EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY

Transkrypt

1 ISSN EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY Sprawozdanie specjalne nr REFORMA WSPÓLNEJ ORGANIZACJI RYNKU WINA DOTYCHCZASOWE POSTĘPY PL

2

3 Sprawozdanie specjalne nr REFORMA WSPÓLNEJ ORGANIZACJI RYNKU WINA DOTYCHCZASOWE POSTĘPY (przedstawione na mocy art. 287 ust. 4 akapit drugi TFUE) EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY

4 EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY 12, rue Alcide De Gasperi 1615 Luksemburg LUKSEMBURG Tel Faks Internet: Sprawozdanie specjalne nr Wiele informacji o Unii Europejskiej znajduje się w portalu Europa ( Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012 ISBN doi: /8718 Unia Europejska, 2012 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Printed in Luxembourg

5 3 SPIS TREŚCI Punkt GLOSARIUSZ SKRÓTY I IX STRESZCZENIE 1 8 WSTĘP 1 2 OPIS OBSZARU PODDANEGO KONTROLI 3 5 SYTUACJA W SEKTORZE WINA W UE W CZASIE REFORMY 6 8 CELE REFORMY 9 10 CEL I ZAKRES KONTROLI ORAZ PODEJŚCIE KONTROLNE UWAGI KONCEPCJA REFORMY OGÓLNIE RZECZ BIORĄC, KOMISJA PRZEPROWADZIŁA SZEROKO ZAKROJONY PRZEGLĄD KOMISJA NIE ZBADAŁA JEDNAK WYSTARCZAJĄCO ISTOTNEJ KWESTII NIE PRZYJĘTO RÓWNIEŻ NIEKTÓRYCH POCZĄTKOWYCH PROPOZYCJI KOMISJI 18 OGRANICZONE ŚRODKI UKIERUNKOWANE NA KRÓTKOTERMINOWE WAHANIA PRODUKCJI WPŁYW ŚRODKÓW DOTYCZĄCYCH KARCZOWANIA I RESTRUKTURYZACJI SYSTEM KARCZOWANIA ŚRODEK DOTYCZĄCY RESTRUKTURYZACJI I PRZEKSZTAŁCANIA WYKORZYSTANIE KOPERT KRAJOWYCH I WDROŻENIE SYSTEMÓW KONTROLI NA POZIOMIE KRAJOWYM WNIOSKI I ZALECENIA WNIOSKI ZALECENIA ODPOWIEDZI KOMISJI

6 4 GLOSARIUSZ Prawa do sadzenia: w UE sadzenie odmian winorośli jest zakazane, jeżeli sadzenie nie jest objęte prawem do sadzenia prawem przyznawanym plantatorom winorośli w przeliczeniu na hektary, które uprawnia ich do sadzenia winorośli. Prawa te mogą przybierać formę i) indywidualnych praw do ponownego sadzenia, przyznawanych rolnikowi w związku z wykarczowaniem wcześniej istniejących winorośli, lub ii) praw do nowego sadzenia i praw z rezerwy krajowej lub regionalnej zarządzanej przez państwo członkowskie, nieprzyznanych jeszcze konkretnym plantatorom. Dodatkowe wymagania związane z systemem praw do sadzenia opisano w art. 85 f n rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007. Premia za karczowanie: wsparcie przyznawane plantatorom winorośli z tytułu stałego usunięcia wszystkich winorośli na działce lub w gospodarstwie. Produkcja nadająca się do wykorzystania: produkcja moszczu przeznaczonego do przetwarzania wina i równa całkowitej produkcji pomniejszonej o zastosowania inne niż wino, w szczególności o produkcję moszczu przeznaczonego wyłącznie do soku winogronowego oraz straty wynikające z odparowania. Rok winiarski: rok produkcji wyrobów winiarskich (opisanych w części XII załącznik a i do rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007). Rok ten rozpoczyna się dnia 1 sierpnia każdego roku i kończy dnia 31 lipca następnego roku. Stosowanie zagęszczonego moszczu winogronowego: wsparcie przyznawane do dnia 31 lipca 2012 r. producentom wina, którzy stosują zagęszczony moszcz winogronowy, w tym rektyfikowany zagęszczony moszcz winogronowy, w celu zwiększenia naturalnego stężenia alkoholu w produktach, zgodnie z warunkami określonymi w załączniku XVa rozporządzenia Rady ( WE) nr 1234/2007. System płatności jednolitych (SPJ): program pomocy, który zastąpił większość wcześniejszych płatności pomocy bezpośredniej i w którym pomoc jest oddzielona od obowiązku produkcji. Zamiast tego pełna wypłata pomocy zależy od spełnienia przez rolników warunku utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC) i wymogów podstawowych w zakresie zarządzania wymogu wzajemnej zgodności. Szaptalizacja: proces dodawania cukru do niesfermentowanego moszczu gronowego w celu zwiększenia zawartości alkoholu po fermentacji. Środek dotyczący destylacji do alkoholu spożywczego: wsparcie przyznawane producentom dla wina poddawanego destylacji do alkoholu spożywczego w formie pomocy na hektar do dnia 31 lipca 2012 r. Środek dotyczący destylacji produktów ubocznych: wsparcie przyznawane w przypadku dobrowolnej lub obowiązkowej destylacji produktów ubocznych powstających podczas produkcji wina (wytłoki z winogron i osad drożdżowy winiarski), która to destylacja została przeprowadzona zgodnie z warunkami określonymi w załączniku XVb pkt D rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007. Środek dotyczący destylacji w sytuacjach kryzysowych: wsparcie przyznawane do dnia 31 lipca 2012 r przypadku dobrowolnej lub obowiązkowej destylacji nadmiaru wina, o czym decydują państwa członkowskie w uzasadnionych sytuacjach kryzysowych, tak aby zmniejszyć lub zlikwidować nadmiar, zapewniając zarazem ciągłość dostaw w okresie od jednego zbioru do następnego. Środek dotyczący funduszy wspólnego inwestowania: fundusze wspólnego inwestowania stanowią pomoc dla producentów starających się ubezpieczyć się od wahań rynkusparcie wspólnotowe na rzecz tworzenia funduszy wspólnego inwestowania może być przyznane w formie czasowej i malejącej pomocy przeznaczonej na pokrycie kosztów administracyjnych ponoszonych w związku z tymi funduszami.

7 5 Środek dotyczący inwestycji: wsparcie udzielane dla inwestycji materialnych i niematerialnych w zakresie urządzeń przetwórczych, infrastruktury do produkcji wina i wprowadzania wina do obrotu, które pozytywnie wpływają na ogólne wyniki finansowe przedsiębiorstwa oraz dotyczą co najmniej jednego z następujących czynników: a) produkcji lub wprowadzania do obrotu produktów, o których mowa w załączniku XIb do rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007; b) rozwoju nowych produktów, procesów i technologii związanych z produktami, o których mowa w załączniku XIb. Środek dotyczący promocji: wsparcie na działania informacyjne lub promocyjne dotyczące win wspólnotowych. Środek dotyczący promocji odnosi się do win posiadających chronioną nazwę pochodzenia lub oznaczenie geograficzne lub do win o podanej nazwie odmiany winorośli. Działania te mogą mieć wyłącznie postać: a) działań PR, promocyjnych lub reklamowych; b) uczestnictwa w wydarzeniach, targach lub wystawach o randze międzynarodowej; c) kampanii informacyjnych; d) badań nowych rynków, koniecznych do rozszerzenia rynków zbytu; e) badań mających na celu ocenę wyników działań informacyjnych i promocyjnych. Udział Wspólnoty w kosztach działań promocyjnych nie przekracza 50% kwoty wydatków kwalifikowalnych. Środek dotyczący restrukturyzacji i przekształcania winnic: wsparcie restrukturyzacji i przekształcania winnic może obejmować wyłącznie jedno lub kilka następujących działań: a) konwersję odmian, w tym konwersję przez przeszczepiania; b) przeniesienie winnic; c) poprawę jakości zarządzania winnicą. Za restrukturyzację i przekształcenie nie uznaje się zwykłej odnowy winnic, których naturalny okres eksploatacji ma się ku końcowisparcie restrukturyzacji i przekształcania winnic może być udzielane wyłącznie w następującej formie: a) rekompensaty dla producentów za utratę dochodów spowodowaną wdrożeniem środka; b) udziału w kosztach restrukturyzacji i przekształcenia. Środek dotyczący ubezpieczania zbiorów: wsparcie mające przyczyniać się do zabezpieczenia dochodów producentów, którzy ponieśli szkody w następstwie klęsk żywiołowych, niekorzystnych zdarzeń pogodowych, chorób lub plag szkodników. Środek dotyczący zielonych zbiorów: zielone zbiory oznaczają całkowite zniszczenie lub usunięcie jeszcze niedojrzałych kiści winogron, co pozwala zredukować do zera plon z danego obszarusparcie na rzecz zielonych zbiorów może być przyznane jako rekompensata w formie zryczałtowanej dopłaty do hektara, której wysokość ustala dane państwo członkowskie. Wykaz winnic: baza danych zawierająca informacje na temat potencjału produkcyjnego poszczególnych państw członkowskich. Wzbogacanie: zwiększenie naturalnej objętościowej zawartości alkoholu w przypadku świeżych winogron, moszczu gronowego lub wina w trakcie fermentacji poprzez dodanie sacharozy, zagęszczonego moszczu gronowego lub rektyfikowanego zagęszczonego moszczu gronowego lub poprzez częściowe zagęszczenie. Zagęszczony moszcz (rektyfikowany): rektyfikowany zagęszczony moszcz gronowy to produkt w postaci niekarmelizowanej cieczy, który otrzymywany jest w drodze częściowej dehydratacji moszczu gronowego przy użyciu którejkolwiek z dozwolonych metod innej niż bezpośrednie nagrzewanie i który został poddany dozwolonej obróbce celem odkwaszenia i wyeliminowania wszystkich składników innych niż cukier. Zagęszczony moszcz gronowy: zagęszczony moszcz gronowy to moszcz niekarmelizowany otrzymywany w drodze częściowej dehydratacji moszczu gronowego przy użyciu którejkolwiek z dozwolonych metod innej niż bezpośrednie nagrzewanie.

8 6 SKRÓTY COM: Wspólna organizacja rynku EFRG: Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji EFRROW: Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich ha: hektar hl: hektolitr SPJ: System płatności jednolitych UE-27: Unia Europejska złożona z 27 państw członkowskich WPR: Wspólna polityka rolna

9 7 STRESZCZENIE I. Unia Europejska (UE) jest największym światowym producentem winainorośl uprawiana jest na powierzchni 3,5 mln ha, a w roku winiarskim 2007/2008 produkcja wina w UE wyniosła ok. 160 mln hl. Stanowi to ok. 60% światowej produkcji wina. Szacuje się, że produkcja wina stanowi ok. 5% produkcji rolnej w UE. Państwa członkowskie, które są największymi producentami wina, to Francja, Hiszpania i Włochy. II. W 2008 r. Rada wprowadziła reformę wspólnej organizacji rynku wina, której zasadniczym celem była poprawa konkurencyjności producentów wina w UE oraz zrównoważenie podaży i popytu w sektorze wina w związku z długo utrzymującą się strukturalną nadwyżką podaży i spadającym popytem. Głównymi instrumentami finansowymi tej reformy były tymczasowy program karczowania winorośli oraz ustanowienie krajowych programów wsparcia: specjalnego budżetu udostępnionego każdemu państwu członkowskiemu, które może wybrać środki (spośród 11 dostępnych) jak najlepiej dostosowane do jego konkretnej sytuacji. III. Głównym celem kontroli było ocenienie dotychczasowych postępów w zakresie osiągnięcia jednego z głównych celów reformy: poprawy równowagi między podażą a popytem. Kontrola koncentrowała się na środkach dotyczących karczowania winorośli oraz restrukturyzacji i przekształcania winnic, które są dwoma największymi obszarami wydatków. IV. W obliczu ogólnej (UE-27) długotrwałej sytuacji strukturalnej nadwyżki i utraty konkurencyjności międzynarodowej w ramach reformy utworzono lub przekształcono narzędzia służące do rozwiązywania głównych problemów na rynku wina. Jest zbyt wcześnie, aby oceniać skuteczność środków innych niż karczowanie winorośli i restrukturyzacja, wprowadzonych wraz z ustanowieniem krajowych kopert uwzględniających różnorodność warunków rynkowych na poziomie poszczególnych państw członkowskich. V. W przypadku środka dotyczącego karczowania winorośli, który był ważnym narzędziem służącym do zrównoważenia podaży i popytu na pozór poprzez wyeliminowanie lub przynajmniej znaczne zmniejszenie nierównowagi rynkowej, w ramach kontroli ustalono, że stawki pomocy określono na zbyt wysokim poziomie w ciągu pierwszych dwóch lat funkcjonowania systemu. Co roku zainteresowanie tym środkiem przekraczało wartość docelową, nawet wówczas, gdy w trzecim roku wysokość pomocy została utrzymana na poprzednich poziomach. Trybunał uważa, że w tej sytuacji system mógł być bardziej efektywny, ponieważ prawdopodobnie mniejsze podwyżki lub nawet utrzymanie poprzednich poziomów pomocy stworzyłyby możliwość osiągnięcia lepszych wyników przy niezmienionych udostępnionych zasobach lub takich samych wyników przy zasobach mniejszych. VI. Oczekiwane zmniejszenie ilości nie nastąpiło jednak, ponieważ inne środki nie wywarły przewidywanych skutków. Cel, którym było wykarczowanie ha, nie wystarczył do skorygowania istniejącej nierównowagi rynkowej. Podstawę stanowiły kryteria, które nie zostały spełnione, co dotyczy na przykład zaprzestania wzbogacania sacharozą, a także oddziaływania innych środków, takich jak zielone zbiory i promocja.

10 8 STRESZCZENIE VII. Środek dotyczący restrukturyzacji i przekształcania winnic, który jest obecnie dostępny dla państw członkowskich w ramach kopert krajowych, miał znaczące oddziaływanie na duże obszary winnic w Europie. Środek ten ułatwia, a zatem przyspiesza proces jakościowego dostosowania podaży do popytu oraz modernizację i usprawnianie działania winnic. Państwa członkowskie korzystały jednak z danej im możliwości elastycznego wdrażania środka i przyznawały pomoc dla bardzo różnorodnych działań, stosując bardzo różne stawki pomocy. Ponadto większe plony będące wynikiem restrukturyzacji bez widocznego wpływu na ogólną konsumpcję częściowo zniwelowały skutki karczowania w Hiszpanii i we Włoszech. VIII. Chociaż prace przygotowawcze Komisji obejmowały w większości szeroki zakres kwestii i były bardzo gruntowne, niektórych z jej początkowych propozycji nie udało się zrealizować, a w przypadku planowanej liberalizacji praw do sadzenia nie przeprowadzono wystarczających badań. IX. Na podstawie powyższych uwag Trybunał zaleca: ʱʱ aby Komisja dokonała oszacowania równowagi między podażą a popytem w sektorze wina na podstawie aktualnych danych, uwzględniając również planowaną liberalizację praw do sadzenia. Na podstawie tego szacunku Komisja powinna określić, czy konieczne jest podjęcie działań celu zniwelowania ewentualnej nierównowagi; ʱʱ ʱʱ ʱʱ ʱʱ ʱʱ gdyby dalsze środki w zakresie karczowania okazały się konieczne, należy unikać karczowania zmodernizowanych winnic poprzez ustanowienie dodatkowych kryteriów kwalifikowalności dotyczących samej winnicy, a nie tylko rolnika; ze względu na szeroki zakres operacji zdefiniowanych przez państwa członkowskie jako realizujące działanie w zakresie restrukturyzacji Komisja powinna doprecyzować definicję kwalifikowalnych działań w zakresie restrukturyzacji, a w szczególności tych, które występują w kategorii poprawa jakości zarządzania winnicą ; aby uniknąć nadmiernej rekompensaty w przypadkach, w których dopłaty dla beneficjentów opierają się na stawkach zryczałtowanych za hektar, Komisja powinna nałożyć na państwa członkowskie wymóg sprawdzenia, przynajmniej na podstawie próby, czy dopłata UE nie przekracza kwalifikowalnego odsetka rzeczywistych kosztów; podczas gdy z jednej strony UE finansuje środek w zakresie karczowania w celu ograniczenia nadwyżki produkcji wina, z drugiej strony środek w zakresie restrukturyzacji i przekształcania prowadzi do wzrostu plonów, a zatem do produkcji ilości, co jest sprzeczne z celem zrównoważenia podaży i popytu bez zapewnienia nowych rynków zbytu; Komisja powinna więc zapewnić odpowiedni zestaw działań w celu usunięcia tej sprzeczności; jeśli chodzi o dane statystyczne Komisja powinna określić najważniejsze wskaźniki wyników, odpowiednie do celów reformy, które mogłyby zapewnić terminowy pomiar ich realizacji.

11 9 WSTĘP OPIS OBSZARU PODDANEGO KONTROLI 1. Unia Europejska jest największym światowym producentem winainorośl uprawiana jest na powierzchni 3,5 mln ha, a w roku winiarskim 2007/2008 produkcja wina w UE wyniosła ok. 160 mln hl 1. Stanowi to ok. 60% światowej produkcji wina i ok. 5% produkcji rolnej w UE. Państwa członkowskie, które są największymi producentami wina, to Francja, Hiszpania i Włochy. 1 Odpowiednio: Komisja Europejska, DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, wykaz winnic; Eurostat, bilans podaży. WYKRES 1 POWIERZCHNIA ZBIORÓW W WINNICACH I NADAJĄCA SIĘ DO WYKORZYSTANIA PRODUKCJA WINA (ŚREDNIA OD ROKU 2003/2004 DO ROKU 2007/2008) Obszar zbiorów (tys. ha) Produkcja nadająca się do wykorzystania (tys. hl) 0 Bułgaria Niemcy Grecja Hiszpania Francja Włochy Węgry Austria Portugalia Rumunia 0 Obszar zbiorów Produkcja nadająca się do wykorzystania 1 Na wykresie przedstawiono wyłącznie państwa członkowskie, których średnia produkcja przekracza 1 mln hlartości dotyczące produkcji są średnimi wartościami zaokrąglonymi, które pomijają najwyższe i najniższe wartości dla poszczególnych krajów w uwzględnionym okresie. Źródło: Eurostat, bilans podaży i roczne dane statystyczne dotyczące produktów rolnych.

12 10 2. Wspólna organizacja rynku (COM) wina została utworzona w 1962 r tamtym czasie istniało tylko kilka instrumentów prawnych regulujących rynek winaspólna organizacja rynku wspierała wówczas produkcję, praktycznie gwarantując sprzedaż za pomocą środków interwencyjnych, takich jak wsparcie na destylację i refundacje wywozowe, które spowodowały nadwyżkę strukturalną 1976 rprowadzono zakaz nowych nasadzeń i obowiązek destylacji nadwyżek produkcyjnych, a pod koniec lat 80. XX w. zwiększono zachęty finansowe do karczowania winnic. Reforma wspólnej organizacji rynku wina z 1999 r. miała na celu osiągnięcie równowagi między podażą a popytem na rynku poprzez sfinansowanie restrukturyzacji znacznej części całkowitej powierzchni winnic w UE oraz wzmocnienie środków interwencyjnych, takich jak refundacje wywozowe oraz pomoc na destylację i przechowywanie. Pomimo wzmocnienia środków interwencyjnych, nie osiągnięto równowagi między podażą a popytem, ponieważ środki te skutecznie utrzymały dotowany rynek zbytu dla nadwyżki wina. 2 Ponieważ całkowita produkcja może być bardzo zróżnicowana w poszczególnych latach z powodu warunków klimatycznych, najlepszym sposobem pomiaru nadwyżki strukturalnej jest zastosowanie średnich z więcej niż jednego roku. Szacowana ilość 14,5 mln hl wynika z przeprowadzonej przez Komisję analizy lat , a własna analiza Trybunału nie wykazuje istotnych różnic. SYTUACJA W SEKTORZE WINA W UE W CZASIE REFORMY 3. Przez ostatnie dziesięciolecia strukturalna nadwyżka produkcji była stałą cechą europejskiego rynku wina, wielokrotnie wymienianą jako ważny problem w różnych reformach wspólnej organizacji rynku 2005 r., kiedy Komisja rozpoczynała prace przygotowawcze dotyczące ostatniej reformy wspólnej organizacji rynku, nagromadzone zapasy wina były równe jednorocznej produkcji, a strukturalną nadwyżkę szacowano na ok. 14,5 mln hl 2, co było odpowiednikiem 8,5% całkowitej produkcji. Komisja oszacowała, że dotowany system destylacji do alkoholu spożywczego zwiększył tę nadwyżkę o kolejne 4 mln do 18,5 mln hl. Skutkiem tej nadwyżki podaży nad popytem była odgórna presja na obniżanie cen wina na poziomie producenta. 4. Jeśli chodzi o popyt, w ciągu 20 lat do 2009 r. ogólne spożycie wina w UE zmniejszyło się. Było to w dużej mierze spowodowane znacznym obniżeniem się spożycia w państwach członkowskich będących głównymi producentami (wykres 2). Chociaż w niektórych państwach członkowskich spożycie wina wzrosło, ten większy popyt został w dużej mierze zaspokojony za pomocą wina przywożonego, którego ilości rosły do 2007 r. i od tego czasu utrzymują się na tym samym poziomie (wykres 3), co świadczy o ogólnej utracie konkurencyjności europejskiej produkcji wina. Jak zauważyła Komisja w 2006 r., pozytywny rozwój spożycia wina w państwach członkowskich niebędących jego producentami nie spowodował wzrostu sprzedaży win UE, ponieważ dodatkowe spożywane ilości prawie całkowicie pokrywają się ze wzrostem spożycia win przywożonych z państw trzecich. Do czasu przeprowadzenia reformy ilości wywożone wzrastały, lecz następowało to w tempie wolniejszym niż w przypadku przywozu.

13 11 WYKRES 2 SPOŻYCIE WINA NA OSOBĘ W WYBRANYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH Litry / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / / Niemcy Hiszpania Francja Włochy Zjednoczone Królestwo 1 Dane dotyczące roku winiarskiego 2010/2011 są danymi tymczasowymi. Źródło: Eurostat, bilans podaży wina. WYKRES 3 HANDEL WINEM Z KRAJAMI SPOZA UE hl / / / / / / / / / / / Przywóz UE-27 Wywóz UE-27 1 Dane dotyczące roku winiarskiego 2010/2011 są danymi tymczasowymi. Źródło: Eurostat, bilans podaży wina.

14 12 5. Ostatnie sprawozdanie specjalne wydane przez Trybunał w sprawie wspólnej organizacji rynku wina zostało opublikowane w 1987 r. i zasadniczo obejmowało wspólnotowe środki dotyczące destylacji wina 3. Już w tamtym momencie jasne było, że podaż przewyższa popyt, co było spowodowane wzrostem plonów (który zniwelował skutki środków mających na celu zmniejszenie powierzchni uprawy winorośli) i jednoczesnym spadkiem popytu. Oprócz ustalenia, że zarówno w obowiązujących przepisach, jak i w ich wykonaniu na szczeblu państw członkowskich występują niedociągnięcia, Trybunał stwierdził, że środki dotyczące destylacji faktycznie przyczyniły się do powstania strukturalnej nadwyżki podaży, ponieważ zapewniły gwarancję zbytu i zbyt atrakcyjne ceny rzeczywistości głównym skutkiem środków dotyczących destylacji było przeniesienie problemu strukturalnej nadwyżki z rynku wina na rynek alkoholu sprawozdaniach rocznych z kolejnych lat Trybunał odnotował również negatywne skutki środków dotyczących destylacji, wraz z szerszymi problemami utrzymujących się zaburzeń równowagi na rynku wina i stosunkową nieskutecznością środka dotyczącego karczowania (częściowo spowodowaną zniwelowaniem korzyści wynikających z systemów wsparcia na ponowne sadzenie) 4. CELE REFORMY 6. Podstawowym powodem reformy podanym przez Komisję w komunikacie do Rady i Parlamentu Europejskiego z 2006 r. W kierunku zrównoważonego europejskiego sektora wina 5 było coraz większe zachwianie równowagi między podażą a popytem. Jako dodatkowe przyczyny Komisja wskazała złożoność obowiązujących ram prawnych; większe wykorzystanie środka dotyczącego destylacji w sytuacjach kryzysowych, co stawało się regularną praktyką; spadek spożycia; wzrost konkurencji ze strony państw trzecich; niewielki pozytywny wpływ praw do sadzenia na kontrolę potencjału produkcyjnego; oraz negatywne skutki ograniczeń sadzenia w procesie racjonalizacji struktury gospodarstw. 3 Sprawozdanie specjalne nr 4/87 (Dz.U. C 297 z , s. 14). 4 Sprawozdania roczne Trybunału dotyczące lat budżetowych 1991 (Dz.U. C 330 z , s. 1), 1993 (Dz.U. C 327 z , s. 1), 1996 (Dz.U. C 348 z , s. 1) i 1999 (Dz.U. C 342 z , s. 1) zawierają konkretne odniesienia do tych kwestii. 5 COM(2006) 319 wersja ostateczna, Motyw 5 preambuły rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2008 z dnia 29 kwietnia 2008 r sprawie wspólnej organizacji rynku wina, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1493/1999, (WE) nr 1782/2003, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 3/2008 oraz uchylającego rozporządzenia (EWG) nr 2392/86 i (WE) nr 1493/1999 (Dz.U. L 148 z , s. 1). 7. W świetle tych problemów cele reformy były następujące 6 : ʱʱ ʱʱ ʱʱ ʱʱ stworzenie systemu funkcjonowania rynku wina, w którym obowiązują jasne, proste i skuteczne zasady zapewniające równowagę między podażą a popytem; zwiększenie konkurencyjności wspólnotowych producentów wina; ugruntowanie reputacji wina gatunkowego wytwarzanego we Wspólnocie jako najlepszego wina na świecie; odbudowanie dawnych rynków i pozyskanie nowych we Wspólnocie i na całym świecie;

15 13 RAMKA 1 GŁÓWNE ELEMENTY ZREFORMOWANEJ WSPÓLNEJ ORGANIZACJI RYNKU Głównymi instrumentami finansowymi, wspomaganymi za pomocą rocznego budżetu w wysokości 1,4 mld euro, są: οο οο οο Dobrowolne karczowanie winnic, ograniczone do 3 lat. Krajowe koperty finansowe: specjalny budżet udostępniany każdemu państwu członkowskiemu, które może wybrać środki (spośród 11 dostępnych 7 ) jak najlepiej dostosowane do jego konkretnej sytuacji. Rozwój obszarów wiejskich i ochrona środowiska na obszarach produkcji wina. Innymi elementami reformy sektora wina są: οο οο οο οο οο οο Bezzwłoczne wycofanie środków interwencyjnych, takich jak refundacje wywozowe i przechowywanie, oraz stopniowe wycofanie innych środków interwencyjnych (np. destylacji w sytuacjach kryzysowych), które należy przestać stosować do końca 2012 r. Te ostatnie środki są uwzględnione w kopertach krajowych. Przedłużenie funkcjonowania systemu praw do sadzenia do końca 2015 r.; państwa członkowskie mogą przedłużyć go do końca 2018 r. Dostosowanie praktyk w zakresie produkcji wina do praktyk ustanowionych przez Międzynarodową Organizację dsinorośli i Wina (OIV ). Nowe zasady klasyfikacji wina według trzech kategorii ( chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne oraz inne wina, w tym wina szczepowe). Prostsze zasady etykietowania. Wymogi wzajemnej zgodności (plantatorzy winorośli muszą obecnie spełniać warunki utrzymywania gruntów w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska, określone w rozporządzeniu Rady ( WE) nr 73/2009). 7 W art. 103m rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku) (Dz.U. L 299 z , s. 1) wymieniono środki dostępne dla państw członkowskich: system płatności jednolitych; promocja; restrukturyzacja i przekształcanie winnic; zielone zbiory; fundusze wspólnego inwestowania; ubezpieczanie zbiorów; inwestycje; destylacja produktów ubocznych; destylacja do alkoholu spożywczego; destylacja w sytuacjach kryzysowych; oraz stosowanie zagęszczonego moszczu winogronowego. proces butelkowania wina

16 14 ʱʱ ʱʱ stworzenie systemu funkcjonowania rynku wina, który pozwala zachować najlepsze wspólnotowe tradycje produkcji wina, przyczynia się do wzmocnienia tkanki społecznej wielu obszarów wiejskich oraz zapewnia poszanowanie środowisk a na k ażdym etapie procesu produkcji. 8. Rozporządzenie Rady (WE) nr 479/2008 w sprawie nowej wspólnej organizacji rynku wina weszło w życie dnia 1 sierpnia 2008 r. i ustanowiło ogólne ramy reformy sektora wina sierpniu 2009 r. rozporządzenie to zostało uchylone 8, a wspólna organizacja rynku wina została włączona do jednolitej wspólnej organizacji rynku ustanowionej rozporządzeniem Rady ( WE) nr 1234/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 491/2009 z dnia 25 maja 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1234/2007 ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku) (Dz.U. L 154 z , s. 1). winnica w hiszpanii poddana restruktur yzacji

17 15 CEL I ZAKRES KONTROLI ORAZ PODEJŚCIE KONTROLNE 9. Głównym celem kontroli było ocenienie dotychczasowych postępów w zakresie osiągnięcia w szczególności jednego z głównych celów reformy: zapewnienia równowagi między podażą a popytem. Kontrola koncentrowała się na środkach dotyczących karczowania winorośli oraz restrukturyzacji i przekształcania winnic, ponieważ są one dwoma największymi obszarami wydatków i mają istotne znaczenie dla osiągnięcia celu, którym jest zapewnienie równowagi między podażą a popytem. Środek dotyczący karczowania ma w zamyśle ograniczyć podaż, a jednym z celów środka dotyczącego restrukturyzacji i przekształcania jest dostosowanie podaży do popytu. Chociaż przeprowadzono ogólny przegląd koncepcji innych środków, w ramach kontroli nie oceniono ich skuteczności, ponieważ są one realizowane dopiero od 2009 r momencie kontroli ocena taka byłaby przedwczesna. 9 Rok budżetowy n EFRG trwa od 16 października roku n 1 do 15 października roku n. 10. Trybunał odbył wizyty kontrolne w Niemczech, Hiszpanii, we Francji, Włoszech i w Rumunii oraz w Komisji, gdzie przeprowadził rozmowy z urzędnikami odpowiedzialnymi za przygotowanie, przeprowadzenie i monitorowanie reformy wybranych państwach członkowskich kontrola objęła przegląd i analizę ustawodawstwa krajowego, danych statystycznych i procedur wewnętrznych na podstawie prób transakcji, a także kontrole na miejscu u beneficjentów plantatorów winorośli. Zbadane transakcje zostały dobrane spośród wydatków dokonanych w roku budżetowym pierwszym roku realizacji reformy. winnica w rumunii poddana restruktur yzacji

18 16 UWAGI KONCEPCJA REFORMY OGÓLNIE RZECZ BIORĄC, KOMISJA PRZEPROWADZIŁA SZEROKO ZAKROJONY PRZEGLĄD 11. Podczas przygotowywania reformy Komisja przeprowadziła zakrojony na szeroką skalę przegląd sektora wina latach przygotowała ona ocenę ex post istniejącego wcześniej systemu, przeprowadziła konsultacje z zainteresowanymi stronami oraz ocenę oddziaływania i badania na temat szczegółowych aspektów sektora wina. RAMKA 2 WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW DOTYCZĄCYCH DESTYLACJI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH I PRZECHOWYWANIA, ILOŚCI PODDANE DESTYLACJI I WYDATKI UE W LATACH Rok winiarski Wykorzystanie destylacji w sytuacjach kryzysowych Ilości poddane destylacji (hl) Wydatki (euro) Przechowywanie wina i moszczu gronowego Rok budżetowy Wydatki (euro) 2000/ / / / / / / / Ogółem Ogółem Źródło: Komisja Europejska, DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich. Źródło: Komisja Europejska, budżet ogólny.

19 Oprócz środków dotyczących karczowania i restrukturyzacji, które szczegółowo omówiono w kolejnych częściach, reforma obejmowała następujące istotne elementy: a) Utworzenie kopert krajowych, co oznacza, że z uwagi na różnorodność sektora wina państwa członkowskie 10 mogą wybierać środki jak najlepiej dostosowane do ich konkretnej sytuacji, w tym wspomniane wyżej środki w zakresie restrukturyzacji istocie wino nie jest produktem niezróżnicowanym: istotne różnice dotyczą zarówno produktów, jak i sytuacji w różnych państwach członkowskich. Stosowną odpowiedzią na te różnorodne krajowe warunki rynkowe mogą być krajowe koperty, które można adaptować według potrzeb. b) Stopniowe wycofanie takich środków interwencyjnych, jak przechowywanie i destylacja, które, jak przedstawiono w ramce 2, były systematycznie wykorzystywane, ma na celu wyeliminowanie alternatywnego, nierynkowego zbytu dla produkcji wina. 10 Sektor wina w poszczególnych państwach członkowskich jest bardzo zróżnicowany, nie tylko pod względem różnorodności produktów, lecz również pod względem struktury produkcji oraz równowagi bądź braku równowagi między krajową produkcją a konsumpcją. 11 Art. 85g ust. 5 rozporządzenia (WE) nr 1234/ Odwrotna sytuacja miała miejsce w przypadku innych rynków podlegających znaczącym zmianom, np. rynku mleka po zniesieniu systemu kwot mlecznych. KOMISJA NIE ZBADAŁA JEDNAK WYSTARCZAJĄCO ISTOTNEJ KWESTII KONIEC FUNKCJONOWANIA SYSTEMU PRAW DO SADZENIA 13. Jednym z głównych elementów wspólnej organizacji rynku wina jest system praw do sadzenia obowiązujący od 1976 r., który znacznie ogranicza sadzenie nowych winnic. Chociaż w 1999 r ramach wspólnej organizacji rynku zaplanowano zakończenie funkcjonowania systemu w 2010 r., reforma z 2008 r. utrzymuje go do końca 2015 r. i umożliwia państwom członkowskim stosowanie go na całym lub na części ich terytorium do końca 2018 r W notatkach wewnętrznych Komisja krótko przeanalizowała skutki zniesienia praw do sadzenia i stwierdziła, że nie ma niebezpieczeństwa zwiększenia plantacji wskutek zakończenia funkcjonowania systemu praw do sadzenia, biorąc pod uwagę, że po zniesieniu mechanizmów wspierania rynku producenci będą sadzili winorośl wyłącznie wówczas, gdy będą pewni, że istnieje komercyjny rynek zbytu. Komisja nie przeprowadziła jednak gruntownej oceny oddziaływania dotyczącej potencjalnych konsekwencji zagrożeń i szans wynikających z przedłużenia systemu praw do sadzenia 12.

20 18 NIE PRZYJĘTO RÓWNIEŻ NIEKTÓRYCH POCZĄTKOWYCH PROPOZYCJI KOMISJI SYSTEM DESTYLACJI DO ALKOHOLU SPOŻYWCZEGO 15. Wcześniejsze wersje wspólnej organizacji rynku obejmowały wsparcie dla destylacji wina do alkoholu spożywczego, który może być następnie wykorzystywany w napojach, takich jak porto lub brandysparcie takie obliczano na podstawie ilości wina faktycznie poddanego destylacji. Na etapie przygotowywania ostatniej wspólnej organizacji rynku Komisja rozważała zarówno ograniczenie pomocy na destylację, jak i jej zakończenie. U podstaw tych alternatywnych wariantów leżała obawa, że poprzednia wysokość pomocy na destylację była zbyt atrakcyjna w porównaniu z cenami rynkowymi wina, przez co sztucznie promowała produkcję wina o niskiej jakości i utrudniała restrukturyzację sektora. Ostatecznie Rada postanowiła utrzymać ten system przez czteroletni okres przejściowy, lecz miał on mieć formę pomocy na hektar (niezależnie od ilości wina poddanej destylacji) wypłacanej producentom, których produkty są wykorzystywane w destylatach winnych. Chociaż decyzja ta wywiera krótkoterminowy pozytywny wpływ na równowagę na rynku wina, nie zaradza negatywnym skutkom systemu. WZBOGACANIE 16. W latach, w których pogoda jest niesprzyjająca, przy produkcji wina o wymaganej zawartości alkoholu konieczne może być wzbogacanie Europie co roku za pomocą zagęszczonego moszczu lub rektyfikowanego zagęszczonego moszczu wzbogaca się średnio 27 mln hl wina, a za pomocą sacharozy 28 mln hl (ten ostatni proces znany jest również jako szaptalizacja ). Łączna ilość 55 mln hl stanowi 30% całkowitej produkcji wina w UE. Przy wzbogacaniu na tę skalę wykorzystuje się 5 mln hl moszczu i t sacharozy. 17. Komisja początkowo zaproponowała zniesienie pomocy na stosowanie zagęszczonego moszczu i zakaz stosowania sacharozy. Odejście od wzbogacania za pomocą cukru na rzecz rektyfikowanego zagęszczonego moszczu nie stwarzałoby znacznych trudności technicznych, lecz zwiększyłoby koszty produkcji, takie jak koszty transportu rektyfikowanego zagęszczonego moszczu. Komisja przewidywała, że wynikające z tego oszczędności wyniosłyby 130 mln euro rocznie i że pomogłoby to wprowadzić równowagę na rynku (4,4 mln hl dzięki zastąpieniu sacharozy rektyfikowanym zagęszczonym moszczem). Propozycja ta spotkała się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem ze strony niektórych państw członkowskich, które twierdziły, że wpłynie ona negatywnie na konkurencyjność zainteresowanych producentów i wymusi zmianę tradycyjnych praktyk w regionach, w których nie występują nadwyżki strukturalne. Rada postanowiła znieść pomoc na wykorzystanie zagęszczonego moszczu od roku winiarskiego 2012/2013 przy jednoczesnym utrzymaniu możliwości stosowania sacharozy w niektórych regionach (określonych w załączniku XVa do rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007) związku z tym niemożliwe było teoretyczne zmniejszenie produkcji o 4,4 mln hl.

21 19 OGRANICZONE ŚRODKI UKIERUNKOWANE NA KRÓTKOTERMINOWE WAHANIA PRODUKCJI 18. Dane historyczne pokazały, że całkowita produkcja wina w dwóch kolejnych latach może różnić się o ponad 15% 13. Reforma położyła kres funkcjonowaniu tych mechanizmów wspierania rynku (takich jak przechowywanie, destylacja i refundacje wywozowe), które pomagały producentom wina w radzeniu sobie ze zmiennymi poziomami produkcji. Dwa środki wprowadzone w ramach reformy w celu zminimalizowania negatywnych skutków takiej zmienności (zielone zbiory i fundusze wspólnego inwestowania) były albo jak dotąd wykorzystywane w ograniczonym stopniu, albo miały ograniczony zakres 14. Zielone zbiory, które są środkiem najlepiej pozwalającym na radzenie sobie z wahaniami ilości zbiorów, mają dodatkową, wynikającą z ich natury wadę są ograniczone do okresu między czerwcem a lipcem 15, w którym rolnicy mogą jeszcze nie mieć precyzyjnych informacji o zbiorach w danym roku. Z tego względu ten nowy środek nie może wywrzeć istotnego wpływu, jeśli chodzi o równowagę w sektorze wina. WPŁYW ŚRODKÓW DOTYCZĄCYCH KARCZOWANIA I RESTRUKTURYZACJI SYSTEM KARCZOWANIA DOBRZE DOPASOWANY INSTRUMENT 19. Przejściowy system karczowania jest ważnym elementem zreformowanej wspólnej organizacji rynku mającym na celu zapewnienie szybkiego i stałego działania w odpowiedzi na strukturalną nadwyżkę poprzez zmniejszenie produkcji. Zasadniczo zapewnia on rekompensatę dla rolników, którzy zdecydują się na stałe wykarczowanie swoich winorośli i utratę związanych z tym praw do sadzenia. Dzięki wspieraniu stałego usuwania winnic system karczowania jest skuteczniejszym instrumentem służącym do obniżenia strukturalnej nadwyżki wina niż wcześniejsze środki interwencyjne, takie jak środki dotyczące przechowywania i destylacji, które zapewniały jedynie tymczasowe rozwiązanie problemu strukturalnego tej sytuacji powodzenie systemu karczowania ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia strukturalnej równowagi między podażą a popytem na rynku wina. 13 Produkcja wina nadająca się do wykorzystania wyniosła 168 mln hl w 2003 r., lecz w 2004 rzrosła do 194 mln hl, tj. między rokiem 2003 i 2004 zwiększyła się ona o 26 mln hl wina. 14 W roku budżetowym 2009 jedynie Słowenia zastosowała środek dotyczący zielonych zbiorów, wykorzystując kwotę euro, czyli 3,7% jej koperty krajowejykorzystanie zwiększyło się w 2010 r. (16,8 mln euro), lecz nadal ogranicza się do Włoch, Słowenii i Cypru przypadku funduszy wspólnego inwestowania w 2009 i 2010 r. nie poczyniono wydatków w ramach tego środka i nie przewiduje się ich do końca okresu programowania, czyli do 2013 r. 15 Art. 12 rozporządzenia Komisji (WE) nr 555/2008 z dnia 27 czerwca 2008 r. ustanawiającego szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2008 w sprawie wspólnej organizacji rynku wina w odniesieniu do programów wsparcia, handlu z krajami trzecimi, potencjału produkcyjnego oraz kontroli w sektorze wina (Dz.U. L 170 z , s. 1) wnioski muszą zostać złożone między 15 kwietnia i 31 maja, a faktyczne zbiory i ostateczne kontrole muszą odbyć się między 15 czerwca a 31 lipca.

22 Chociaż podobny system funkcjonował już we wcześniejszych wersjach wspólnej organizacji rynku ( premia z tytułu zaniechania uprawy ), zakres tego środka został rozszerzony, w szczególności z powodu wyeliminowania danej wcześniej państwom członkowskim możliwości decydowania o stosowaniu lub niestosowaniu środka na ich terytorium latach dostęp rolników do tego środka był uzależniony od przepisów krajowych, co skutkowało tym, że w większości państw członkowskich faktycznie karczowana powierzchnia była w tym okresie niewielka 16. Dzięki ostatniej reformie każdy indywidualny rolnik może złożyć wniosek dotyczący tego środka, co rozszerza jego potencjalny zakres na wszystkie winnice w UE Rozporządzenie ( WE) nr 479/2008 określa budżet dostępny na środek dotyczący karczowania na 1074 mln euro do wykorzystania w trzyletnim okresie jego stosowania w sposób następujący: (w mln euro) Rok winiarski 2008/ / /2011 Ogółem Dostępny budżet WYSOKOŚĆ POMOCY USTALONA NA ZBYT WYSOKIM POZIOMIE ORAZ ZAINTERESOWANIE TYM ŚRODKIEM PRZEKRACZAŁO JEDNAK WARTOŚĆ DOCELOWĄ, NAWET WÓWCZAS, GDY WYSOKOŚĆ POMOCY ZOSTAŁA UTRZYMANA NA POPRZEDNICH POZIOMACH 22. Komisja bez jasnego uzasadnienia postanowiła zwiększyć wysokość pomocy o 20% w pierwszym z trzech lat stosowania systemu oraz o 10% w roku drugim, przy czym w roku trzecim i ostatnim jej wysokość została utrzymana na poprzednim poziomie 18. Opierało się to na założeniu, że poziomy premii powinny pokryć co najmniej pięcioletnią marżę zysku rolników. Obszary uwzględnione w wykazie winnic w UE, na których na szeroką skalę prowadzono karczowanie 19, spełniały już jednak to kryterium przed reformą. Trybunał szacuje, że zwiększenie wysokości pomocy oznaczało dla EFRG koszty wynoszące ok. 100 mln euro lub 10% ogólnych kosztów systemu karczowania. 16 Przed ostatnią reformą wspólnej organizacji rynku, w szczególności w latach , karczowaniu poddano ponad ha winnic, głównie w Hiszpanii, we Włoszech i we Francji, które są największymi producentami wśród państw członkowskich. Oznacza to zmniejszenie powierzchni winnic istniejących w 1988 r UE-12 o ponad jedną ósmą ok. 4 mln ha. Po 1996 r. państwa członkowskie uzyskały jednak możliwość ograniczenia zastosowania środka na swoim terytorium, co spowodowało znaczne zmniejszenie powierzchni wykarczowanej później (w latach wykarczowano mniej niż ha, głównie we Francji). 17 Państwa członkowskie zachowały jednak możliwość ograniczenia skutków karczowania w niektórych regionach lub mogły to uczynić po tym, gdy faktycznie wykarczowana powierzchnia osiągnęła wcześniej określony próg. 18 Wysokość pomocy na hektar w systemie karczowania jest obliczana na podstawie historycznych plonów w danym gospodarstwie, chociaż przewidziane są pewne odstępstwa, jeżeli informacje nie są dostępneysokość pomocy waha się od 1450 euro/ha do euro/ha odpowiednio w przypadku kategorii najwyższych i najniższych plonów. Poziom ten został jednak zwiększony o 20% w pierwszym roku stosowania systemu i o 10% w roku drugim. 19 Z własnej analizy Komisji wynika, że w przypadku Kastylii La Manchy (gdzie podczas trzyletniej kampanii przeprowadzono 44% całego karczowania) pomoc w poprzedniej wysokości już pokrywała marżę za okres 6,5 roku, zaś w Langwedocji- -Roussillon (gdzie podczas trzyletniej kampanii przeprowadzono 10% całego karczowania) kryteria zostały prawie spełnione (marża za okres 4,9 roku).

23 Kiedy w 2008 rdrażano reformę wspólnej organizacji rynku, większa wysokość pomocy w połączeniu ze stosunkowo nieograniczonym dostępem spowodowała znaczny wzrost zainteresowania tym środkiem w wielu państwach członkowskich będących producentami wina, co doprowadziło do przekroczenia funduszy dostępnych w każdym z trzech lat funkcjonowania środka. Komisja musiała zatem ograniczyć uznawanie wniosków w każdym państwie członkowskim do określonego odsetka kwoty pieniężnej, na którą opiewały złożone wnioski. Ogólną sytuację przedstawiono w tabeli Ponieważ zainteresowanie środkiem dotyczącym karczowania w ciągu trzech lat jego funkcjonowania znacznie przekroczyło dostępne fundusze, konieczne było ustalenie priorytetów, co wskazywało, że na ustalonych poziomach liczba rolników, którzy chcieli prowadzić karczowanie, była znacznie wyższa niż liczba rolników, którzy faktycznie skorzystali z systemu. Sytuacja ta miała nawet miejsce w trzecim i ostatnim roku funkcjonowania środka, kiedy to wysokość pomocy była równa jej wysokości przed reformą. Podaje to w wątpliwość zasadność skali podwyższenia wysokości pomocy, a zatem efektywność środka: duże zainteresowanie środkiem wskazuje, że karczowaniu poddano by taką samą powierzchnię przy wykorzystaniu mniejszych zasobów, przy mniejszych podwyżkach wysokości pomocy lub nawet przy utrzymaniu wysokości pomocy na poprzednim poziomie. TABELA 1 SYSTEM KARCZOWANIA POWIERZCHNIE ZADEKLAROWANE WE WNIOSKACH UZNANE PO ZASTOSOWANIU OGRANICZENIA ODSETKOWEGO I KTÓRE ZOSTAŁY PODDANE KARCZOWANIU Rok winiarski Powierzchnia zadeklarowana we wnioskach (ha) % wniosków uznanych Uznana powierzchnia (ha) Powierzchnia poddana karczowaniu (ha) % powierzchni wykarczowanej 2008/ , ,9 2009/ , ,9 2010/ , ,8 Ogółem , ,6 Źródło: DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, informacje przekazane przez państwa członkowskie.

24 22 OCZEKIWANE ZMNIEJSZENIE ILOŚCI JEDNAK NIE NASTĄPIŁO, W DUŻEJ MIERZE Z TEGO POWODU, ŻE INNE ŚRODKI NIE WYWARŁY PRZEWIDYWANYCH SKUTKÓW 25. Początkowo, biorąc pod uwagę zaproponowane zakończenie funkcjonowania środków dotyczących destylacji, Komisja szacowała strukturalną nadwyżkę wina na 18,5 mln hl (zob. pkt 3) i wyliczyła, że ograniczenie nadwyżki o tę ilość wymagałoby wykarczowania ha w ciągu pięciu lat, co oznaczałoby koszty w wysokości 2,4 mld euro. Następnie, w 2007 r., Komisja zakładała, że inne środki przewidziane reformą, takie jak zakaz stosowania sacharozy, zielone zbiory, rozwój obszarów wiejskich, promocja i etykietowanie, spowodują zmniejszenie nadwyżki wina o 10 mln hl rezultacie cel systemu karczowania zmieniono na ha, a związany z tym budżet wyniósł ok. 1,1 mld euro. 26. Niektóre z tych założeń jednak nie sprawdziły się: zakaz stosowania sacharozy nie został uwzględniony w ostatecznym tekście dotyczącym reformy, zaś zielone zbiory i promocja miały jak dotąd ograniczone skutki. Trybunał uważa również, że oczekiwany wzrost popytu na skutek promocji, etykietowania i rozwoju obszarów wiejskich nie był poparty konkretnymi danymi ilościowymi. Przy braku planowanego oddziaływania innych środków sam cel, którym było wykarczowanie ha, nie wystarczył do rozwiązania problemu szacowanej przez Komisję nadwyżki strukturalnej w momencie przeprowadzania reformy. 20 3,5 mln ha od roku winiarskiego 2007/ Szacowana ilość całkowitej produkcji nadającej się do wykorzystania, wycofanej na stałe dzięki systemowi karczowania, opiera się na oficjalnych informacjach przekazanych Komisji przez państwa członkowskie na temat liczby hektarów poddanych karczowaniu i ich klasyfikacji według plonów w trzyletnim okresie kampanii od roku winiarskiego 2008/2009 do 2010/2011. Średnia produkcja nadająca się do wykorzystania w latach , według danych opublikowanych przez Eurostat, wynosiła 176,3 mln hl. 27. A zatem, chociaż wykarczowano ponad ha (tabela 1), wpływ tego środka został ograniczony do ustalonego celu ha, a ostatecznie wykarczowano tylko ha. Trybunał szacuje, że system karczowania pozwolił zmniejszyć obszar winnic znajdujących się w wykazie o ok. 5% 20, co odpowiada w przybliżeniu 10,2 mln hl wycofanego wina lub 6% produkcji nadającej się do wykorzystania 21. Jak pokazano na wykresie 4 nadająca się do wykorzystania produkcja wina oraz zapasy w UE-27 nieco się zmniejszyły w roku winiarskim 2010/2011, ale spadło również spożycie wina. Gdyby nawet zmniejszenie produkcji i zapasów utrzymało się w dłuższej perspektywie, to aby wyeliminować pozostałą nierównowagę rynkową, konieczny byłby znaczny wzrost wywozu. 28. Wykresy 5 i 6 przedstawiają najnowsze dostępne dane dotyczące produkcji wina do roku winiarskiego 2011/2012, czyli następującego po trzyletnim okresie wdrażania środka dotyczącego karczowania.

25 23 WYKRES 4 ROZWÓJ PRODUKCJI NADAJĄCEJ SIĘ DO WYKORZYSTANIA, SPOŻYCIA I ZAPASÓW W OSTATNICH LATACH tys. hl Dane dotyczące roku winiarskiego 2010/2011 są danymi tymczasowymi. Źródło: Eurostat, bilans podaży. 2008/ / / Produkcja nadająca się do wykorzystania Spożycie przez ludzi Końcowe zapasy WYKRES 5 I 6 PRODUKCJA WINA W UE tys. hl / / / / / / / ROZWÓJ PRODUKCJI WINA W NIEKTÓRYCH PAŃSTWACH CZŁONKOWSKICH (ROK 2008/2009=100) / / / / Hiszpania Francja Włochy Niemcy Rumunia 1 Dane dotyczące roku winiarskiego 2011/2012 mają charakter tymczasowy. Źródło: DG ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich.

26 Ogólna produkcja wina w UE-27 zmniejszyła się w roku winiarskim 2010/2011, ale nie w państwach członkowskich, które wykarczowały największy obszar w ciągu dwóch pierwszych kampanii: Hiszpanii ( ha), Włoszech ( ha) i Francji ( ha). Bez nowych rynków zbytu ograniczenie zdolności produkcyjnych może zostać częściowo zrekompensowane wzrostem plonów w niektórych regionach (co opisano bardziej szczegółowo w pkt. 36 i 37). Spadek produkcji wina w UE-27 w roku winiarskim 2010/2011 wiąże się głównie ze spadkiem w Niemczech i w Rumunii, gdzie całkowity wykarczowany obszar wyniósł odpowiednio 56 ha i 185 ha przez pierwsze dwa lata winiarskie od wprowadzenia systemu roku winiarskim 2011/2012 produkcja wina wzrosła w porównaniu z rokiem Trybunał uważa, że, biorąc pod uwagę warunki klimatyczne, karczowanie nie doprowadziło jeszcze do oczekiwanego spadku produkcji wina. 22 Motyw 68 rozporządzenia (WE) nr 479/2008 stanowi: W przypadku gdy producenci stwierdzą, że warunki panujące na niektórych obszarach nie sprzyjają opłacalnej produkcji, należy stworzyć im możliwość obniżenia kosztów poprzez trwałe zaniechanie produkcji wina na tych obszarach [ ]. ŚRODEK DOTYCZĄCY KARCZOWANIA NIE JEST UKIERUNKOWANY NA MNIEJ RENTOWNE WINNICE 30. Możliwość przyznawania pomocy większości plantatorów winorośli oraz kryteria określone w art. 85s ust. 5 rozporządzenia ( WE) nr 1234/2007, który przyznaje pierwszeństwo rolnikom w wieku powyżej 55 lat lub rolnikom, którzy zdecydują się wykarczować całą winnicę, oznaczają, że karczowanie nie musi być ukierunkowane na mniej konkurencyjne lub mniej rentowne winnice. Jest to zgodne z celem systemu, w ramach którego pozostawia się producentom ocenę rentowności ich winnic 22. Stwarza to jednak niebezpieczeństwo, że z systemu finansowane będzie karczowanie winnic, które zostały już poddane restrukturyzacji i były zasadniczo konkurencyjne. Trybunał stwierdził takie przypadki zmodernizowanych winnic, które zostały jednak poddane karczowaniu sfinansowanemu z funduszy UE (zob. ramka 3). Istnieje zatem nieodłączna niespójność między systemem karczowania a środkami dotyczącymi restrukturyzacji, która powoduje nieefektywne wykorzystanie pomocy UE. RAMKA 3 PRZYKŁAD ZMODERNIZOWANEJ WINNICY, KTÓRA ZOSTAŁA WYKARCZOWANA Jeden z rolników skontrolowanych przez Trybunał w Hiszpanii zdecydował się na wykarczowanie działki o powierzchni ok. 55 ha, która jedynie 11 lat wcześniej została obsadzona czerwoną odmianą winorośli (tempranillo) w strukturze szpalerowej [espaldera] są to warunki zgodne ze schematem, w przypadku którego innym plantatorom winorośli udostępniano również pomoc na restrukturyzację. Na działanie to przeznaczono ok euro z EFRG. Zwraca to uwagę na fakt, że w ramach polityki następuje finansowanie restrukturyzacji starszych winnic przy jednoczesnym finansowaniu karczowania winnic posiadających już zmodernizowaną, ukierunkowaną rynkowo strukturę oraz pokazuje, że pomoc z tytułu karczowania może być nadmiernie atrakcyjna nawet w przypadku nowoczesnych konkurencyjnych winnic.