowskich badań ultrasonograficznych naczyń domózgowych i wewnątrzczaszkowych Joanna Wojczal Współautorzy podrozdziałów: Grzegorz Kozera, Tomasz
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 412 SECTIO D 2005 Zakład Pielęgniarstwa Internistycznego z Pracownią Pielęgniarstwa Onkologicznego WPiNoZ Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoZmiana celu leczenia cukrzycy
Zmiana celu leczenia cukrzycy Edward Franek Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA Zakład Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka IMDiK PAN, Warszawa IDF Diabetes Atlas 2015
Bardziej szczegółowoAnaliza czynników klinicznych wpływających na średnicę tętnic obwodowych u pacjentów poddawanych koronarografii
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiol. 2006, tom 13, nr 3, 234 243 Copyright 2006 Via Medica ISSN 1507 4145 Analiza czynników klinicznych wpływających na średnicę tętnic obwodowych u pacjentów poddawanych koronarografii
Bardziej szczegółowoSummary PRACA ORYGINALNA. I Klinika Chorób Serca, Kliniczne Centrum Kardiologii, Akademia Medyczna w Gdańsku 2
Marcin Gruchała 1, Dariusz Ciećwierz 2, Jerzy Bellwon 1, Radosław Targoński 1, Witold Dubaniewicz 1, Wojciech Sobiczewski 1, Arkadiusz Nowak 2, Paweł Skarżyński 2, Krzysztof Chlebus 1, Andrzej Rynkiewicz
Bardziej szczegółowo*Tomasz Słomka 1, Anna Drelich-Zbroja 2, Tomasz Roman 2, Maryla Kuczyńska 2, Piotr Trojanowski 3, Tomasz Jargiełło 2
Post N Med 2017; XXX(04): 177-182 Borgis *Tomasz Słomka 1, Anna Drelich-Zbroja 2, Tomasz Roman 2, Maryla Kuczyńska 2, Piotr Trojanowski 3, Tomasz Jargiełło 2 Grubość kompleksu intima-media oraz występowanie
Bardziej szczegółowoUltrasonografia (USG)
48 Ultrasonografia (USG) Ultrasonografia (USG) to nieinwazyjna, atraumatyczna metoda diagnostyczna, pozwalająca na uzyskanie obrazu przekroju badanego obiektu. Metoda ta wykorzystuje zjawisko rozchodzenia
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoChoroba naczyń wieńcowych a zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych oceniane metodą biopsji ultradźwiękowej
PRACA ORYGINALNA Folia Cardiol. 2003, tom 10, nr 6, 759 767 Copyright 2003 Via Medica ISSN 1507 4145 naczyń wieńcowych a zmiany miażdżycowe w tętnicach szyjnych oceniane metodą biopsji ultradźwiękowej
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoDziałania z zakresu promocji zdrowia w chorobach cywilizacyjnych
Rozdział 2 Działania z zakresu promocji zdrowia w chorobach cywilizacyjnych 2.1. PROFILAKTYKA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA Alicja Marzec, Marta Muszalik CELE ROZDZIAŁU Po przestudiowaniu przedstawionych
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowo( F ) I. Zagadnienia. II. Zadania
( F ) I. Zagadnienia 1. Rozchodzenie się fal akustycznych w układach biologicznych. 2. Wytwarzanie i detekcja fal akustycznych w ultrasonografii. 3. Budowa aparatu ultrasonograficznego metody obrazowania.
Bardziej szczegółowodniu przyjęcia oraz w przypadku chorych z krwotokiem dodatkowo dwukrotnie podczas hospitalizacji po embolizacji lub klipsowaniu tętniaka mózgu.
1 STRESZCZENIE Krwotok podpajęczynówkowy w przebiegu pękniętego tętniaka mózgu ze względu na młodszy wiek zachorowania niż w przypadku innych schorzeń sercowonaczyniowych oraz wysoką śmiertelność wymaga
Bardziej szczegółowoHIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć?
HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA Jak z nią żyć i skutecznie walczyć? KIM JESTEŚMY JESTEŚMY GRUPĄ, KTÓRA ZRZESZA PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI GOSPODARKI LIPIDOWEJ Z CAŁEJ POLSKI HIPERCHOLESTEROLEMIA RODZINNA FAKTY:
Bardziej szczegółowo2 Porady w zakresie obrazu chorobowego
Rozdział 2 2 Porady w zakresie obrazu chorobowego W niniejszym rozdziale przedstawiona jest choroba nadciśnieniowa, choroba wieńcowa serca i niewydolność mięśnia sercowego. Dodatkowe ryzyko wystąpienia
Bardziej szczegółowoNARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA SZCZEGÓŁOWE MATERIAŁY INFORMACYJNE O PRZEDMIOCIE POSTĘPOWANIA W SPRAWIE ZAWARCIA UMÓW O UDZIELANIE ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ w rodzaju: programy profilaktyczne i promocja zdrowia
Bardziej szczegółowoNarodowy Test Zdrowia Polaków
Raport z realizacji projektu specjalnego MedOnet.pl: Narodowy Test Zdrowia Polaków Autorzy: Bartosz Symonides 1 Jerzy Tyszkiewicz 1 Edyta Figurny-Puchalska 2 Zbigniew Gaciong 1 1 Katedra i Klinika Chorób
Bardziej szczegółowoLECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2
załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoZaktualizowane zalecenia dotyczące stosowania wysokich dawek ibuprofenu
22 maja 2015 r. EMA/325007/2015 Zaktualizowane zalecenia dotyczące stosowania wysokich dawek ibuprofenu Wyniki oceny potwierdziły występowanie niewielkiego ryzyka sercowonaczyniowego w przypadku przyjmowania
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób serca i naczyń
Warszawa, 8.10.2007 Epidemiologia chorób serca i naczyń Codziennie w Polsce, na choroby układu sercowo-naczyniowego umiera średnio 476 osób. Co prawda w latach 90. udało się zahamować bardzo duży wzrost
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoAKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA. Jadwiga Wolszakiewicz. Regularna aktywność fizyczna korzystnie wpływa na funkcje seksualne między innymi
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A AKTYWNOŚĆ SEKSUALNA Jadwiga Wolszakiewicz Klinika Rehabilitacji Kardiologicznej i Elektrokardiologii Nieinwazyjnej Instytut Kardiologii w Warszawie Zdrowie seksualne jest odzwierciedleniem
Bardziej szczegółowoChoroba wieńcowa - rosnący problem współczesnej kardiologii
Choroba wieńcowa - rosnący problem współczesnej kardiologii Choroby układu sercowo - naczyniowego stanowią przyczynę około połowy wszystkich zgonów w Polsce. W 2001 r. z powodu choroby wieńcowej zmarło
Bardziej szczegółowoMałgorzata Rajter-Bąk dr Jacek Gajek
SZKOLENIA PSYCHOLOGICZNO- ZDROWOTNE JAKO INWESTYCJA W KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI PROZDROWOTNEJ KADRY MENEDŻERSKIEJ, CZYLI WPŁYW ZDROWIA KADRY ZARZĄDZAJĄCEJ NA WYNIK FINANSOWY ZARZĄDZANYCH PRZEDSIĘBIORSTW
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowozmierzyć poziom tlenku węgla w wydychanym powietrzu i zawartość karboksyhemoglobiny we krwi.
Rok 2015 W Piotrkowie Trybunalskim obchody Światowego Dnia bez Tytoniu zostały zaakcentowane pracą Punktu Konsultacyjnego w Niepublicznym Zespole Opieki Zdrowotnej HIPOKRETES w dniu 1 czerwca. Palący pacjenci
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY
FARMAKOTERAPIA MIAŻDŻYCY Miażdżyca: Przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, polegająca na zmianach zwyrodnieniowowytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic wywołanych przez gromadzenie się:
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze. Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę
Nadciśnienie tętnicze Prezentacja opracowana przez lek.med. Mariana Słombę EPIDEMIOLOGIA: Odsetek nadciśnienia tętniczego w populacji Polski w wieku średnim (36-64 lat) wynosi 44-46% wśród mężczyzn i 36-42%
Bardziej szczegółowoOstre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia
Ostre zespoły wieńcowe u kobiet od rozpoznania do odległych wyników leczenia Janina Stępińska Klinika Intensywnej Terapii Kardiologicznej Instytut Kardiologii, Warszawa o Abott Potencjalny konflikt interesów
Bardziej szczegółowoHipercholesterolemia najgorzej kontrolowany czynnik ryzyka w Polsce punkt widzenia lekarza rodzinnego
XVI Kongres Medycyny Rodzinnej Kielce, 2 5 czerwca 2016 Prof. UJ dr hab. med. Adam Windak Kierownik Zakładu Medycyny Rodzinnej CM UJ Wiceprezes Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce Hipercholesterolemia
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoWpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy.
Marek Ciecierski, Zygmunt Mackiewicz, Arkadiusz Jawień Wpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy. Z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej AM w Bydgoszczy Kierownik
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nadciśnienie tętnicze od A do Z 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoTemat: Choroby i higiena układu krwionośnego.
1. Praca serca. Serce jest aktywnie pracującym mięśniem. Kurcząc się około 75 razy na minutę, wykonuje w ciągu doby około 108 tyś. skurczów. Od tego, jak funkcjonuje serce, zależy stan całego organizmu.
Bardziej szczegółowoBarbara Polaczek-Krupa. Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta
Barbara Polaczek-Krupa Zastosowanie analizy grubości siatkówki w okolicy plamki jako nowej metody w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta Praca doktorska Praca finansowana w ramach projektu CMKP
Bardziej szczegółowoZdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne
Zdrowotne i społeczne problemy wieku starszego - sprzężenia zwrotne Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej Szpital
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 110/2013 z dnia 22 kwietnia 2013r. o projekcie programu Ocena wyrównania ciśnienia tętniczego w populacji mieszkańców
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoOpieka kardiologiczna w Polsce
Opieka kardiologiczna w Polsce aktualny stan i wyzwania Konsultant Krajowy w dziedzinie kardiologii Grzegorz Opolski Zmiany umieralności z powodu chorób układu sercowonaczyniowego w Polsce w latach 1991-2005
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze od rozpoznania do leczenia Nadciśnienie Tętnicze 2000, tom 4, nr 2, strony
Tomasz Grodzicki, Agata Adamkiewicz-Piejko PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA Katedra Gerontologii i Medycyny Rodzinnej Colegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Nadciśnienie tętnicze od rozpoznania
Bardziej szczegółowoEfekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową
BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Efekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową Katarzyna Kolasińska-Malkowska 1, Marcin Cwynar
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADY BUDOWY MODELI REGRESYJNYCH I KLASYFIKACYJNYCH. Wprowadzenie do problematyki modelowania statystycznego
PRZYKŁADY BUDOWY MODELI REGRESYJNYCH I KLASYFIKACYJNYCH Janusz Wątroba, StatSoft Polska Sp. z o.o. Tematyka artykułu obejmuje wprowadzenie do problematyki modelowania statystycznego i jego roli w badaniu
Bardziej szczegółowo