PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WOS-u W ZESPOLE SZKÓŁ W LASZKACH GIMNAZJUM

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z WOS-u W ZESPOLE SZKÓŁ W LASZKACH GIMNAZJUM Wstęp Wiedza o społeczeństwie jest specyficznym przedmiotem ze względu na bezpośredni związek treści lekcji z codziennym życiem oraz ze względu na interdyscyplinarny charakter. Sprawdzenie przydatności pozyskiwanej wiedzy i umiejętności następuje często natychmiast. Dlatego też na bieżące oceny składa się przede wszystkim ocenianie aktywności ucznia na lekcji przejawiające się gotowością do udziału w zajęciach (uczestnictwo w dyskusji, stawianie pytań, udzielanie odpowiedzi, formułowanie problemów do dyskusji, wyciąganie i formułowanie wniosków, wyrażanie własnych poglądów, argumentowanie swoich przekonań, posługiwanie się podręcznikiem, aktami prawnymi i innymi źródłami wiedzy). I. Cele oceniania na lekcjach wiedzy o społeczeństwie 1. Ustalenie stopnia opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności wynikających z programu nauczania. 2.Uzyskanie informacji o jakości nauczania. 3. Dostarczenie uczniowi informacji o poziomie jego osiągnięć i postępach, jakie czyni w tym zakresie. 4. Dostarczenie informacji rodzicom o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. 5. Rozwijanie zainteresowania tematyką społeczną i polityczną poprzez gromadzenie, opracowywanie i interpretowanie wiedzy z różnych źródeł. 6. Mobilizowanie uczniów do sprawnej pracy w grupie oraz do twórczego rozwiązywania problemów. 7. Wyrabianie motywacji do aktywnego udziału w lekcji.

2 II. Sposoby i formy oceniania: 1. Sprawdziany pisemne, testy (zamknięte, otwarte). 2. Kartkówki zapowiedziane lub niezapowiedziane. 3. Odpowiedź ustna. 4. Referat. 5. Dłuższa praca pisemna przygotowana w domu. 6. Prace domowe. 7. Informacje bieżące. 8. Dobrowolne prasówki. 9. Analiza źródeł. III. Odpowiedzi ustne 1. Oceniane są na bieżąco z uwzględnieniem indywidualnych możliwości ucznia, zgodnie z wymaganiami na poszczególne oceny. 2. Nauczyciel pyta z 3 ostatnich lekcji lub z materiału powtórzeniowego. 3. Przy odpowiedzi ustnej ocenianiu podlega: a) rozumienie tematu, b) zawartość merytoryczna,

3 c) argumentacja, d) wyrażanie sądów, e) stosowanie terminologii właściwej dla przedmiotu, f) sposób prezentacji (samodzielność wypowiedzi, poprawność językowa,płynność, logiczne myślenie), g) dodatkowe pytania naprowadzające wpływają na obniżenie oceny. VI. Kartkówki 1. O ilości kartkówek w okresie decyduje nauczyciel. 2. Kartkówka obejmuje materiał z ostatnich trzech tematów. 3. Ocenie podlega stopień opanowania nabytej wiedzy i umiejętności, poprawność merytoryczna i językowa wypowiedzi. 4. Kartkówki składają się z 5 pytań i oceniane są punktowo. Za każde zadanie przyznaje się określoną liczbę punktów. Punkty są sumowane i zamieniane na ocenę w następujący sposób: 5 p. bardzo dobry 4 p. dobry 3 p. dostateczny 2 p. dopuszczający 1p., 0p. - niedostateczny 5. Oceny z kartkówki podlegają poprawie, można je poprawiać raz i obydwie oceny są wpisywane do dziennika. Czas poprawy jest uzgadniany z nauczycielem.

4 VII. Ocenianie bieżące za pomocą znaków + i - Uczeń w czasie lekcji może otrzymać plusy i minusy, które są zamieniane na oceny w następujący sposób: a) = bardzo dobry b) = dobry c) = dostateczny d) = dopuszczający e) / = niedostateczny VIII. Uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do zajęć raz w semestrze. IX. Prace klasowe sprawdziany 1. Nauczyciel zapowiada sprawdzian pisemny co najmniej tydzień wcześniej. 2. Sprawdziany i inne prace kontrolne są obowiązkowe. W każdym semestrze przewiduje się co najmniej 1sprawdzian i 2 kartkówki (z 3 tematów). 3. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może napisać go z całą klasą, to powinien to uczynić w terminie uzgodnionym z nauczycielem przedmiotu (w przypadku nieobecności usprawiedliwionej termin zaliczenia wynosi 2 tygodnie od daty napisania sprawdzianu przez klasę, przy dłuższej nieobecności ucznia termin zaliczenia uczeń uzgadnia z nauczycielem). 4. Nauczyciel jest zobowiązany ocenić i udostępnić uczniom sprawdziany pisemne, kartkówki w 2 tygodnie od daty napisania. 5. Oceny ze sprawdzianów podlegają poprawie, można je poprawiać raz i obydwie oceny są wpisywane do dziennika. Czas poprawy jest uzgadniany z nauczycielem. 6. Prace oceniane są punktowo. Za każde zadanie przyznaje się określoną liczbę punktów. Punkty są sumowane i zamieniane na ocenę według następujących wskaźników procentowych:

5 36% - 40,49 % - dopuszczający 40,5 % - 45,49 % dopuszczający 45,5 % - 50,49% + dopuszczający 50, 5 % - 57,49% - dostateczny 57,5 % - 64,49 % dostateczny 64,5 % - 70,49 % + dostateczny 70,5 % - 77,49 % - dobry 77,5 % - 84,49 % dobry 84,5 % - 90,49 % + dobry 90,5 % - 95,49 % - bardzo dobry 95,5 % - 98,49 % bardzo dobry 98,5 % % + bardzo dobry X. Prowadzenie zeszytów przedmiotowych. 1. Uczeń zobowiązany jest posiadać zeszyt przedmiotowy. Brak zeszytu upoważnia nauczyciela do wpisania w dzienniku lekcyjnym oceny niedostatecznej z przedmiotu. 2. Każdy zeszyt sprawdzany jest pod względem kompletności notatek, ich poprawności merytorycznej, estetyki oraz poprawności ortograficznej.

6 3. Uczeń ma obowiązek uzupełniania notatek w zeszycie za czas nieobecności. 4. Uczeń zobowiązany jest do gromadzenia bieżących informacji z kraju i ze świata z dostępnych źródeł w różnej formie. XI. Zadawanie i ocena prac domowych 1. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne odrabianie prac domowych. 2. Zadając pracę domową nauczyciel określa wymagania formalne związane z jej wykonaniem termin oraz sposób wykonania. Uczeń ma obowiązek przestrzegać terminu i sposobu wykonania zadania 3. Nauczyciel ma obowiązek wyznaczania odpowiedniego do trudności zadania czasu na jego realizację. 4. Nauczyciel sprawdza wykonanie wymienionych wyżej prac w określonym terminie. 5. Znak graficzny, tzw. parafka oznacza, że nauczyciel sprawdzał wykonanie pracy, ale nie sprawdzał jej zawartości merytorycznej. 6. Brak pracy domowej zostaje odnotowany przez nauczyciela za pomocą oceny niedostatecznej. 7. W uzasadnionym przypadku częste nie odrabianie prac domowych spowodowane zaniedbaniami, nieodpowiednim stosunkiem do przedmiotu, lekceważenie obowiązków ucznia, brakiem systematyczności nauczyciel może odmówić wyznaczenia drugiego terminu wykonania pracy domowej 8. Ocenienie prac może nastąpić natychmiast po upływie terminu ich realizacji lub podczas kontroli zeszytów zgodnie z umową dotyczącą konkretnej pracy. XII. Zasady ustalania oceny semestralnej rocznej:

7 1.Ocena semestralna i roczna uwzględnia oceny cząstkowe wystawiane uczniom za wiedzę i umiejętności z form aktywności obowiązujących w danym okresie. 2. Ocena semestralna i roczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych. 3.O ocenie semestralnej i rocznej ucznia decyduje hierarchia ważności ocen oraz terminowe wywiązywanie się z wykonywania wymaganych prac w danym okresie. Są to: a) oceny za prace pisemne, b) oceny za odpowiedzi ustne i kartkówki, c) oceny za inne aktywności ucznia (praca domowa, aktywność, udział w lekcji i inne). 4. Osiągnięte sukcesy w konkursach i olimpiadach przedmiotowych wpływają na podwyższenie oceny. 5. W stosunku do ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się lub deficyty rozwojowe (uniemożliwiające sprostanie wymaganiom edukacyjnym wynikającym z realizowanego programu nauczania) potwierdzone pisemną opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej upoważnionej poradni specjalistycznej, nauczyciel obniża wymagania edukacyjne na ocenę dopuszczającą o 5 %. XIII. Czas trwania i układ zestawu zadań z WOS-u podczas egzaminów 1. Egzamin klasyfikacyjny semestralny obejmuje materiał nauczania z jednego semestru, trwa 45 minut i przeprowadzony jest w formie pisemnej. 2. Egzamin klasyfikacyjny roczny obejmuje materiał nauczania z dwóch semestrów, przeprowadzony jest w formie pisemnej (45 minut) i ustnej (30 minut, w tym 10 minut na przygotowanie się ucznia do odpowiedzi). 3. Egzamin poprawkowy przeprowadzony jest w formie pisemnej (45 minut) i ustnej (30 minut, w tym 10 minut na przygotowanie się ucznia do odpowiedzi). XIV. Ubieganie się o wyższą niż przewidywana ocena semestralna lub roczna 1. Uczeń może ubiegać się o wyższą niż przewidywana ocena semestralna lub roczna na zasadach określonych w WZO:

8 a) frekwencja na zajęciach przedmiotu nie niższa niż 80% (z wyjątkiem długotrwałej choroby); b) usprawiedliwienie wszystkich nieobecności na zajęciach; c) przystąpienie do wszystkich przewidzianych przez nauczyciela form sprawdzianów i prac pisemnych; d) uzyskanie z wszystkich sprawdzianów i prac pisemnych ocen pozytywnych (wyższych niż ocena niedostateczna), również w trybie poprawy ocen niedostatecznych; e) skorzystanie z wszystkich oferowanych przez nauczyciela form poprawy, w tym konsultacji indywidualnych. 2. Uczeń we wniosku do wychowawcy zobowiązany jest określić ocenę, o jaką chce się ubiegać. 3. Nauczyciel przygotowuje sprawdzian pisemny (czas trwania sprawdzianu: 45minut), który zawiera umiejętności i wiadomości na wskazaną przez ucznia ocenę. Uczeń, aby uzyskać wyższą ocenę musi z punktowanego sprawdzianu uzyskać minimum 90% punktów). W przypadku nieosiągnięcia wymaganej ilości punktów ze sprawdzianu uczniowi nie obniża się wcześniej proponowanej oceny. XV. Sposoby korygowania niepowodzeń uczniów 1. Pomoc koleżeńska. 2. W uzasadnionych przypadkach pomoc nauczyciela. 3. Obniżenie wymagań programowych uczniowi, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się lub deficyty rozwojowe uniemożliwiające sprostanie wymaganiom wynikającym z programu nauczania. a) Dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych może obejmować między innymi: - omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym stopniu trudności, - wyznaczanie dłuższego czasu na jego utrwalenie, - podawanie poleceń w prostszej formie, - unikanie trudnych czy bardzo abstrakcyjnych pojęć, - częste odwoływanie się do konkretu, przykładu, - unikanie pytań problemowych, przekrojowych, - wolniejsze tempo pracy,

9 - szerokie stosowanie zasady poglądowości, - odrębne instruowanie ucznia, - docenianie włożonego w pracę wysiłku, a nie tylko uzyskanego efektu, - zadawanie do domu tyle, ile dziecko jest w stanie wykonać samodzielnie. b) Dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb (dysleksja, dysortografia, dysgrafia): - ocenianie na podstawie wypowiedzi ustnych, - wydłużenie czasu na prace pisemne i ustne, - nieocenianie poziomu graficznego prac pisemnych, - zwracanie uwagi na poziom czytania cichego i głośnego ze zrozumieniem, - docenianie włożonego w pracę wysiłku, a nie tylko uzyskanego efektu, - w wypowiedziach pisemnych uwzględnianie zawartości treściowej, a nie tylko zasób słownictwa i poprawności ortograficznej, - prowadzenie systematycznej pracy samokształceniowej w domu. XVI. Ewaluacja PZO 1. PSO podlegać będzie ewaluacji, czyli ocenie i sprawdzeniu jego funkcjonowania. 2. Ewaluacja dokonana będzie po roku funkcjonowania systemu w szkole w celu jego modyfikacji i wyeliminowania dostrzeżonych braków. Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z wiedzy o społeczeństwie

10 Część 1 Temat lekcji Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca 1. Ja, czyli kto? samoocena, samorealizacja, autorytet - dokonuje samooceny - tłumaczy, czym jest styl życia - podaje przykłady aktywnego i biernego spędzania wolnego czasu tożsamość, konsumpcjonizm - wymienia elementy tożsamości - odróżnia tożsamość osobistą od społecznej - charakteryzuje własny styl życia - omawia różnice pomiędzy aktywnym i biernym stylem życia - podejmuje działania mające na celu eliminację swoich wad i wykorzystywanie atutów - wymienia czynniki kształtujące styl życia - przedstawia negatywne i pozytywne strony konsumpcyjnego stylu życia, na podstawie tekstu źródłowego konformizm, nonkonformizm - wskazuje sposoby poprawienia samooceny - uzasadnia, jaki sposób spędzania wolnego czasu jest najkorzystniejsze dla człowieka - wskazuje osobę, którą uważa za autorytet, i uzasadnia swój wybór - omawia negatywne skutki zaniżonej lub zawyżonej samooceny - odróżnia autorytety rzeczywiste od pozornych - wskazuje współczesne autorytety 2. Człowiek istotą społeczną - tłumaczy, co to znaczy, że człowiek jest istotą społeczną - wylicza pełnione przez siebie role - wyjaśnia termin: socjalizacja - wymienia role społeczne, jakie może odgrywać człowiek - wyjaśnia, co decyduje o dobrych relacjach z innymi ludźmi - określa, w jakich sytuacjach człowiek może utracić swoją indywidualność, na podstawie - wskazuje czynniki sprzyjające socjalizacji i ją ograniczające - wymienia przyczyny konfliktu ról społecznych

11 społeczne tekstu źródłowego 3. Porozumiewamy się - wyjaśnia, na czym polega komunikacja werbalna i niewerbalna - prowadzi rozmowę w sposób kulturalny - wskazuje sposoby podejmowania decyzji w grupie - podaje zasady skutecznego porozumiewania się - wymienia podstawowe zasady publicznych wystąpień - przekazuje komunikat w sposób werbalny i niewerbalny - odczytuje w sposób prawidłowy gesty rozmówcy - określa reguły przemawiania w sytuacjach oficjalnych - wyjaśnia znaczenie mowy ciała w akcie komunikacji - uczestniczy w dyskusji lub debacie na wybrany temat - prezentuje publicznie przygotowane wystąpienie - tłumaczy, na czym polega debata oksfordzka - podaje zalety pracy zespołowej 4. Nie taki konflikt straszny konflikt, negocjacje, kompromis - wymienia różne typy zachowań i postaw w sytuacjach konfliktowych - określa najczęstsze przyczyny konfliktów we współczesnym świecie - podaje negatywne skutki różnych zachowań w sytuacjach konfliktowych - symuluje prowadzenie mediacji pomiędzy zwaśnionymi stronami - podaje przykłady sytuacji konfliktowych w codziennym życiu - wskazuje sposoby rozwiązywania konfliktów - tłumaczy, na czym polega konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego - wskazuje problemy, z którymi najczęściej wiąże się konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego 5. Grupy społeczne - wyjaśnia, czym jest zbiorowość, a czym grupa społeczna - podaje nazwy grup - określa rolę kontaktów i więzi z innymi ludźmi w życiu człowieka - przedstawia podział grup - wymienia korzyści płynące z przynależności do różnych grup społecznych - dostrzega wpływ grupy na - omawia hierarchię grupy - przedstawia cechy, jakie powinien mieć przywódca rodzina niepełna, rodzina przybrana, rodzina zastępcza

12 społecznych, do których należy - wymienia funkcje rodziny społecznych jednostkę - charakteryzuje współczesny model rodziny grupy - tłumaczy, na czym polega wartość i rola rodziny oraz specyfika więzi rodzinnych 6. Życie szkoły - wyjaśnia, czym jest statut szkoły - wymienia podstawowe prawa i obowiązki ucznia - omawia strukturę władz szkoły - podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego - określa zadania poszczególnych organów władz szkoły - przedstawia historię swojej szkoły i biografię jej patrona - podaje sposoby aktywnego uczestniczenia w życiu szkoły - omawia wybrany problem swojej społeczności szkolnej i wskazuje sposoby jego rozwiązania 7. Normy i zasady - rozpoznaje podstawowe zasady i normy współżycia społecznego - wymienia podstawowe prawa obywatelskie Polaków - omawia przyczyny dyskryminacji w szkole - wyjaśnia, dlaczego należy przestrzegać norm społecznych - tłumaczy, na czym polega tolerancja i nietolerancja - podaje przyczyny nietolerancji - podaje przykłady postępowania zgodne z określonymi normami - omawia skutki nieprzestrzegania norm społecznych - przedstawia prawa i wolności obywatelskie Polaków - określa, czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce - uzasadnia, które normy społeczne uważa za najważniejsze - wymienia przykłady nietolerancji we współczesnym świecie - przedstawia sposoby zapobiegania dyskryminacji w szkole - wyjaśnia termin: wolność słowa

13 - rozpoznaje zagrożenia związane z nietolerancją, na podstawie tekstu źródłowego 1. Mój udział w życiu społecznym społeczność, społeczność lokalna - tłumaczy, czym są potrzeby - wskazuje potrzeby niższego i wyższego rzędu - wymienia elementy składające się na tradycję lokalną swojego miejsca zamieszkania - podaje informacje na temat swojej najbliższej okolicy - wymienia różne sposoby realizacji tej samej potrzeby - wymienia korzyści płynące z życia w społeczności - podaje przykłady stowarzyszeń i organizacji lokalnych - charakteryzuje działalność lokalnego stowarzyszenia, na podstawie tekstu źródłowego - przedstawia hierarchię potrzeb według A. Maslowa - określa zadania lokalnych stowarzyszeń i organizacji - omawia problemy występujące w społeczności lokalnej - inicjuje działania mające na celu rozwiązanie lokalnych problemów 2. Razem stanowimy naród - wyjaśnia termin: naród - wymienia polskie symbole narodowe tożsamość narodowa, dziedzictwo narodowe - podaje daty polskich świąt narodowych - omawia czynniki sprzyjające kształtowaniu się narodów - podaje przykłady polskiego dziedzictwa narodowego - określa rolę symboli narodowych - przedstawia etapy powstawania narodu polskiego - wyjaśnia, dlaczego utrata niepodległości i okres zaborów wpłynęły na kształtowanie świadomości narodowej Polaków - wymienia zalety uczestnictwa w tworzeniu kultury narodowej - omawia dobre oraz złe strony wielonarodowości 3. Od patriotyzmu do szowinizmu ojczyzna, patriotyzm - przedstawia obowiązki obywateli - tłumaczy, na czym polega patriotyzm lokalny - wymienia rodzaje patriotyzmu, na podstawie - wskazuje różnice pomiędzy patriotyzmem a nacjonalizmem i szowinizmem - charakteryzuje współczesne formy patriotyzmu - omawia przyczyny - wyjaśnia znaczenie stereotypu w odniesieniu do narodów - podaje przykłady

14 wobec ojczyzny tekstu źródłowego - charakteryzuje różne postawy patriotyczne nacjonalizm, szowinizm i kosmopolityzm Holocaustu pozytywnych stereotypów narodowych - określa, czym jest stereotyp i wymienia jego cechy - wyjaśnia, czym był Holocaust 4. Mniejszości narodowe mniejszości narodowe, mniejszości etniczne - wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce - podaje podstawowe prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce - uzasadnia konieczność poszanowania odrębności kulturowej mniejszości narodowych - wskazuje największe skupiska Polonii na świecie - omawia prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce - wskazuje na mapie państwo, w którym znajduje się największe skupisko Polonii - podaje czynniki wpływające na kształtowanie poczucia odrębności kulturowej, na podstawie tekstu źródłowego - wskazuje więzi łączące Polonię z państwem i narodem polskim - wymienia dziedziny aktywności Polonii - omawia pozytywne i negatywne skutki emigracji Polaków - ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych 5. Społeczeństwo i hierarchia społeczna - wyjaśnia termin: społeczeństwo - wymienia klasy społeczne - wyjaśnia termin: globalna wioska - tłumaczy, czym jest społeczeństwo informacyjne - charakteryzuje klasy i warstwy społeczne - wymienia korzyści wynikające z obecności w społeczeństwie klasy średniej, na podstawie tekstu - opisuje funkcjonowanie wybranego społeczeństwa pierwotnego - przedstawia dobre i złe strony przynależności do - wyjaśnia, na czym polega awans społeczny i degradacja społeczna

15 - wskazuje różnice między życiem społeczeństwa pierwotnego i współczesnego źródłowego wybranej klasy społecznej - charakteryzuje klasę średnią 6. Polskie społeczeństwo - wymienia klasy społeczne występujące w Polsce - charakteryzuje współczesne społeczeństwo polskie - charakteryzuje problemy społeczne występujące w Polsce - omawia poziom wykształcenia społeczeństwa polskiego - tłumaczy przyczyny małej liczebności polskiej klasy średniej - przedstawia kwestie związane ze szkolnictwem wyższym w Polsce, na podstawie tekstu źródłowego - przedstawia korzyści i zagrożenia, jakie niesie ze sobą powszechny dostęp do internetu 1. Po co ludziom państwo? - wyjaśnia termin: państwo - przyporządkowuje Polskę do właściwego rodzaju państwa - wymienia cechy państwa - podaje nazwy trzech państw federacyjnych i unitarnych - określa funkcje państwa - rozróżnia pojęcia obywatelstwo i narodowość - omawia cechy państwa - opisuje wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa - wyjaśnia termin: repatriacja - wskazuje na mapie państwa federacyjne i unitarne - przedstawia sposoby uzyskania obywatelstwa polskiego - samodzielnie tworzy definicje państwa federacyjnego i państwa unitarnego - ocenia relacje państwo obywatel 2. Ustroje polityczne - charakteryzuje ustroje: demokratyczny, autorytarny i totalitarny - wymienia nazwy dwóch państw demokratycznych, autorytarnych i totalitarnych - podaje nazwy dwóch - charakteryzuje rolę obywateli w państwie demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym ideologia, - opisuje sposoby powstawania trzech typów ustrojów politycznych - wyjaśnia genezę różnych - rozpoznaje przywódców najważniejszych państw współczesnych indoktrynacja, pucz, system

16 - wskazuje różnice między monarchią a republiką monarchii i republik - opisuje, na czym polegają mechanizmy wpajania społeczeństwu określonej ideologii, na podstawie tekstu źródłowego gospodarka centralnie sterowana, kadencja form rządów - wskazuje na mapie państwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne - odszukuje na mapie monarchie i republiki prezydencki, parlamentarny i mieszany 3. Demokracja - wyjaśnia istotę demokracji - wymienia prawa i wolności obywatelskie w państwie demokratycznym - odróżnia demokrację bezpośrednią od pośredniej - podaje przykłady zastosowania różnych form demokracji bezpośredniej i pośredniej - wyjaśnia, w jaki sposób państwo demokratyczne dba o dobro obywateli - wymienia przykłady praw przysługujących obywatelom w krajach demokratycznych - tłumaczy, na czym polegają różne rodzaje demokracji - uzasadnia wyższość demokracji nad innymi ustrojami politycznymi - ocenia znaczenie kultury politycznej dla funkcjonowania państwa demokratycznego radni, posłowie, referendum - tłumaczy, czym jest kultura polityczna, na podstawie tekstu źródłowego - przyporządkowuje prawa obywateli do odpowiednich kategorii praw - uczestniczy w dyskusji na temat stosowania zasad demokratycznych w życiu codziennym inicjatywa obywatelska, plebiscyt, konsultacje społeczne 4. Zalety i wady - wymienia zalety i wady ustroju - tłumaczy, na czym polega demokracja większościowa i - omawia zagrożenia, które wiążą się z demokracją - rozróżnia pojęcia dobro - przedstawia swoją opinię

17 demokracji demokratycznego demokracja konstytucyjna większościową państwa i dobro partii na temat polskiej demokracji - wyjaśnia, na czym polegają działania dla dobra państwa - przedstawia znaczenie współpracy i kompromisu dla funkcjonowania demokracji, na podstawie tekstu źródłowego - wymienia cechy charakteru i osobowości, którymi powinien się odznaczać dobry polityk 5. Społeczeństwo obywatelskie - wyjaśnia termin: obywatelstwo - wymienia prawa i obowiązki obywatela Polski - omawia cechy charakteryzujące dobrego obywatela - tłumaczy, na czym polega istota społeczeństwa obywatelskiego - przedstawia formy udziału obywateli w życiu publicznym - rozróżnia formy społecznego protestu - wymienia cechy, którymi powinny charakteryzować się osoby chcące brać aktywny udział w życiu społecznym, na podstawie tekstu źródłowego - uzasadnia konieczność udziału obywateli w życiu publicznym weto ludowe, strajk pracowniczy, organizacja pożytku publicznego - uczestniczy w dyskusji dotyczącej wpływu obywateli na sprawy ważne dla całego państwa - wskazuje sposoby rozwiązań problemów lokalnych i ogólnokrajowych z wykorzystaniem różnych form inicjatywy obywatelskiej - prowadzi dyskusję dotyczącą wpływu obywateli na sprawy ważne dla całego państwa 6. Organizacje pozarządowe - rozróżnia trzy sektory życia społecznego - wyjaśnia termin: wolontariat - wyjaśnia termin: organizacja pozarządowa - wskazuje różnice między działalnością fundacji i stowarzyszenia - omawia zadania organizacji pozarządowych - przedstawia zasady wolontariatu - tłumaczy, jaką rolę odgrywają w społeczeństwie organizacje non profit, na podstawie tekstu źródłowego - podaje przykłady organizacji non profit działających w najbliższej okolicy - wskazuje korzyści wynikające z pracy wolontariuszy dla obywatela i społeczeństwa 7. Patologie w państwie - wymienia patologie władzy demagogia, populizm - rozpoznaje wystąpienie o charakterze populistycznym - uczestniczy w dyskusji lub debacie na temat sposobów zwalczania - prowadzi dyskusję lub debatę na temat sposobów

18 demokratycznym - wskazuje przykłady nadmiernej biurokratyzacji - tłumaczy, na czym polegają: korupcja, biurokratyzacja, centralizacja - wymienia skutki korupcji patologii władzy zwalczania patologii władzy - opracowuje szkolną kampanię walki z korupcją 1. Po co ludziom pieniądze? - wymienia funkcje pieniądza - wyjaśnia, jak należy posługiwać się kartą płatniczą - przedstawia historię pieniądza - omawia funkcje pieniądza - uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości pieniądza - przedstawia pozytywne strony posiadania karty płatniczej - wymienia pozytywne i negatywne skutki nieograniczonego dostępu do pieniędzy - tłumaczy ideę wprowadzania wspólnej europejskiej waluty euro 2. ABC gospodarki - wyjaśnia, czym jest gospodarka konkurencja, monopol - charakteryzuje poszczególne działy gospodarki popyt, podaż - wskazuje różnice pomiędzy gospodarką centralnie planowaną i gospodarką wolnorynkową - tłumaczy, na czym polega monopol i konkurencja - charakteryzuje polską gospodarkę - określa zależność między popytem i podażą - wyjaśnia, czym jest koniunktura gospodarcza 3. Ekonomia w moim domu - wyjaśnia, czym jest gospodarstwo domowe - przedstawia różne źródła dochodów w gospodarstwach domowych - planuje swoje wydatki - wyjaśnia, kim jest - wymienia rodzaje gospodarstw domowych - podaje sposoby zgłaszania reklamacji - wskazuje instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta - planuje budżet domowy - wyjaśnia, czym są wydatki stałe i zmienne - podaje, na co należy zwrócić uwagę przy dokonywaniu zakupu towaru - omawia prawa konsumenta i - określa liczebność i rodzaje współczesnych polskich gospodarstw domowych - wymienia zadania rzecznika konsumentów - tłumaczy, czym zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

19 konsument - wymienia podstawowe prawa konsumenta obowiązki sprzedawcy - prawidłowo wypełnia formularz reklamacyjny - tłumaczy, czym jest gwarancja towaru 4. Podatki i budżet państwa - wyjaśnia termin: podatek - uzasadnia potrzebę płacenia podatków - wyjaśnia, czym jest budżet państwa - wymienia rodzaje podatków w Polsce - podaje wysokość stawek podatkowych obowiązujących w Polsce - wskazuje źródła dochodów i wydatków państwa - charakteryzuje rodzaje podatków w Polsce - tłumaczy, na czym polega zjawisko szarej strefy deficyt budżetowy, NIP, PIT, CIT, VAT - oblicza wysokość podatku dochodowego płaconego przez obywatela - opisuje sposoby pokrywania deficytu budżetowego - ocenia skalę podatkową obowiązującą w Polsce na tle innych państw - przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów państwa 5. System bankowy waluta, konto bankowe, lokata, kredyt - określa istotę działalności banków emisja, NBP, Rada Polityki Pieniężnej - omawia prawo popytu i podaży - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z korzystania z różnorodnych usług bankowych - wymienia zadania Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieniężnej - określa czynniki kształtujące prawo popytu i podaży - omawia rolę reklamy w - wyjaśnia, co wpływa na tworzenie systemu pieniężnego w danym państwie - porównuje i ocenia jakość usług bankowych - prezentuje ofertę wybranych banków

20 sektorze bankowym internetowych 6. Giełda papierów wartościowych giełda, makler, akcja, obligacja indeks giełdowy, hossa, bessa - wskazuje różnice między akcjami a obligacjami - wymienia nazwy miast, w których znajdują się największe współczesne giełdy papierów wartościowych - opisuje, na czym polega praca maklera i gra na giełdzie - ocenia ryzyko związane z grą na giełdzie - odszukuje w internecie informacje o wynikach indeksów giełdowych - przedstawia zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych 7. Ożywienie gospodarcze i kryzys koniunktura, recesja, inflacja - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla obywateli produkt krajowy brutto, produkt krajowy brutto na osobę - tłumaczy, za pomocą jakich wskaźników można ocenić stan gospodarki - określa czynniki wpływające na ożywienie i kryzys gospodarczy w państwie - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla państwa i przedsiębiorców - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z ingerencji władz państwowych w gospodarkę danego kraju - odszukuje w rocznikach statystycznych i internecie informacje o wartości wskaźników stanu gospodarki w Polsce - opisuje mechanizm powstawania inflacji - ocenia aktualny stan polskiej gospodarki - porównuje obecny stan polskiej gospodarki z sytuacją gospodarczą w innych krajach Unii Europejskiej - porównuje wskaźniki poziomu polskiej gospodarki ze wskaźnikami stanu gospodarki innych państw Uwaga dotycząca oceniania na każdym poziomie wymagań: - aby uzyskać kolejną, wyższą ocenę, uczeń musi opanować zasób wiedzy i umiejętności z poprzedniego poziomu.

21