Jan Barcz Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE

Transkrypt

1 Jan Barcz Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa UE Spis treści: 1. Rozwój WPZiB 2. Zmiany wprowadzone na mocy Traktatu z Lizbony 3. Zasady i cele 4. Instytucje i organy 5. Rodzaje podejmowanych decyzji 6. Procedura podejmowania decyzji Terminologia: - WPZiB Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa (CFSP - Common Foreign and Security Policy) - WPBiO - Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (CSDP Common Security and Defence Policy) 1

2 1. Rozwój WPZiB Europejska Wspólnota Obronna r. przedstawiony został Plan Pleven a (od nazwiska premiera francuskiego) - armia europejska pod wspólnym dowództwem (państwa członkowskie EWWiS podpisały w maju 1952 r. układ o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO); - równolegle trwały prace nad utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Politycznej; - projekty nie zostały zrealizowane za sprawą sprzeciwu w 1954 r. francuskiego Zgromadzenia Narodowego. Plany Fouchet a i 1962 plany (zwane od nazwiska ambasadora francuskiego, przewodniczącego komitetu planami Fouchet a) - postulujące zacieśnienie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i polityki obrony; - za sprawą Francji - nie zostały zrealizowane. 2

3 1. Rozwój WPZiB Europejska Współpraca Polityczna - październik 1970 r. (spotkanie ministrów sz w Luksemburgu) - określono cele i metody praktycznej współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej, określonej mianem Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP); - charakter pragmatyczny (nie włączona do WE) stała współpraca ministrów sz i resortów sz (Komitet Polityczny w składzie tzw. dyrektorów politycznych MSZ); - raport kopenhaski z lipca 1973 r. - zobowiązanie państw członkowskich do konsultacji, grupa tzw. korespondentów europejskich, stworzono specjalną sieć połączeń teleksowych (COREU); - szczyt paryski z grudnia 1974 r. - szefowie państw i rządów postanowił utworzyć podczas tego szczytu Radę Europejską - dyskusje nad problemami Europy jako całości ; Jednolity Akt Europejski (JAE) - oddzielny Tytuł III - Postanowienia o europejskiej współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej ; - tworzył podstawę prawną dla EWP; 3

4 1. Rozwój WPZiB Traktat o Unii Europejskiej - WPZiB ustanowiono na mocy TUE (w brzmieniu Traktatu z Maastricht) w odrębnym Tytule V; zmiany na mocy Traktatu z Amsterdamu (TA) Tytuł V (art ) TUE; zmiany - w niewielkim stopniu na mocy Traktatu z Nicei (TN); 4

5 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) Ustanowienie WPBiO - TA (d. art. 17 TUE) i zmiany wprowadzone przez TN; d. art. 17 ust. 1 TUE: Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa obejmuje wszystkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która mogłaby doprowadzić do wspólnej obrony, jeżeli Rada Europejska tak zadecyduje. W takim przypadku Rada Europejska zleca Państwom Członkowskim podjęcie decyzji zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi Ustanowienie wspólnej polityki obronnej i wspólnej obrony - UE UZE NATO Obecnie (TL) : art. 42 TUE 5

6 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) UE Nato: misje petersberskie TA włączył do WPZiB tzw. misje petersberskie; podczas posiedzenia w czerwcu 1992 r. Rada UZE w przyjętym wówczas oświadczeniu (19 czerwca 1992 r.) stwierdziła, że jednostki wojskowe państw członkowskich UZE, znajdujące się pod dowództwem UZE, niezależnie od wypełnienia podstawowego zadania wspólnej obrony na podstawie art. V Traktatu Brukselskiego, mogą być również użyte do następujących trzech misji: - misji humanitarnych i ratunkowych; - misji utrzymania pokoju; - misji zbrojnych służących zarządzaniu kryzysowemu, w tym przywracaniu pokoju; d. art. 17 ust.2 TUE powtarzał stosowne postanowienia deklaracji Rady UZE z 19 czerwca 1992 r.; w ten sposób powstał prawny pomost na linii UE - UZE - NATO, pozwalający budować Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony; podczas spotkania Rady Północnoatlantyckiej NATO w Berlinie, 3 czerwca 1996 r. podjęto bowiem decyzję o dostarczeniu UZE aktywów i potencjału dla prowadzenia przez Europejczyków operacji i potwierdzono utworzenie w ramach Sojuszu tzw. Połączonych Sił Wielonarodowych do Zadań Specjalnych (CJTF - Combined Joint Task Forces); 1 lipca 2002 r. zadania petersberskie zostały przejęte przez UE od UZE (zmiany w art. 17 TUE) 31 marca 2010 r. rozwiązanie UZE 6

7 1. Rozwój WPZiB ( WPBiO) brytyjsko-francuski szczyt w St-Malo (3 4 grudnia 1998 r.), podczas którego oba państwa stwierdziły potrzebę rozwijania przez UE samodzielnych zdolności wojskowych ; począwszy od spotkania Rady Europejskiej w Helsinkach (10 11 grudnia 1999 r.) - budowa zdolności wojskowych i zdolności cywilnych UE; kryzys w UE związany z interwencją USA w Iraku odbił się zwłaszcza na WPZiB (projekt tzw. współpracy strukturalnej); przezwyciężony w drugiej połowie 2003 r., w następstwie porozumień francusko-brytyjskich oraz francusko-niemieckobrytyjskich; przyjęcie 12 grudnia 2003 r. Strategii bezpieczeństwa UE: Bezpieczna Europa w lepszym świecie Europejska Strategia Bezpieczeństwa; 7

8 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) Zdolności operacyjne UE Helsiński Cel Zasadniczy (HHG) (przyjęty w Helsinkach w 1999 r.): państwa członkowskie przeznaczą do operacji UE ponad 100 tys. żołnierzy i około 400 samolotów (przekroczono te limity); Polska zgłosiła jako wkład tzw. brygadę ramową /dowództwo i sztab brygady, kompanię dowodzenia, batalion czołgów i kompanię saperów/, lotniczą grupę poszukiwawczo-ratowniczą, dwa trałowce i okręt ratowniczy oraz sekcję żandarmerii wojskowej); ustanowiono tzw. mechanizm regularnego przeglądu sił europejskich; ustanowiono tzw. Kolektywne Zdolności Celowe (Collective Capability Goals CCG), dotyczące dowodzenia siłami zbrojnymi, rozpoznania strategicznego oraz transportu powietrznego i morskiego; 31 marca 2003 r. UE rozpoczęła pierwszą operację militarną (Concordia) w Macedonii (FYROM), przejmując zadania misji NATO operacja ta zakończyła się 15 grudnia 2003 r., dając asumpt do dalszych operacji militarnych UE; ustanowienie w ramach Celu Zasadniczego 2010 (Headline Goal 2010) z inicjatywy brytyjsko-francusko-niemieckiej Grup Bojowych: mobilne jednostki szybkiego reagowania, liczących po ok żołnierzy i zdolnych do podjęcia działania w ciągu kilkunastu dni; 8

9 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) Ustanowienie specjalnych organów Od 2001 r. (po okresie form prowizorycznych) rozpoczęły działanie nowe organy powołanie przez Radę Europejską w Helsinkach; Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa zyskał podstawę traktatową na mocy TN (art. 25 TUE); pozostałe organy działają w ramach Sekretariatu Rady; w skład Komitetu Wojskowego wchodzą szefowie sztabów państw członkowskich, reprezentowani przez Stałych Przedstawicieli państw członkowskich, rezydujących w Brukseli; zadania: przygotowanie zaleceń dla Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa co do wojskowych aspektów operacji UE, sprawowanie nadzoru nad operacjami wojskowymi UE oraz przygotowanie zaleceń dla Sztabu Wojskowego; Sztab Wojskowy jest organem o charakterze eksperckim, działającym pod kierownictwem Wysokiego Przedstawiciela do spraw WPZiB; 9

10 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) Współpraca UE NATO Mechanizm współpracy UE z NATO: - problemy (stanowisko Francji i Turcji); - podczas każdej Prezydencji jedno spotkanie Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa z Radą Północnoatlantycką NATO; - podczas każdej Prezydencji jedno spotkanie na szczeblu ministrów; - możliwość zapraszania przedstawicieli NATO na spotkania w ramach UE, jeśli rozpatrywane sprawy dotyczą NATO lub wymagają ze strony NATO ekspertyzy; - porozumienie w sprawie ustanowienia stałych komórek UE przy SHAPE i NATO przy Sztabie Wojskowym UE; Dostęp UE do zasobów NATO (tzw. Berlin plus): - możliwość korzystania przez UE z konkretnych sił, struktur dowodzenia i zdolności planowania operacyjnego NATO; - przy podstawowym założeniu, iż operacje UE będą realizowane wówczas, gdy NATO nie podejmie decyzji o rozpoczęciu operacji; - negocjacje w tej dziedzinie były bardzo złożone ze względu na rozbieżność stanowisk (głównie wstrzemięźliwość Francji i negatywne stanowisko Turcji); 10

11 1. Rozwój WPZiB (WPBiO) Cywilne aspekty zarządzania kryzysowego - Komitet do spraw cywilnych aspektów zarządzania kryzysowego rozpoczął działalność w drugiej połowie 2000 r., skupiając się na przygotowaniu sił policyjnych; - przyjęto zasady zapewnienia pełnej koordynacji działań policyjnych z ewentualnymi działaniami wojskowymi; - w 2003 r. państwa członkowskie UE osiągnęły zdolność do zmobilizowania pięciu tysięcy policjantów, w tym 1000 podczas 30 dni; 11

12 2. Zmiany na mocy Traktatu z Lizbony - UE spójna organizacja międzynarodowa - WPZiB szczególne zasady i procedury (art. 24 ust. 1 TUE) - relacja do części V TFUE Działania zewnętrzne Unii - artykuły 21 do 46 TUE Nowe struktury w ramach WPZiB Europejska Agencja Obrony Wysoki Przedstawiciel do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Europejska Służba Działań Zewnętrznych Rozszerzenie zakresu tzw. misji petersberskich uprzednio tzw. misje petersberskie dotyczyły - misje humanitarne i ratunkowe - misje utrzymania pokoju - misje zbrojne służące zarządzaniu kryzysami, w tym przywracaniu pokoju Traktat z Lizbony dodaje - wspólne działania rozbrojeniowe - misje wojskowego doradztwa i wsparcia - misje zapobiegania konfliktom - misje stabilizacji sytuacji po konfliktach - mogą one przyczyniać się do walki z terroryzmem, w tym poprzez wspieranie państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach - unijne środki prawne (jednolite) - stała współpraca strukturalna - klauzula sojusznicza 12

13 3. Zasady i cele WPZiB Zasady działania UE na arenie międzynarodowej art. 21 ust. 1 TUE Cele działania UE w stosunkach międzynarodowych art. 21 ust. 2 TUE Spójność działania UE na arenie międzynarodowej art. 21 ust. 3 akapit drugie TUE 13

14 4. Instytucje i organy uprzednio: w II filarze UE instytucje wspólnotowe działały na zasadzie wypożyczenia Traktat z Lizbony: UE spójna organizacja międzynarodowa WPZiB szczególne zasady i procedury (art. 24 ust. 1 TUE zasadnicze kompetencje w dziedzinie polityki zagranicznej zostały jednoznacznie zastrzeżone dla państw członkowskich (postanowienia TUE i deklaracja nr 13) art. 24 ust. 3 TUE: w dziedzinie działań zewnętrznych UE, w tym we WPZiB obowiązuje zasada solidarności (lojalności) Rada Europejska: instytucja unijna (umocniony status) art. 26 ust. 1 TUE: status i kompetencje Przewodniczący Rady Europejskiej (art. 15 ustępy 5 i 6 TUE) w ramach WPZiB - zapewnia na swoim poziomie oraz w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na zewnątrz w sprawach dotyczących WPZiB, bez uszczerbku dla uprawnień Wysokiego Przedstawiciela (art. 15 ust. 6 TUE) jeśli wymaga tego sytuacja międzynarodowa zwołuje on nadzwyczajne posiedzenia Rady Europejskiej w celu określenia strategicznych kierunków polityki Unii w obliczu takiej sytuacji (art. 26 ust. 1 TUE) 14

15 4. Instytucje i organy Rada UE działa w obszarze działań zewnętrznych Unii (art. 16 ust. 6 TUE), w tym WPZiB jako Rada do Spraw Zagranicznych w składzie ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich pod stałym przewodnictwem Wysokiego Przedstawiciela (art. 15 ust. 9 TUE) podejmuje ona stosowne decyzje na podstawie ogólnych wytycznych i strategicznych kierunków określonych przez Radę Europejską wspólnie z Wysokim Przedstawicielem zapewnia jednolitość, spójność i skuteczność działań Unii w ramach WPZiB 15

16 4. Instytucje i organy Parlament Europejski jego rola w uprzednim II filarze UE była niewielka Traktat z Lizbony umocnił jego pozycję we WPZiB wzmocnioną rola Parlamentu w procedurze budżetowej musi on być konsultowany w przypadku sięgnięcia do szczególnej procedury w celu zagwarantowania szybkiego dostępu do środków bużetowych Unii przeznaczonych na natychmiastowe finansowanie inicjatyw w ramach WPZiB (art. 40 ust. 3 TUE) Wysoki Przedstawiciel zobowiązany jest do (art. 36 akapit pierwszy TUE): regularnego konsultowania się z Parlamentem w sprawie zasadniczych kwestii WPZiB informowania Parlamentu w tej mierze (mogą to też czynić specjalni przedstawiciele Wysokiego Przedstawiciela) czuwania nad tym, aby podlądy Parlamentu były należycie uwzględnione niezależnie do tego Parlament może (art. 36 akapit drugi TUE) kierować pod adresem Rady UE i Wysokiego Przedstawiciela pytania i formułować zalecenia dwa razy do roku przeprowadzane są w Parlamencie Europejskim debaty na temat WPZiB 16

17 4. Instytucje i organy Komisja Europejska jej rola w ramach WPZiB uległa istotnej modyfikacji obecnie w za realizację WPZiB odpowiedzialny jest Wysoki Przedstawiciel, a dziedzina ta jest wyraźnie wyłączona z kompetencji zewnętrznych Komisji (art. 17 ust. 1 TUE), choć Wysoki Przedstawiciel jest zarazem członkiem Komisji Komisja co do zasady zapewnia reprezentację Unii na zewnątrz w pozostałych dziedzinach (art. 17 ust. 1 TUE) dla ich określenia miarodajne są postanowienia części piątej TFUE ( Działania zewnętrzne Unii ) niejednoznaczność podziału materii między Wysokim Przedstawicielem i Komisją stała się jednym z głównych problemów w uzgodnieniu treści decyzji w sprawie ESDZ 17

18 4. Instytucje i organy Trybunał Sprawiedliwości UE uprzednio WPZiB była ze względu na międzyrządowy charakter II filara UE całkowicie wyłączona z jurysdykcji TS, za wyjątkiem kontroli rozdziału kompetencji między poszczególnymi filarami Unii ograniczenie to zostało utrzymane (art. 40 TUE) TS UE zyskał jurysdykcję w ważnej dziedzinie (art. 275 TFUE) kontroli legalności decyzji przewidujących sankcje w stosunku do osób fizycznych i prawnych konsekwencja wyroku TS z 3 września 2008 r. w sprawach połączonych C-402/05 P i C-415/05 P (Kadi II), w którym Trybunał nie zgodził się ze stanowiskiem ówczesnego SPI (wyrok z 21 września 2005 r.), iż środki unijne wykonujące sankcje międzynarodowe (nałożone przez RB NZ) nie podlegają kontroli co do zgodności z prawami podstawowymi (zwłaszcza prawem do sądu) ostatecznie: wyrok TS z 18 lipca 2013 r. 3w sprawie C- 584/10, C-593/10 i C-595/10 Kadi 18

19 4. Instytucje i organy Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa poprzednik - Wysoki Przedstawiciel do spraw WPZiB - został ustanowiony na mocy Traktatu z Amsterdamu i łączył swoją funkcję z urzędem Sekretarza Generalnego Rady UE (dawny art. 207 ust. 2 TWE) nowy Wysoki Przedstawiciel ma status nieporównywalnie mocniejszy: mianowany on jest bezkadencyjnie przez Radę Europejską, stanowiącą większością kwalifikowaną (w tym samym trybie może być odwołany) (art. 18 ust. 1 TUE) jest równocześnie członkiem Komisji Europejskiej, jednym z jej wiceprzewodniczących, odpowiadając w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynacje innych aspektów działań zewnętrznych Unii (art. 19 ust. 4 TUE) ma rozległe i ważne kompetencje: przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych uczestniczy w spotkaniach Rady Europejskiej prowadzi WPZiB, w tym Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony UE, przyczyniając się, poprzez swoje propozycje, do opracowania tej polityki i realizuje ją działając z upoważnienia Rady c.d. na następnym slajdzie 19

20 4. Instytucje i organy Kompetencje Wysokiego Przedstawiciela (c.d.) zapewnia w tej dziedzinie wykonanie decyzji podjętych przez Radę Europejską i Radę UE jako członek Komisji Europejskiej czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii oraz odpowiada - w ramach Komisji - za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii reprezentuje Unię w zakresie spraw odnoszących się do WPZiB prowadzi w imieniu Unii dialog polityczny ze stronami trzecimi wyraża stanowisko Unii w organizacjach międzynarodowych i na konferencjach międzynarodowych podlega mu Europejska Służba Działań Zewnętrznych 20

21 4. Instytucje i organy Europejska Służba Działań Zewnętrznych (ESDZ) jest odrębnym urzędem, mającym liczyć docelowo 5 do 6 tysięcy urzędników podlega Wysokiemu Przedstawicielowi urzędnicy wywodzą się z Komisji Europejskiej, Sekretariatu Generalnego Rady i (docelowo co najmniej jedna trzecia) ze służby zagranicznej państw członkowskich status i organizację ESDZ określa decyzja Rady, stanowiącej na wniosek Wysokiego Przedstawiciela po konsultacji z Parlamentem Europejskim i po uzyskaniu zgody Komisji Europejskiej (art. 27 ust. 3 TUE) decyzja Rady z 26 lipca 2010 r. delegatury Unii: w państwach trzecich i przy organizacjach międzynarodowych (art.221 TFUE) pracujący w nich dyplomaci należą do ESDZ podlegają Wysokiemu Przedstawicielowi 21

22 4. Instytucje i organy Problem Prezydencji rotacyjnej w ramach WPZiB uprzednio istotna rola we WPZiB (dawny art. 18 TUE) spełniała w WPZiB trzy istotne funkcje: reprezentowała UE w sprawach objętych WPZiB, odpowiedzialna była za realizację decyzji podejmowanych w ramach WPZiB oraz reprezentowała stanowisko Unii na różnych forach międzynarodowych obecnie Prezydencja hybrydowa: funkcje te przejął Wysoki Przedstawiciel i Przewodniczący Rady Europejskiej Prezydencja rotacyjna (sprawowaną przez państwa członkowskie) została prawie całkowicie wyłączona z zarządzania stosunkami zewnętrznymi Unii 22

23 4. Instytucje i organy Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (art. 38 TUE) obserwuje sytuację międzynarodową w dziedzinach objętych WPZiB przyczynia się do określania polityk w ramach WPZiB wydaje w tych dziedzinach opinie na żądanie Rady i Wysokiego Przedstawiciela lub z własnej inicjatywy czuwa nad wykonaniem uzgodnionych polityk bez uszczerbku dla kompetencji Wysokiego Przedstawiciela sprawuje kontrolę polityczną i kierownictwo strategiczne (pod kierunkiem Rady UE i Wysokiego Przedstawiciela) nad operacjami zarządzania kryzysowego (określonymi w art. 43 TUE) w powyższej dziedzinie może podejmować decyzje, o ile zostanie do tego upoważniony przez Radę UE obraduje pod przewodnictwem przedstawiciela Wysokiego Przedstawiciela powołał trzy organy pomocnicze Grupę do spraw Politycznych i Wojskowych (PMG Politico-Military Group) Komitet do spraw Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysowego (CIVCOM Committee for Civilian Aspects of Crisis Management) tzw. grupę Nicolaides - przygotowuje posiedzenia Komitetu 23

24 4. Instytucje i organy Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER) w ramach swoich kompetencji (art. 240 TFUE) Jednostka planowania strategicznego i wczesnego ostrzegania: ustanowiona na podstawie deklaracji nr 6 dołączonej do Traktatu z Amsterdamu; w jej skład wchodzą przedstawiciele Sekretariatu Generalnego Rady UE, państw członkowskich, Komisji i UZE; do jej zadań należą: śledzenie, analiza i ocena praktycznego działania WPZiB korespondenci europejscy: są to wyznaczeni pracownicy ministerstw spraw zagranicznych państw członkowskich, którzy odpowiedzialni są za bieżącą wymianę informacji w ramach WPZiB specjalni przedstawiciele (art. 33 TUE): może ich powoływać Rada UE na wniosek Wysokiego Przedstawiciela w przypadkach koniecznych dla poszczególnych spraw politycznych ; Podlegają oni Wysokiemu Przedstawicielowi Komitet Wojskowy: ustanowienie Komitetu zostało uzgodnione przez Radę Europejską podczas spotkania w Helsinkach w grudniu 1999 r.; działa na podstawie decyzji 2001/79/WPZiB z 22 stycznia 2001 r.; w jego skład wchodzą szefowie sztabów państw członkowskich, reprezentowani przez stałych przedstawicieli rezydujących w Brukseli; zadania Komitetu Wojskowego obejmują przygotowanie zaleceń dla Komitetu Politycznego i Bezpieczeństwa dotyczących wojskowych aspektów operacji UE, sprawowanie nadzoru nad operacjami wojskowymi UE oraz przygotowanie zaleceń dla Sztabu Wojskowego Sztab Wojskowy: ustanowienie Sztabu zostało uzgodnione przez Radę Europejską podczas spotkania w Helsinkach w grudniu 1999 r.; działa na podstawie decyzji Rady 2001/80/WPZiB zmienionej ostatnio przez decyzję 2005/395/ WPZiB z 10 maja 2005 r.; jest organem o charakterze eksperckim, działającym pod kierownictwem Wysokiego Przedstawiciela 24

25 4. Instytucje i organy Agencje unijne działające w ramach WPZiB (głównie WPBiO) Europejska Agencja Obrony (EDA European Defence Agency): utworzenie Agencji zostało uzgodnione podczas Konwentu UE, który przygotowywał Traktat konstytucyjny, i znalazło wyraz w postanowieniach Traktatu; wobec odrzucenia Traktatu konstytucyjnego Agencję ustanowiono na mocy wspólnego działania Rady z 12 lipca 2004 r. (Agencja osiągnęła zdolność operacyjną pod koniec 2005 r.). Obecnie znalazła ona potwierdzenie w postanowieniach TUE (art. 42 ust. 3 i art. 45); zadania EAO art. 45 ust. 1 TUE Centrum Satelitarne UE (EUSC European Union Satellite Centre): Centrum zostało ustanowione na mocy wspólnego działania Rady z 20 lipca 2001 r. (a osiągnęło zdolność operacyjną od stycznia 2002 r.); siedzibą Centrum jest Torrejón (w pobliżu Madrytu); jego ustanowienie jest istotnym elementem rozwoju WPBiO, Centrum bowiem służy monitorowaniu kryzysów; ostatnio udzielało wsparcia operacjom i misjom UE, zwłaszcza na Bałkanach, współdziałało w działaniach przeciwko rozprzestrzenianiu broni masowego rażenia i przy planowaniu interwencyjnym, współdziałało też z ONZ, wspierając m.in. misje na Wzgórzach Golan Instytut UE Studiów nad Bezpieczeństwem (EUISS European Union Institute for Security Studies): został ustanowiony na podstawie wspólnego działania Rady z 20 lipca 2001 r.; ma siedzibę w Paryżu. Instytut stał się centrum wymiany naukowej związanej z bezpieczeństwem, współtworzy sieć współpracy i monitorowania europejskiej agendy bezpieczeństwa; zapewnia różnym ośrodkom UE i decydentom analizy i doradztwo w dziedzinie polityki bezpieczeństwa 25

26 4. Instytucje i organy Inne struktury działające w ramach WPZiB Centrum Operacyjne UE (European Union Operations Centre): osiągnęło ono zdolność operacyjną 1 stycznia 2007 r. i działa w ramach Sztabu Wojskowego; ma ono zapewnić UE możliwość planowania i prowadzenia niezależnych operacji wojskowych, zwłaszcza gdy konieczne jest wspólne działanie cywilno-wojskowe oraz gdy nie wyznaczono żadnego sztabu krajowego po podjęciu decyzji o przeprowadzeniu danej operacji Athena: ustanowiona na mocy decyzji Rady z 1 marca 2004 r., nowelizowanej w latach następnych (co 18 miesięcy); służy ona administrowaniu środkami na pokrycie wspólnych kosztów operacji mających implikacje militarne względnie obronne; Athena działa pod auspicjami Specjalnego Komitetu, w skład którego wchodzą przedstawiciele państw wnoszących kontrybucje finansowe do danej operacji 26

27 5. Rodzaje podejmowanych decyzji Przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony w ramach II filaru UE podejmowano zasady i ogólne wytyczne (principles and general guidelines) d. art. 13 ust. 1 TUE; miały charakter polityczny (przyjmowane były przez Radę Europejską wspólne strategie (common strategies) d. art. 13 ust. 2 TUE wspólne działania (joint actions) d. art. 14 w powiązaniu z 13 ust. 3 i ust. 4 TUE wspólne stanowiska (common positions) d. art. 15 TUE zawierane były umowy międzynarodowe na podstawie d. art. 24 TUE Po wejściu w życie Traktatu z Lizbony Rada Europejska przyjmuje ogólne wytyczne o charakterze politycznym (art. 25 i art. 26 ust. 1 TUE) Rada Europejska podejmuje decyzje w sprawie strategicznych interesów i celów Unii (WPZiB i inne dziedziny działań zewnętrznych Unii) (art.22 ust. 1 TUE) (mają charakter prawny) Rada UE podejmuje decyzje mające charakter prawny (art. 25 TUE), określające: - działania, które powinny być prowadzone przez Unię (art.28 TUE) - stanowiska, które powinny być podjęte przez Unię (art. 29 TUE) - zasady wykonania decyzji, o których mowa powyżej 27

28 6. Procedura podejmowania decyzji WPZiB podlega szczególnym zasadom i procedurom (art. 24 ust. 1 akapit drugi TUE), co znajduje wyraz przede wszystkim w procedurze podejmowania decyzji (rodzaje środków prawnych: art. 25 TUE) cechy charakterystyczne tej procedury są następujące: inicjatywa podjęcia decyzji należy do państw członkowskich, Wysokiego Przedstawiciela lub Wysokiego Przedstawiciela przy wsparciu Komisji Europejskiej (art. 30 ust. 1 TUE) zasady podejmowania decyzji (art. 31 TUE): wykluczone jest przyjmowanie aktów ustawodawczych (ust. 1) Rada Europejska względnie Rada stanowią jednomyślnie (ust. 1) możliwe jest tzw. konstruktywne wstrzymanie się od głosu (ust. 1 akapit drugi), tj. wstrzymanie się od głosu nie hamuje podjęcia decyzji w trybie jednomyślnym na zasadzie wyjątku Rada UE stanowi większością kwalifikowaną w przypadkach określonych w ust. 2 akapit drugi 28

29 6. Procedura podejmowania decyzji występuje tzw. hamulec bezpieczeństwa w dziedzinach objętych możliwości podjęcia decyzji większością kwalifikowaną (ust. 2 akapit drugi), tj. państwo - odwołując się do istotnych względów polityki krajowej może doprowadzić do tego, że decyzja musi być podjęta przez Radę Europejską jednomyślnie z drugiej strony możliwa jest tzw. procedura kładki (ust. 3) przejście w Radzie UE od reżimu jednomyślności do większości kwalifikowanej na mocy jednomyślnej decyzji Rady Europejskiej występuje dodatkowo istotna specyfika procesu decyzyjnego w WPBiO (art. 42 ust. 4 TUE): inicjatywa podjęcia decyzji należy państwa członkowskiego lub Wysokiego Przedstawiciela Rada stanowi może jedynie jednomyślnie na zasadzie wyjątku Rada stanowi większością kwalifikowaną podejmując decyzję ws. statutu Europejskiej Agencji Obrony (art. 44 ust. 2 TUE) 29