AKTUALNOŚCI. Atlas ssaków Polski
|
|
- Bogna Kaczmarczyk
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 AKTUALNOŚCI Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (1): 21 26, 2011 Atlas ssaków Polski W 1983 roku został wydany Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce pod redakcją prof. Zdzisława Pucka i dr. Jana Raczyńskiego jedno z najważniejszych dzieł polskiej teriologii. Pozostaje ono do dzisiaj podstawowym źródłem udokumentowanej informacji o występowaniu wszystkich gatunków ssaków w naszym kraju, chociaż dane w nim zawarte zbierane były w dużej części w latach 50. i 60. ubiegłego wieku, czyli mają już obecnie znaczenie historyczne. Wystarczy wspomnieć, że niektóre z gatunków opisywanych w tym opracowaniu, np. suseł moręgowany Spermophilus citellus, już w naszym kraju wyginęły (Męczyński 1985), a inne zasadniczo zmieniły powiększyły, np. bóbr europejski Castor fiber (Czech 2000) lub pomniejszyły, np. chomik europejski Cricetus cricetus (Ziomek, Banaszek 2007) zasięg rozmieszczenia. Pojawiły się także nowe gatunki, np. szop pracz Procyon lotor (Bartoszewicz i in. 2008) czy karlik Kuhla Pipistrellus kuhlii (Sachanowicz i in. 2006). W Europie, według zbiorczego opracowania powstałego z inicjatywy Societas Europaea Mammalogica (SEM), występują w stanie wolnym 194 gatunki ssaków lądowych (Mitchell- -Jones i in. 1999). W Polsce jest ich ponad 120, w tym 25 gatunków nietoperzy, jednak stopień ich poznania, zarówno w aspekcie rozmieszczenia poszczególnych gatunków, jak i znajomości ich biologii i ekologii, jest bardzo nierównomierny. Częściej bada się gatunki chronione lub zagrożone, spektakularne, występujące nielicznie w ściśle określonych miejscach. Rozeznanie dotyczące gatunków bardziej pospolitych jest przeważnie szczątkowe, jedynie lokalne, bez szerszej perspektywy. Wiedza o współczesnym występowaniu i trendach zmian liczebności zachodzących w ostatnich dziesięcioleciach jest zdecydowanie najsłabsza dla populacji małych ssaków lądowych (gryzoni i ryjówkowatych). Dotyczy to nawet gatunków najpospolitszych, jak np. nornica ruda Myodes glareolus, mysz leśna Apodemus flavicollis, nornik zwyczajny Microtus arvalis 21
2 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 1, 2011 czy ryjówka aksamitna Sorex araneus. Badania nad nimi prowadzone są bowiem najczęściej w ograniczonej skali, punktowo i mało wnoszą do oceny ich rozpowszechnienia w całym kraju. Jeszcze gorszy jest stan wiedzy o wielu mniej pospolitych gatunkach (np. zębiełki Crocidura sp., badylarka Micromys minutus, mysz zaroślowa Apodemus sylvaticus, mysz zielna Apodemus uralensis, nornik bury Microtus agrestis, darniówka zwyczajna Microtus subterraneus, ryjówka górska Sorex alpinus). Nowe doniesienia o nich pojawiają się sporadycznie, zwykle w czasopismach o lokalnym zasięgu, a ponadto nie zawsze są w pełni wiarygodne, gdyż gatunki te są trudne do oznaczenia. W ostatnich latach w literaturze naukowej akcentuje się wpływ zmian klimatycznych na przesuwanie się zasięgów geograficznych różnych gatunków roślin i zwierząt. Wiadomo już, że granice zasięgów niektórych krajowych gatunków małych ssaków uległy przesunięciu, przy czym zdarza się, że zmiany te są silnie zróżnicowane nawet wśród blisko spokrewnionych taksonów. Na przykład wśród naszych zębiełków, zębiełek białawy Crocidura leucodon jak się wydaje przesunął się tylko o kilkanaście kilometrów na wschód (Karczewska 2006), a zębiełek karliczek Crocidura suaveolens o blisko 200 km na północ (L. Rychlik i in. npbl.). Słabo poznane jest również współczesne występowanie w Polsce jeży: zachodniego Erinaceus europaeus i wschodniego E. roumanicus. Zresztą, ich poprzednio wyznaczone zasięgi (Pucek 1983a, b) też były skąpo udokumentowane i oparte na nielicznych i pochodzących sprzed około 50 lat stanowiskach (Ruprecht 1973), co zostało potwierdzone niedawnym doniesieniem ze Słowacji (Krištofík, Darolová 2004). Pojawił się tam jeż zachodni uznawany dotąd za gatunek sięgający na wschód zaledwie do środkowych Czech. Zmiany klimatyczne i zmniejszenie opadów, a przy tym wysychanie zbiorników wodnych i ich zarastanie oraz melioracje i regulacja rzek doprowadziły do skurczenia się różnorodnych środowisk wilgotnych i podmokłych w Polsce. Niewątpliwie ma to wpływ na liczebność i rozmieszczenie populacji małych ssaków ziemnowodnych (np. rzęsorków Neomys sp. i karczownika ziemnowodnego Arvicola terrestris) oraz wilgociolubnych (norników: północnego Microtus oeconomus i burego). Inną ważną przyczyną, która ma wpływ na sytuację wielu gatunków małych ssaków, są zmiany w gospodarce rolnej wprowadzone w ostatnich dziesięcioleciach (całkowita mechanizacja prac polowych, chemizacja, zmiany w strukturze upraw i sposobie zbioru plonów). Najlepiej poznaną ofiarą tych przemian jest obecnie chomik europejski, którego zasięg skurczył się dramatycznie (Ziomek, Banaszek 2007). Dla większości pozostałych gatunków związanych z agrocenozami skutków tych przemian możemy się jednak tylko domyślać, gdyż nie są jeszcze poznane. Przykładem może być mysz zaroślowa, której zasięg i liczebność spada prawdopodobnie z powodu zaniechania uprawy i zalesiania gruntów na glebach piaszczystych. Podobnie, tragiczną sytuację populacyjną zająca szaraka Lepus europaeus, zresztą nie tylko w naszym kraju, wiąże się z ogromnymi zmianami w gospodarce rolnej (Bresiński 2000; Edwards i in. 2000). Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na gildie pokarmowe drapieżników zarówno ptaków, jak i ssaków mogą być zmiany liczebności populacji najpospolitszych drobnych ssaków agrocenoz, jak np. nornik zwyczajny i mysz polna Apodemus agrarius zasadniczy składnik pokarmu wielu drapieżników. Zmiany te zostały już niewątpliwie wywołane wspomnianymi przeobrażeniami w gospodarce rolnej, jednak brakuje wiedzy na ten temat, gdyż nie prowadzi się badań o wystarczająco dużej skali przestrzennej (Piłacińska, Ziomek 2003). Osobną problematyczną grupę stanowią popielicowate Gliridae, na czele z nienotowaną od końca lat 90. XX wieku na terenie Polski żołędnicą Eliomys quercinus. Sytuację tego gatunku trzeba koniecznie i pilnie wyjaśnić. Koszatka i orzesznica to też gatunki bardzo słabo poznane. Tą ostatnią uważana się za rzadką w Polsce, jednak w sąsiedniej Litwie jest częsta i lokalnie występuje w dużych 22
3 H. Okarma i in. Atlas ssaków Polski zagęszczeniach (Juškaitis 2008). Z kolei popielica Glis glis była reintrodukowana w kilku miejscach w zachodniej i północno-zachodniej Polsce. Skutki tej reintrodukcji śledzono przez pewien czas (Jurczyszyn i in. 2002), ale aktualna sytuacja zarówno tych populacji, jak i całego gatunku wymaga kompleksowego zbadania. Z kolei nietoperze wydają się grupą krajowych ssaków stosunkowo dobrze zbadaną (np. Sachanowicz, Ciechanowski 2005; Sachanowicz i in. 2006). Niemniej jednak, od końca XX wieku mamy do czynienia z eksplozją nowych danych na temat ich występowania, co w dużej mierze wynika z opisu nowych, kryptycznych gatunków w oparciu o analizy DNA (np. Mayer i in. 2007). Nawet w przypadku tak pospolitego gatunku, jakim był karlik malutki Pipistrellus pipistrellus sensu lato, mamy do czynienia z dwoma: Pipistrellus pipistrellus sensu stricto i karlik drobny Pipistrellus pygmaeus (Barratt i in. 1997). Tym samym, dane dotyczące Pipistrellus pipistrellus sensu lato (Ruprecht 1983) są zupełnie przedawnione (Sztencel-Jabłonka 2009). Stosunkowo najlepiej rozpoznane jest współczesne rozmieszczenie dużych ssaków, zarówno kopytnych, jak i drapieżnych. Duże ssaki w większości są gatunkami łownymi, dlatego istnieją dobrze udokumentowane dane dotyczące ich występowania. Dane te pochodzą przede wszystkim ze sprawozdawczości łowieckiej i są od kilkudziesięciu już lat systematycznie gromadzone przez Stację Badawczą Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu (Pielowski i in. 1993). Nielicznych przedstawicieli dużych kopytnych objęto ochroną ścisłą (żubr Bison bonasus, kozica Rupicapra rupicapra). Występują na niewielkim obszarze i w stosunku do nich prowadzone są coroczne oceny liczebności (Krasińska, Krasiński 2004; Zięba, Zwijacz- -Kozica 2004, Jamrozy i in. 2007). Duże ssaki drapieżne niedźwiedź Ursus arctos, wilk Canis lupus, ryś Lynx lynx są obiektem dużego zainteresowania badawczego i dane o ich rozmieszczeniu są dość liczne (Jakubiec 2001, Jędrzejewski i in. 2002). Znacznie gorzej poznano występowanie średnich lub niewielkich rozmiarów drapieżników o statusie gatunków łownych (kuna leśna Martes martes, kuna domowa M. foina, tchórz zwyczajny Mustela putorius, norka amerykańska Neovison vison) ze względu na znikome zainteresowanie myśliwych polowaniem na nie. Gatunki te nie pojawiają się zatem w sprawozdawczości łowieckiej tak często, jak sugerują to rozproszone obserwacje o ich występowaniu na obszarze naszego kraju. Zupełnie zaś brakuje informacji na temat rozmieszczenia najmniejszych chronionych gatunków drapieżnych (łasica Mustela nivalis, gronostaj M. erminea), o których mówi się, że występują powszechnie, ale praktycznie brakuje na ten temat twardych danych. Warto jeszcze wspomnieć o przedstawicielach ssaków morskich: waleniach i fokach. Morświn Phocoena phocoena jest jedynym gatunkiem walenia stale zasiedlającym Bałtyk, a ponadto występują tu trzy gatunki fok: foka szara Halichoerus grypus, foka obrączkowana Phoca hispida i foka pospolita P. vitulina (Skóra 2000). Przedstawicieli tych gatunków odnotowuje się niezbyt często na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego, jednak dzięki ogromnej aktywności Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego dane o ich występowaniu są systematycznie zbierane od wielu lat. Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce wydany w 1983 roku był wtedy jednym z pierwszych tego rodzaju opracowań w Europie. Jednak w ostatnich latach pozostaliśmy zdecydowanie w tyle za innymi. W wielu krajach naszego kontynentu, np. w Szwajcarii (Hausser 1995), Austrii (Spitzenberger 2001), Danii (Baagøe, Jensen 2007), Turyngii (Görner 2009) czy Saksonii (Hauer i in. 2009), opublikowano już znakomite atlasy współczesnego rozmieszczenia ssaków. Tak więc istnieje pilna konieczność opracowania nowego dzieła, które przedstawiłoby współczesny stan wiedzy o krajowej faunie ssaków oraz wskazałoby luki, które powinny zostać uzupełnione w najbliższych latach. Nie trzeba nikogo przekonywać, że wiedza o wystę- 23
4 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 1, 2011 powaniu gatunków zwierząt i roślin ma podstawowe znaczenie i to nie tylko ogólnopoznawcze i naukowe, lecz także dokumentacyjne i monitoringowe, a poprzez to daje podstawę do działań o charakterze ochronnym lub/i gospodarczym. Niektóre gatunki ssaków (bóbr, wilk) stały się bowiem w ostatnich latach źródłem poważnych strat gospodarczych (Okarma, Tomek 2008), a inne są inwazyjnymi gatunkami obcymi (norka amerykańska, jenot Nyctereutes procyonoides, szop pracz) zagrażającymi rodzimej różnorodności biologicznej (przegląd w: Głowaciński i in. 2008). Różne środowiska i grupy interesów wywierają presję na decydentów, aby ograniczyć liczebność tych gatunków. Nie można jednak podejmować żadnych decyzji i działań dotyczących tych zwierząt bez gruntownej wiedzy zarówno na temat ich biologii, jak i przede wszystkim występowania i liczebności. Dobre rozpoznanie stanu naszej fauny ssaków stanowi też jedno z zobowiązań wynikających z Konwencji o Różnorodności Biologicznej (1992) ratyfikowanej przez Polskę w 1996 roku. Przegląd polskich placówek naukowych i osób uprawiających współcześnie czynnie teriologię wskazuje jednoznacznie, iż problematyka ta w porównaniu z latami 60. i 70. XX wieku jest zdecydowanie słabiej obecna w naszym krajowym życiu naukowym. Niewątpliwie jest ona dużo mniej atrakcyjna (przede wszystkim w perspektywie publikowania wyników badań w wysokoimpaktowych czasopismach), co sprawia, że nie garną się do niej młodzi ludzie. Zdecydowanie mniejsze są też możliwości uzyskania środków finansowych na podstawowe badania faunistyczne. Dlatego też do wydania Atlasu ssaków Polski niezbędna jest zupełnie inna filozofia i logistyka niż przy opracowywaniu Atlasu rozmieszczenia ssaków w Polsce (1983). Projekt ten może być wykonany tylko wspólnym wysiłkiem całego polskiego środowiska teriologicznego: naukowców zajmujących się tą tematyką profesjonalnie, przyrodników amatorów i entuzjastów przyrody ze wszystkich środowisk. Bez jak najszerszego udziału w tym przedsięwzięciu tych ostatnich nie będzie możliwe wiarygodne przedstawienie rozmieszczenia wielu gatunków ssaków w naszym kraju. Projekt zrealizują cztery najsilniejsze polskie teriologiczne ośrodki naukowe: Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Zakład Zoologii Systematycznej Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu, Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie oraz Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży. Na stronie internetowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN umieszczono już bazę danych dedykowaną Atlasowi ssaków Polski pl/ssaki główne narzędzie dla uczestników projektu służące gromadzeniu danych o występowaniu wszystkich gatunków ssaków na obszarze Polski. Baza ta, co stanowić będzie absolutne nowum, stanie się swego rodzaju internetową publikacją. Od początku trwania projektu wszyscy użytkownicy internetu za pośrednictwem tej strony, w miarę wypełniania bazy, mają dostęp do informacji na temat rozmieszczenia gatunków ssaków w Polsce. Dzięki temu, osoby bezpośrednio niezwiązane z projektem, a zainteresowane jego tematyką, mogą na bieżąco śledzić postępy pracy nad Atlasem i zgłaszać informacje bądź ewentualne uwagi. Występowanie każdego gatunku przedstawione jest w formie mapy Polski z polami atlasowymi (10 długości 5 szerokości geograficznej*) dwóch rodzajów: (1) pola atlasowe z zaznaczonym centralnie granatowym punktem udokumentowana obecność danego gatunku na obszarze tego pola, (2) pola puste brak danych o występowaniu. Skalę mapy można powiększać lub pomniejszać suwakiem z lewej strony ekranu, tak aby można było precyzyjnie zlokalizować swoją obserwację. Przy mapie rozmieszczenia dla każdego gatunku * Siatkę taką stosowano już wcześniej w krajowych atlasach rozmieszczenia: płazów i gadów (Głowaciński, Rafiński 2003), ptaków lęgowych (Sikora i in. 2007) oraz we wszystkich wydaniach polskich czerwonych ksiąg (Głowaciński 1992, 2001, Głowaciński, Nowacki 2004) (przyp. red.). 24
5 H. Okarma i in. Atlas ssaków Polski Baagøe H.J., Jensen T.S. (red.) Dansk Pattedyratlas. Gylendal, København. Barratt E.M., Deaville R., Burland T.M., Bruford M. W., Jones G., Racey P.A., Wayne R.K DNA answers the call of pipistrelle bat species. Nature 387: Bartoszewicz M., Okarma H., Zalewski A., Szczęsna J Ecology of raccoon (Procyon lotor) from western Poland preliminary results. Annals. Zool. Fenn. 45: Bresiński W Sytuacja populacji zająca w Polsce w latach (wyniki monitoringu). W: Kubiak S. (red.). Zwierzyna drobna jako elementy bioróżnorodności środowiska przyrodniczego. Włocławek: Czech A Bóbr. Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin. Edwards P.J., Fletcher M.R., Berny P Review of the factors affecting the decline of the European brown hare and the use of wildlife incident data to evaluate the significance of paraguat. Agr. Ecosyst. Environ. 79: Głowaciński Z. (red.) Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa. Głowaciński Z. (red.) Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa. Głowaciński Z., Nowacki J. (red.) Polska czerwona ksiega zwierząt. Bezkręgowce. IOP PAN, AR w Poznaniu, Kraków. Głowaciński Z., Okarma H., Pawłowski J., Solarz W. (red.) Księga gatunków obcych inwazyjssaka znajdą się nazwisko i dane kontaktowe osoby, która jest tzw. autorem prowadzącym, czyli osobą odpowiedzialną za weryfikowanie i wprowadzanie danych o tym gatunku. Do osoby tej można przesyłać informacje dotyczące tego gatunku. Atlas będzie zawierał także część opisową dotyczącą każdego gatunku: status prawny, systematykę, morfologię, biologię i ekologię oraz charakterystykę jego występowania w Polsce z uwzględnieniem ewentualnych zmian w okresie ostatnich 30 lat. Część opisowa Atlasu ukaże się jednak drukiem dopiero na początku 2014 roku. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie Wiesław Bogdanowicz Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie Leszek Rychlik Zakład Zoologii Systematycznej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu Elwira Szuma Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży PIŚMIENNICTWO nych w faunie Polski. Wydanie internetowe. IOP PAN, Kraków. Głowaciński Z., Rafiński J. (red.) Atlas płazów i gadów Polski. Status Rozmieszczenie Ochrona. Inspekcja Ochrony Środowiska, IOP PAN, Warszawa Kraków. Görner M. (red.) Atlas der Säugetiere Thüringens. Jena. Hauer S., Ansorge H., Zöphel U. (red.) Atlas der Säugetiere Sachsens. Sächsisches Landesamt für Umwelt, Landwirtschaft und Geologie, Dresden. Hausser J. (red.) Säugetiere der Schweiz. Birkhäuser Verlag, Basel. Jakubiec Z Niedźwiedź brunatny Ursus arctos L. w polskiej części Karpat. Studia Naturae 47: Jamrozy G., Pęksa Ł., Urbanik Z., Gąsienica Byrcyn W Kozica tatrzańska Rupicapra rupicapra tatrica. Wyd. TPN, Zakopane. Jędrzejewski W., Nowak S., Schmidt K., Jędrzejewska B Wilk i ryś w Polsce wyniki inwentaryzacji w 2001 roku. Kosmos 51 (4): Jurczyszyn M., Łukomski Ł., Słodownik A Pięć lat realizacji programu reintrodukcji popielicy w Sierakowskim Parku Krajobrazowym. Biuletyn Parków Krajobrazowych Wielkopolski 8 (10): Juškaitis R The Common Dormouse Muscardinus avellanarius: Ecology, Population Structure and Dynamics. Institute of Ecology of Vilnius University Publishers, Vilnius. 25
6 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 67, zeszyt 1, 2011 Karczewska M Nowe stanowisko zębiełka białawego Crocidura leucodon w Białowieży. Prz. Zool. 50 (3 4): Krasińska M., Krasiński Z.A Żubr monografia przyrodnicza. SFP Hajstra, Warszawa Białowieża. Krištofík J., Darolová A First record of western hedgehog (Erinaceus europaeus) from Slovakia. Biologia (Bratislava) 59: 612. Mayer F., Dietz C., Kiefer A Molecular species identification boosts bat diversity. Front. Zool. 4: Męczyński S Czy suseł moręgowany, Spermophilus citellus Linnaeus, 1766, występuje jeszcze w Polsce? Prz. Zool. 29 (4): Mitchell-Jones A.J., Amori G., Bogdanowicz W., Kryštufek B., Reinjders P.J.H., Spitzenberger F., Stubbe M., Thissen J.B.M., Vohralík V., Zima J The Atlas of European Mammals. T. & A.D. Poyser Ltd., London. Okarma H., Tomek A Łowiectwo. Wydawnictwo Edukacyjno-Naukowe H2O, Kraków. Pielowski Z., Kamieniarz R., Panek M Raport o zwierzętach łownych w Polsce. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. Piłacińska B., Ziomek J Changes in the proportion of mammal species in the food of the barn owl as a result of changes in the environment and agriculture: the case of eastern Wielkopolska. W: Abstracts book, 4 th European Congress of Mammalogy, , Brno, Czech Republic. Pucek Z. 1983a. Erinaceus europaeus Linnaeus, W: Pucek Z., Raczyński J. (red.). Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa: 46 + mapa nr Pucek Z. 1983b. Erinaceus concolor Martin, W: Pucek Z., Raczyński J. (red.). Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa: mapa nr Pucek Z., Raczyński J. (red) Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa. Ruprecht A.L O rozmieszczeniu przedstawicieli rodzaju Erinaceus Linnaeus, 1758 w Polsce. Prz. Zool. 17 (1): Ruprecht A.L Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774). W: Pucek Z., Raczyński J. (red.). Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa: 75 + mapa nr Sachanowicz K., Ciechanowski M Nietoperze Polski, Bats of Poland. Multico, Warszawa. Sachanowicz K., Ciechanowski M., Piksa K Distribution patterns, species richness and status of bats in Poland. Vespertilio 9 10: Sachanowicz K., Wower A., Bashta A.-T Further range extension of Pipistrellus kuhlii (Kuhl, 1817) in central and eastern Europe. Acta Chiropterol. 8 (2): Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.) Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Skóra K.E Ryby i ssaki Zatoki Puckiej. W: Gerstman E. (red.). Materiały do monografii przyrodniczej Regionu Gdańskiego. Tom III: Nadmorski Park Krajobrazowy: Spitzenberger F. (red.) Die Säugetierfauna Österreichs. Bundesministeriums für Land- und Forstwirtschaft. Umwelt und Wasserwirtschaft, Band 13. Wien. Sztencel-Jabłonka A Analiza morfologiczna i genetyczna nietoperzy Pipistrellus pipistrellus i Pipistrellus pygmaeus. Instytut i Muzeum Zoologii PAN, Warszawa (praca doktorska). Zięba F., Zwijacz-Kozica T Capy, kozy i koźlęta, czyli prawie wszystko o kozicach. Wyd. TPN, Zakopane. Ziomek J., Banaszek A The common hamster, Cricetus cricetus in Poland: status and current range. Folia Zool. 56:
Jeż wschodni. (Erinaceus roumanicus) 1 1 x 1. Jeż zachodni. (Erinaceus europaeus) 2 1 x 2. Kret europejski. (Talpa europaea) 3 1 x 3
Jeż wschodni (Erinaceus roumanicus) 1 1 x 1 Jeż zachodni (Erinaceus europaeus) 2 1 x 2 Kret europejski (Talpa europaea) 3 1 x 3 Zębiełek białawy (Crocidura leucodon) 4 1 x 4 Zębiełek karliczek (Crocidura
Bardziej szczegółowoSzczegółowe zestawienie gatunków ssaków występujących na terenie PKPK umieszczono w tabeli.
Badania przeprowadzone w Puszczy Knyszyńskiej pod koniec lat osiemdziesiątych oraz w latach dziewięćdziesiątych wykazały występowanie 18 gatunków drobnych ssaków m.in. Puszcza Knyszyńska razem z sąsiadującymi
Bardziej szczegółowo8. Ssaki. Wstęp Gatunki specyficzne i wyróżniające ssaki województwa lubuskiego
Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Grzegorz Gabryś 8. Ssaki Wstęp W województwie lubuskim stwierdzono dotychczas występowanie 70. gatunków ssaków, łącznie z gatunkami wymarłymi, introdukowanymi oraz migrującymi
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO M. ST. WARSZAWY
SSAKI (Mammalia) ZAŁĄCZNIK NR II.6. Lp. Nazwa łacińska 1. Erinaceus concolor 2. Talpa europaea 3. Sorex araneus 4. Sorex minutus 5. Myotis nattereri 6. Myotis myotis 7. Myotis daubentoni Nazwa polska Jeż
Bardziej szczegółowoGIS jako narzędzie w zarządzaniu gatunkami chronionymi na przykładzie bałtyckich ssaków morskich
GIS jako narzędzie w zarządzaniu gatunkami chronionymi na przykładzie bałtyckich ssaków morskich Konferencja GIS W NAUCE 4-5 czerwca 2012 Łódź Anna Piszewska BAŁTYCKIE SSAKI MORSKIE Foka obrączkowana Phoca
Bardziej szczegółowoSmall mammals in pellets of the tawny owl Strix aluco from the village of Paszkówka near Cracow
ARTYKUŁY Drobne ssaki w Paszkówce koło Krakowa na podstawie analizy zrzutek puszczyka Strix aluco Small mammals in pellets of the tawny owl Strix aluco from the village of Paszkówka near Cracow GRZEGORZ
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kozyra, Magdalena Moska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2015 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LXXVII NR 609 Katarzyna Kozyra, Magdalena Moska CHRONIONE SSAKI (OPRÓCZ NIETOPERZY) KAMIEŃCA ZĄBKOWICKIEGO I OKOLIC
Bardziej szczegółowoZnaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników
Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.
Bardziej szczegółowoZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS
ZAŁACZNIK NR 2 Lista źródeł możliwych do pozyskania informacji z zakresu różnorodności biologicznej, przy opracowywaniu KIP i ROS Źródło informacji Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
Bardziej szczegółowoJan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2
Drobne ssaki... 17 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVI Nr 566 Jan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2 Drobne ssaki (Mammalia: Insectivora et Rodentia)
Bardziej szczegółowoDrobne ssaki Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Mrogi na podstawie analizy wypluwek puszczyka Strix aluco
88 Notatki florystyczne, faunistyczne i mykobiotyczne GRZEGORZ LESIŃSKI, JAKUB GRYZ, DAGNY KRAUZE-GRYZ Drobne ssaki Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Mrogi na podstawie analizy wypluwek puszczyka
Bardziej szczegółowoOPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW
37 Załącznik nr 3 OPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW I. Sposoby czynnej ochrony gatunków roślin, zwierząt i grzybów na obszarach ochrony ścisłej A. Ochrona gatunków roślin
Bardziej szczegółowoRAPORT Z REALIZACJI PROJEKTU
Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych RAPORT Z REALIZACJI PROJEKTU Ochrona ssaków pilchowatych Gliridae w Tatrzańskim Parku Narodowym dr inż. Agnieszka
Bardziej szczegółowoStan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce
Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce Roman Gula Katarzyna Bojarska Jörn Theuerkauf Wiesław Król
Bardziej szczegółowoWilk w Polsce: sytuacja gatunku i strategia ochrony
Wilk w Polsce: sytuacja gatunku i strategia ochrony Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN fot. Andrzej Adamczewski Status prawny gatunku Dyrektywa Siedliskowa 1. Wilk znajduje się w załączniku II
Bardziej szczegółowoGrzegorz Lesiński DROBNE SSAKI REZERWATU DĘBINA I NA WSCHODNIM MAZOWSZU NA PODSTAWIE SKŁADU POKARMU PUSZCZYKÓW STRIX ALUCO
Kulon 21 (2016) 41 Kulon 21 (2016), 41-47 PL ISSN 1427-3098 Grzegorz Lesiński DROBNE SSAKI REZERWATU DĘBINA I NA WSCHODNIM MAZOWSZU NA PODSTAWIE SKŁADU POKARMU PUSZCZYKÓW STRIX ALUCO Lesiński G. Small
Bardziej szczegółowoCZERWONE LISTY ZWIERZĄT KRĘGOWYCH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO
RAPORTY OPINIE 6 Strategia ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030 Raport o stanie przyrody województwa śląskiego 5 CZERWONE LISTY ZWIERZĄT KRĘGOWYCH WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO CENTRUM DZIEDZICTWA
Bardziej szczegółowoOPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW
36 Załącznik nr 3 OPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW I. Sposoby czynnej ochrony roślin, zwierząt i grzybów na obszarach ochrony ścisłej A. Ochrona roślin Wybrane gatunki
Bardziej szczegółowoPolska-Warszawa: Usługi środowiska naturalnego 2019/S Sprostowanie. Ogłoszenie zmian lub dodatkowych informacji.
1 / 5 Niniejsze ogłoszenie w witrynie : udl?uri=:notice:401542-2019:text:pl:html Polska-Warszawa: Usługi środowiska naturalnego 2019/S 163-401542 Sprostowanie Ogłoszenie zmian lub dodatkowych informacji
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach
Bardziej szczegółowointensyfikacja w pliocenie kontynuacja w plejstocenie
Epoki lodowe w dziejach Świata 5. Ostatnia Epoka Lodowa początek w eocenie 40-35 mln lat temu powstanie czapy lodowej w Antarktyce intensyfikacja w pliocenie 3-2,5 mln lat temu powstanie czapy lodowej
Bardziej szczegółowoOchrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych gatunków. Polskie Ostoje Ptaków
NARODOWY SŁOWIŃSKI PARK Ochrona ptaków wodnych i błotnych w pięciu parkach narodowych odtwarzanie siedlisk i ograniczanie wpływu inwazyjnych gatunków Polskie Ostoje Ptaków Władysław Jankow Dzień Informacyjny
Bardziej szczegółowoDrobne ssaki Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w pokarmie puszczyka Strix aluco
ARTYKUŁY Drobne ssaki Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w pokarmie puszczyka Strix aluco Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (1): 63 67, 2014 Small mammals of Chojnowski Landscape Park in the diet of the tawny owl
Bardziej szczegółowoDROBNE SSAKI W POKARMIE TRZECH GATUNKÓW SÓW W DOLINIE DOLNEJ ODRY Small mammals in the diet of three owl species in Lower Odra region (NW Poland)
Przegląd Przyrodniczy XXIII, 2 (2012): 77 85 Michał Żmihorski, Jerzy Romanowski, Mateusz Borowiecki DROBNE SSAKI W POKARMIE TRZECH GATUNKÓW SÓW W DOLINIE DOLNEJ ODRY Small mammals in the diet of three
Bardziej szczegółowoZasoby przyrodnicze i ochrona środowiska w Internetowym Atlasie Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Zasoby przyrodnicze i ochrona środowiska w Internetowym Atlasie Województwa Kujawsko-Pomorskiego Mieczysław Kunz Katedra Geomatyki i Kartografii e-mail: met@umk.pl I Konferencja Naukowo-Techniczna Technologie
Bardziej szczegółowoŻółw błotny (Emys orbicularis) w Polsce północno-wschodniej
Żółw błotny (Emys orbicularis) w Polsce północno-wschodniej Rozmieszczenie, zagrożenia, perspektywy ochrony Grzegorz Górecki Stacja Terenowa Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego Urwitałt 2013 Rozmieszczenie
Bardziej szczegółowoLiczebność i monitoring populacji wilka
Liczebność i monitoring populacji wilka FORUM DYSKUSYJNE O WILKU MOWA 18 czerwca 2019 r. Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze IBL w Sękocinie Starym Wojciech Śmietana Koordynator Główny Monitoringu Wilka
Bardziej szczegółowoChronione gatunki ssaków okolic Wołowa
KAMILLA GUTOWSKA, MAGDALENA MOSKA Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 51-631 Wrocław, ul. Kożuchowska 7 e-mail: moskam@gen.ar.wroc.pl Chronione gatunki ssaków
Bardziej szczegółowoStruktura i pozyskanie ważniejszych zwierząt łownych w Polsce
Struktura i pozyskanie ważniejszych zwierząt łownych w Polsce Zwierzęta łowne (zwierzyna) to gatunki ptaków oraz ssaków żyjące na wolności, uznawane przez prawo łowieckie za zwierzęta łowne, będące przedmiotem
Bardziej szczegółowoGatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody
Gatunki konfliktogenne na styku łowiectwa i ochrony przyrody Fot. Cezary Korkosz Fot. Patryk Sacharewicz Fot. Cezary Korkosz Fot. Janusz Kopik Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN/Uniwersytet Jagielloński
Bardziej szczegółowoOchrona przyrody. Test podsumowujący rozdział III. Wersja A
..................................... Imię i nazwisko Wersja A Test podsumowujący rozdział III Ochrona przyrody.............................. Data Klasa oniższy test składa się z 15 zadań. rzy każdym poleceniu
Bardziej szczegółowoNATURA 2000. www.ek-kom.pl. Janusz Bohatkiewicz. EKKOM Sp. z o.o. Regietów, 21 stycznia 2010
DROGI SAMORZĄDOWE X LAT AKTUALNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z OBSZARAMI NATURA 2000 Janusz Bohatkiewicz EKKOM Sp. z o.o. www.ek-kom.pl Regietów, 21 stycznia 2010 Krótka informacja nt. obszarów NATURA 2000 SYSTEM
Bardziej szczegółowoPilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany
Bardziej szczegółowoArkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej
Arkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej w dniu na rok gospodarczy.../... Dane ogólne 1. Obwód łowiecki nr... powierzchnia... ha, w tym powierzchnia gruntów leśnych... ha, powierzchnia po wyłączeniach,
Bardziej szczegółowoLogo PNBT. Symbolem PNBT jest głuszec - ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich.
Powstanie Parku Park Narodowy "Bory Tucholskie" jest jednym z najmłodszych parków narodowych w Polsce. Utworzono go 1 lipca 1996 roku. Ochroną objęto powierzchnię 4 798 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk.
Bardziej szczegółowoSeasonal changes in the diet of the Long-eared Owl Asio otus in the lower Pilica River valley
Przegląd Przyrodniczy XXVIII, 1 (2017): 101-106 Przemysław Stolarz, Jarosław Stolarz, Grzegorz Lesiński Sezonowa zmienność pokarmu uszatki Asio otus w dolinie dolnej Pilicy Seasonal changes in the diet
Bardziej szczegółowoMazowiecka dolina Wisły
Cykl wykładów i wycieczek Świat zwierząt doliny Wisły Mazowiecka dolina Wisły Jerzy Romanowski Jerzy Romanowski Centrum Badań Ekologicznych PAN w Dziekanowie Leśnym Wydział Biologii i Nauk o Środowisku
Bardziej szczegółowoCzy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia?
Czy uczymy, że sarna nie jest żoną jelenia? Dr inż. Krzysztof Klimaszewski Warszawa, 10.09.2014 r. Projekt "O bioróżnorodności dla przyszłości - czyli jak uczyć, że sarna nie jest żoną jelenia" korzysta
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Ochrona przyrody cz.1 Rok akademicki: 2015/2016 Kod: HKL-2-109-OD-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Kulturoznawstwo Specjalność: Ochrona dóbr natury i dóbr kultury Poziom
Bardziej szczegółowoParki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. przyr.)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. przyr.) 22 3 473 477 2003 MATEUSZ CIECHANOWSKI, ADRIAN ZWOLICKI, MICHAŁ WOJCIECHOWSKI, ALEKSANDRA BENEDYCKA, ANNA BIAŁA Ssaki (Mammalia) projektowanego
Bardziej szczegółowoTeriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia
FAUNA MIAST Ochronić różnorodność biotyczną w miastach P. Indykiewicz, L. Jerzak, T. Barczak (red.) SAR Pomorze, Bydgoszcz 2008 s.: 178 185 Agnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1 Włodzimierz Cichocki 2, Włodzimierz
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 3 PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGAMU
PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGAMU 2 10. PRZEPISY PRAWNE I ŹRÓDŁA INFORMACJI WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZENIU PROGRAMU Krajowe przepisy prawne: Przy sporządzeniu aktualizacji
Bardziej szczegółowoZakres i metody badań inwentaryzacyjnych prowadzonych w obszarze Zatoka Pucka i Półwysep Helski PLH i Zatoka Pucka PLB w 2011 i 2012 roku
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Zakres i metody badań inwentaryzacyjnych
Bardziej szczegółowoThe influence of habitat isolation on space use and genetic structure of stone marten Martes foina population
The influence of habitat isolation on space use and genetic structure of stone marten Martes foina population Wpływ izolacji środowiska na użytkowanie przestrzeni i strukturę genetyczną populacji kuny
Bardziej szczegółowoArkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej
Arkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej w dniu na rok gospodarczy.../... Dane ogólne 1. Obwód łowiecki nr... powierzchnia... ha, w tym powierzchnia gruntów leśnych... ha, powierzchnia po wyłączeniach,
Bardziej szczegółowoSsaki (Mammalia) Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt, Polska Akademia Nauk, ul. Sławkowska 17, 30 016 Kraków
Flora i Fauna Pienin Monografie Pienińskie 1: 255 264, 2000 Ssaki (Mammalia) BRONISŁAW W. WOŁOSZYN, WOJCIECH GAŁOSZ Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt, Polska Akademia Nauk, ul. Sławkowska 17, 30
Bardziej szczegółowoTeledetekcyjna metoda oceny liczebności dużych ssaków kopytnych. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Antoni Łabaj SmallGIS Kraków
Teledetekcyjna metoda oceny liczebności dużych ssaków kopytnych Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Antoni Łabaj SmallGIS Kraków Założenia techniczne: (1) Rejestracja zwierząt w świetle dziennym
Bardziej szczegółowoRyjówkokształtne i gryzonie Parku Narodowego Ujście Warty i terenów przyległych
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 71 (3): 179 191, 2015 Ryjówkokształtne i gryzonie Parku Narodowego Ujście Warty i terenów przyległych Soricomorphs and rodents of the Ujście Warty Na onal Park and the surrounding
Bardziej szczegółowoRestytucja gatunku na przykładzie żubra zajęcia w ogrodzie zoologicznym
Restytucja gatunku na przykładzie żubra zajęcia w ogrodzie zoologicznym Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Cele kształcenia: 1. pogłębienie wiedzy o biologii żubra, 2. kształcenie umiejętności prowadzenia
Bardziej szczegółowoPodstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych
Podstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych Analiza błędów popełnianych na etapie projektowania i budowy Rafał T. Kurek fot. Krzysztof Czechowski 2 Lokalizacja
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Ochrona przyrody i krajobrazu Rok akademicki: 2013/2014 Kod: DIS-2-317-ST-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność:
Bardziej szczegółowoStan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu
Stan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu Janusz Holuk Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie W Polsce liczna populacja żółwia błotnego pozostała już tylko na Polesiu. Na kilku obszarach
Bardziej szczegółowoA. Zawartość planu ochrony dla parku narodowego i obszaru Natura Porównanie zawartości obu planów.
Zawartość, tryb sporządzania i zakres prac koniecznych dla sporządzenia projektu planu ochrony dla parku narodowego, uwzględniającego zakres planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Zgodnie z art. 20 ust.
Bardziej szczegółowoAtlas ptaków lęgowych i zimujących Polski południowo-wschodniej
Atlas ptaków lęgowych i zimujących Polski południowo-wschodniej 2014-2018 Powołanie zespołu autorskiego Zespół autorów tego opracowania książkowego zawiązuje się już teraz w celu sprawnego zbierania i
Bardziej szczegółowoSsaki pilchowate Gliridae południowej części Ziemi Kłodzkiej. Dormice Gliridae in the southern part of the Ziemia Kłodzka
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (3): 209 215, 2010 Ssaki pilchowate Gliridae południowej części Ziemi Kłodzkiej Dormice Gliridae in the southern part of the Ziemia Kłodzka AGNIESZKA WAŻNA 1, JAN CICHOCKI
Bardziej szczegółowoAgnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1, Dariusz Łupicki 2, Sławomir Rubacha 3, Andrzej Wąsicki 3, Grzegorz Gabryś 1,2
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2011 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LXII NR 580 Agnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1, Dariusz Łupicki 2, Sławomir Rubacha 3, Andrzej Wąsicki 3, Grzegorz
Bardziej szczegółowoDyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne
Dyspersja wybranych gatunków dużych ssaków RYŚ, WILK i ŁOŚ uwarunkowania środowiskowe i behawioralne mgr MARCIN GÓRNY 1, mgr WOJCIECH LEWANDOWSKI 2, dr hab. RAFAŁ KOWALCZYK 1 1 INSTYTUT BIOLOGII SSAKÓW
Bardziej szczegółowoDziałania NFOŚiGW dla ochrony bioróżnorodności na przykładzie wybranych projektów z zakresu ochrony przyrody
Działania NFOŚiGW dla ochrony bioróżnorodności na przykładzie wybranych projektów z zakresu ochrony przyrody Leszek Jóskowiak p.o. dyrektora Departamentu Ochrony Przyrody Poznań, 25 listopada 2010 r. Różnorodność
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVII Nr 567
Pokarm zimowy płomykówki... 19 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVII Nr 567 Jan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2, Agnieszka Ważna 1 POKARM ZIMOWY
Bardziej szczegółowoPrzedmiot wybieralny 14. Kod przedmiotu. Informacje ogólne. Nazwa przedmiotu Przedmiot wybieralny WB-OSP-PW-14-Ć-S15_pNadGenC5HW1.
Przedmiot wybieralny 14... opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Przedmiot wybieralny 14... Kod przedmiotu 13.9-WB-OSP-PW-14-Ć-S15_pNadGenC5HW1 Wydział Kierunek Wydział Nauk Biologicznych
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja Canis lupus metodą tropieo zimowych (zima 2012) Szczecin, 27 września 2012 r.
Inwentaryzacja Canis lupus metodą tropieo zimowych (zima 2012) Szczecin, 27 września 2012 r. Dane o występowaniu gatunku wilku Kto posiada informację o występowaniu gatunku? Tu jestem! RDLP (Nadleśnictwa)
Bardziej szczegółowoDyrektywa Siedliskowa NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia N2K - UE. N2K w Polsce. N2K w Polsce
NATURA 2000 Dyrektywa Siedliskowa Sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej Celem wyznaczania jest ochrona cennych, pod względem przyrodniczym i zagrożonych, składników różnorodności biologicznej.
Bardziej szczegółowoRodzaj i wielkość szkód powodowanych przez żubry w uprawach rolnych i leśnych
Rodzaj i wielkość szkód powodowanych przez żubry w uprawach rolnych i leśnych Wanda Olech, Maria Sobczuk Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt SGGW Olsztyn 24 listopada 2017 ŻUBR największy lądowy
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia... 2009 r. w sprawie stosowania pułapek żywołownych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia... 2009 r. w sprawie stosowania pułapek żywołownych Projekt z dnia 15 maja 2009 r. Na podstawie art. 44a ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo
Bardziej szczegółowoPLAN PRACY W ROKU 2008
CENTRUM DZIEDZICTWA PRZYRODY GÓRNEGO ŚLĄSKA PLAN PRACY W ROKU 2008 KATOWICE 2008 CENTRUM DZIEDZICTWA PRZYRODY GÓRNEGO ŚLĄSKA PLAN PRACY NA ROK 2008 I. Budowanie bazy danych o przyrodzie 1. Bibliografia
Bardziej szczegółowoPotrzeba prowadzenia monitoringu przejść dla zwierząt
Seminarium "Zrównoważony rozwój infrastruktury transportowej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 3 grudnia 2010 roku Stowarzyszenie dla Natury Wilk Seminarium realizowane w ramach projektu Potencjał
Bardziej szczegółowoNarzędzia geomatyczne w monitoringu zwierząt
Narzędzia geomatyczne w monitoringu zwierząt Antoni Łabaj 1, Henryk Okarma 2 1. SmallGIS, ul. Wadowicka 8a, 30-415 Kraków 2. Instytut Ochrony Przyrody PAN, al. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków labaj@smallgis.pl,
Bardziej szczegółowoOmawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.
Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni
Bardziej szczegółowo3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm
ZAŁĄCZNIK 6.1 WYTYCZNE DO TREŚCI TABLIC I TABLICZEK Każda plansza powinna zawierać część opisową i graficzną (np. ilustrację, fotografię, rysunek). TABLICE INFORMACYJNE 1 TABLICA INFORMACYJNA - informacje
Bardziej szczegółowoFunkcja stawów karpiowych w środowisku.
Funkcja stawów karpiowych w środowisku. Cel zajęć: poznanie roli stawów w przyrodzie i gospodarce człowieka. Cele operacyjne: Uczeń: - poznaję rolę stawów jako zbiorników retencyjnych, - wyjaśnia rolę
Bardziej szczegółowoU źródeł rzeki Jałówki
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej ul. Konarskiego 14, 16-030 Supraśl tel./fax (0-85) 718 37 85 www.pkpk.pl e-mail:ksiegowosc@pkpk.pl, sekretariat@pkpk.pl, edukacja@pkpk.pl, ochrona@pkpk.pl, turystyka@pkpk.pl
Bardziej szczegółowoBest for Biodiversity
W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity NAJLEPSZE PRAKTYKI
Bardziej szczegółowoNowe stanowisko chrząszcza Typhaeus typhoeus (L.) (Coleoptera, Geotrupidae)
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (2): 46 50. Nowe stanowisko chrząszcza Typhaeus typhoeus (L.) (Coleoptera, Geotrupidae) JERZY KARG Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN Stacja Badawcza w Turwi
Bardziej szczegółowoPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis
Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona
Bardziej szczegółowoMalesowizna-Turtul, Pawłówka tel. (0-87) , fax. (0-87)
Suwalski Park Krajobrazowy Malesowizna-Turtul, 16-426 Pawłówka tel. (0-87) 569 18 01, fax. (0-87) 569 76 36 http://www.spk.org.pl, e-mail: zarzad@spk.org.pl Suwalski Park Krajobrazowy został utworzony
Bardziej szczegółowoGmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem inwestycji jest budowa obwodnicy miasta Chocz w ciągu drogi wojewódzkiej nr 442
I.47. Droga nr 442 m. Chocz. 47 Droga nr 442 m. Chocz Lokalizacja przedsięwzięcia Charakterystyka ogólna i cel przedsięwzięcia Powiat pleszewski Gmina: Chocz (n. Chocz, Olesiec Nowy, Olesiec Stary) Celem
Bardziej szczegółowohttp://www.gios.gov.pl/stansrodowiska/gios/get_pdf/pl/front/roznorodnosc_biologiczna_ochrona_gatunkowa_i_o bszarowa
Inspekcja Ochrony Środowiska http://www.gios.gov.pl/stansrodowiska/gios/get_pdf/pl/front/roznorodnosc_biologiczna_ochrona_gatunkowa_i_o bszarowa Różnorodność biologiczna Przyroda warunkuje życie człowieka,
Bardziej szczegółowoSieć ekologiczna w Polsce/Utrzymanie i restytucja szlaków ekologicznych przez zielone mosty w Polsce/Polska jako refugium ważnych gatunków.
Sieć ekologiczna w Polsce/Utrzymanie i restytucja szlaków ekologicznych przez zielone mosty w Polsce/Polska jako refugium ważnych gatunków. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Program Budowy
Bardziej szczegółowoNarodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa (
Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, 01-445 Warszawa (www.nfos.org.pl) Zespół autorski: Krzysztof Zając dr Adrian Smolis Katarzyna Kozyra Tomasz Zając Zgodnie z danymi zawartymi w
Bardziej szczegółowoZimowy skład pokarmu uszatki Asio otus w Lublinie
FAUNA MIAST Ochronić różnorodność biotyczną w miastach P. Indykiewicz, L. Jerzak, T. Barczak (red.) SAR Pomorze, Bydgoszcz 2008 s.: 506 510 Jarosław Wiącek 1, Marcin Polak 1 Mariusz Niedźwiedź 2, Sylwia
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
FORMULARZ DANYCH 1 NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW
Bardziej szczegółowoSSAKI. projekt Planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH200006. FPP Consulting
SSAKI projekt Planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH200006 dr Karol Zub Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży FPP Consulting Przedmioty ochrony Mopek zachodni Barbastella
Bardziej szczegółowoWydział: Leśny UPP/ Biologii UAM Kierunek: Ochrona przyrody i edukacja przyrodniczo-leśna Plan studiów 1 stacjonarne drugiego stopnia
Wydział: eśny UPP/ Biologii UAM Kierunek: Ochrona przyrody i edukacja przyrodniczo-leśna Plan studiów 1 stacjonarne drugiego stopnia ałącznik do zarządzenia Rektora nr 114/2017 Nazwa przedmiotu/modułu
Bardziej szczegółowoSsaki w pokarmie puszczyka zwyczajnego Strix aluco w zachodniej części Nadleśnictwa Skierniewice (środkowa Polska)
DOI: 10.1515/frp-2017-0033 Wersja PDF: www.lesne-prace-badawcze.pl oryginalna praca naukowa Leśne Prace Badawcze / Forest Research Papers Grudzień / December 2017, Vol. 78 (4): 297 302 e-issn 2082-8926
Bardziej szczegółowosławomir wąsik ssaki mazowieckiego zespołu parków krajobrazowych
sławomir wąsik ssaki mazowieckiego zespołu parków krajobrazowych Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Pionki 2017 Wydawnictwo Epograf, Blizne Łaszczyńskiego 2017 Od autora Każde zwierzę
Bardziej szczegółowoFauna Rudniańskiego Parku Krajobrazowego: Podsumowanie inwentaryzacji Zagrożenia Działania ochronne. Karolina Wieczorek
Fauna Rudniańskiego Parku Krajobrazowego: Podsumowanie inwentaryzacji Zagrożenia Działania ochronne Karolina Wieczorek Wyniki inwentaryzacji i waloryzacji fauny Rudniańskiego PK Grupa liczba gatunków:
Bardziej szczegółowoMarta Chudzicka-Popek* Uwarunkowania prawne w zarządzaniu populacjami zwierząt łownych. Law regulations in management of free living hunting animals
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 49, 2011 r. Marta Chudzicka-Popek* Uwarunkowania prawne w zarządzaniu populacjami zwierząt łownych Law regulations in management of free living hunting animals
Bardziej szczegółowoKonkurs wiedzy: Zwierzęta chronione w Polsce.
Konkurs wiedzy: Zwierzęta chronione w Polsce. Pytania do konkursu wiedzy wraz z prawidłowymi odpowiedziami. Życzymy owocnej nauki i powodzenia na konkursie 1. Żubr europejski (Bison bonasus) - w kilku
Bardziej szczegółowoINSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253
1 INSTYTUT GEOGRAFII I PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA IM. STANISŁAWA LESZCZYCKIEGO POLSKA AKADEMIA NAUK PRACE GEOGRAFICZNE NR 253 2 GEOGRAPHICAL STUDIES No. 253 CULTURAL LANDSCAPES OF POLAND AND THEIR
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Biologia środowiskowa. Kod Punktacja ECTS* 2. Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Biologia środowiskowa Environmental Biology Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Dr Lucjan Schimscheiner Dr Robert Kościelniak Zespół dydaktyczny Dr Laura Betleja Dr Marek
Bardziej szczegółowoCzerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem
Czerwona księga gatunków zagrożonych to publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 64 5546 Poz. 401 401 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 29 ust. 10 ustawy
Bardziej szczegółowoOcena obecnego systemu ochrony gatunku i koncepcje zarządzania populacją bobra w Polsce
Ocena obecnego systemu ochrony gatunku i koncepcje zarządzania populacją bobra w Polsce Departament Ochrony Przyrody Ochrona prawna - bóbr europejski Konwencja Berneńska - umieszczony w III załączniku,
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 11 sierpnia 2015 r. Poz. 58
Warszawa, dnia 11 sierpnia 2015 r. Poz. 58 Z A R Z Ą D Z E N I E M I N I S T R A Ś R O D O W I S K A 1) z dnia 10 sierpnia 2015 r. zmieniające zarządzenie w sprawie zadań ochronnych dla Wigierskiego Parku
Bardziej szczegółowoZarządzanie populacjami zwierząt: wprowadzenie do problematyki
Zarządzanie populacjami zwierząt: wprowadzenie do problematyki Wielkie wymierania Konwencja Różnorodności Biologicznej 2002: zobowiązanie do ograniczenia tempa spadku bioróżnorodności do roku 2010 podpisane
Bardziej szczegółowoPaństwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym
Państwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym Przemysław Stachyra Roztoczański Park Narodowy, Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze Tadeusz Grabowski Roztoczański Park Narodowy Andrzej Kostrzewski
Bardziej szczegółowoPrzykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin
Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Uwaga: wypełnić i przekazać drogą elektroniczną! Dane podstawowe: Nazwa koła: Koło
Bardziej szczegółowoKonkurencja. Wykład 4
Konkurencja Wykład 4 W terenie Eksperyment w terenie 1. manipulacja liczebnością jednego lub dwóch konkurentów 2. obserwacja zmian przeżywalności, płodności itd. 3. porównanie z parametrami obserwowanymi
Bardziej szczegółowoBest for Biodiversity
W tym miejscu realizowany jest projekt LIFE + Ochrona różnorodności biologicznej na obszarach leśnych, w tym w ramach sieci Natura 2000 promocja najlepszych praktyk Best for Biodiversity Okuninka, 11-12.09.2014
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28
Bardziej szczegółowo