LPO /2013 P/13/039 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Transkrypt

1 LPO /2013 P/13/039 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

2 I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/13/039 Przestrzeganie praw podatników przez wybrane urzędy skarbowe i izby skarbowe Jednostka przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu Izabela Chlebowska-Gąszczyk, specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr z dnia 17 września 2013 r. [dowód: akta kontroli str. 1-2] Marek Gutraj, inspektor kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr z dnia 5 listopada 2013 r. [dowód: akta kontroli str. 3-4] Jednostka kontrolowana Urząd Skarbowy w Pile, ul. Kossaka 106, Piła (dalej Urząd ) Kierownik jednostki kontrolowanej Andrzej Jaroszewicz, Naczelnik Urzędu Skarbowego. [dowód: akta kontroli str. 5-6] Ocena ogólna Uzasadnienie oceny ogólnej II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości 1, przestrzeganie praw podatników w 2012 r. i 2013 r. przez kontrolowaną jednostkę 2. Zasady i terminy wyrażone w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej 3 i w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa 4 były w większości przestrzegane w toku przeprowadzonych kontroli podatkowych. Urząd rzetelnie gromadził oraz oceniał materiał dowodowy w zakresie udzielania ulg podatkowych. W badanym okresie podejmowane były działania informacyjne i edukacyjne w celu przybliżenia podatnikom wiedzy z zakresu rozliczeń podatkowych oraz zwiększenia zaufania podatników do organów podatkowych. Wdrażany był również jednolity system zarządzania jakością. Stwierdzone nieprawidłowości polegały przede wszystkim na wszczęciu postępowania podatkowego po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej oraz przekroczeniu czasu trwania kontroli u jednego przedsiębiorcy. 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2 Okres objęty kontrolą: lata (do 29 listopada) oraz okres wcześniejszy, mający bezpośredni związek z badanymi zagadnieniami. 3 Dz. U. z 2013, poz. 672, ze zm. 4 Dz. U. z 2012 r., poz. 749, ze zm. 2

3 III. Opis ustalonego stanu faktycznego Opis stanu faktycznego 1. Postępowania kontrolne i podatkowe oraz czynności administracyjne 1.1. W 2012 r., Urząd przeprowadził 177 kontroli, w tym 125 właściwych i 52 doraźne, natomiast w I półroczu 2013 r. 76 kontroli, w tym: 61 kontroli właściwych i 15 doraźnych. W okresie (I półrocze) nieprawidłowości stwierdzone zostały w 151 przeprowadzonych kontrolach. Ponadto, Urząd przeprowadził w 2012 r oraz w I półroczu 2013 r czynności sprawdzających. W wyniku analizy 20% kontroli właściwych, stwierdzono, że w 2012 r., w większości (63% badanych) 5 przeprowadzone zostały (w całości lub częściowo) za odległe lata podatkowe (4-5 lat wstecz). Natomiast w I półroczu 2013 r. w badanej próbie, kontrole właściwe w większości (67% badanych) dotyczyły bieżących rozliczeń podatników (do 3 lat wstecz). Z kolei kontrole doraźne zarówno w 2012 r. 6 jak i w I półroczu 2013 r. 7 w większości (odpowiednio: 80% i 73% badanych) dotyczyły bieżących rozliczeń podatników (do 3 lat wstecz). [dowód: akta kontroli str , ] Czynnościom sprawdzającym Urząd poddał przede wszystkim (98%) bieżące rozliczenia podatników (do 3 lat wstecz). Tylko 2% analizowanych czynności sprawdzających dotyczyło odległych lat podatkowych (4-5 lat wstecz) 8. [dowód: akta kontroli str ] Na podstawie badania próby 10 kontroli właściwych i 10 czynności sprawdzających odnoszących się do najstarszych zeznań stwierdzono, że: kontrole właściwe dotyczyły w szczególności mikroprzedsiębiorców 9, głównie w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych 10 ; czynności sprawdzające dotyczyły w szczególności mikroprzedsiębiorców w zakresie podatku dochodowego 11. Czynności sprawdzające przeprowadzone w 2012 r., w 2 przypadkach, dotyczyły 2005 r., natomiast w 8 przypadkach 2006 r. 12 [dowód: akta kontroli str , ] Obejmowanie kontrolą i czynnościami sprawdzającymi najodleglejszych lat/okresów podatkowych pomimo tego, że nie wynikało to z przeprowadzonych analiz ryzyka (analiz grupowych), zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu oraz przeprowadzonymi badaniami, spowodowane było tym, że podstawą typowania podmiotów do czynności sprawdzających oraz do kontroli nie były wyłącznie materiały pozyskane przy pomocy narzędzia analizy grupowej. Podstawą typowania były źródła zewnętrzne (m.in. informacje od innych organów kontroli, podmiotów 5 Badaniem objęto 19 kontroli właściwych, z czego 12 (63% badanych) dotyczyło odległych lat podatkowych (4-5 lat wstecz) tj. lat W 2012 r. - 80% badanych. Badaniem objęto 10% przeprowadzonych w tym okresie kontroli doraźnych. 7 W I półroczu 2013 r. analizą objęto 15 kontroli (100% wszystkich przeprowadzonych kontroli doraźnych). 8 Badaniem objęto 889 czynności sprawdzających, tj. 33% wszystkich czynności sprawdzających z kwietnia i listopada 2012 r. oraz z kwietnia 2013 r. 9 Zgodnie z art. 104 i 105 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. 10 Wobec mikroprzedsiębiorców (8) oraz w 2 przypadkach wobec przedsiębiorcy, którego działalność uległa likwidacji, w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (5), podatku dochodowego od osób prawnych (2), podatku VAT (1) oraz zarówno podatku dochodowego od osób fizycznych jak i VAT (2). 11 wobec mikroprzedsiębiorców (9) oraz w 1 przypadku wobec małego przedsiębiorcy, w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych (4) i od osób prawnych (6). 12 Czynności sprawdzające przeprowadzone w 2012 za: rok 2005 (nr 3404, 4699) oraz za rok 2006 (2093, 2315, 3840, 3897, 3899, 3902, 4061, 4062). 3

4 gospodarczych i osób fizycznych), źródła wewnętrzne (w szczególności wnioski o kontrole podatkowe z komórek organizacyjnych Urzędu), źródła własne tworzone w komórce AP 13 oraz informacje sygnalne kierowane do komórki AP z innych komórek organizacyjnych Urzędu, celem zasygnalizowania możliwego ryzyka lub błędów podatkowych popełnianych przez podmioty gospodarcze. Przy typowaniu podmiotów do kontroli jak i czynności sprawdzających nie kierowano się, zgodnie z wyjaśnieniem, wielkością przedsiębiorcy. Największy odsetek podmiotów gospodarczych będących we właściwości Urzędu, to mikroprzedsiębiorcy, dlatego są oni grupą dominującą wśród podatników typowanych do kontroli i czynności sprawdzających 14. [dowód: akta kontroli str ] 1.2. Zgodnie z raportami z czasu trwania przeprowadzonych przez Urząd kontroli (z podsystemu Kontrola ), spośród 253 kontroli przeprowadzonych w latach (I półrocze), najwięcej tj. 89 (35%) przeprowadzonych zostało w terminie od 6 do 10 dni. Natomiast czas trwania 32 kontroli wynosił powyżej 16 dni 15. [dowód: akta kontroli str ] W powyższym okresie, zgodnie ze sprawozdaniami MF-9Ps, było 37 kontroli, do których zgodnie z art. 83 ust. 2 i art. 84a pkt 7 ww. ustawy, nie miały zastosowania limity czasu trwania kontroli określone w art. 83 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Nie było ponadto kontroli, w których przedłużono czas trwania, na podstawie art. 83 ust. 3 i 3a tejże ustawy. [dowód: akta kontroli str. 7-15] Badanie terminowości trwania kontroli przeprowadzono na podstawie losowo wybranych 15 spraw (10 z 2012 r. i 5 z I półrocza 2013 r.). W jego wyniku stwierdzono, że: Upoważnienia do kontroli zawierały elementy określone w art Ordynacji podatkowej. Podatnicy (w 7 przypadkach) zostali, zgodnie z art. 282b 1 Ordynacji podatkowej, zawiadomieni o zamiarze wszczęcia kontroli. W pozostałych (8) przypadkach brak było zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej. Przyczyną braku zawiadomienia (w 2 przypadkach) był fakt, iż organ podatkowy posiadał informacje, z których wynikało, że kontrolowany jest zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 282c 1 pkt 2 lit b Ordynacji podatkowej). Ponadto, w 3 przypadkach, podstawą braku zawiadomienia był przepis art. 79 ust. 2 pkt 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, natomiast w 2 przypadkach przepis art. 282c 1 pkt 1 lit a Ordynacji podatkowej. W 1 przypadku brak było udokumentowania faktu poinformowania kontrolowanego o przyczynie niepowiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 282c 3 Ordynacji podatkowej). Kontrole wszczęte były zgodnie z przepisami art. 282b 2 i 3 Ordynacji podatkowej. W przypadkach przedłużenia terminu zakończenia kontroli, uzasadnieniem były m.in.: brak przedłożenia całości dokumentacji oraz nieobecność kontrolowanego, konieczność przeprowadzenia weryfikacji dodatkowych dokumentów i wyjaśnień 13 AP Wieloosobowe Stanowisko Pracy Analiz i Planowania. 14 Szacowany na podstawie skryptu z IF udział podmiotów będących we właściwości Urzędu na dzień r.: mikroprzedsiębiorca , mały przedsiębiorca 76, średni przedsiębiorca 4 oraz duży przedsiębiorca W 2012 r. najwięcej tj. 63 (36%) kontroli przeprowadzonych zostało w terminie od 6 do 10 dni. Ponadto 21 kontroli (12%) przeprowadzonych było w terminie do 2 dni, 48 kontroli - od 3 do 5 dni (27%), 23 kontroli (13%) - od 11 do 15 dni. W I półroczu 2013 r., spośród 76 kontroli, najwięcej tj. 26 (34%) przeprowadzonych było w terminie od 6 do 10 dni. Ponadto, 10 kontroli (13%) przeprowadzonych było w terminie powyżej 16 dni, 9 kontroli - od 11 do 15 dni (12%), 9 kontroli (12%) do 2 dni, oraz 22 kontrole (29%) od 3 do 5 dni. 4

5 oraz przeprowadzenia czynności dowodowych, w tym czynności sprawdzających u kontrahentów. W 1 przypadku kontroli przedsiębiorcy następcy prawnego po zmarłej, przekroczony został czas trwania kontroli określony w art. 83 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. [dowód: akta kontroli str ] W odniesieniu do kontroli zakończonych w latach (I półrocze), przeprowadzonych w zakresie zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu, tylko 1 kontrola została przedłużona. Przewidywany termin zakończenia kontroli przedłużony został o 15 dni w stosunku do terminu wskazanego w upoważnieniu, z uwagi na ujawnione rozbieżności w zakresie deklarowanych przez kontrolowanego i jego kontrahentów transakcji wewnątrzwspólnotowych. Ostatecznie, kontrola została zakończona po 4 dniach od terminu pierwotnie określonego w upoważnieniu. [dowód: akta kontroli str , ] Na podstawie podsystemu KONTROLA stwierdzono, że na dzień badania ( r.), niezakończonych było 13 postępowań kontrolnych, z tego 12 rozpoczętych w 2013 r. 16 oraz 1 w 2010 r. Na podstawie analizy trzech niezakończonych (na dzień badania) kontroli stwierdzono, że w przypadku kontroli trwającej najdłużej, przyczyną niezakończenia była konieczność weryfikacji transakcji zawartych przez kontrolowanego za pośrednictwem portalu internetowego Allegro. W pozostałych (2) kontrolach rozpoczętych w kwietniu i czerwcu 2013 r. przyczyną niezakończenia były odpowiednio: brak możliwości prowadzenia kontroli (brak kontaktu z prezesem spółki, brak dostępu do dokumentacji księgowej) oraz podejrzenie udziału kontrolowanej spółki w przestępstwach karuzelowych. [dowód: akta kontroli str , , , ] W latach do Urzędu nie wpłynęły informacje od podatników lub organu odwoławczego o ponagleniach na długotrwałość kontroli (art. 141 Ordynacji podatkowej) oraz nie było wniesionych sprzeciwów na działanie organu kontroli. Nie były również prowadzone postępowania wyjaśniające oraz nie wystąpiły przypadki ustalenia odpowiedzialności pracownika za niedotrzymanie terminu kontroli (art. 142 Ordynacji podatkowej). [dowód: akta kontroli str. 8, 11, ] 1.3. W 2012 r. - w 174 przypadkach, natomiast w I półroczu 2013 r. w 45 przypadkach, podatnicy skorygowali deklaracje podatkowe (po kontroli podatkowej). Kwota dodatkowego przypisu na 2012 r. oraz na I półrocze 2013 r. wynikająca z korekt deklaracji wynosiła odpowiednio zł oraz zł. Wobec 21 podmiotów wszczęto w 2012 r. postępowania podatkowe dotyczące 122 okresów rozliczeniowych, natomiast w I półroczu 2013 r. - wobec 8 podmiotów w zakresie 77 okresów rozliczeniowych. W 2012 r. wydanych zostało 360 decyzji pokontrolnych (systemowych) na kwotę ,70 zł, natomiast w I półroczu 2013 r. 104 decyzje pokontrolne na kwotę ,70 zł [dowód: akta kontroli str , ] 16 tj. 6 postępowań kontrolnych rozpoczętych w listopadzie 2013 r., 2 w październiku 2013 r. oraz po 1 w kwietniu, czerwcu, sierpniu i we wrześniu 2013 r. 5

6 Na podstawie podsystemu Kontrola Raport dla nadzoru Wykorzystanie materiałów pokontrolnych stwierdzono, że w okresie 2012 r. I półrocze 2013 r., w 1 przypadku postępowanie zostało wszczęte w terminie do 30 dni od daty zakończenia kontroli. W pozostałych przypadkach postępowania wszczęte zostały: po upływie od 1 do 3 miesięcy od daty zakończenia kontroli w 17 przypadkach, od 3 do 6 miesięcy w 11 przypadkach oraz powyżej 6 miesięcy w 1 przypadku. Natomiast w 23 przypadkach, zgodnie z ww. raportem, postępowanie podatkowe nie zostało wszczęte, pomimo upływu ponad 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli. Spowodowane to było brakiem podstaw do wszczęcia postępowania, ze względu m.in. na brak nieprawidłowości lub stwierdzenie nieprawidłowości, które nie powodowały uszczuplenia podatkowego albo ze względu na fakt uregulowania zaległości po kontroli, a przed wszczęciem postępowania. [dowód: akta kontroli str ] W okresie 2012 I półrocze 2013 r., zgodnie z analizą danych dotyczących wszczętych postępowań podatkowych w powiązaniu z wydaną decyzją - postępowania w Urzędzie prowadzone były w większości (62%) w terminie do 2 miesięcy. W 242 sprawach w 2012 r. oraz w 120 sprawach w I półroczu 2013 r., od daty doręczenia postanowienia w sprawie wszczęcia postępowania podatkowego do daty wydania decyzji przez organ pierwszej instancji upłynęło nie więcej niż dwa miesiące. W 129 sprawach w 2012 r. oraz w 55 sprawach w I półroczu 2013 r. (31%) od daty doręczenia postanowienia w sprawie wszczęcia postępowania podatkowego do daty wydania decyzji upłynęło więcej niż 2, a mniej niż 6 miesięcy. Natomiast w 41 sprawach w 2012 r. oraz w 1 sprawie w I półroczu 2013 r. (7%) - upłynęło więcej niż 6 miesięcy (tj. 23 sprawy od 6 do 10 miesięcy, 19 spraw od 11 do 12 miesięcy). [dowód: akta kontroli str ] Szczegółowym badaniem objęto zakończonych kontroli podatkowych, z tego 10 zakończonych w 2012 r. i 5 w pierwszej połowie 2013 r. W ich wyniku wszczętych zostało 21 postępowań podatkowych (wszystkie objęte zostały badaniem). [dowód: akta kontroli str , ] W analizowanej grupie spraw stwierdzono 1 przypadek wszczęcia postępowania podatkowego po upływie terminu 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej. Czas trwania wszystkich badanych postępowań podatkowych zawierał się w przedziale od 1 do 6 miesięcy, z czego w 8 przypadkach, postępowania podatkowe zostały zakończone w terminie do 1 miesiąca. W 13 postępowaniach podatkowych uznano, iż sprawa ma charakter szczególnie skomplikowany, wobec tego wydawano decyzje w terminie do 2 miesięcy, bądź zawiadamiano podatnika o niezałatwieniu sprawy we właściwym terminie i wyznaczano nowy termin załatwienia sprawy na podstawie art Ordynacji podatkowej. Jako przyczyny niezałatwienia spraw wskazywano głównie: potrzebę przeprowadzenia dodatkowego postępowania wyjaśniającego lub analizę zebranego materiału dowodowego. Postanowienia w tym zakresie wydawano przed upływem terminu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. W badanych sprawach nie stwierdzono przypadków ograniczania stronom czynnego udziału w postępowaniach podatkowych. Strony były informowane o swoich prawach, a przed wydaniem decyzji zapewniano im możliwość wypowiadania się 17 Protokoły kontroli nr: 3086, 3543, 4035, 3978, 4042, 4053,4220, 4051, 4131, 4007, 3938, 4034, 4221, 4138 i

7 w sprawie zebranego materiału dowodowego. Nie stwierdzono także przypadków odmowy przeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez podatników. Na etapie kontroli podatkowej również nie stwierdzono przypadków zaniechania przez organ podatkowy udzielania kontrolowanym niezbędnych wyjaśnień i pouczeń o prawach i obowiązkach zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu kontroli podatkowych. [dowód: akta kontroli str , , 3128] W najdłużej trwających postępowaniach podatkowych 18 (powyżej 6 miesięcy) nie dokonano zabezpieczeń zobowiązania podatkowego na majątku podatnika na podstawie art Ordynacji podatkowej. [dowód: akta kontroli str , ] W okresie objętym kontrolą wydanych zostało przez Urząd łącznie 464 decyzji pokontrolnych - systemowych, (z tego: w 2012 r. 19 oraz 104 w I półroczu 2013 r. 20 ) na łączna kwotę ,40 zł (z tego: ,70 zł w 2012 r. oraz ,70 zł w I półroczu 2013 r.) W okresie objętym kontrolą wniesionych zostało 13 odwołań od decyzji wydanych przez Urząd 21, na łączną kwotę zł 22. Utrzymane w mocy w 2012 r. zostały 34 decyzje wydane przez Urząd na łączną kwotę ,70 zł, natomiast w I półroczu 2013 r. 6 decyzji na kwotę zł W 2012 r. i w I półroczu 2013 r. nie było uchylonych decyzji pokontrolnych. [dowód: akta kontroli str ] 1.4. W latach 2012 I półrocze 2013 r., koszty zwrotów związanych z wadliwymi decyzjami wynosiły ,77 zł (należność główna) oraz w zakresie odsetek wypłaconych w wyniku uchylenia wadliwych decyzji 5.876,01 zł. Wadliwe decyzje dotyczyły 4 spraw (2 w 2012 r. oraz 2 w I półroczu 2013 r.). Dwie sprawy z 2012 r. dotyczyły podatku dochodowego od osób fizycznych za 2005 r., 2006 r. i 2007 r. podatnika, który z tytułu pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa otrzymywał poza należnością zagraniczną również uposażenie krajowe. Kolejne 2 sprawy z I półrocza 2013 r. dotyczyły podatku dochodowego od osób fizycznych za 2009 r. i odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe w ww. podatku. [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z załącznikiem 13a sprawozdawczości z zakresu działania Departamentu Administracji Podatkowej Ministerstwa Finansów, w powyższym okresie, Urząd nie wypłacił roszczeń odszkodowawczych. [dowód: akta kontroli str , 1096] 1.5. Przeciwko pracownikom urzędu nie zostały wszczęte postępowania w celu ustalenia odpowiedzialności za błędy na podstawie ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa 23. [dowód: akta kontroli str ] 18 Prowadzonych wobec 14 podatników (łącznie 42 wydane decyzje). 19 Z tego, w zakresie: podatku od towarów i usług (226), podatku dochodowego od osób fizycznych (121) oraz podatku dochodowego od osób prawnych (13). W tym samym okresie wniesionych zostało 7 odwołań od decyzji (5 podatek dochodowy od osób fizycznych, 2 VAT). 20 Z tego, w zakresie: podatku od towarów i usług - VAT (78), podatku dochodowego od osób prawnych (22) oraz podatku dochodowego od osób fizycznych (4). W tym samym okresie wniesionych zostało 6 odwołań od decyzji (4 podatek VAT, 2 pdof). 21 Z tego, 7 odwołań wniesiono w 2012 r. oraz 6 w I półroczu 2013 r. 22 Z tego, kwota z decyzji z odwołań wniesionych w 2012 r oraz wniesionych w I półroczu 2013 r zł. 23 Dz. U. Nr 34, poz

8 Ustalone nieprawidłowości 1.6. W Urzędzie, w latach 2012 r r. (I półrocze), wydanych zostało zaświadczeń. Zaświadczenia wydane były 24 w dniu złożenia wniosku - 84,6%, po upływie 2-3 dni od dnia złożenia wniosku - 12,9%, po upływie 4-7 dni - 2,3% oraz zgodnie z prowadzonym rejestrem - po upływie 7 dni (0,2% - 45 zaświadczeń) 25. Spośród 45 zaświadczeń, które zgodnie z prowadzonym rejestrem wydane były po upływie 7 dni (8 do 370 dni), w 27, przypadkach błędnie wpisano w rejestrze datę złożenia wniosku lub zaświadczenia. Faktyczny termin wydania zaświadczenia nie został przekroczony. Natomiast przekroczenie terminów wydania 5 zaświadczeń 26 spowodowane było tym, że wydane pierwotnie w terminie zaświadczenie zawierało błędną datę urodzenia podatnika (1) oraz zaświadczenia o dochodach wydane w terminie, uzupełnione były zaświadczeniem o dochodach uzyskanych z tytułu prowadzenia działalności opodatkowanej w formie zryczałtowanej lub zaświadczeniem o dochodach z podaniem kwot składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne (4), bez żądania nowego wniosku. Zaświadczenia te wydane zostały po upływie od 9 do 59 dni od dnia złożenia wniosku. W pozostałych przypadkach wydania zaświadczenia po upływie 7 dni, zgodnie z art. 140 Ordynacji podatkowej, strona została zawiadomiona o niezałatwieniu sprawy w terminie. W 837 przypadkach odmówiono wydania zaświadczenia. Na podstawie badania dokumentów w trzech losowo wybranych sprawach stwierdzono, że odmowa była zasadna 27. [dowód: akta kontroli str , ] W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Czas trwania kontroli, w jednym przypadku, przekroczył w 2013 r. o 27 dni czas określony w art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Czas trwania kontroli wynosił łącznie 58 dni, z tego 13 dni w 2012 r. oraz 45 dni w 2013 r. Ww. przedsiębiorca w dniu wszczęcia kontroli podatkowej, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej posiadał status małego przedsiębiorcy, zatem na podstawie art. 83 ww. ustawy, czas trwania wszystkich kontroli w jednym roku kalendarzowym nie mógł przekraczać 18 dni roboczych. Kontrola ww. przedsiębiorcy następcy prawnego po zmarłej, przeprowadzona była w zakresie m.in. ustalenia przychodów, kosztów i dochodu z działalności gospodarczej oraz ustalenia wpłat na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne po zmarłej. [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu ( ) organ podatkowy podejmując czynności uznał, że do tej kontroli prowadzonej wprawdzie u osoby prowadzącej własną działalność gospodarczą w momencie wszczęcia kontroli nie mają zastosowania przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdyż nie został spełniony drugi niezbędny warunek związek zakresu przedmiotowego kontroli z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą. Przedmiotem kontroli u następcy prawnego (spadkobiercy) była bowiem weryfikacja rozliczeń podatkowych spadkodawcy, a nie kontrolowanego. ( ) Kontrola ta nie 24 Badaniem objęto zaświadczeń ujętych w Rejestrze wydanych zaświadczeń oraz odmowy wydania zaświadczenia w okresie od r. do r zaświadczeń wydanych zostało w dniu złożenia wniosku, po upływie 2-3 dni, 653 po upływie 4-7 dni oraz 45 po upływie powyżej 7 dni. 26 OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K. 27 Zgodnie z prowadzonym wykazem, w okresie od r. do r. wydanych było 837 postanowień o odmowie wydania zaświadczeń: o dochodach (712), o niezaleganiu w podatkach (104), de minimis (6), VAT-25 (1) oraz dot. ewidencji podatników (14). Przyczyną odmowy był w szczególności: brak podatnika w ewidencji (572), brak zeznania (72), błędy formalne wniosku (31). 8

9 dotyczyła więc własnej działalności gospodarczej przedsiębiorcy, u którego została przeprowadzona, a działalności gospodarczej spadkodawcy. [dowód: akta kontroli str ] W ocenie NIK, brak jest podstaw do uznania ww. wyjaśnień, gdyż następca prawny będący przedsiębiorcą, prowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek i jednocześnie będący wspólnikiem w pięciu spółkach cywilnych, wykonuje działalność o charakterze zarobkowym, w sposób zorganizowany i ciągły. Zatem jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ponadto, zgodnie z art. 97 Ordynacji podatkowej, spadkobierca podatnika, przejmuje przewidziane w przepisach prawa podatkowego, majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. 2. W postępowaniu nr PPII/4400/ /12 stwierdzono przypadek wszczęcia z urzędu postępowania podatkowego w sprawie będącej przedmiotem kontroli podatkowej (nr 3086), w której ujawniono nieprawidłowości - po upływie 6 miesięcy od dnia jej zakończenia. Stanowi to naruszenie przepisów art. 165b Ordynacji podatkowej. Z akt sprawy wynika, iż protokół kontroli podatkowej został doręczony kontrolowanemu w dniu 30 marca 2012 r. Z kolei, w dniu 18 września 2012 r. wydano postanowienie nr PPII/4400/ /12 o wszczęciu postępowania podatkowego w przedmiocie rozliczenia podatku od towarów i usług za miesiące od 05/2008 r. do 12/2008 r., od 01/2009 r. do 10/2009 r., które zostało doręczone za pośrednictwem poczty w dniu 8 października 2012 r., w trybie art Ordynacji podatkowej. Zatem 6-miesięczny termin pozwalający organowi podatkowemu wszcząć postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej - został przekroczony o 8 dni. Rozliczenia podatku VAT za ww. miesiące dokonano 18 decyzjami na łączną kwotę zobowiązania podatkowego w wysokości zł. Ww. kwota, do dnia zakończenia kontroli, nie została przez podatnika zapłacona, ani wyegzekwowana przez organ podatkowy. [dowód: akta kontroli str , , , 3128, ] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, iż za datę wszczęcia postępowania podatkowego należy przyjąć datę wydania przedmiotowego postanowienia o wszczęciu postępowania, tj. 18 września 2012 r., gdyż postanowienie to wysłano za pośrednictwem poczty z uwagi na to, iż w tym dniu organ podatkowy nie posiadał jeszcze wiedzy o wykreśleniu siedziby spółki z dotychczasowego adresu, a po powzięciu tej wiadomości uznano, że wszczęcie postępowania nastąpiło na podstawie art. 151a Ordynacji podatkowej 28. [dowód: akta kontroli str. 3364, , 3380, ] W ocenie NIK, udzielone wyjaśnienia nie zasługują na uwzględnienie. Z przedłożonej dokumentacji bezsprzecznie wynika bowiem, iż postanowienia o wszczęciu postępowania w dniu 18 września 2012 r. nie pozostawiono w aktach sprawy (brak stosownej adnotacji na tę okoliczność), tylko wysłano je za pośrednictwem poczty (czego potwierdzeniem jest adnotacja doręczającego pracownika poczty na kopercie). Ponadto, z samych wyjaśnień Naczelnika Urzędu wynika, iż w dniu 18 września 2012 r. organ podatkowy nie posiadał jeszcze wiedzy o tym, iż adres siedziby spółki nie istnieje lub jest niezgodny z KRS. Okoliczności te nie spełniają zatem przesłanek do zastosowania prawnej fikcji doręczenia w dniu 18 września 2012 r., wynikającej z art. 151a Ordynacji podatkowej Niezależnie od powyższego należy także zauważyć, iż w sądownictwie administracyjnym 28 Art. 151a Ordynacji podatkowej stanowi, że:,,jeżeli podany przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej adres jej siedziby nie istnieje lub jest niezgodny z odpowiednim rejestrem i nie można ustalić miejsca prowadzenia działalności, pismo pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. 9

10 prezentowany jest pogląd, że przepis art. 151a Ordynacji podatkowej nie ma zastosowania do procedury wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu, z uwagi na to, iż przepis ten ma względem strony skutek prawny dopiero z momentem skutecznego wszczęcia postępowania podatkowego (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia r. sygn. akt I GSK 1301/11) W 3 sprawach 30 (na 15) Urząd przed upływem 1 miesiąca, nie wysłał postanowień w trybie art Ordynacji podatkowej i nie wyznaczył nowego terminu załatwienia sprawy przyjmując, bezzasadnie zdaniem NIK, że sprawy mają charakter szczególnie skomplikowany. [dowód: akta kontroli str , , ] Przyczyny uznania spraw za szczególnie skomplikowane i przyjęcie dwumiesięcznego terminu załatwienia spraw, wskazane w wyjaśnieniach Naczelnika Urzędu dotyczyły m.in. tego, że: podatek od towarów i usług jest rozliczany miesięcznie, a co za tym idzie sprawa wymagała przygotowania 20 decyzji wymiarowych, w których stan faktyczny w każdej z nich jest odmienny, istniała konieczność przeanalizowania materiału z kontroli podatkowej oraz wydanych w przedmiotowej sprawie decyzji w zakresie podatku VAT, w sprawie miało miejsce złożenie przez podatnika wniosku o wydanie zaświadczenia o zaleganiu i prawdopodobieństwa uregulowania zobowiązania. W ocenie NIK, nie są to przesłanki wystarczające do uznania tych spraw za szczególnie skomplikowane. [dowód: akta kontroli str , ] W ww. sprawach nie było potrzeby przeprowadzania dodatkowego postępowania dowodowego (czego potwierdzeniem jest brak stosownych czynności w aktach sprawy), jak również sprawy te nie charakteryzowały się zawiłym stanem faktycznym lub prawnym. Również po uwzględnieniu okoliczności przewidzianych w art Ordynacji podatkowej (tj. po odliczeniu terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego do dokonania określonych czynności, okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu), należy stwierdzić, iż termin 1 miesiąca na załatwienie spraw został przekroczony. 4. W postępowaniach podatkowych nr PPI/ /13 i PPI/ /13, w wezwaniach z dnia r. (na podstawie art Ordynacji podatkowej) nie określono terminu, do którego żądanie powinno być spełnione. Tymczasem, stosownie do uregulowań zawartych w art pkt 5 Ordynacji podatkowej w wezwaniu należy wskazać m.in. termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika. [dowód: akta kontroli str. 2893,2970] W wyjaśnieniach Naczelnik Urzędu stwierdził, iż w wezwaniach nie określono terminu, do którego żądanie winno być spełnione, kierując się interesem strony, tj. poinformowano ją o tym, że ewentualne dowody może przedłożyć w toku całego postępowania podatkowego, bowiem zdarza się, iż podatnicy sądzą, że po upływie wyznaczonego terminu, tracą prawo do dokonania określonej czynności. [dowód: akta kontroli str. 3365, 3372] 29 LEX nr nr PPII/4400/ /12, PPI/ /13, PPI/ /13. 10

11 5. W 1 przypadku (na dzień badania) nie udokumentowano faktu powiadomienia kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 282c 3 Ordynacji podatkowej). Przyczyną braku zawiadomienia podatnika było prowadzenie niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej (art. 282c 1 pkt 1 lit. d Ordynacji podatkowej). O przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli (art. 282c 3 Ordynacji podatkowej), zgodnie z wyjaśnieniem, kontrolowany został ustnie poinformowany w dniu wszczęcia kontroli. [dowód: akta kontroli str ] 6. W postanowieniu o zmianie terminu zakończenia kontroli nr BA/17288/2012 z dnia r. (data wysyłki r.) wskazano, że powodem przedłużenia kontroli była m.in. konieczność zgromadzenia materiału dowodowego i brak odpowiedzi na pismo skierowane do ZUS, podczas gdy pismo to wpłynęło do Urzędu wcześniej tj r. [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, w postanowieniu przedstawiono stan faktyczny w momencie redagowania pisma, w dniu jego wystawienia. Pismo z ZUS wpłynęło do Urzędu r., lecz z uwagi na przyjęty obieg dokumentów, do Działu Kontroli Podatkowej zostało przekazane r., po nadaniu postanowienia o zmianie terminu zakończenia kontroli. [dowód: akta kontroli str ] 7. W wezwaniu na podstawie art Ordynacji podatkowej z dnia r., w piśmie nr KP/ /PIN/2013 z dnia r. oraz w postanowieniu o zmianie terminu zakończenia kontroli (art. 284b 2 Ordynacji podatkowej) powołano się na upoważnienie do przeprowadzenia kontroli nr KP/505-48/13/UDK z dnia r., tj. dotyczące innego podatnika. [dowód: akta kontroli str ] Powołanie się na inne upoważnienie do przeprowadzenia kontroli (niezwiązane z prowadzona kontrolą) spowodowane było, zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, pomyłką wywołaną równoległym prowadzeniem kilku postępowań kontrolnych. [dowód: akta kontroli str ] 8. W 1 przypadku 31 postanowienie z dnia r. o zmianie terminu zakończenia kontroli wysłane zostało do kontrolowanego 15 dni po upływie przewidywanego terminu zakończenia kontroli. [dowód: akta kontroli str ] Starszy Komisarz Skarbowy wyjaśnił, że korespondencja wychodząca w tym czasie była ewidencjonowana jeszcze w ręcznej pocztowej książce nadawczej, brak jest możliwości ustalenia jednoznacznej przyczyny tak późnego dokonania wysyłki. Prawdopodobnym powodem zaistnienia opóźnienia wysyłki postanowienia było, zgodnie z wyjaśnieniem, przeoczenie wynikające ze spiętrzenia wykonywanych zadań. [dowód: akta kontroli str ] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, że ( ) Wprowadzając z dniem r. zmiany organizacyjne, pracownikowi temu powierzono realizację zadań na stanowisku 31 dot. nr

12 Uwagi dotyczące badanej działalności niezwiązanym z prowadzeniem postępowań kontrolnych, tj. w komórce analiz i planowania. [dowód: akta kontroli str ] 9. W okresie objętym kontrolą, 133 zaświadczenia (0,4% wszystkich zaświadczeń) ujęte zostały w rejestrach, które nie były zgodne ze wzorem określonym w rozporządzeniu z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie zaświadczeń wydawanych przez organy podatkowe 32. [dowód: akta kontroli str ] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, że w przypadku zaświadczeń ewidencjonowanych w rejestrach niespełniających wymogów rozporządzenia, możliwe jest uzyskanie niezbędnych danych poprzez odpowiednie wydruki z systemów informatycznych. Niemniej jednak, począwszy od 2014 r. zostaną utworzone prawidłowe rejestry. [dowód: akta kontroli str ] 10. W 6 pozycjach rejestru wydanych zaświadczeń 33, data która widnieje jako data wydania zaświadczenia, jest w rzeczywistości datą przypisania do rejestru, która znacznie odbiega od daty faktycznego wydania zaświadczenia. Zgodnie bowiem z zapisami w rejestrze w powyższych przypadkach wydanie zaświadczenia nastąpiło po upływie 8 dni (1 przypadek), 35 dni (1), 60 dni (1), 82 dni (2) i 164 dni (1), co nie odpowiada faktycznej dacie wydania zaświadczeń. [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, do obsługi zaświadczeń wykorzystywany jest program Biblioteka Akt, w którym tworzony jest również elektroniczny rejestr wydanych zaświadczeń. Warunkiem koniecznym przypisania zaświadczenia do rejestru jest jego wydrukowanie lub skierowanie do drukowania. W przypadku, gdy zaświadczenia wydawane są poza programem Biblioteka Akt (zaświadczenia wydawane ręcznie na formularzu przedłożonym przed podatnika oraz postanowienia o odmowie wydania zaświadczenia) oraz pracownik nie dokona operacji przyciśnięcia ikony drukuj, wówczas zaświadczenie takie nie widnieje w rejestrze wydanych zaświadczeń, pomimo tego, że faktycznie zostało wydane. W ww. 6 przypadkach pracownik po stwierdzeniu, że wydane i doręczone zaświadczenia nie zostały przypisane do rejestru, skierował zaświadczenie do druku, jednak data nie podlega modyfikacji (jest data bieżącą) stąd ww. rozbieżności. [dowód: akta kontroli str ] 1. W okresie od r. do r. przeprowadzono 218 czynności, w ramach których skierowano do podatników pisma z prośbą o podanie informacji o wielkości osiągniętych obrotów na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność w formie indywidualnych gospodarstw rolnych. Celem wysłania ww. pism było zweryfikowanie podatników pod kątem wywiązywania się z obowiązku prowadzenia ewidencji obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących. [dowód: akta kontroli str ] Na podstawie analizy 10 losowo wybranych pism w powyższym zakresie, stwierdzono, że Urząd wskazywał jako podstawę prawną art pkt 1 Ordynacji podatkowej, pomimo tego, że przepis ten dotyczy przekazywania informacji przez osoby trzecie, a nie przez podatnika. Pisma wysyłane do podatników nie zawierały 32 Dz. U. z 2011 r. Nr 293, poz OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /12/K, OB.-12/ /13/K, OB.-12/ /13/K, OB.-13/ /12/K. 12

13 pouczenia o tym, że nieudzielenie informacji spowoduje sankcje karne wynikające z ustawy kodeks karny skarbowy. [dowód: akta kontroli str ] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, że przepisy prawa podatkowego nie zawierają unormowań w zakresie uprawnienia organu podatkowego do występowania do podatników o informacje umożliwiające zweryfikowanie obowiązku ewidencjonowania obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących. Jednocześnie, organy podatkowe zobowiązane są do monitorowania wywiązywania się podatników z tych obowiązków. W oparciu o dane z deklaracji, informacji składanych w Urzędzie nie jest możliwe ustalenie czy podatnicy wywiązują się z obowiązków w tym zakresie, zatem podstawę prawną udzielenia informacji stanowił art pkt 1 Ordynacji podatkowej, który w swojej treści zawierał obowiązek przekazywania informacji na pisemne żądanie organu podatkowego. [dowód: akta kontroli str ] NIK zwraca uwagę, że informacje podatkowe składane na żądanie organu podatkowego na postawie art. 82 Ordynacji podatkowej dotyczą danych, które wiążą się z podatkowo-prawnym stanem faktycznym kontrahentów podmiotu zobowiązanego do składania informacji. W ocenie NIK, zakres żądanych danych mógł być uzyskany przez organ podatkowy jedynie w ramach postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej. 2. We wszystkich (15) analizowanych przypadkach, kontrolowany zawiadomiony został o przyczynach przedłużenia terminu zakończenia kontroli. Wskazywano przy tym nowy termin jej zakończenia (art. 284b 2 Ordynacji podatkowej). Niemniej jednak, postanowienia o zmianie terminu zakończenia kontroli (art. 284b 2 Ordynacji podatkowej) wydane i (lub) wysłane były w przypadku 7 podatników (19 postanowień o zmianie terminu zakończenia kontroli), przez Urząd w ostatnim (lub przedostatnim) dniu przewidywanego wcześniej terminu zakończenia kontroli (tj. podatnik o fakcie niezałatwienia sprawy w wyznaczonym terminie dowiadywał się już po jego upływie). [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, podatnicy na każdym etapie kontroli mają prawo do pełnego wglądu w akta kontroli i na bieżąco wiedzą o przewidywanym przedłużeniu, zarówno z informacji udzielanych przez kontrolujących jak i np. z wezwań do dostarczenia dodatkowych dokumentów, wyznaczonych terminów przeprowadzenia dowodów (np. zeznań świadków). Ponadto, wydawanie postanowień w ostatnich dniach przed upływem dotychczasowego terminu wynika, z większych możliwości oceny jakie jeszcze czynności muszą być wykonane, oczekiwania na dokumenty, wyjaśnienia lub informacje z innych organów. Przedłużenia w 3 przypadkach (3 podatników) wynikały wprost z nieobecności podatnika, niemożliwości wcześniejszego dostarczenia dodatkowych dokumentów lub dostarczenia ich bezpośrednio przed dotychczasowym terminem. [dowód: akta kontroli str ] 3. W 2 postanowieniach 34 o zmianie terminu zakończenia kontroli (na 15) przyczynę przedłużenia kontroli podano w sposób zbyt ogólnikowy, powołując się na: złożoność prowadzonego postępowania oraz konieczność szczegółowej weryfikacji przedłożonych dokumentów, złożoność prowadzonego postępowania oraz konieczność szczegółowej weryfikacji przedłożonych dokumentów ( ), konieczność przeprowadzenia innych 34 dot. nr 4144 i nr

14 czynności służbowych zmierzających do ustalenia i wyjaśnienia stanu faktycznego ( ), NIK wskazuje na to, że szczegółowa weryfikacja przedłożonych dokumentów czy przeprowadzenie innych czynności służbowych zmierzających do ustalenia i wyjaśnienia stanu faktycznego jest niezbędnym elementem każdej kontroli. [dowód: akta kontroli str. 699] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, w przypadku obu postępowań, ich złożoność wynikała ze specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej sprzedaż za pośrednictwem portalu internetowego Allegro. Po wydaniu postanowień o zmianie terminu zakończenia kontroli, podstawowymi czynnościami były właśnie dalsza analiza posiadanych wydruków z aukcji internetowych i ustalenie ich skutków podatkowych. [dowód: akta kontroli str ] 4. We wszystkich badanych postępowaniach podatkowych stwierdzono, iż w postanowieniach wydanych na podstawie art Ordynacji podatkowej, organ podatkowy zamieszczał pouczenie informujące podatnika o tym, że siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego liczy się od dnia doręczenia tegoż postanowienia. Tymczasem, z przepisu art Ordynacji podatkowej wynika, że jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. [dowód: akta kontroli str ,1659,1786,1827,1875,1916,1936,1957,1998, 2027,2047,2095,2130,2158,2178,2230,2273,2299,2643,2816, 2889, 2966, 3106] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, że wzór postanowień wydanych w trybie art. 200 Ordynacji podatkowej wynika z procedur ISO WP.03 (wzór F-WP.03-4/1). Z uwagi na treść jednego zdania:,,wyznaczony termin liczy się od dnia doręczenia niniejszego pisma zamieszczonego w postanowieniu, które nie odpowiada ogólnie stosowanym zasadom przyjętym w urzędzie, niezwłocznie podjęte zostaną działania w celu zmiany wzoru tego postanowienia. Jednocześnie Naczelnik Urzędu zauważył, iż w prowadzonych postępowaniach termin 7 dni dla postanowień wydawanych w trybie art. 200 Ordynacji podatkowej zawsze liczono od dnia następnego po odebraniu postanowienia przez stronę, a nawet doliczano 3-4 dni przyznając stronie prawo do wypowiedzenia się i przesłania pisma pocztą, tym samym nie doszło do naruszenia praw podatników w omawianym zakresie. [dowód: akta kontroli str. 3367, ] 5. Postępowania podatkowe nie były wszczynane niezwłocznie, zgodnie z zasadą szybkości postępowania art. 125 Ordynacji podatkowej. W okresie 2012 r. I półrocze 2013 r. wszczęte zostało tylko 1 postępowanie w terminie do 30 dni od dnia zakończenia kontroli. W pozostałych przypadkach wszczęcie postępowania następowało w terminie późniejszym, tj. w 17 przypadkach - upływie od 1 do 3 miesięcy od daty zakończenia kontroli, w 11 przypadkach - od 3 do 6 miesięcy od zakończenia kontroli. [dowód: akta kontroli str ] Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, postępowania podatkowe nie były wszczynane niezwłocznie, z uwagi na uprawnienia podatników do dobrowolnego skorygowania ujawnionych w toku kontroli nieprawidłowości, które nie są czasowo ograniczone. Ponadto, zgodnie z wyjaśnieniem, kontrolowany ma prawo do złożenia zastrzeżeń. [dowód: akta kontroli str ] W 3 przypadkach złożone zostały zastrzeżenia, w tym 2 w których wszczęcie postępowania nastąpiło po upływie od 1 do 3 miesięcy od daty zakończenia kontroli, oraz w 1 przypadku - od 3 do 6 miesięcy od zakończenia kontroli. 14

15 Ocena cząstkowa Opis stanu faktycznego [dowód: akta kontroli str. 928] Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. 2. Stosowanie przez urząd skarbowy instytucji mających ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej W okresie objętym kontrolą, Naczelnik Urzędu wydał 125 postanowień o nadaniu decyzjom nieostatecznym rygoru natychmiastowej wykonalności, z czego 110 wydano w 2012 r. zaś 15 - w 2013 r. [dowód: akta kontroli str ] Szczegółowemu badaniu poddano 5 decyzji nieostatecznych, którym nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, na łączną kwotę zł 35. [dowód: akta kontro str , ] W uzasadnieniu wszystkich postanowień powołano się na fakt, iż wobec podatników toczy się postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzycieli: Naczelnika Urzędu i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Pile (jako podstawę prawną powołano art. 239b 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Okoliczność ta, wraz z analizą wysokości łącznej kwoty zaległości podatników, w ocenie Naczelnika Urzędu, wskazywała na uzasadnioną obawę niewykonania decyzji, którym rygor natychmiastowej wykonalności nadano. W badanych sprawach nie stwierdzono przypadków naruszenia praw podatników. [dowód: akta kontroli str ] Na podstawie przedłożonego przez jednostkę kontrolowaną wykazu spraw stwierdzono, iż w okresie objętym kontrolą NIK do Urzędu wpłynęło 10 zażaleń na postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności decyzjom nieostatecznym, złożonych przez 2 podatników w 4 sprawach powiązanych (liczba zażaleń wynika z faktu, iż do 3 decyzji wydano 10 postanowień o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności). W związku z powyższym, badaniem objęto wszystkie 10 zażaleń (4 sprawy). [dowód: akta kontroli str ] Po rozpatrzeniu przedmiotowych zażaleń, Dyrektor Izby Skarbowej orzekał następująco: uchylił postanowienia organu I instancji w całości i umorzył postępowanie w sprawie 36, utrzymał w mocy postanowienia organu I instancji uznając, iż zarzuty podniesione przez podatnika są niezasadne 37, uchylił w całości postanowienia organu I instancji i umorzył postępowania w sprawie z uwagi na to, iż postępowania odwoławcze stały się bezprzedmiotowe w wyniku eliminacji z obrotu prawnego decyzji wymiarowych, którym uprzednio rygor natychmiastowej wykonalności został nadany 38. [dowód: akta kontroli str ] 35 nr PPII/446-26/12/1 na kwotę: zł; nr PPI/4111-1/13 na kwotę: zł; nr PPI/4111-6/12 na kwotę: zł; nr PPII/ /11 na kwotę: zł; nr PPII/ /11 na kwotę: zł. 36 Nr /U i /U , , , , i PPI/4407-5/13 i PPI/4407-6/13. 15

16 2.2. W kontrolowanym okresie podatnicy wnieśli 41 skarg do WSA na decyzje ostateczne utrzymujące w mocy decyzje Naczelnika Urzędu, z czego 26 skarg wpłynęło w 2012 r. oraz 15 - w 2013 r. [dowód: akta kontroli str ] Na podstawie przedłożonego przez jednostkę kontrolowaną wykazu spraw stwierdzono, iż w 2 przypadkach 39, podatnicy w związku z wniesieniem skarg do WSA wnieśli jednocześnie o wstrzymanie wykonania decyzji ostatecznych do momentu uprawomocnienia się orzeczeń sądu administracyjnego. We wnioskach tych podatnicy (będący w związku małżeńskim) dobrowolnie zaproponowali (na podstawie art. 239f 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej) ustanowienie zastawu skarbowego na samochodzie osobowym będącym ich własnością na prawach ustawowej wspólności majątkowej. Po rozpatrzeniu przedmiotowych wniosków Naczelnik Urzędu odmówił wstrzymania wykonania decyzji ostatecznych 40, uznając iż proponowane przez podatników dobrowolne zabezpieczenie wykonania zobowiązania nie stanowi zabezpieczenia, o którym mowa w art. 33d 2 Ordynacji podatkowej, gdyż nie odpowiada żadnej z możliwych form zabezpieczenia przewidzianych przez ustawodawcę w tym przepisie. Na postanowienia o odmowie wstrzymania decyzji ostatecznych podatnik nie wniósł zażaleń. Organ podatkowy po ponownym przeanalizowaniu spraw uznał jednak, iż w tych 2 sprawach zachodzą przesłanki wynikające z art. 239f 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej i na podstawie tego przepisu wstrzymał z urzędu wykonanie przedmiotowych decyzji ostatecznych 41, dokonując uprzednio wpisu do rejestru zastawów skarbowych, korzystającego z pierwszeństwa zaspokojenia, na samochodzie osobowym będącym współwłasnością podatników. Naczelnik Urzędu prawidłowo zatem rozpatrzył w pierwszej kolejności wniosek podatników w proponowanej przez nich formie i słusznie uznał, iż forma ta nie spełnia wymagań przewidzianych przez przepisy prawa podatkowego. W ww. 2 sprawach, organ podatkowy dokonał rozstrzygnięcia w terminie przewidzianym w art. 239f 2 Ordynacji podatkowej. [dowód: akta kontroli str , 3353] 2.3. W latach (I półrocze), Urząd w sprawach ulg podatkowych wydał osobom prowadzącym działalność gospodarczą 237 decyzji, w tym 125 z zakresu podatku VAT oraz 112 z zakresu podatku dochodowego od osób fizycznych. Najwięcej decyzji (172) dotyczyło rozłożenia na raty zobowiązania podatkowego (z tego 40 rozpatrzonych pozytywnie, 49 negatywnie oraz 83 umorzono postępowanie lub pozostawiono bez rozpatrzenia). W powyższym okresie wydanych zostało również 41 decyzji dotyczących umorzenia zaległości podatkowej (w tym 2 rozpatrzone pozytywnie, 24 negatywnie oraz w 15 przypadkach umorzono postępowanie lub pozostawiono wniosek bez rozpatrzenia). Ponadto, wydane zostały 24 decyzje w zakresie odroczenia (w tym 3 pozytywne, 4 negatywne oraz w 17 przypadkach umorzono postępowanie lub pozostawiono wniosek bez rozpatrzenia). Urząd udzielił ww. ulg na łączną kwotę zł, w tym: zł (2 decyzje dot. umorzenia), zł (3 decyzje dot. odroczenia) oraz zł (40 decyzji dot. rozłożenia na raty). [dowód: akta kontroli str ] Badaniem objęto po 3 decyzje o najwyższych kwotach, w których Urząd odmówił przyznania ulgi w postaci umorzenia i odroczenia oraz wszystkie decyzje przyznające ulgę w tym zakresie (tj. 2 decyzje dot. umorzenia oraz 3 w zakresie odroczenia). W wyniku analizy stwierdzono m.in., że zebrany i rozpatrzony został 39 wnioski nr: PPI/4111-9/12 i PPI/4111-8/12 z dnia r. wpływ do US w dniu r. 40 postanowienia nr: PPI/4111-9/12 i PPI/4111-8/12 z dnia r. 41 wydając postanowienia nr: PPI/ /12 i PPI/ /12 z dnia r. 16

17 cały materiał dowodowy w celu ustalenia czy istnieje ważny interes strony lub interes publiczny uzasadniający uwzględnienie wniosku. Zbadana została wiarygodność argumentów strony oraz dokonana została ocena złożonych wniosków. Zapewniono stronie czynny udział w postępowaniu (art. 123 Ordynacji podatkowej). W 1 przypadku (na 10) akta zawierały protokół zapoznania strony z zebranym materiałem dowodowym. Urząd umożliwił stronie wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego (art. 200 Ordynacji podatkowej). [dowód: akta kontroli str ] 2.4. Zarządzeniem Naczelnika Urzędu z dnia r. wprowadzony został jednolity System Zarządzania Jakością (SZJ) wraz z dokumentacją SZJ, na którą składały się m.in. podręcznik jakości, dokumenty prawa wewnętrznego, karty i diagramy procesów, formularze wewnętrzne i zewnętrzne oraz karty wskaźników. W ramach dokumentów prawa wewnętrznego opracowane zostały instrukcje (m.in. załatwianie skarg i wniosków, badanie zadowolenia i oczekiwań klientów, opracowanie i nadzór nad dokumentacją prawa wewnętrznego i zewnętrznego). W ramach SZJ sporządzone zostały karty procesów (m.in. postępowanie w sprawie ustalenia lub określenia zobowiązań podatkowych, przyznawanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych), w których m.in. wskazany został zakres przedmiotowy procesu oraz odpowiedzialne komórki organizacyjne. [dowód: akta kontroli str ] 2.5. Proces monitorowania działań na rzecz jakości był planowany, wdrażany, oceniany oraz doskonalony poprzez takie działania jak: opracowanie planu działania na 2013 r. zawierającego cele operacyjne, kierunki działania i ich efekty zmierzające do realizacji celów strategicznych wyznaczonych przez Ministerstwo Finansów. Przeprowadzane były również cykliczne badania zadowolenia i oczekiwań klienta służące ocenie jakości świadczonych usług. W celu oceny prawidłowości realizacji procesów podstawowych i pomocniczych, w 2013 r. w oparciu o roczny program audytów wewnętrznych, przeprowadzono 11 z 15 zaplanowanych wewnętrznych audytów jakości. Z audytów sporządzone zostały raporty oraz opracowano ich wyniki. Zaplanowane działania w ww. zakresie, m.in. osiągnięte wskaźniki realizacji procesów, realizacja wskaźników określonych przez Ministra Finansów, raporty złożone przez pełnomocnika SZJ, wyniki kontroli wewnętrznych i zewnętrznych, skargi, omawiane były na przeglądzie systemu zarządzania jakością, z którego sporządzano raport, stanowiący podsumowanie działań. W zakresie dbałości o wysoką jakość dokonywanych rozstrzygnięć, zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, pracownicy uczestniczyli w szkoleniach prowadzonych przez sędziów WSA i NSA, którzy przedstawiali orzecznictwo NSA w omawianych tematach ( r.), w szkoleniach organizowanych przez Izbę Skarbową w Poznaniu oraz w szkoleniach wewnętrznych. [dowód: akta kontroli str ] Działania podejmowane w celu pogłębiania zaufania podatników do organów podatkowych i ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej polegały również na aktywności edukacyjnej i informacyjnej. W okresie objętym kontrolą (w dniu r.) odbyło się szkolenie dla przedsiębiorców Zmiany w podatku VAT i podatku dochodowym na 2013 r. W ramach projektu Działania Urzędu w celu zwiększenia poziomu dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych zaproponowano opracowanie ulotki o możliwości składania deklaracji drogą elektroniczną, opracowanie wzoru informacji o korzyściach płynących z dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych 17

18 Ustalone nieprawidłowości oraz opracowanie wzoru pisma kierowanego do płatników, którzy za 2012 r. złożyli deklaracje PIT-4R, o podanie przyczyn nieodprowadzania w roku bieżącym zaliczek na podatek dochodowy z tytułu zatrudniania pracowników. Na stronie internetowej Urzędu, umieszczony został krótki komunikat z odesłaniem do ww. dokumentów. [dowód: akta kontroli str ] Naczelnik Urzędu, w okresie objętym kontrolą, w 1 przypadku wydał decyzję odmawiającą nadania numeru NIP, na podstawie art. 8c ust 1 pkt 2 ustawy z r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników 42. Uzasadnieniem odmowy, wskazanym w decyzji, było nie spełnienie wymogów określonych dla zgłoszenia. Podatnik nie wniósł odwołania od ww. decyzji. Spółka po spełnieniu warunków złożyła zgłoszenie indentyfikacyjne, w związku z którym, wydane zostało potwierdzenie nadania nr NIP. [dowód: akta kontroli str , 1415] 2.6. W okresie objętym kontrolą przeprowadzone zostały 4 badania ankietowe w zakresie poziomu zadowolenia i oczekiwań klientów. Pierwsze w tym okresie badanie ankietowe (od r. do r.) przygotowane i przeprowadzone było przez powołany przez Naczelnika Urzędu, zespół ds. badania zadowolenia i oczekiwań pracowników i klientów 43. Analiza zebranych ankiet przeprowadzona została przez ww. zespół a następnie przedstawiona i zatwierdzona przez Naczelnika Urzędu. Pozostałe ankiety przeprowadzone zostały w dniach od r. do r., r. do r. oraz od r. do r., z wykorzystaniem wzoru ankiety, stanowiącego załącznik do pisma Ministerstwa Finansów z dnia r. 44 Złożonych zostało odpowiednio 61, 64 i 75 ankiet, na wydanych. Analiza ankiet wykazała wysoki poziom obsługi klienta, tj. ogólna ocena działalności administracji podatkowej w skali urzędu kształtowała się na poziomie odpowiednio: 90,63%, 91,74% oraz 99,23%. [dowód: akta kontroli str ] W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości: 1. Zadania nr 32 i nr systemu zarządzania jakością, na koniec I półrocza 2013 r., zgodnie ze sprawozdaniem, nie zostały zrealizowane pomimo upływu ostatecznych terminów zakończenia prac związanych z wdrażaniem systemu zarządzania jakością określonych w obowiązującym wówczas harmonogramie 46 Termin zakończenia tych zadań wyznaczony został na I kwartał 2013 r. [dowód: akta kontroli str ] Naczelnik Urzędu wyjaśnił, że zadanie nr 32 Prezentacja działań jakościowych zostało faktycznie zrealizowane w terminie do r. lecz nie było zaznaczone w sprawozdaniu wg. stanu na r. z uwagi na wątpliwości co do formy prezentacji tych działań, tj. brak było jednoznacznego wyjaśnienia, w którym momencie należy uznać zadania za wykonane. Dopiero po otrzymaniu z Izby Skarbowej zaktualizowanego harmonogramu z dnia r., wyjaśniono, że zadanie uważa się za zrealizowane jeżeli Urząd w jakikolwiek sposób prezentuje 42 Dz. U. z 2012 r., poz. 1314, ze zm. 43 Zarządzenie Nr 3/2012 z dnia r. w sprawie powołania Zespołu ds. badania zadowolenia i oczekiwań pracowników i klientów w Urzędzie Skarbowym w Pile. 44 Pismo Ministerstwa finansów nr AP/0683/25/ANT/12/2578 z dnia r., przekazanego pismem Izby Skarbowej w Poznaniu nr SW/ /12 z dnia r. 45 Zadanie nr 32 Prezentacja działań jakościowych oraz nr 36 Zgłoszenie urzędu do procedury certyfikacji. 46 Harmonogram przekazany przez Izbę Skarbową pismem z dnia r. (SW/ / ). 18

19 swoje działania projakościowe. Zatem zadanie wskazane zostało w sprawozdaniu za III kwartał jako wykonane. Ponadto, nie zgłoszono Urzędu do procedury certyfikacji (zadanie nr 36), ponieważ nie zostało jeszcze określone według jakich norm i standardów zostanie przeprowadzona certyfikacja systemu zarządzania jakością. [dowód: akta kontroli str ] NIK zwraca jednak uwagę, że Urząd pomimo upływu terminów wskazanych w harmonogramie obowiązującym na koniec I półrocza 2013 r., nie podjął działań w celu wyjaśnienia powstałych w powyższym zakresie wątpliwości. 2. Do jednej z kart procesów Systemu Zarządzania Jakością (WP.03 Postępowanie w sprawie ustalenia lub określenia zobowiązań podatkowych) dołączony został załącznik 47 - zawiadomienie o wyznaczeniu stronie, na postawie art Ordynacji podatkowej, terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Wzór ww. zawiadomienia zawierał pouczenie o tym, iż 7- dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego liczy się od dnia doręczenia postanowienia, a nie od dnia następnego po dniu doręczenia postanowienia (o czym stanowią przepisy art 12 1 Ordynacji podatkowej). Zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, ( ) niezwłocznie podjęte zostaną działania w celu zmiany wzoru tego postanowienia. [dowód: akta kontroli str , ] 3. Metryki w dwóch sprawach (prowadzonych po dniu r.) w zakresie udzielania ulg podatkowych na podstawie art. 67a Ordynacji podatkowej, nie spełniały wymogów rozporządzenia z dnia r. w sprawie wzoru i sposobu prowadzenia metryki sprawy 48. Brak było bowiem w metryce sprawy, protokołu zapoznania strony z zebranym materiałem dowodowym 49 oraz znaku pisma lub innego niepowtarzalnego identyfikatora dokumentu, do którego odnosi się dana czynność 50, co wynikało, zgodnie z wyjaśnieniem Naczelnika Urzędu, z przeoczenia. [dowód: akta kontroli str , ] 4. Dyrektor Izby Skarbowej uchylił postanowienia organu I instancji w całości i umorzył postępowanie w sprawie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej z uwagi na to, że Naczelnik Urzędu naruszył art. 239a Ordynacji podatkowej poprzez nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji, która w chwili wydania zaskarżonych postanowień była już decyzją ostateczną 51. [dowód: akta kontroli str ] Uwagi dotyczące Ocena cząstkowa badanej działalności Wnioski pokontrolne Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidłowości, działalność kontrolowanej jednostki w zbadanym zakresie. IV. Wnioski Przedstawiając powyższe oceny i uwagi wynikające z ustaleń kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 53 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 52, wnosi o: 1) zwiększenie nadzoru nad terminowością wszczynania postępowań podatkowych, 47 F-WP.03-4 Zawiadomienie o wyznaczeniu stronie terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. 48 Dz. U z 2012 r., poz Protokół z dnia r. - PPII/4403-3/ PPIII/ /12 z dnia r. 51 Nr /U i /U. 52 Dz. U. z 2012 r., poz. 82, ze zm. 19

20 Prawo zgłoszenia zastrzeżeń Obowiązek poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków 2) dotrzymywanie terminów załatwiania spraw i właściwego zawiadamiania o niezałatwieniu sprawy w terminie, 3) przestrzeganie czasu trwania kontroli przedsiębiorców oraz rzetelne informowanie podatników o przyczynach przedłużenia kontroli, w terminach umożliwiających podatnikowi posiadanie bieżącej informacji o niezałatwieniu sprawy terminie, 4) podjęcie działań w celu uniknięcia błędów w kierowanych do podatników postanowieniach, 5) zamieszczanie wymaganych przepisami danych w wezwaniach kierowanych do podatników oraz w metrykach prowadzonych spraw, 6) prowadzenie ewidencji wydawanych zaświadczeń w formie oraz w terminach zgodnych z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, 7) podjęcie działań w celu dokonania zmiany dokumentacji zawartej w systemie zarządzania jakością, w zakresie treści pouczeń o terminie wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. V. Pozostałe informacje i pouczenia Wystąpienie pokontrolne zostało sporządzone w dwóch egzemplarzach; jeden dla kierownika jednostki kontrolowanej, drugi do akt kontroli. Zgodnie z art. 54 ustawy o NIK kierownikowi jednostki kontrolowanej przysługuje prawo zgłoszenia na piśmie umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, w terminie 21 dni od dnia jego przekazania. Zastrzeżenia zgłasza się do dyrektora Delegatury NIK w Poznaniu. Zgodnie z art. 62 ustawy o NIK proszę o poinformowanie Najwyższej Izby Kontroli, w terminie 21 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego, o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków pokontrolnych oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W przypadku wniesienia zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego, termin przedstawienia informacji liczy się od dnia otrzymania uchwały o oddaleniu zastrzeżeń w całości lub zmienionego wystąpienia pokontrolnego. Poznań, dnia 20 grudnia 2013 r. Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu Kontrolerzy: Dyrektor Izabela Chlebowska-Gąszczyk specjalista kontroli państwowej z up. Krzysztof Matuszek wicedyrektor Marek Gutraj inspektor kontroli państwowej 20