Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia
|
|
- Ignacy Kwiatkowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 FAUNA MIAST Ochronić różnorodność biotyczną w miastach P. Indykiewicz, L. Jerzak, T. Barczak (red.) SAR Pomorze, Bydgoszcz 2008 s.: Agnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1 Włodzimierz Cichocki 2, Włodzimierz Chętnicki 3 1 Katedra Biologii, Uniwersytet Zielonogórski ul. prof. Z. Szafrana 1, Zielona Góra A.Wazna@wnb.uz.zgora.pl 2 Muzeum Tatrzańskie im. dr. Tytusa Chałubińskiego ul. Krupówki 10, Zakopane 3 Instytut Biologii, Uniwersytet w Białymstoku ul. Świerkowa 20 b, Białystok Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia Mammals fauna of Zakopane state of knowledge and threats Abstract: Composition of mammal s fauna of Zakopane is determinate by town localization in the direct vicinity of the Tatra National Park. In the years in the area of Zakopane were noted 40 mammals species. Zakopane is the only urban area in Poland, in which were noted big predators: brown bear Ursus arctos, lynx Lynx lynx and wolf Canis lupus. Red foxes Vulpes vulpes and stoates Mustela erminea are observed regularly in the town. In winter red deers Cervus elaphus are noted in urban woods. Water shrew Neomys fodiens and Miller s water shrew Neomys anomalus are noted close to streams. The striped field mouse Apodemus agrarius dominates in the thickets located of the town centre. Main threats to fauna of Zakopane are: fast development and growth of the city area and especially of it is parts neighboring to the national park. Keywords: Mammals, Mammalia, Zakopane, threats Wstęp Zakopane uległo w ostatnich latach poważnym przemianom związanym z rozwojem urbanizacji i zabudową terenów otwartych. Jest to zarazem jedyne tak zurbanizowane polskie miasto, w którego granicach administracyjnych znajduje się znaczny obszar parku narodowego. Ekspansja miasta w kierunku Tatr powoduje, że coraz częściej w Zakopanem obserwowane są zwierzęta leśne, w tym również duże ssaki. Zakopane jest jedynym polskim miastem, w którego granicach spotkać można np. wilka Canis lupus i niedźwiedzia Ursus arctos. Pierwsze informacje o zakopiańskich ssakach pochodzą z obserwacji prowadzonych w drugiej połowie 19. wieku przez Kocyana (1867). Kocyan wymienia z terenu miasta gronostaja Mustela erminea i koszatkę Dryomys nitedula. W odniesieniu do koszatki są to jedyne do tej pory informacje o tym gatunku z rejonu Zakopanego. Pierwsze podsumowanie publikowanych danych oraz własnych obserwacji zakopiańskich ssaków ukazało się na początku lat 90. (Cichocki 1993). Wynikiem monografii było przedstawienie informacji o 37 gatunkach występujących na terenie miasta w okresie ponad stu lat.
2 Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia 179 Celem prowadzonych badań było uzyskanie aktualnych danych o ssakach Zakopanego i odniesienie ich do danych literaturowych. Szybki rozwój miasta powoduje wiele zagrożeń dla fauny. W powyższym opracowaniu podjęliśmy próbę określenie wpływu zmian w środowisku przyrodniczym miasta na faunę ssaków. Teren badań Zakopane jest położone w Kotlinie Zakopiańskiej, będącej częścią Rowu Podtatrzańskiego. Od południa kotlinę ograniczają Tatry, a od północy stoki Pogórza Gubałowskiego. Zakopane jest obecnie największym ośrodkiem miejskim (liczącym ok. 30 tys. mieszkańców) położonym w bezpośrednim sąsiedztwie Tatr. Cała powierzchnia Zakopanego (8426 ha) posiada status obszaru prawnie chronionego jako park narodowy lub obszar chronionego krajobrazu. Teren badań obejmował obszar zurbanizowany o powierzchni 3560 ha, obejmujący Zakopane wraz z Kuźnicami. Zakopane charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem biotopów na niewielkiej powierzchni. Występują tu siedliska od terenów silnie uwilgotnionych źródlisk, przez lasy do terenów wypasowych i typowo urbanistycznych, jak blokowiska i zabudowane centrum. Najdogodniejsze warunki przyrodnicze znajdują się nad niezabudowanymi brzegami rzek. Metody badań Drobne ssaki odławiane były z wykorzystaniem metody pułapkolinii na trzech powierzchniach badawczych w okresie letnim w latach Na powierzchni przy Białym Potoku prowadzone były odłowy w pułapki żywołowne typu Sherman (8) i stożki (10). Odłowy prowadzone były przez 10 kolejnych dni. Na powierzchniach: leśnej oraz pomiędzy zabudowaniami (obie na terenie TPN) wykorzystano pułapki żywołowne typu białowieskiego. Na każdej z powierzchni rozstawionych było 20 pułapek. Odłowy prowadzono przez pięć kolejnych dni. Pułapki sprawdzano cztery razy na dobę. Odłowione zwierzęta wypuszczano po oznaczeniu. Żerowiska oraz trasy przelotów nietoperzy wyszukiwano, wykorzystując detektor ultrasoniczny: Pettersson D-100 (Pettersson Elektronik AB; Uppsala, Szwecja). Dane dotyczące średnich i dużych ssaków zbierano na podstawie wywiadów wśród mieszkańców Zakopanego, odnotowywania ofiar kolizji z pojazdami oraz obserwacji zwierząt, ich tropów i śladów. Liczebność populacji jeża wschodniego Erinaceus concolor, szacowana była w latach , wiewiórki Sciurus vulgaris w latach , kuny domowej Martes foina w latach Powierzchnię badań stanowił obszar około 1000 ha centralnej części miasta. Liczenia prowadzono w okresie wiosennym i jesiennym, raz na dwa tygodnie. Wyniki badań i dyskusja W latach stwierdzono na terenie Zakopanego występowanie 40 gatunków ssaków (tab. 1). W prowadzonych badaniach oprócz zebrania nowych danych o gatunkach znanych z Zakopanego udało się stwierdzić dwa gatunki nieopisane wcze-
3 180 Agnieszka Ważna i in. śniej w Kotlinie Zakopiańskiej. Zlokalizowno stanowiska rzęsorka mniejszego Neomys anomalus i zębiełka karliczka Crocidura suaveolens. Tabela 1. Gatunki ssaków stwierdzonych na terenie Zakopanego w latach Rząd Gatunek Źródło informacji Współczesny status populacji Erinaceus concolor Bartkowska 1973, Ruprecht Talpa europaea Jońca 1975, Świecimski Sorex alpinus Mojsisovics von Mojsvàr 1897 H Insectivora Sorex araneus Cichocki Sorex minutus Cichocki Neomys fodiens Cichocki Neomys anomalus dane tej pracy + Crocidura suaveolens dane tej pracy + Myotis myotis Kowalski i inni 1957 H Plecotus auritus Bartkowska 1973 H Chiroptera Vespertilio murinus Krzanowski 1963 H Barbastella barbastellus Cichocki Eptesicus nilssoni Cichocki Nyctalus noctula Cichocki, Łupicki Lagomorpha Lepus europaeus Cichocki Sciurus vulgaris Udziela 1924, Cichocki Myodes glareolus Cichocki Microtus subterraneus Cichocki Microtus arvalis Cichocki Microtus agrestis Cichocki Rodentia Mus musculus Raczyński Rattus norvegicus Cichocki Apodemus agrarius Cichocki Apodemus flavicollis Cichocki Apodemus sylvaticus Cichocki Dryomys nitedula Kocyan 1867 H Ursus arctos Cichocki 1993 Z Lynx lynx Domaniewski 1930, Marchlewski Z 1949, Podobiński 1976 Canis lupus Podobiński 1975, Cichocki 1993 Z Vulpes vulpes Podobiński 1965, Carnivora Lutra lutra Podobiński Martes foina Podobiński Martes martes Podobiński Mustela putorius Podobiński Mustela nivalis Podobiński Mustela erminea Buchalczyk 1983, Cichocki Sus scrofa Podobiński 1975, Alces alces Zembrzuski 1967 H Artiodactyla Capreolus capreolus Cichocki Cervus elaphus Cichocki H tylko dane historyczne, Z osobniki zachodzące, + spotykane sporadycznie, ++ spotykane rzadko, +++ spotykane regularnie
4 Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia 181 W centrum miasta dominują przede wszystkim myszy polne Apodemus agrarius, co w pewien sposób odzwierciedla tendencje obserwowane w innych terenach zurbanizowanych (Andrzejewski i in. 1978). Obecność licznych stanowisk myszy polnej jest ciekawa ze względu na to, że na terenie TPN niezależnie od wysokości n.p.m. nie jest ona stwierdzana. Zaskakuje bardzo nieliczne występowanie ryjówki aksamitnej Sorex araneus i brak ryjówki malutkiej Sorex minutus. Na terenie miasta stwierdzano natomiast rzęsorki, co wiąże się najprawdopodobniej z bogatą siecią rzeczną. W pobliżu budynków przy ul. Chałubińskiego stwierdzono rzęsorka rzeczka Neomys fodiens na powierzchni znacznie oddalonej od potoku (ok. 100 m). Przy nieprzekształconych antropogenicznie fragmentach potoków występuje rzęsorek mniejszy Neomys anomalus. W Zakopanem udało się ustalić jedno stanowisko, w centrum miasta, na skarpie brzegowej Białego Potoku. Na powierzchniach leśnych natomiast dominuje mysz leśna Apodemus flavicollis (tab. 2). Martwy zębiełek karliczek znaleziony został na Kozińcu. Kolejny osobnik obserwowany był w zabudowaniach przy Równi Krupowej (T. Zwijacz-Kozica inf. ustna). Tabela 2. Drobne ssaki z odłowów w Zakopanem w 2007 r. Stara zabudowa Biały Potok Las miejski Gatunek ogród N N N Sorex araneus Neomys fodiens 2-1 Neomys anomalus Apodemus agrarius 17-1 Apodemus flavicollis Ogółem Stałym elementem fauny owadożernych jest również kret Talpa europaea, którego kopce spotykane są na wszystkich zakopiańskich łąkach, a czasami i na przydomowych trawnikach. Bardzo licznie występują krety na Dolnej Równi Krupowej koło domów osiedla Słoneczna. W Zakopanem do 2005 r. licznie spotykany był jeż wschodni. W latach na powierzchni badawczej w centrum miasta stwierdzono co najmniej 32 osobniki tego gatunku. Znane były również miejsca zimowania i wychowywania młodych. Przejawem sporej liczebności jego populacji w mieście były często spotykane rozjechane jeże na ulicach Zakopanego. Od dwóch lat brak takich obserwacji, a żywe osobniki spotykane są sporadycznie. Obecnie najczęściej obserwuje się jeże na obu zakopiańskich cmentarzach i na terenie osiedla przy ul. Słonecznej na Dolnej Równi Krupowej. Na obszarze Zakopanego stwierdzono dotychczas występowanie sześciu gatunków nietoperzy Chiroptera. Większość danych o nietoperzach zawarta została w pracy Cichockiego (1993). Wiosną 2002 r. w trakcie remontu w Muzeum Tatrzańskim stwierdzono dziewięć mroczków posrebrzanych Vespertilio murinus. Nietoperze hibernowały pod deskami odnawianego balkonu (W. Cichocki inf. ustna). Wynikiem badań prowadzonych w lasach reglowych jest stwierdzenie borowców wielkich Nyctalus noctula w rejonie stadionu COS i ronda Kuźnickiego (Cichocki i Łupicki 2007). Liczebność populacji wiewiórki w mieście była wysoka w latach Na powierzchni badawczej stwierdzono co najmniej 176 osobników w 1997 r. i znaleziono 36 nadrzewnych gniazd tego gatunku. Z nieznanych przyczyn nastąpił gwałtowny spadek liczebności, sięgający do około 30% stanu początkowego. W 2004 r. na tym terenie
5 182 Agnieszka Ważna i in. obserwowano 38 osobników. Od 2005 r. nastąpiła szybka odbudowa populacji. W 2007 r. populacja osiągnęła ok. 75% liczebności stanu początkowego. W okresie najbardziej licznego występowania powszechnie obserwowano wiewiórki wspinające się po ścianach budynków. Zdarzały się również przypadki penetracji mieszkań przez te gryzonie. W latach wiewiórka regularnie odwiedzała mieszkanie na trzecim piętrze domu na osiedlu na Lipkach, skąd wyniosła schowane orzechy (T. Jabłońska inf. ustna). Obserwowano osobnika wynoszącego z Domu Wypoczynkowego Kolejarz przy ul. Kościuszki tabliczkę czekolady. Na poddaszu bloku na osiedlu na Lipkach wiewiórki wyprowadzały młode (T. Jabłońska inf. ustna). W Zakopanem i okolicy przeważają osobniki o ciemnym futrze, od ciemnobrązowego, aż po czarne. Typowe, rude osobniki stanowiły w latach 90. ok. 5% populacji (n = 130 osobników). Ostatnio coraz częściej w mieście spotykane są wiewiórki jasnorude typowe dla okolic nizinnych (do 30%, n = 21). W samym mieście spotyka się również zające Lepus europaeus, które są w zimie dokarmiane przez mieszkańców osiedli, na przykład na ul. Piaseckiego. Drewniana zabudowa Zakopanego ze starymi domami i ogrodami stwarza dobre warunki bytowania dla ssaków łasicowatych Mustelidae. Na całym obszarze Zakopanego obserwowana jest kuna domowa Martes foina. W latach stwierdzono w centrum miasta co najmniej 51 osobników kuny domowej. Populacja osiągnęła zagęszczenie minimum 1,15 os./100 ha. Znaleziono również 12 miejsc, gdzie kuny domowe wyprowadzały swe młode (tab. 3). Tabela 3. Miejsca rozrodu kuny domowej Martes foina w Zakopanem w latach Lokalizacja stanowiska Liczba stwierdzeń szczeliny pod budynkami 3 strychy budynków 6 nieużytkowana szopa 1 porąbane drewno ułożone przy murze 1 nieużytkowany ul 1 Ogółem 12 Status kuny leśnej Martes martes jest słabiej poznany, ale również jest w mieście widywana. W wielu rejonach miasta obserwowana była łasica Mustela nivalis, podobnie jak gronostaj Mustela erminea, którego w ostatnich latach obserwowano między innymi dwukrotnie na stadionie Centralnego Ośrodka Sportu (COS). Pod koniec lat 90. gronostaj był często widywany w okolicach poczty na Krupówkach (W. Cichocki inf. ustna). Tchórz Mustela putorius obserwowany był w 1997 r. (J. Chmiel inf. ustna). Lis Vulpes vulpes jest gatunkiem regularnie spotykanym w wielu europejskich miastach (Goszczyński 1995). Od kilku lat widywany jest regularnie na całym obszarze Zakopanego, również w centrum. Przez cały rok lisy penetrują okolice ronda Kuźnickiego. Nora lisia zlokalizowana jest pod budynkiem urzędu miasta na Równi Krupowej. Lisy spotykane są także na Nowym Cmentarzu w Zakopanem (M. Brzeczka inf. ustna). Często zapuszczają się nawet do zakopiańskich przydomowych ogródków i na podwórka np. jesienią 2006 r. na Kozińcu (D. Janusz inf. ustna). Na Pardałówce w 2006 r. widziano w ogrodzie bawiące się młode liski i lisicę na leżaku. Na początku sierpnia 2007 r. w sobotni poranek obserwowano lisa na samych Krupówkach (M. Gaj inf. ustna). Najokazalszym zwierzęciem odwiedzającym Zakopane jest niedźwiedź brunatny Ursus arctos. Niedźwiedzie regularnie penetrują niższe partie lasów reglowych. Zakła-
6 Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia 183 dają również gawry w okolicach Krokwi. W czasie wędrówek niedźwiedzie przechodzą przez drogę z Zakopanego do Kuźnic. W 1991 r. w trakcie takiej wędrówki niedźwiedź zderzył się z jadącym samochodem (Zięba i Zwijacz-Kozica 2005). W latach 90. niedźwiedzie pojawiały na terenach zurbanizowanych, głównie w Kuźnicach. W 1992 r. niedźwiedzie regularnie pojawiały się na Kozińcu. W maju 1992 r. jeden osobnik dotarł do położonego w centrum miasta kina przy ul. Orkana (Cichocki 1993). Niedźwiedzie przemieszczają się również trasami chętnie wykorzystywanymi rekreacyjnie przez mieszkańców Zakopanego. W kwietniu 2006 r. obserwowaliśmy tropy niedźwiedzicy z młodym tuż za płotem stadionu COS. Z lat 80. znane są coroczne przypadki odwiedzania podtatrzańskich okolic przez rysie Lynx lynx. Z tego okresu pochodzą doniesienia o zabitych przez te drapieżniki owcach wypasanych pod Krokwią czy w okolicy Doliny Ku Dziurze. Znana jest obserwacja z 1995 r., kiedy obserwowano rysia w okolicach Walczackiego Wierchu (M. Wesołowska inf. ustna). Ostatnio tropione są rysie głównie w okolicy Drogi pod Reglami u podnóży Krokwi i Łysanek. W 2005 r. odnaleziono sarnę rozszarpaną przez rysia w pobliżu Drogi pod Reglami koło Spadowca, w pobliżu zabudowań (T. Zwijacz-Kozica inf. ustna). Na teren miasta wchodzą również wilki Canis lupus. Informacje o atakach wilków na zwierzęta gospodarskie pochodzą z Olczy, gdzie w 2007 r. wilki zagryzły owcę oraz z Księżego Lasu, gdzie latem tego samego roku zagryzły kilkanaście kóz. W okresie zimowym wilki penetrują rejon Krokwi. W marcu 2008 r. obserwowaliśmy tropy wilków w rejonie kamieniołomów. Układ tropów wskazywał, że wilki miały tu punkt obserwacyjny, z którego obserwowały teren w pobliżu skoczni. Prawdopodobnie penetrowanie przez wilki lasów reglowych spowodowało, że w mieście pojawiły się jelenie Cervus elaphus. Chmara jeleni (12 samic) obserwowana była przez całą dobę na przedwiośniu 2008 r. w lasku w okolicach ronda Kuźnickiego. Z czasem jelenie przemieściły się w głąb miasta do lasku na Antałówce. W tym rejonie jelenie pojawiały się na początku lat 90. (Cichocki 1993). Jesienią 2006 r. zdziczałe psy pogoniły sarnę z Nosala na Koziniec, gdzie oszalała ze strachu wpadła do przydomowego ogródka. Udało się odgonić psy i po schwytaniu sarny wywieziono ją do lasu na Brzezinach (D. Janusz inf. ustna). Informacja ta pokazuje, że nie wszystkie wiadomości o wilkach w mieście dotyczą w rzeczywistości tych zwierząt. W ciągu roku wyłapuje się w Zakopanem około 100 bezpańskich psów (Zalot 2006). Część z nich nauczyła się wspólnie polować, stanowiąc wielkie zagrożenie dla innych zwierząt, a nawet dla ludzi. Nielicznie w Zakopanem pojawiają się dziki Sus scrofa. W marcu 2006 r. obserwowano trzy młode dziki wędrujące po w pełni zabudowanym terenie Pardałówki. Nie bały się ludzi i podchodziły bezpośrednio do furtek i zabudowań. Podsumowanie Zagrożeniem dla fauny Zakopanego jest szybki rozwój miasta związany z jego rozbudową. W ostatnich latach zabudowywane są również obszary przy granicach parku narodowego. Łąki podreglowe są przez właścicieli grodzone i powstają na nich nowe budynki mieszkalne. Tereny te, stanowiące naturalną otulinę TPN, znikają w zastraszającym tempie. Sytuacji sprzyja moda na posiadanie domu pod Tatrami oraz opłacalność inwestycji wśród deweloperów. Zapewne jednym ze skutków zbliżania się zabudowy do lasów reglowych jest pojawianie się coraz bliżej zabudowań dużych ssaków, w tym
7 184 Agnieszka Ważna i in. drapieżników. Rozbudowa Zakopanego, płynnie łączącego się z sąsiednimi miejscowościami (np. Kościeliskiem) powoduje, że znikają naturalne szlaki migracyjne zwierząt. Problem spotęguje rozbudowa drogi dojazdowej, tzw. Zakopianki. W Zakopanem zachowały się nieliczne naturalne fragmenty potoków. Ekosystemy te jednak w dużym tempie znikają w skutek zabudowy wszelkich enklaw w centrum miasta. Znika w ten sposób środowisko życia rzadkich owadożernych: rzęsorka rzeczka i rzęsorka mniejszego. Rzęsorek mniejszy stwierdzony w 2007 r. w Zakopanem po raz pierwszy, jest nielicznym ssakiem, żyjącym w izolowanych populacjach o zasięgu reliktowym i wpisany jest do Polskiej czerwonej księgi zwierząt (Pucek 2001). Ze względu na swoje walory turystyczno-krajoznawcze miasto odwiedza co roku wielu turystów. W ciągu roku z miejsc noclegowych korzysta ponad 3,5 miliona osób, a ponad 2,5 miliona wchodzi w Tatry (Informator statystyczny 2006). Tak duża liczba turystów nie pozostaje bez wpływu na tatrzańskie ssaki. Obserwowane są głównie przypadki synantropizacji lisów. Inwestycje związane z turystyką są obecnie realizowane również tuż przy granicy TPN (np. w rejonie skoczni). Problemem w zasadzie niespotykanym w innych rejonach kraju jest lokalna moda na eksponowanie w zakopiańskich karczmach wypchanych zwierząt. Ten swoiście rozumiany folklor jest niebezpieczny, ponieważ wśród okazów bardzo często zdarzają się świstaki Marmota marmota, rysie, wilki, głuszce Tetrao urogallus, cietrzewie Tetrao tetrix, sowy Strigiformes, a przede wszystkim ptaki szponiaste Falconiformes. Trudno uwierzyć, że wszystkie te zwierzęta pochodzą z legalnego przywozu spoza granic naszego kraju. Tym bardziej, że np. największa krajowa populacja cietrzewia znajduje się na pobliskich Torfowiskach Orawsko-Nowotarskich. Ochrona bioróżnorodności Zakopanego, przy olbrzymiej presji ze strony człowieka na wszelkie tereny niezagospodarowane, jest bardzo trudna i wymagałaby przede wszystkim dobrych chęci i pewnych samoograniczeń ze strony władz miasta i mieszkańców. W chwili obecnej jest to chyba niemożliwe. Brak planów zagospodarowania miasta to główna przyczyna niszczenia jego walorów przyrodniczych. Presja Zakopanego w kierunku Tatr, oprócz ewidentnych strat przyrodniczych, z pewnością zaowocuje również częstszym pojawianiem się w mieście dzikich zwierząt. Podziękowania Pragniemy wyrazić wdzięczność wszystkim osobom, które udzieliły nam informacji wykorzystanych w niniejszym opracowaniu. Za pomoc w badaniach dziękujemy Panom prof. dr. hab. S. Fedykowi (Białystok), A. Antołowi (Bańska Niżna) i T. Złotkowskiemu (Białystok). Dziękujemy również dr. inż. T. Zwijaczowi-Kozicy (Zakopane) za krytyczną analizę tekstu. Bibliografia Andrzejewski R., Babińska-Werka J., Gliwicz J., Goszczyński J., 1978: Synurbization processes in populations of Apodemus agrarius. I. Characteristic of populations in an urbanization gradient. Acta Theriologica, 23: Bartkowska K., 1973: Siphonoptera Tatr Polskich. Fragmenta Faunistica, 19 (10): Buchalczyk T., 1983: Mustela erminea Linnaeus, [w:] Z. Pucek, J. Raczyński (red.) Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce: PWN, Warszawa:
8 Teriofauna Zakopanego stan poznania i zagrożenia 185 Cichocki J., Łupicki D., 2007: Występowanie borowca wielkiego Nyctalus noctula (Schreber, 1774) w polskich Tatrach. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 63 (3): Cichocki W., 1993: Ssaki [w:] Z. Mirek, H. Piękoś-Mirkowa (red.) Przyroda Kotliny Zakopiańskiej. Poznanie, przemiany zagrożenia i ochrona. Tatry i Podtatrze, 2. Tatrzański Park Narodowy. Kraków-Zakopane: Domaniewski J., 1930: Sprawozdanie z prac nad ochroną przyrody w Tatrach za czas od 1.IV X Ochr. Przyr., 10: Informator statystyczny. Miasto Zakopane. 2006: Urząd Statystyczny w Krakowie. Urząd Miasta Zakopane. Goszczyński J., 1995: Lis. Monografia przyrodniczo-łowiecka. Oikos, Warszawa. Jońca E., 1975: Wpływ zwierząt na rzeźbę powierzchni ziemi. Univ. Wratisl. 263, Geogr., 23: Kocyan A., 1867: Zapiski o ssakach tatrzańskich. Sprawozdania Komisji Fizjograficznej 1: Kowalski K., Krzanowski A., Wojtusiak R., 1957: Sprawozdanie z akcji obrączkowania nietoperzy w Polsce w latach Acta Theriologica, 1: Krzanowski A., 1963: Kompletna lista nietoperzy Puław: Prz. Zool., 7: Marchlewski M., 1949: Rysie w Tatrach. Łowiec Polski, 8 (969): 24. Mojsisovics, von Mojsvàr., 1897: Das Tierleben der Österreichisch ungarischen Tiefebene. Wien. Podobiński L., 1963: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w 1961 roku i wiosną Wierchy, 31: Podobiński L., 1965: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w 1963 roku i wiosną Wierchy, 33: Podobiński L., 1967: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w 1965 roku i wiosną Wierchy, 35: Podobiński L., 1975: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w 1973 roku. Wierchy, 43: Podobiński L., 1976: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w roku Wierchy, 44: Podobiński L., 1978: Zwierzęta Tatrzańskiego Parku Narodowego w roku Wierchy, 46: Pucek Z., 2001: Rzęsorek mniejszy Neomys anomalus (Cabrera, 1907). [w:] Z. Głowaciński (red.) Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL, Warszawa: Raczyński J, 1983: Mus musculus Linnaeus, [w:] Z. Pucek, J. Raczyński (red.) Atlas rozmieszczenia ssaków w Polsce. PWN, Warszawa: Ruprecht A.L., 1973: O rozmieszczeniu przedstawicieli rodzaju Erinaceus Linnaeus, 1758 w Polsce. Prze. Zool., 17: Świecimski J., 1960: Studies on the mole, Talpa europaea L. (Insectivora) in the Polish Tatra Mts. Acta zool. cracov., 5: Udziela W., 1924: Odmiany geograficzne wiewiórki w Polsce, jej rozsiedlenie oraz znaczenie gospodarcze. Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych, Poznań, 12: Zalot B., 2006: Psi los. Tygodnik Podhalański, 3 (836): 26. Zembrzuski J., 1967: Łoś w Tatrach. Parki Narodowe. Biuletyn Informacyjny 4, 1 (6): Zięba F., Zwijacz-Kozica T., 2005: On czyli prawie wszystko o tatrzańskim niedźwiedziu. Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
Jeż wschodni. (Erinaceus roumanicus) 1 1 x 1. Jeż zachodni. (Erinaceus europaeus) 2 1 x 2. Kret europejski. (Talpa europaea) 3 1 x 3
Jeż wschodni (Erinaceus roumanicus) 1 1 x 1 Jeż zachodni (Erinaceus europaeus) 2 1 x 2 Kret europejski (Talpa europaea) 3 1 x 3 Zębiełek białawy (Crocidura leucodon) 4 1 x 4 Zębiełek karliczek (Crocidura
Bardziej szczegółowoSzczegółowe zestawienie gatunków ssaków występujących na terenie PKPK umieszczono w tabeli.
Badania przeprowadzone w Puszczy Knyszyńskiej pod koniec lat osiemdziesiątych oraz w latach dziewięćdziesiątych wykazały występowanie 18 gatunków drobnych ssaków m.in. Puszcza Knyszyńska razem z sąsiadującymi
Bardziej szczegółowoOPRACOWANIE EKOFIZJOGRAFICZNE DO STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO M. ST. WARSZAWY
SSAKI (Mammalia) ZAŁĄCZNIK NR II.6. Lp. Nazwa łacińska 1. Erinaceus concolor 2. Talpa europaea 3. Sorex araneus 4. Sorex minutus 5. Myotis nattereri 6. Myotis myotis 7. Myotis daubentoni Nazwa polska Jeż
Bardziej szczegółowoSmall mammals in pellets of the tawny owl Strix aluco from the village of Paszkówka near Cracow
ARTYKUŁY Drobne ssaki w Paszkówce koło Krakowa na podstawie analizy zrzutek puszczyka Strix aluco Small mammals in pellets of the tawny owl Strix aluco from the village of Paszkówka near Cracow GRZEGORZ
Bardziej szczegółowoParki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. przyr.)
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody (Parki nar. Rez. przyr.) 22 3 473 477 2003 MATEUSZ CIECHANOWSKI, ADRIAN ZWOLICKI, MICHAŁ WOJCIECHOWSKI, ALEKSANDRA BENEDYCKA, ANNA BIAŁA Ssaki (Mammalia) projektowanego
Bardziej szczegółowoZnaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników
Znaczenie monitoringu populacji ssaków kopytnych w ochronie dużych drapieżników Krzysztof Schmidt Instytut Biologii Ssaków PAN, Białowieża Duże ssaki drapieżne występujące w Polsce Fot. H. Schmidt Fot.
Bardziej szczegółowoWyniki inwentaryzacji na poszczególnych transektach i punktach nasłuchowych 1. Wyniki inwentaryzacji w punkcie nr 1:
Wyniki inwentaryzacji na poszczególnych transektach i punktach nasłuchowych 1. Wyniki inwentaryzacji w punkcie nr 1: Jest to punkt nasłuchowy zlokalizowany przy moście drogowym, nad kanałem łączącym Jezioro
Bardziej szczegółowoJan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2
Drobne ssaki... 17 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVI Nr 566 Jan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2 Drobne ssaki (Mammalia: Insectivora et Rodentia)
Bardziej szczegółowoOPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW
36 Załącznik nr 3 OPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW I. Sposoby czynnej ochrony roślin, zwierząt i grzybów na obszarach ochrony ścisłej A. Ochrona roślin Wybrane gatunki
Bardziej szczegółowo4003 Świstak Marmota marmota latirostris
4003 Świstak Marmota marmota latirostris Liczba i lokalizacja obszarów i stanowisk monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie alpejskim. Monitoring obejmuje cały teren występowania świstaka
Bardziej szczegółowo8. Ssaki. Wstęp Gatunki specyficzne i wyróżniające ssaki województwa lubuskiego
Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Grzegorz Gabryś 8. Ssaki Wstęp W województwie lubuskim stwierdzono dotychczas występowanie 70. gatunków ssaków, łącznie z gatunkami wymarłymi, introdukowanymi oraz migrującymi
Bardziej szczegółowoOPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW
37 Załącznik nr 3 OPIS SPOSOBÓW CZYNNEJ OCHRONY GATUNKÓW ROŚLIN, ZWIERZĄT I GRZYBÓW I. Sposoby czynnej ochrony gatunków roślin, zwierząt i grzybów na obszarach ochrony ścisłej A. Ochrona gatunków roślin
Bardziej szczegółowoSsaki (Mammalia) Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt, Polska Akademia Nauk, ul. Sławkowska 17, 30 016 Kraków
Flora i Fauna Pienin Monografie Pienińskie 1: 255 264, 2000 Ssaki (Mammalia) BRONISŁAW W. WOŁOSZYN, WOJCIECH GAŁOSZ Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt, Polska Akademia Nauk, ul. Sławkowska 17, 30
Bardziej szczegółowoPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis
Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona
Bardziej szczegółowoKatarzyna Kozyra, Magdalena Moska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2015 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LXXVII NR 609 Katarzyna Kozyra, Magdalena Moska CHRONIONE SSAKI (OPRÓCZ NIETOPERZY) KAMIEŃCA ZĄBKOWICKIEGO I OKOLIC
Bardziej szczegółowoDrobne ssaki Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Mrogi na podstawie analizy wypluwek puszczyka Strix aluco
88 Notatki florystyczne, faunistyczne i mykobiotyczne GRZEGORZ LESIŃSKI, JAKUB GRYZ, DAGNY KRAUZE-GRYZ Drobne ssaki Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Mrogi na podstawie analizy wypluwek puszczyka
Bardziej szczegółowoDROBNE SSAKI W POKARMIE TRZECH GATUNKÓW SÓW W DOLINIE DOLNEJ ODRY Small mammals in the diet of three owl species in Lower Odra region (NW Poland)
Przegląd Przyrodniczy XXIII, 2 (2012): 77 85 Michał Żmihorski, Jerzy Romanowski, Mateusz Borowiecki DROBNE SSAKI W POKARMIE TRZECH GATUNKÓW SÓW W DOLINIE DOLNEJ ODRY Small mammals in the diet of three
Bardziej szczegółowoStan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu
Stan i perspektywy ochrony żółwia błotnego na Polesiu Janusz Holuk Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie W Polsce liczna populacja żółwia błotnego pozostała już tylko na Polesiu. Na kilku obszarach
Bardziej szczegółowo"Stopień wykorzystania przez nietoperze drzew rosnących wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 650 na odcinku Srokowo - Węgorzewo."
"Stopień wykorzystania przez nietoperze drzew rosnących wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 650 na odcinku Srokowo - Węgorzewo." Autor opracowania: dr Joanna Duriasz AD NATURA Joanna Duriasz Ul. Tęczowy Las 2A/34
Bardziej szczegółowoGospodarka łowiecka w północno-wschodniej Polsce
Gospodarka łowiecka w północno-wschodniej Polsce Piotr Wawrzyniak Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku RDLP Białystok w zasięgu terytorialnym ma 2 632 747ha, gdzie zarządza powierzchnią
Bardziej szczegółowoDom przyrody, park ludzi - przez edukację do zrównoważonego korzystania z ekosystemów Tatr
Dom przyrody, park ludzi - przez edukację do zrównoważonego korzystania z ekosystemów Tatr Międzynarodowa konferencja Razem ku zielonej przyszłości Fundusze Norweskie i EOG na rzecz edukacji ekologicznej
Bardziej szczegółowoDrobne ssaki Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w pokarmie puszczyka Strix aluco
ARTYKUŁY Drobne ssaki Chojnowskiego Parku Krajobrazowego w pokarmie puszczyka Strix aluco Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (1): 63 67, 2014 Small mammals of Chojnowski Landscape Park in the diet of the tawny owl
Bardziej szczegółowoInwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim. Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S.
Inwentaryzacja i monitoring populacji wilka w województwie zachodnio-pomorskim Borowik T., Jędrzejewski W., Nowak S. Terytoria wilczych watah w Puszczy Białowieskiej (jesień-zima 1997/98) Rozmieszczenie
Bardziej szczegółowoDawniej Polskę pokrywały nieprzebyte puszcze, czyli wielkie lasy, niezmieniane przez człowieka, odludne, niezamieszkane przez kogokolwiek.
Dawniej Polskę pokrywały nieprzebyte puszcze, czyli wielkie lasy, niezmieniane przez człowieka, odludne, niezamieszkane przez kogokolwiek. Lasy te były bogate w zwierzynę. Żyły w nich tury, żubry, niedźwiedzie,
Bardziej szczegółowoGrzegorz Lesiński DROBNE SSAKI REZERWATU DĘBINA I NA WSCHODNIM MAZOWSZU NA PODSTAWIE SKŁADU POKARMU PUSZCZYKÓW STRIX ALUCO
Kulon 21 (2016) 41 Kulon 21 (2016), 41-47 PL ISSN 1427-3098 Grzegorz Lesiński DROBNE SSAKI REZERWATU DĘBINA I NA WSCHODNIM MAZOWSZU NA PODSTAWIE SKŁADU POKARMU PUSZCZYKÓW STRIX ALUCO Lesiński G. Small
Bardziej szczegółowoMetoda pracy: Praca z mapą, praca z tekstem (analiza opisu wybranych parków narodowych), rozmowa dydaktyczna.
Scenariusz lekcji I. Cele lekcji 1) Wiadomości Uczeń: a) wymienia nazwy polskich parków narodowych; definiuje pojęcia: park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat; b) zna symbole poszczególnych parków narodowych;
Bardziej szczegółowo1354 Niedźwiedź Ursus arctos
1354 Niedźwiedź Ursus arctos Liczba i lokalizacja obszarów monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie alpejskim. Prowadzony od roku 1982 monitoring gatunku obejmuje cały zasięg jego występowania,
Bardziej szczegółowoBocian. Najlepsze praktyki w zakresie ochrony nietoperzy w MPK
Bocian Najlepsze praktyki w zakresie ochrony nietoperzy w MPK 2014-09-30 W dniach 4-5 września 2014 r. w Mazowieckim Parku Krajobrazowym i jego okolicach eksperci Towarzystwa Przyrodniczego Bocian przeprowadzili
Bardziej szczegółowoPolskie niedźwiedzie są zagrożone!
Polskie niedźwiedzie są zagrożone! WWF -Canon / SANCHEZ & LOPE WWF -Canon / Cat HOLLOWAY Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to największy polski drapieżnik. W Polsce żyje ich około 90. Występują w Karpatach,
Bardziej szczegółowoStan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce
Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji wilka (Canis lupus) w Polsce Roman Gula Katarzyna Bojarska Jörn Theuerkauf Wiesław Król
Bardziej szczegółowoPodstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych
Podstawowe czynniki decydujące o skuteczności przejść dla zwierząt i ogrodzeń ochronnych Analiza błędów popełnianych na etapie projektowania i budowy Rafał T. Kurek fot. Krzysztof Czechowski 2 Lokalizacja
Bardziej szczegółowoJesienna aktywność nietoperzy W Jaskini Szachownica. Maurycy Ignaczak Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Zduńska Wola
Jesienna aktywność nietoperzy W Jaskini Szachownica Maurycy Ignaczak Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy, Zduńska Wola Jesienna aktywność nietoperzy w Jaskini Szachownica Zjawisko zwiększonej,
Bardziej szczegółowoOmawiana inwestycja leży poza wyznaczonym korytarzem ekologicznym (załącznik 1) tj. ok. 20 km od niego.
Wstęp Planowana inwestycja polega na rozbudowie budynku chlewni na dz. nr 274 w miejscowości Różyce Żurawieniec 24, gmina Kocierzew Południowy, powiat łowicki. W gminie Kocierzew Południowy udział powierzchni
Bardziej szczegółowoObszary Natura 2000 szansą rozwoju dla naszej gminy
Obszary Natura 2000 szansą rozwoju dla naszej gminy gmina Siennica województwo mazowieckie Konkurs pn. Obszar Natura 2000 szansą dla rozwoju naszej gminy realizowany w ramach projektu "Natura 2000 naszą
Bardziej szczegółowoOpracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak
Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech
Bardziej szczegółowoPark Narodowy Gór Stołowych
Park Narodowy Gór Stołowych Od marca 2016r. Park Narodowy Gór Stołowych posługuje się nowym logotypem. Przedstawia on stylizowaną piaskowcową formę skalną oraz zarys Szczelińca Wielkiego - najwyższego
Bardziej szczegółowoPogórze Dynowsko-Przemyskie. Wpisany przez Administrator piątek, 09 grudnia :15 - Poprawiony piątek, 09 grudnia :23
1/7 Na terenie Pogórza Przemysko-Dynowskiego znajdują się piękne tereny przyrodniczo-historyczne Są tam usytuowane rezerwaty, ścieżki krajoznawcze Ścieżka przyrodnicza "Winne - Podbukowina" - rezerwat
Bardziej szczegółowoAgnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1, Dariusz Łupicki 2, Sławomir Rubacha 3, Andrzej Wąsicki 3, Grzegorz Gabryś 1,2
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2011 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LXII NR 580 Agnieszka Ważna 1, Jan Cichocki 1, Dariusz Łupicki 2, Sławomir Rubacha 3, Andrzej Wąsicki 3, Grzegorz
Bardziej szczegółowoU źródeł rzeki Jałówki
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej ul. Konarskiego 14, 16-030 Supraśl tel./fax (0-85) 718 37 85 www.pkpk.pl e-mail:ksiegowosc@pkpk.pl, sekretariat@pkpk.pl, edukacja@pkpk.pl, ochrona@pkpk.pl, turystyka@pkpk.pl
Bardziej szczegółowoKOSACIEC SYBERYJSKI OBUWIK ARNIKA GÓRSKA
Białowieski Park Narodowy położony jest w województwie podlaskim, a jego wschodnia granica jest naszą granicą państwową z Białorusią. Park obejmuje 10,5 tys.ha Puszczy Białowieskiej z tego 9,6 tys.ha zajmują
Bardziej szczegółowoTatry. 3. Przyrodnicze atrakcje jaskiń tatrzańskich. Słów kilka o tatrzańskich ptakach:
Egzamin dla kandydatów na przewodników górskich klasa III Tatry 25.04.2008 r. część ustna Zestaw I 1. Dolinki reglowe Tatr. Szlaki dol. Rohackiej. 2. Trasa wycieczki po kościołach artykularnych. 3. Przyrodnicze
Bardziej szczegółowoWilk - opis. rolę w komunikacji i utrzymaniu. 1/3 długości ciała (pełni istotną. puszysty ogon stanowi prawie
ubarwienie bardzo zróżnicowane od białego, przez żółto-pomarańczowe, brązowe, szare do czarnego puszysty ogon stanowi prawie 1/3 długości ciała (pełni istotną rolę w komunikacji i utrzymaniu równowagi)
Bardziej szczegółowoProjekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne
Projekt Ochrona ostoi karpackiej fauny puszczańskiej korytarze migracyjne PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ SZWAJCARIĘ W RAMACH SZWAJCARSKIEGO PROGRAMU WSPÓŁPRACY Z NOWYMI KRAJAMI CZŁONKOWSKIMI UNII EUROPEJSKIEJ
Bardziej szczegółowoTATRZAŃSKIE MALUCHY. { Kalendarz 2018 }
TATRZAŃSKIE MALUCHY { Kalendarz } TATRZAŃSKIE MALUCHY { Młodość w życiu zwierząt kojarzy się z beztroską zabawą pod czujnym okiem rodziców. Tymczasem jest to okres, kiedy zwierzęta, zdobywające bezcenne
Bardziej szczegółowoKonkurs wiedzy DUŻE DRAPIEŻNIKI W POLSCE
Konkurs wiedzy DUŻE DRAPIEŻNIKI W POLSCE Organizator: Bytomskie Koło Terenowe Katowickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Geograficznego Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5 im. J.F. Kennedy ego, ul. Nickla
Bardziej szczegółowoStan Ochrony Nietoperzy w obszarach Natura Andrzej Langowski Departament Zarządzania Zasobami Przyrody Wydział Planowania Ochrony
Stan Ochrony Nietoperzy w obszarach Natura 2000 Andrzej Langowski Departament Zarządzania Zasobami Przyrody Wydział Planowania Ochrony Co wiemy a co chcielibyśmy wiedzieć? Źródła danych Dane z raportu
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW OCHRONY (SOO) 1. IDENTYFIKACJA
Bardziej szczegółowoTatry. 1. Topografia i zagospodarowanie turystyczne grupy Łomnicy (grań od Baraniej Przełęczy na południe) i przyległych dolin.
Egzamin dla kandydatów na przewodników górskich klasa III Tatry 21.07.2011 r. część ustna Zestaw I 1. Topografia i zagospodarowanie turystyczne grupy Łomnicy (grań od Baraniej Przełęczy na południe) i
Bardziej szczegółowoDYREKTYWA RADY 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
NATURA 2000 ochrony 5 ostoi Natura 2000 wyznaczonych na obszarach morskich w województwie zachodniopomorskim, a współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania
Bardziej szczegółowoDziałania NFOŚiGW dla ochrony bioróżnorodności na przykładzie wybranych projektów z zakresu ochrony przyrody
Działania NFOŚiGW dla ochrony bioróżnorodności na przykładzie wybranych projektów z zakresu ochrony przyrody Leszek Jóskowiak p.o. dyrektora Departamentu Ochrony Przyrody Poznań, 25 listopada 2010 r. Różnorodność
Bardziej szczegółowoW latach miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej.
Zakopane miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto miało 26 737 mieszkańców i było drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem
Bardziej szczegółowoEkspertyza chiropterologiczna dla budynków Szkoły Muzycznej w Solcu Kujawskim (ul. Kościuszki 12, działka ewidencyjna 498, obręb 0001).
Ekspertyza chiropterologiczna dla budynków Szkoły Muzycznej w Solcu Kujawskim (ul. Kościuszki 12, działka ewidencyjna 498, obręb 0001). Wykonawca: Ekostudium Leszek Koziróg Ul. Smętka 15/29, 10-077 Olsztyn
Bardziej szczegółowoAktywna ochrona płomykówki Tyto alba na Ziemi Leszczyńskiej
Aktywna ochrona płomykówki Tyto alba na Ziemi Leszczyńskiej Janusz Maliczak 27.10.2012 r. Aktywna ochrona płomykówki na Ziemi Leszczyńskiej: 1. Charakterystyka gatunku: A. Wygląd zewnętrzny B. Środowisko
Bardziej szczegółowoMonitoring ssaków kopytnych oraz drapieżników w Bieszczadzkim Parku Narodowym i otulinie
Monitoring ssaków kopytnych oraz drapieżników w Bieszczadzkim Parku Narodowym i otulinie Ustrzyki Górne, 23.01.2015 Przedmioty monitoringu Kopytne baza żerowa drapieżników: Drapieżniki: - żubr - jeleń
Bardziej szczegółowoWykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM
Wykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM Jest to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
Bardziej szczegółowoOperat kształtowania funkcji turystycznych, rekreacyjnych i edukacyjnych. Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu
Operat kształtowania funkcji turystycznych, rekreacyjnych i edukacyjnych Plan ochrony dla Kozienickiego Parku Krajobrazowego Etap I Diagnoza stanu Zespół autorski mgr Mariusz Gunia - tekst oraz opracowanie
Bardziej szczegółowoNATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
FORMULARZ DANYCH 1 NATURA 2000 STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH DLA OBSZARÓW SPECJALNEJ OCHRONY (OSO) DLA OBSZARÓW SPEŁNIAJĄCYCH KRYTERIA OBSZARÓW O ZNACZENIU WSPÓLNOTOWYM (OZW) I DLA SPECJALNYCH OBSZARÓW
Bardziej szczegółowoNasze audycje w radiu Alex
Nasze audycje w radiu Alex Jodła - dr Tomasz Skrzydłowski XIX-wieczna fotografia tatrzańska - Wiesław Siarzewski. O wiośnie w świecie zwierząt opowiada Filip Zięba z Sekcji Ochrony Fauny TPN. Pan dr Marek
Bardziej szczegółowointensyfikacja w pliocenie kontynuacja w plejstocenie
Epoki lodowe w dziejach Świata 5. Ostatnia Epoka Lodowa początek w eocenie 40-35 mln lat temu powstanie czapy lodowej w Antarktyce intensyfikacja w pliocenie 3-2,5 mln lat temu powstanie czapy lodowej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW. z dnia 1 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z dnia 16 kwietnia 2003 r.)
Dz.U.03.65.599 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 1 kwietnia 2003 r. w sprawie Tatrzańskiego Parku Narodowego (Dz. U. z dnia 16 kwietnia 2003 r.) Na podstawie art.14 ust. 7 ustawy z dnia 16 października
Bardziej szczegółowoŻółw błotny (Emys orbicularis) w Polsce północno-wschodniej
Żółw błotny (Emys orbicularis) w Polsce północno-wschodniej Rozmieszczenie, zagrożenia, perspektywy ochrony Grzegorz Górecki Stacja Terenowa Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego Urwitałt 2013 Rozmieszczenie
Bardziej szczegółowoNajlepsze praktyki w ochronie żółwia błotnego
Okuninka, 11-12.09.2014 r. Najlepsze praktyki w ochronie żółwia błotnego Janusz Holuk Okres lęgowy trwa najczęściej od 20 maja do 20 czerwca Okres lęgowy Zabezpieczanie złoża jaj Czynna ochrona lęgów
Bardziej szczegółowoDobre praktyki w zakresie zagospodarowania przestrzennego wokół przejść dla zwierząt
Dobre praktyki w zakresie zagospodarowania przestrzennego wokół przejść dla zwierząt BROSZURA PODSUMOWUJĄCA WYNIKI PROJEKTU Ochrona różnorodności biologicznej poprzez wdrożenie sieci lądowych korytarzy
Bardziej szczegółowoDrobne ssaki Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i okolic na podstawie analizy diety puszczyka Strix aluco
Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) 35 4 57 69 2016 G L, K J, K N, A P Drobne ssaki Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i okolic na podstawie
Bardziej szczegółowoRAPORT Z REALIZACJI PROJEKTU
Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych RAPORT Z REALIZACJI PROJEKTU Ochrona ssaków pilchowatych Gliridae w Tatrzańskim Parku Narodowym dr inż. Agnieszka
Bardziej szczegółowoPilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Pilotażowy monitoring wilka i rysia w Polsce realizowany w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska Stan populacji rysia eurazjatyckiego (Lynx lynx) w Polsce (opracowany
Bardziej szczegółowoOFERTA NAJMU POWIERZCHNI GALERIA HANDLOWA STARA CEGIELNIA KNURÓW, ULICA 1 MAJA 74
OFERTA NAJMU POWIERZCHNI GALERIA HANDLOWA STARA CEGIELNIA KNURÓW, ULICA 1 MAJA 74 DOŁĄCZ DO NASZYCH NAJEMCÓW! e-mail: biuro@dlinvest.pl tel.: +48 32 253 00 95 LOKALIZACJA Knurów wchodzi w skład Konurbacji
Bardziej szczegółowoSeminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku
Seminarium Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce" Białowieża, 7-8 kwietnia 2011 roku wpływ inwestycji na duże ssaki drapieżne Robert Mysłajek Stowarzyszenie
Bardziej szczegółowoRozmieszczenie ryjówkowatych Soricidae w polskich Tatrach. Distribu on of the Soricidae in the Polish Tatra Mts
ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (2): 107 116, 2014 Rozmieszczenie ryjówkowatych Soricidae w polskich Tatrach Distribu on of the Soricidae in the Polish Tatra Mts AGNIESZKA WAŻNA 1, JAN CICHOCKI 1, ZBIGNIEW
Bardziej szczegółowoAktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce
Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce Stefan Jakimiuk, WWF Polska Grudziądz, 9 maja 2014 r. Fot. Archiwum WWF 13 May 2014-1 Zaangażowanie WWF Polska w działania na rzecz ochrony rysia Głównie
Bardziej szczegółowoLogo PNBT. Symbolem PNBT jest głuszec - ptak, który jeszcze niedawno licznie występował w Borach Tucholskich.
Powstanie Parku Park Narodowy "Bory Tucholskie" jest jednym z najmłodszych parków narodowych w Polsce. Utworzono go 1 lipca 1996 roku. Ochroną objęto powierzchnię 4 798 ha lasów, jezior, łąk i torfowisk.
Bardziej szczegółowoOptymalny model postępowania przy ustalaniu lokalizacji przejść dla zwierząt
Rafał T. Kurek Optymalny model postępowania przy ustalaniu lokalizacji przejść dla zwierząt Uniwersytet im. A. Mickiewicza 1. Wstęp Budowa przejść dla zwierząt stanowi obecnie najwaŝniejszą i powszechnie
Bardziej szczegółowoMiędzywydziałowe Koło Naukowe Biologów SGGW
Międzywydziałowe Koło Naukowe Biologów SGGW Wolontaryjnie organizujemy zajęcia dydaktyczna dla dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym. Zajęcia prowadzimy: W terenie, w ramach wyznaczonej ścieŝki dydaktycznej
Bardziej szczegółowoINTERPELACJA NR 238. W wyniku działalno ci zwi zanej z wykonywaniem funkcji mandatu radnego, przedkładam wniosek w nast puj cej sprawie:
Rada Dzielnicy Białoł ka m. st. Warszawy ul. Modli ska 197, pok. 123, 03-122 Warszawa, tel. (22) 51 03 110, fax (22) 676 69 14, wor@bialoleka.waw.pl, www.bialoleka.waw.pl radny dzielnicy Białoł ka wojtum@gazeta.pl
Bardziej szczegółowoStruktura i pozyskanie ważniejszych zwierząt łownych w Polsce
Struktura i pozyskanie ważniejszych zwierząt łownych w Polsce Zwierzęta łowne (zwierzyna) to gatunki ptaków oraz ssaków żyjące na wolności, uznawane przez prawo łowieckie za zwierzęta łowne, będące przedmiotem
Bardziej szczegółowoPrzykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin
Przykład wypełnionej ankiety! Ankieta uczestnika programu reintrodukcji kuropatwy i zająca na terenie ZO PZŁ Szczecin Uwaga: wypełnić i przekazać drogą elektroniczną! Dane podstawowe: Nazwa koła: Koło
Bardziej szczegółowoWyniki monitoringu dużych drapieżników na obszarze otuliny BdPN w gminie Cisna realizowanego w okresie październik 2016 styczeń 2017.
Lutowiska 2017-02-10 Opracowanie i analizy: Bartosz Pirga Prace terenowe: Robert Gatzka, Paulina Kopacz, Bartosz Pirga Wyniki monitoringu dużych drapieżników na obszarze otuliny BdPN w gminie Cisna realizowanego
Bardziej szczegółowosławomir wąsik ssaki mazowieckiego zespołu parków krajobrazowych
sławomir wąsik ssaki mazowieckiego zespołu parków krajobrazowych Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Pionki 2017 Wydawnictwo Epograf, Blizne Łaszczyńskiego 2017 Od autora Każde zwierzę
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVII Nr 567
Pokarm zimowy płomykówki... 19 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2008 BIOLOGIA I HODOWLA ZWIERZĄT LVII Nr 567 Jan Cichocki 1, Grzegorz Gabryś 1,2, Agnieszka Ważna 1 POKARM ZIMOWY
Bardziej szczegółowoochrona przyrody 80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU
80 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU 6 ochrona przyrody Na tle ukształtowania powierzchni kraju małopolskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym wysokościowo, mając
Bardziej szczegółowoMiasto położone jest przy granicy z Niemcami, nad rzeką Odrą, niedaleko Puszczy Rzepińskiej. Na południe od Słubic przechodzi droga krajowa nr 2.
Miasto położone jest przy granicy z Niemcami, nad rzeką Odrą, niedaleko Puszczy Rzepińskiej. Na południe od Słubic przechodzi droga krajowa nr 2. Słubice (niem. Frankfurt (Oder)-Dammvorstadt) miasto w
Bardziej szczegółowoNarodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, Warszawa (
Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska ul. Erazma Ciołka 13, 01-445 Warszawa (www.nfos.org.pl) Zespół autorski: Krzysztof Zając dr Adrian Smolis Katarzyna Kozyra Tomasz Zając Zgodnie z danymi zawartymi w
Bardziej szczegółowoFauna ssakom luschodniej części Pojezierza W ielkopoisko-ku jaujskiego
ANDRZEJ L. RUPRECHT Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża Fauna ssakom luschodniej części Pojezierza W ielkopoisko-ku jaujskiego WSTĘP Idea utworzenia Parku Krajobrazowego Poje? erze Gostynińskie pociągnęła
Bardziej szczegółowoOCHRONA DZIKO śyjących ZWIERZĄT W PROJEKTACH MODERNIZACJI LINII KOLEJOWECH. Urszula Michajłow
OCHRONA DZIKO śyjących ZWIERZĄT W PROJEKTACH MODERNIZACJI LINII KOLEJOWECH Urszula Michajłow Łagów, 24-26 września 2007 1 Podstawowe przyczyny istotnie wpływające na zagroŝenie dla świata zwierząt to:
Bardziej szczegółowoANALIZA WYPLUWEK SÓW JAKO BEZINWAZYJNA METODA WYKRYWANIA RZADKICH GATUNKÓW SSAKÓW
ANALIZA WYPLUWEK SÓW JAKO BEZINWAZYJNA METODA WYKRYWANIA RZADKICH GATUNKÓW SSAKÓW Jakub Gryz, Dagny Krauze Abstrakt Zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym powodują zanikanie wielu populacji rodzimych
Bardziej szczegółowoPrzepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać?
Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Przepraszam, czy mogę tutaj zamieszkać? Konspekt opracowano z wykorzystaniem materiałów National Wildlife Federation (www.nwf.org) Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie:
Bardziej szczegółowoArkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej
Arkusz inwentaryzacji zwierzyny przeprowadzonej w dniu na rok gospodarczy.../... Dane ogólne 1. Obwód łowiecki nr... powierzchnia... ha, w tym powierzchnia gruntów leśnych... ha, powierzchnia po wyłączeniach,
Bardziej szczegółowoWykonane przez Firmę Milvus Szymon Wójcik. Złocieniec, lipiec 2018 r.
Opinia ornitologiczna i chiropterologiczna z zaleceniami kompensacji przyrodniczej na potrzeby termomodernizacji budynku przy ul. Leśnej 12 w Złocieńcu Wykonane przez Firmę Milvus Szymon Wójcik Złocieniec,
Bardziej szczegółowoJak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000
Jak to z żubrami bywa ochrona żubra w ramach sieci Natura 2000 Żubr (Łac. Bison bonasus) jest największym ssakiem Europy, pomimo dużej wagi dochodzącej w przypadku samców niekiedy do 900 kg, żubry potrafią
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia... 2009 r. w sprawie stosowania pułapek żywołownych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia... 2009 r. w sprawie stosowania pułapek żywołownych Projekt z dnia 15 maja 2009 r. Na podstawie art. 44a ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo
Bardziej szczegółowoPROJEKT PLANU OCHRONY OBSZARU NATURA 2000
PROJEKT PLANU OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 TORFOWISKA ORAWSKO-NOWOTARSKIE Grzegorz Cierlik, Joanna Perzanowska Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków Obowiązek sporządzenia planu ochrony: Ustawa o ochronie
Bardziej szczegółowoŚcieżka dydaktyczna Łąki Nowohuckie i Lasek Mogilski w Krakowie.
Ścieżka dydaktyczna Łąki Nowohuckie i Lasek Mogilski w Krakowie. Łąki Nowohuckie Mapa Łąk Nowohuckich, na której niebieską linią zaznaczona jest trasa ścieżki dydaktycznej. Łąki Nowohuckie Łąki Nowohuckie
Bardziej szczegółowoKolizje z dzikimi zwierzętami na drogach w Polsce
Kolizje z dzikimi zwierzętami na drogach Autor: Sylwia Borowska Międzywydziałowe Studium Ochrony Środowiska Specjalizacja: Ochrona Przyrody Praca magisterska wykonana pod opieką prof. Michała Wasilewskiego
Bardziej szczegółowoObszary N2000 w Gorcach. Jan Loch Pracownia Naukowo-Edukacyjna GPN
Obszary N2000 w Gorcach Jan Loch Pracownia Naukowo-Edukacyjna GPN Natura 2000 w Małopolsce Płożenie obszarów Natura 2000 w Gorcach (PLB 120001, PLH 20018) na tle obszarów leśnych. OSO Gorce PLB 120001
Bardziej szczegółowoSmall mammals of Kampinos National Park and its protection zone, as revealed by analyses of the diet of tawny owls Strix aluco Linnaeus, 1758(ł)
F r a g m e n t a F a u n is ti c a 56 (1): 65-81, 2013 PL ISSN 0015-9301 O M useum a n d I n s t i t u t e o f Z o o lo g y PAS Small mammals of Kampinos National Park and its protection zone, as revealed
Bardziej szczegółowoZałącznik D do Programu Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce. Mateczniki w polskich Karpatach
Załącznik D do Programu Ochrony Niedźwiedzia Brunatnego w Polsce Mateczniki w polskich Karpatach Marzec 2012 Znaczenie utrzymania i tworzenia obszarów wolnych od zakłóceń dla niedźwiedzi w okresie gawrowania.
Bardziej szczegółowoWpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych
Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.
Bardziej szczegółowoSSAKI. projekt Planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH200006. FPP Consulting
SSAKI projekt Planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH200006 dr Karol Zub Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży FPP Consulting Przedmioty ochrony Mopek zachodni Barbastella
Bardziej szczegółowoWycena zmian w zarządzaniu lasami
Wycena zmian w zarządzaniu lasami Mikołaj Czajkowski miq@wne.uw.edu.pl Pozaprodukcyjne funkcje lasów Pozaprodukcyjne funkcje lasów: Różnorodność biologiczna Rekreacja Retencja wody Funkcje glebotwórcze
Bardziej szczegółowoNADLEŚNICTWO STRZYŻÓW
NADLEŚNICTWO STRZYŻÓW Słów kilka o naszym nadleśnictwie Lasy stanowią znakomitą wizytówkę Podkarpacia jak powiedział Edward Balwierczak. Jednak najczęściej oglądamy je z okna samochodu lub podczas sporadycznych
Bardziej szczegółowo